GOSPODARKA

WODNO -

ELEKTROLITOWA

GOSPODARKA WODNO -

ELEKTROLITOWA

Organizm standardowego 70

kg mężczyzny zbudowany jest

pod względem chemicznym z:

• tkanki tłuszczowej

stanowiącej ok.

20 %

masy

ciała (m.c.) czyli 14 kg oraz

• beztłuszczowej masy ciała

(BMC) stanowiącej ok.

80 %

m.c., w której aż

¾

to

całkowita woda ustroju (TBW)

GOSPODARKA WODNO -

ELEKTROLITOWA

woda
42 kg

białko

10 kg

tłuszcz

14 kg

minerały

4 kg

weglowo-

dany

0,7 kg

GOSPODARKA WODNO -

ELEKTROLITOWA

• Całkowita zawartość wody w

organizmie dorosłego człowieka wynosi

50 - 60 %

• w beztłuszczowej masie ciała odsetek

ten jest większy i dochodzi do

73%

• Ilość wody zależy od:

- płci (M > K)

- wieku
- ilości tkanki

tłuszczowej

GOSPODARKA WODNO -

ELEKTROLITOWA

Mniejsza zawartość wody w

organizmie kobiet wiąże się z:

• zmniejszeniem przestrzeni

wewnątrzkomórkowej

• większą ilością tkanki tłuszczowej
Mniejsza zawartość wody w

organizmie osób otyłych
spowodowana jest małym
uwodnieniem tkanki tłuszczowej,
która zawiera tylko

10 -20%

wody.

GOSPODARKA WODNO -

ELEKTROLITOWA

Wiek

Mężczyźni Kobiety

Dzieci

0-1 m.ż.

76

1-12 m.ż.

65

1-10 r.ż.

62

10-16 r.ż.

59

57

17-39 r.ż.

61

50

40-59 r.ż.

55

47

> 60 r.ż.

52

46

GOSPODARKA WODNO -

ELEKTROLITOWA

Woda ustrojowa

(42 kg)

jest

rozmieszczona w dwóch podstawowych
przedziałach:

• woda przestrzeni wewnątrzkomórkowej -

28 kg

(40 % m.c.)

• woda przestrzeni zewnątrzkomórkowej

-

14 kg

(20 % m.c.)

PZK

PWK

GOSPODARKA WODNO -

ELEKTROLITOWA

Przestrzeń zewnątrzkomórkowa (PZK)

woda śródmiąższowa woda

wewnątrznaczyniowa

(pozanaczyniowa) (osocze)

16 % m.c. 4 % m.c.

GOSPODARKA WODNO -

ELEKTROLITOWA

Trzecia przestrzeń

, tzw.

woda transcelularna

stanowiąca ok. 2,5 % m.c. obejmuje:

• wydzieliny gruczołów przewodu pokarmowego
• mocz obecny w nerkach
• płyny w jamach surowiczych i stawach
• płyn mózgowo - rdzeniowy
• pot w gruczołach potowych
• płyny gałek ocznych i uszu

GOSPODARKA WODNO -

ELEKTROLITOWA

• Wielkość trzeciej przestrzeni nie ma

większego znaczenia w gospodarce
wodnej w warunkach prawidłowych

• W niektórych stanach patologicznych

jej objętość może się znacznie
zwiększać powodując wystąpienie
hipowolemii (np.: niedrożność
jelit, rozległe oparzenia)

GOSPODARKA WODNO -

ELEKTROLITOWA

• Płyn przestrzeni pozakomórkowej

przypomina środowisko wody

morskiej z wczesnych etapów

ewolucji – jest to roztwór NaCl

zbuforowany wodorowęglanami

• Utrzymanie różnego składu PWK i

PZK zapewniają pompy jonowe,
które zużywaja na ten cel ok.

¼

podstawowego wydatku

energetycznego ( stąd w

przypadku niedotlenienia

dochodzi do transmineralizacji)

GOSPODARKA WODNO -

ELEKTROLITOWA

Jon:
(mmol/l)

osocze:

płyn

między-

komórkow

y:

płyn śród-

komórkow

y

Na+

142

138

14

K+

5

5

157

Ca++

2,5

2,5

0,5-1,0

Mg++

1,5

1,5

13

Cl-

103

111

3

HCO

3

-

27

29

10

fosforany

1

1

61

siarczany

0,5

0,5

0,5

GOSPODARKA WODNO -

ELEKTROLITOWA

DOBOWY BILANS WODNY:

Wydalanie:

Pobieranie:

z moczem: 1500 ml

z

napojami:

1500 ml

przez

skórę i

płuca:

900 ml

z

pokarmam

i:

800 ml

z kałem:

150 ml

woda
metabolicz

na:

250 ml

RAZEM:

2550 ml

RAZEM:

2550 ml

GOSPODARKA WODNO -

ELEKTROLITOWA

Równowagą wodno - elektrolitową

rządzą trzy prawa:

1) prawo

elektroobojętności

płynów

ustrojowych

2) prawo

izoosmolarności

płynów

ustrojowych

3) prawo

izojonii

( dążenie do stałego

składu jonowego przestrzeni wodnych
zwłaszcza stałego stężenia H+
[

izohydria

]

GOSPODARKA WODNO -

ELEKTROLITOWA

Regulacja neurohormonalna gosp. wodno-

elektrolit.:

1. Regulacja nerwowa:

• ośrodek pragnienia

zlokalizowany w

okolicy przedwzrokowej podwzgórza
(osmoreceptory pobudzane bezpośrednio
przez wzrost osmolarności lub pośrednio
przez angiotensynę II przy spadku
wolemii)

• autonomiczne receptory błony śluzowej

jamy ustnej i gardła

(modyfikacja uczucia

pragnienia)

GOSPODARKA WODNO -

ELEKTROLITOWA

Regulacja neurohormonalna gosp.

wodno-elektrolitowej:

2. Regulacja hormonalna:

• wazopresyna (ADH)
• układ renina – angiotensyna –

aldosteron

• przedsionkowe peptydy

natriuretyczne (ANP)

GOSPODARKA WODNO -

ELEKTROLITOWA

Wazopresyna (ADH)

jest produkowana w

neuronach wazopresynergicznych w jądrach
nadwzrokowych i przykomorowych podwzgórza
przy:

• wzroście ciśnienia osmotycznego PZK
• obniżeniu ciśnienia tętniczego krwi
• zmniejszeniu obj. krwi krążącej
• oraz hiperkapnii, hipoksji, bólu, stresie, bodźcach

seksualnych, porodzie, niektórych lekach

GOSPODARKA WODNO -

ELEKTROLITOWA

• Wazopresyna

wiąże się z

neurofizyną II

i

jest transportowana do tylnego płata

przysadki mózgowej aksonami drogi

podwzgórzowo-przysadkowej, gdzie jest

uwalniana do krwi

• Obwodowo działa na

receptory V1a

i

V1b

powodując skurcz mm. gładkich naczyń

(fosfatydyloinozytol, Ca++) oraz

V2

w

kanalikach dystalnych i zbiorczych nerek

zmniejszając diurezę (układ cyklazy

adenylowej) i

V3

(działanie ośrodkowe –

np. modyfikuje wydzielanie ACTH, ułatwia

zapamiętywanie, działa

przeciwgorączkowo)

GOSPODARKA WODNO -

ELEKTROLITOWA

Układ RAA:

• Renina

jest kwaśną proteazą o masie

42 kD produkowaną przez kom.
ziarniste aparatu przykłębuszkowego
nerki w odpowiedzi na spadek CTK i
stężenia Na+ w osoczu (przez kom.
plamki gęstej) oraz pobudzenie
adrenergiczne (rec.beta)

• Nasilają jej uwalnianie

prostaglandyny natomiast hamują
ANP i angiotensyna II

GOSPODARKA WODNO -

ELEKTROLITOWA

• Renina

działa na glikoproteinę osoczową

angiotensynogen

odczepiając od niego dekapeptyd

angiotensynę I.

Ta ostatnia pod wpływem

enzymu

konwertującego

(ACE) traci dipeptyd His-Leu

tworząc oktapeptyd

angiotensynę II

, który z kolei

pod wpływem

angiotensynazy

jest przekształcany

do heptapeptydu

angiotensyny III

. Angiotensyna II

obkurcza mm. gładkie naczyń oraz pobudza
syntezę i wydzielanie aldosteronu.

• Aldosteron

nasila zwrotne wchłanianie Na+ i

wydalanie K+ w kanalikach dystalnych nerek,
podnosi CTK i objętość krążącej krwi.

GOSPODARKA WODNO -

ELEKTROLITOWA

• Przedsionkowe peptydy natriuretyczne

(atriopeptydy) syntetyzowane są w
kardiomiocytach przedsionków z
preproaurykuliny (najwazniejsze to:
aurykulina B, atriopeptyna III,
kardionatryna I, atriopeptyna I)

• ANP zwiększają diurezę i natriurezę,

wpływają spazmolitycznie na mm.
gładkie naczyń oraz działają
antagonistycznie do układu RAA

GOSPODARKA WODNO -

ELEKTROLITOWA

ODWODNIENIE:

• izotoniczne:

straty wody = stratom

elektrolitów

etiologia:

wymioty, drenaż nosowo-

żołądkowy, biegunki, przetoki zewn.
jelitowe, żółciowe, trzustkowe, utrata
do trzeciej przestrzeni (oparzenia ,
urazy ze zmiażdżeniem, złamania kości
długich, niedrożność jelit, wysięki do
jam surowiczych, OZT), leczenie
moczopędne, niewydolność nerek z
poliuria, diureza osmotyczna

GOSPODARKA WODNO -

ELEKTROLITOWA

ODWODNIENIE:

•

hipertoniczne:

straty wody > od strat

elektrolitów

etiologia:

niedostateczna podaż wody,

nadmierne

wydalanie wolnej wody w pierwotnych
niedoborach ADH lub nerkowej moczówce
prostej lub jej utrata przez skórę i płuca
(nadmierne pocenie, wysoka gorączka).

•

hipotoniczne:

straty wody < od strat elektrolitów

etiologia:

niedostateczna podaż sodu, utrata soli

przez nerki, skórę lub p. pok. ( przewlekłe
choroby nerek, nerkowy lub mózgowy zespół
gubienia soli, niedoczynność kory nadnerczy,
przewlekłe stosowanie diuretyków).

GOSPODARKA WODNO -

ELEKTROLITOWA

Sód

• główny kation PZK – stężenie

135 – 145

mmol/l

• w PZK jest

91 %

całego sodu ustrojowego

• zawartość w ustroju wynosi

60 mmol/kg m.c.

z czego

40 mmol/l

to pula wymienialna

(2800 mEq)

• dobowe spożycie

0,7 – 3,6 mmol/kg

• dobowe zapotrzebowanie 1 g NaCl na 1 l

wody

• wydalany w

95 %

przez nerki,

4,5 %

przez

przewód pokarmowy a w

0,5 %

przez skórę

GOSPODARKA WODNO -

ELEKTROLITOWA

HIPONATREMIA: [Na+] < 130 mmol/l

• etiologia:

- rozcieńczenie

– gromadzenie nadmiaru

wolnej wody (podaż doustna lub
dożylna, uzupełnianie płynów
izotonicznych roztworami
hipotonicznymi), wzmożona aktywność
ADH (SIADH, ektopowe wydzielanie
ADH, zaawansowana choroba serca,
nerek, wątroby)

GOSPODARKA WODNO -

ELEKTROLITOWA

- nadmierna utrata sodu

–

nefropatia z zespołem gubienia
soli, zasadowica metaboliczna,
kwasica ketonowa, leki
moczopędne, niewydolność
kory nadnerczy, hiperglikemia

- hiponatremia rzekoma

–

hiperlipidemia,
hiperproteinemia

GOSPODARKA WODNO -

ELEKTROLITOWA

HIPONATREMIA:

- objawy: uczucie zmęczenia, osłabienie,

wzmożenie odruchów ścięgnistych i drżenia
mięśniowe, drgawki, śpiaczka, arefleksja i zgon,

- leczenie:

zależy od przyczyny – przy

przewodnieniu ograniczyć podaż wody, w
odwodnieniu podawać roztwory NaCl 0,9%,
rzadko hipertoniczne 3% (tylko przy zagrożeniu
życia) w ilości: mEq Na+ = (140- [Na+]x 0,6 x
kg m.c.

GOSPODARKA WODNO -

ELEKTROLITOWA

HIPERNATREMIA: [Na+] > 150 mmol/l

• etiologia:

- nadmierna utrata wody

– przez skórę (pocenie,

gorączka, oparzenie), płuca (gorączka,
tracheostomia), nerki (diureza osmotyczna,
niewydolnośc nerek z wielomoczem, moczówka
prosta)

- ograniczony pobór wody

– chorzy nieprzytomni,

z zaburzeniami świadomości, guz podwzgórza
upośledzający pragnienie,

GOSPODARKA WODNO -

ELEKTROLITOWA

HIPERNATREMIA: [Na+] > 150 mmol/l

• etiologia (cd.):

- zwiększenie zawartości sodu w ustroju

-

nadmierny pobór soli, nadmierna dożylna
podaż hipertonicznych roztworów soli,
zmniejszone wydalanie sodu
( hiperaldosteronizm, zespół lub choroba
Cushinga)

GOSPODARKA WODNO -

ELEKTROLITOWA

HIPERNATREMIA: [Na+] > 150 mmol/l

- objawy: niepokój, osłabienie, zmniejszenie

wydzielania śliny i łez, suchość błon śluzowych,
suchość i zaczerwienienie skóry, zmniejszone
napięcie tkanek, skąpomocz, gorączka, tachykardia,
spadek CTK, stan majaczeniowy, śpiączka, drgawki,
zgon

- leczenie

– wyrównanie deficytu wolnej wody:

wzrost [Na+] o 3 mmol/l powyżej normy wiąże się z
niedoborem 1 litra wody ( uzupełnianie 5%
glukozą lub 0,45 % NaCl bardzo wolno !

GOSPODARKA WODNO -

ELEKTROLITOWA

Potas

• główny kation PWK – stężenie w osoczu

3,5 –

5,5 mmol/l

, stężenie w PWK ok.

150 mmol/l

• w PWK jest aż

97 %

całego potasu

ustrojowego (3400 mEq)

• zawartość w ustroju to

50 mmol/kg m.c.

z

czego 90% to pula wymienialna

• dobowe spożycie

75 - 100 mmol

(3 –4 g)

• minimalne dobowe zapotrzebowanie to

20 –

33 mmol

• wydalany w

85 %

przez nerki,

10 %

z kałem a

5 %

przez skórę

GOSPODARKA WODNO -

ELEKTROLITOWA

HIPOKALIEMIA: [K+] < 3,5 mmol/l

• etiologia:

- straty żoładkowo-jelitowe:

wymioty lub odsysanie

treści żołądkowej, biegunki, przetoki jelitowe,
żółciowe, trzustkowe

- straty nerkowe:

zasadowica metaboliczna lub

oddechowa, diureza forsowana, hipochloremia,
hipomagnezemia, hiperaldosteronizm, choroba lub
zespół Cushinga, kortykoterapia, nefropatia z
zespołem gubienia soli,

GOSPODARKA WODNO -

ELEKTROLITOWA

HIPOKALIEMIA: [K+] < 3,5 mmol/l

• etiologia (cd.):

- przesuniecie potasu do komórki:

zasadowica, żywienie pozajelitowe,
działanie insuliny

- niedostateczna podaż:

niedobór w diecie

występuje bardzo rzadko

GOSPODARKA WODNO -

ELEKTROLITOWA

HIPOKALIEMIA: [K+] < 3,5 mmol/l

• objawy:

osłabienie mięśni szkieletowych,

hiporefleksja, parestezje, porażenia, nudności,
wymioty, wzdęcie, w EKG: niski

woltaż, spłaszczenie

załamków T, wyraźne zaznaczenie fali U, wydłużenie
odstępu P-R, aż do poszerzenia zespołu QRS

• leczenie:

polega na doustnym lub dożylnym

podawaniu soli potasu (najczęściej KCl) i leczeniu
powodujących hipokaliemię zaburzeń

GOSPODARKA WODNO -

ELEKTROLITOWA

HIPERKALIEMIA: [K+] > 5,5 mmol/l

• etiologia:

- nadmierne obciążenie potasem:

egzogenne

(przetoczenia KKCz lub krwi konserwowanej,
duże dawki penicyliny potasowej), endogenne
(rozległe urazy tkanek ze zmiażdżeniem i
rabdomioliza, hemoliza, nadmierny katabolizm
tkanek)

- zmniejszenie wydalania potasu:

niewydolność

nerek, niedoczynność kory nadnerczy

GOSPODARKA WODNO -

ELEKTROLITOWA

HIPERKALIEMIA: [K+] > 5,5 mmol/l

• etiologia (c.d.):

- przesuniecie na zewnątrz komórki:

ostra

kwasica metaboliczna lub oddechowa,
niedobór insuliny, działanie naparstnicy

- rzekoma hiperkaliemia:

hemoliza w

próbce krwi, wpływ przetaczanego
roztworu potasu

GOSPODARKA WODNO -

ELEKTROLITOWA

HIPERKALIEMIA: [K+] > 5,5 mmol/l

•

objawy:

osłabienie mięśniowe, objawy

kardiotoksyczności, w EKG : spiczaste załamki T,
zmniejszenie załamków P, zwiększenie odstępu Q-T,
poszerzenie zespołów QRS, obniżenie odcinka S-T,
przy stężeniach powyżej 8 mmol/l zniesienie
załamków T i zatrzymanie serca w rozkurczu

-

leczenie:

diuretyki (Furosemid), żywice jonowymienne

(Resonium), wlew insuliny z glukozą, podanie
wodorowęglanu sodu, glukonianu wapnia, dializa

GOSPODARKA WODNO -

ELEKTROLITOWA

Magnez

• ilość Mg++ w organizmie dorosłego to

20-30g

(822-

1230 mmol) z czego

65%

znajduje się w kościach,

34%

w PWK a tylko

1%

w PZW

• przeciętny dobowy pobór Mg++ w diecie wynosi

25-

30

mEq, z czego połowa wchłania się w jelicie

cienkim

• stężenie Mg++ w osoczu =

0,75 - 1 mmol/l

, z czego

60 %

występuje w formie zjonizowanej,

30%

w formie

związanej z białkiem, a

10%

jako połączenia z

fosforanami i cytrynianami

• główna drogą eliminowania Mg++ z ustroju są nerki

GOSPODARKA WODNO -

ELEKTROLITOWA

HIPOMAGNEZEMIA: [Mg++] < 0,75 mmol/l

• etiologia:

głodzenie, uporczywe wymioty lub

odsysanie treści żołądkowej, pozbawione
suplementacji Mg++ żywienie pozajelitowe, stany
zapalne jelit, zespoły upośledzonego wchłaniania,
biegunki, OZT, diuretyki pętlowe, hipofosfatemia,
kwasica ketonowa i leczenie aminoglikozydami

- objawy:

drżenie i skurcze mięśniowe, tężyczka,

ruchy pląsawicze, depresja, dezorientacja,
halucynacje, majaczenia, drgawki epileptyczne,
stupor i spiączka

GOSPODARKA WODNO -

ELEKTROLITOWA

HIPOMAGNEZEMIA: [Mg++] < 0,75 mmol/l

• leczenie:

polega na uzupełnieniu niedoboru

magnezu. Doustnie stosuje się ok. 50 mEq/dobę

W ostrej objawowej hipomagnezemii podaje

się Mg++ dożylnie w postaci siarczanu lub
chlorku w dawce 10 - 15 mEq przez 15 min. aż
do 50 mEq w ciągu 3 godz.

Szczególną ostrożność należy zachować u

chorych z hipowolemią i skąpomoczem.

GOSPODARKA WODNO -

ELEKTROLITOWA

HIPERMAGNEZEMIA: [Mg++] > 1 mmol/l

• etiologia:

u chorych leczonych chirurgicznie jest

najczęściej konsekwencją niewydolności nerek
(stężenia Mg++ i K+ wykazują wtedy podobną
tendencję zmian), rzadko nadmierna podaż

• objawy:

są wyraźnie zaznaczone od stężenia 4

mmol/l i obejmują senność, osłabienie, hiporefleksja,
rozszerzenie naczyń, osłabienie przewodnictwa AV,
zmniejszenie CTK, przy stężeniu ok.7-8 mmol/l
dochodzi do porażenia mięśni i zgonu

GOSPODARKA WODNO -

ELEKTROLITOWA

HIPERMAGNEZEMIA: [Mg++] > 1 mmol/l

• leczenie:

ma na celu szybkie obniżenie stężenia

magnezu i opanowanie klinicznych objawów
hipermagnezemii.

• Istotne jest nawodnienie chorego i zapewnienie

odpowiedniej diurezy.

• W przypadku ostrych, zagrażających życiu objawów

podaje się wolno dożylnie 5 - 10 mEq Ca++ w
postaci glukonianu lub chlorku.

• W niektórych przypadkach może się okazać

niezbędne przeprowadzenie dializy.

GOSPODARKA WODNO -

ELEKTROLITOWA

Chlor

• stanowi podstawowy anion PZK (stężenie=

95-115 mmol/l

)

• wchłania się w jelicie cienkim i grubym a wydalany jest

przez nerki

• bilans tego jonu odzwierciedla bilans sodowy z wyjątkiem

stanu spowodowanego utratą kwaśnej treści żołądkowej

• zaburzenia gospodarki chlorkami nie dają specyficznych

objawów podmiotowych ani przedmiotowych

• zmiany ich stężenia w PZK u chorych leczonych

chirurgicznie mają jednak duże znaczenie w patogenezie i
leczeniu zaburzeń wodno-elektrolitowych i kwasowo-
zasadowych

GOSPODARKA WODNO -

ELEKTROLITOWA

HIPOCHLOREMIA: [Cl-] < 95 mmol/l

• etiologia:

utrata płynów z przewodu

pokarmowego, szczególnie z żołądka, straty

nerkowe( leczenie moczopędne, ostra i przewlekła

niewydolność nerek, zasadowica oddechowa)

• leczenie:

polega na podawaniu roztworów chlorku

sodu i potasu, znacznie rzadziej stosuje się

chlorek amonu (przeciwwskazany u chorych z

niewydolnością wątroby)

GOSPODARKA WODNO -

ELEKTROLITOWA

HIPERCHLOREMIA: [Cl-] > 115 mmol/l

• etiologia:

występuje znacznie rzadziej u chorych

chirurgicznych, występuje w hipernatremii,

nadmiernej podaży dożylnej chlorków, w

nerkowej kwasicy cewkowej oraz po

chirurgicznym odprowadzeniu moczowodów do

jelita

• leczenie:

polega na leczeniu wywołującej ją

choroby

GOSPODARKA WODNO -

ELEKTROLITOWA

Fosforany

• prawidłowe stężenie w osoczu wynosi u

dorosłych

1,0-1,45 mmol/l

• 80%

fosforanów pozostaje związane w

tkance kostnej,

19%

znajduje się w PWK a

tylko

1%

w PZK

• w osoczu fosforany występują w formie

zjonizowanej

43%,

niedysocjujących

kompleksów -

45%

oraz związanej z

białkami -

12%

GOSPODARKA WODNO -

ELEKTROLITOWA

HIPOFOSFATEMIA: [fosforany] < 1 mmol/l

•

etiologia:

w żywieniu pozajelitowym, w zasadowicy

metabolicznej i oddechowej, w stanach głodzenia, w
ZUW, niedoborze wit. D, przy stosowaniu leków
alkalizujących, w przewlekłym alkoholiźmie, w
cukrzycowej kwasicy ketonowej, w leczeniu
moczopędnym, przewodnieniu, hipomagnezemii i
hiperaldosteroniźmie

•

objawy:

osłabienie mięśniowe, niewydolność

oddechowa, pobudliwość, splątanie, zaburzenia
świadomości, drgawki, śpiączka

GOSPODARKA WODNO -

ELEKTROLITOWA

HIPOFOSFATEMIA: [fosforany] < 1 mmol/l

• leczenie:

• doustne uzupełnianie niedoborów w przypadku

umiarkowanej hipofosfatemii

• dożylne podawanie fosforanów przy bardziej

nasilonych zaburzeniach - dawka początkowa 2,5 -
5,0 mg/kg m.c., którą można powtarzać co 6 godz.
pod kontrolą badań laboratoryjnych (powikłania (!):
hiperfosfatemia, zwapnienia metastatyczne,
hipokalcemia, diureza osmotyczna, odwodnienie i
hipernatremia)

GOSPODARKA WODNO -

ELEKTROLITOWA

HIPERFOSFATEMIA: [fosforany] > 1,45 mmol/l

• etiologia:

jest spotykana na oddziałach

chirurgicznych w przebiegu ciężkiej niewydolności
nerek, masywnych urazach, stanach
hiperkatabolizmu, chemioterapii, przedawkowania
fosforanów

• objawy:

zwiększona pobudliwość nerwowo-

mięśniowa, tężyczka lub jej równoważniki,
zaburzenia świadomości, śpiączka

• leczenie:

polega na ograniczeniu fosforanów w

diecie oraz podawaniu preparatów glinu wiążących
fosfor, zastosowaniu diurezy forsowanej, lub dializy
w przypadku niewydolności nerek

GOSPODARKA WODNO -

ELEKTROLITOWA

Wapń

• zawartość wapnia w organizmie to

0,5 -

0,625 mol/kg

beztłuszczowej masy ciała co

stanowi ok.

1,5%

ogólnej masy ciała

• 99%

całego wapnia znajduje się w

kościach a tylko

1%

w PZK i PWK

• prawidłowe stężenie w osoczu wynosi

2,25

- 2,75

mmol/l

, na który składa się frakcja

zjonizowana

(50%),

związana z białkami

(40%)

oraz wapń kompleksowy (cytryniany,

fosforany, węglany, mleczany -

10%

)

GOSPODARKA WODNO -

ELEKTROLITOWA

Wapń

• średnie dobowe spożycie wynosi

25 mmol = 1000

mg

z czego wchłania się ok.

1/3

głównie w

jelicie czczym (transport czynny z udziałem CA-
BP i Ca - zależnej ATP-azy)

• wydalanie wchłoniętego wapnia zachodzi głównie

w nerkach (

100-280 mg

) oraz potem (

30mg

) z

mlekiem u karmiących kobiet (

200 - 400 mg

)

• rola wapnia: budulec tkanki kostnej, niezbędny w

procesach krzepnięcia, przewodnictwa
nerwowego, kurczliwości mięśniowej, substancja
mediacyjna

GOSPODARKA WODNO -

ELEKTROLITOWA

HIPOKALCEMIA: [Ca++] < 2,25 mmol/l

• przyczyny:

1)niedostateczna podaż wapnia w pokarmach
2)niedostateczne wchłanianie z przewodu

pokarmowego:ZUW, niedobór wit.D, niedoczynność
przytarczyc (także pooperacyjna),

3)niedostateczne uwalnianie wapnia z kości w

niedoczynności przytarczyc

4)nadmierna utrata wapnia z moczem (diuretyki)
5)nadmierne odkładanie się wapnia w kościach

(zatrucie fluorem, nadmiar kalcytoniny) lub
tkankach miękkich (OZT)

GOSPODARKA WODNO -

ELEKTROLITOWA

HIPOKALCEMIA: [Ca++] < 2,25 mmol/l

• objawy:

• napady tężyczki lub równoważników tężyczki (skurcz

krtani, powiek, napad dusznicy bolesnej lub
częstoskurczu, napadowe niedokrwienie palców,
napad kolki brzusznej lub migreny, zawroty głowy lub
nagła utrata przytomności)

• zaburzenia psychiczne: niepokój, depresja, psychoza
• objawy neurologiczne: pląsawica, parkinsonizm
• zaćma, zmiany troficzne zębów, skóry i jej

przydatków: twardzina, łamliwość włosów, paznokci

• w EKG wydłużenie odstępu Q-T

GOSPODARKA WODNO -

ELEKTROLITOWA

HIPOKALCEMIA: [Ca++] < 2,25 mmol/l

• leczenie:

polega na wyrównaniu niedoboru wapnia i

usunięciu przyczyny wywołującej oraz leczeniu
wspólistniejących zaburzeń, które mogą pogarszać
obraz kliniczny (np. zasadowica)

• w ostrych zaburzeniach podaje się wapń dożylnie w

postaci chlorku lub glukonianu w dawce 10 ml 10%
roztworu

• w stanach przewlekłej hipokalcemii podaje się

doustnie wit.D3 oraz glukonian wapnia (15-20g/dobę)

• suplementacja wapnia podczas przetaczania KKCz nie

jest zwykle potrzebna (poza masywnymi, szybkimi
przetoczeniami 100ml/min. lub więcej)

GOSPODARKA WODNO -

ELEKTROLITOWA

HIPERKALCEMIA: [Ca++] > 2,75 mmol/l

• przyczyny:

1)nadmierne wchłanianie wapnia z przewodu

pokarmowego: hiperwitaminoza D, zespół Burneta,
sarkoidoza, npl układu chłonnego, choroby
ziarniniakowe, niedobór glikokortykosteroidów

2)wzmożona osteoliza: nadczynność przytarczyc i

tarczycy, niedoczynność kory nadnerczy, npl kości,
szpiczak mnogi, hiperwitaminoza A

3)hiperproteinemia: gammapatie

GOSPODARKA WODNO -

ELEKTROLITOWA

HIPERKALCEMIA: [Ca++] > 2,75 mmol/l

• objawy:

• zaburzenia czynności nerek: wielomocz, wapnica, kamica

nerkowa

• zaburzenia czynności przewodu pokarmowego: nudności,

wymioty, zaparcia

• zaburzenia pracy serca: tachykardia, skurcze dodatkowe
• objawy neurologiczne: hiporefleksja, adynamia

mięśniowa, depresja, senność

• w EKG: skrócenie odstępu Q-T, poszerzenie załamków T
• przy stężeniu Ca++> 4 mmol/l -

przełom

hiperkalcemiczny

(tachykardia, odwodnienie, oliguria,

śpiączka)

GOSPODARKA WODNO -

ELEKTROLITOWA

HIPERKALCEMIA: [Ca++] > 2,75 mmol/l

• leczenie:

• polega na ograniczeniu podaży wapnia, nawodnieniu

chorego (0,9% NaCl i.v.) i zwiększeniu wydalania
wapnia przez nerki (furosemid 80-100 mg i.v.)

• w zagrażającym przełomie: prednison (30-60

mg/dobę) lub hydrokortyzon (3mg/kg/dobę),
wersenian sodu (50-70 mg/kg m.c.w ciągu 8 godz.),
fosforan sodu (do 50 mmol/12 godz.)

• w etiologii nowotworowej podaje się mitramycynę -

lek cytotoksyczny hamujący resorbcję kości

• przy stężeniach ponad 4 mmol/l często konieczna

jest dializa pozaustrojowa

Gospodarka wodno-

elektrolitowa

• Równanie Hendersona-

Hasselbacha

HCO

3

-

pH = 6,1 + log -----------

pCO2 x 0,03