Problem lęku i śmierci



Tanatologia ( od Tanatosa – greckiego 

boga śmierci) – to antropologia śmierci 

-tanatologia historyczna

-tanatologia filozoficzna

-tanatologia medyczna

Człowiek jako byt 

skończony



Świadomy śmierci – swojej 

skończoności



Śmierć czymś niewiadomym, złym, jako 

nicość – niebyt - chaos



Życiu towarzyszy zagrożenie śmiercią



Życie jako ucieczka przed śmiercią



Rozpacz w obliczu świadomości śmierci



Poszukiwanie sensu śmierci

Sposoby rozumienia 

śmierci



1) postawa „umrzemy wszyscy” - śmierć jako 

naturalny kolej rzeczy, zjawisko powszechne i 

nieuchronne (chrześcijaństwo)



2) W IX wieku pojawia się tzw. własna śmierć – 

poczucie odpowiedzialności za własne czyny 

przed Bogiem. Wyraźniejsza staje się 

świadomość własnej – indywidualnej 

skończoności – w XVII wieku takie podejście staje 

się powszechne. 



3)Od XVIII wieku słabnie wiara w Boga – wzmaga 

się strach przed własną śmiercią. Śmierć sama, a 
nie lęk przed sądem boskim.

  

cd

Jest to proces indywidualizacji śmierci – 

związany z procesem indywidualizacji 

jako takiej. Prowadzi do osamotnienia 

jednostki. (śmierć zdziczała)



XIX wiek – tzw. twoja śmierć. Ja 

przenosi swoje lęki na drugą osobę. 

Skupia się na jej śmierci. To 

świadomość śmierci drugiego wywołuje 

lęk (śmierć oswojona) 

cd

• Śmierć zdziczała – taki model śmierci 

pojawia się wraz w bezkrytyczną wiarą 

w naukę. Jest to pewien sposób 

radzenia sobie ze skończonością, 

poprzez wyparcie jej z naszej kultury. 

Taki wzorzec dominuje w 

ontologicznym modelu choroby i w 

ideologii szpitalnej. 

Śmierć odbywa się w samotności, 

przeważnie w szpitalu.  

cd

•

Śmierć zracjonalizowana (zob. Philippe Aries) – 

jest to rodzaj śmierci zdziczałej. Jest to tzw. 

robienie własnej śmierci. 

1)staranne zaplanowanie

2)Estetyczność – śmierć przyzwoita jest aktem 

eleganckim i bezbolesnym

3)stała obecność śmierci w świadomości jednostki – 

ciągłe zainteresowanie nią. 

W tym przypadku panujemy nad śmiercią. Nie 

czujemy lęku. 

cd

•

Spokojna śmierć  (przeciwieństwo zdziczałej) 

(Daniel Callahan) – wiek XX (np. śmierć 

negocjacyjna) 

1) Uznanie śmierci za ostatni i bardzo ważny etap 

w życiu. Życie nadaje sens śmierci, taj jak i 

bliska śmierć nadaje sens pewnym 

wydarzeniom. Wydarzenie śmierci rozjaśnia 

życie.

2)wewnętrzna akceptacja śmierci i poprzedzającej 

jej choroby – pogodzenie się ze śmiercią

3) odrzucenie całkowitej odpowiedzialności za życie 

i śmierć