Katedra i Zakład Patomorfologii
Klinicznej
Akademii Medycznej w
Bydgoszczy

• Nowotwory - wykład

część 1

Zagadnienia:

. Zaburzenia dojrzewania

i różnicowania tkanek

2. Stany przedrakowe
3. Rozrosty

rzekomonowotworowe

Naturalna historia nowotworu jest
procesem wieloetapowym, o różnym
czasie trwania;

• pod wpływem różnych czynników
(

środowiskowych i patologicznych

)

następuje niszczenie i następowa
odnowa tkanek;

• jeżeli te procesy trwają długo i
nawzajem po sobie następują, mogą
prowadzić do różnych zmian - także
do nowotworów.

•

Okres latencji

może być różnie

długi, a wczesny rozwój przebiega na
poziomie komórkowym i
mikroskopowym.

Naturalna historia raka:

1. Tk. normalna 

stan przedrakowy



ca in situ



rak (carcinoma)

2. Zmiana w kariotypie  euploidalna

populacja kom.  aneuploidia
3. Inicjacja  promocja 

progresja:

inwazja i przerzuty



Nieprawidłowe

różnicowanie

dojrzewanie

prowadzi do
szeregu zmian
patologicznych,
stanów
przedrakowych, a w
konsekwencji do

nowotworu

!!!

 Różnicowanie
-differentiatio

- jest to

uzyskanie

przez

komórki macierzyste

zdolności

przekształcenia się jedynie
w komórki o cechach
morfologicznych i
czynnościowych typowych
dla danej tkanki (np.
nabłonek
paraepidermoidalny jamy
ustnej, szyjki macicy)

Różnicowanie

komórek w

trakcie rozwoju osobniczego
jest wynikiem różnej informacji
genetycznej zawartej w ich
genomie.

Określone typy komórek mają
także zdetermonowaną liczbę
podziałów ( np. komórki
macierzyste krwi dzielą się co
kilka godzin, podczas gdy
komórki nerwowe bardzo
rzadko lub w ogóle)

 Dojrzewanie -

maturatio

jest to

przybieranie

przez

komórki macierzyste cech
morfologicznych i
czynnościowych typowych
dla danej tkanki ( np.
zdolności do wydzielania
śluzu, keratohialiny,
melaniny itp.. -

dzięki

wykształceniu systemu
enzymatycznego,
syntetyzującego i
wydzielniczego)



Komórki, które

utraciły zdolności
samokontroli nad
procesami różnicowania
dojrzewania i wzrostu,
stają się

komórkami

nowotworowymi !!!

W organizmie człowieka

proliferacja

komórek jest

równoważona ich

śmiercią.

Czasami równowaga ta jest
zakłócona

komórki

zróżnicowane,

które

znajdują się poza cyklem
komórkowym w fazie G

zwanej

stanem

spoczynkowym komórki -
zaczynają

się

dzielić

sposób niekontrolowany.

W komórki nowotworowe mogą
się przekształcić prawie
wszystkie komórki
zróżnicowane!

Mówimy o nowotworach dojrzałych
i zróżnicowanych lub niedojrzałych
i niezróżnicowanych.

Komórki niezróżnicowane

są

morfologicznie jednorodne

lecz czynnościowo

wieloważne !

Komórki zróżnicowane

są

morfologicznie

wielopostaciowe lecz

potencjalnie ograniczone

Metaplazja -
przemiana

• Jest to przekształcenie tkanki

w pełni dojrzałej i
zróżnicowanej w inną, również
w pełni dojrzałą i
zróżnicowaną, czyli pojawienie
się komórek odmiennych
morfologicznie i czynnościowo
od swojej macierzy.

Warunkiem metapazji

jest utrata przez komórki
nabytej uprzednio
dojrzałości i
odróżnicowanie;

•

pod wpływem patologicznych

bodźców, zniszczony zostaje
nabłonek właściwy dla danej
okolicy,

zachowaniem

warstwy  podstawnej  -  podczas
odrostu  mnożą  się  komórki
tworzące    początkowo  tkankę
niedojrzałą,  z  której  powstaje
tkanka odmienna od macierzy.

Przyczyny metaplazji:

1. Ogólnoustrojowe:
a) niedobór witaminy A;
b) genetycznie uwarunkowana

dysfunkcja

            gruczołów zewnętrznego wydzielania;
2. Miejscowe:
     a) przewlekłe zapalenia;
     b) nadmiar hormonów np. estrogenów;
     c) inne  czynniki;

I. Metaplazja tkanki
nabłonkowej:

płaskonabłonkowa - zachodzi w nabłonku pokrywnym:

      typu  walcowatego, rzadziej gruczołowego
      typu przejściowego
  2. Gruczołowa
      szczególną postacią jest metaplazja w nabłonku

pęcherza moczowego w nabłonek gruczołowy z
licznymi komórkami kubkowymi

 jelitowa (intesinalis) - w żołądku (przewlekłe

zapalenia)

 przewlekłe zapalenie jelita cienkiego w chorobie

Crohna - metaplazja krypt jelitowych w gruczoły typu
odźwiernikowego lub gruczoły dwunastnicze
(Brunnera)

3. Apokrynowa
4. ”Adaptacyjna” - tzw. przełyk Barreta

Przykłady nabłonków:
płaskonabłonkowy
paraepidermoidalny i
gruczołowy.

Macica z

przydatkami

Metaplazja
płaskonabłonkowa.

II. Metaplazja tkanki łącznej:

jest to tzw. metaplazja osteo- lub chondroplastyczna;

- tkanka łączna może przekształcić się w tkankę kostną

lub chrzęstną, bądź tłuszczową i śluzowatą;

przykłady:

 blizny,  miażdżyca tętnic,

                       tracheobronbopathia osteoplastyczna;
                       nowotwory
                       myossitis ossificans traumatica
                       myossitis ossificans progressiva

tło genetycznie

                                   uwarunkowane;
                                     w dzieciństwie, obejmuje wszystkie mięśnie;
                                     objawia się obrzękiem mięśni  do rozrostu tkanki

łącznej  zwapnieniami z wytworzeniem kości w postaci płaskich płytek 

mięsień niezdolny do wykonania swojej funkcji;

 równocześnie wady w układzie kostnym;

Przykłady metaplazji w
macicy:

1. Metaplazja pośrednia - metaplasia indirecta


komórki subcylindryczne nabłonka kanału szyjki różnicują się

w nabłonek płaski;

2. Metaplazja bezpośrednia - metaplasia directa


w endometrium przy hyperestrogenizmie

3. Metaplazja w nowotworach trzonu macicy


carcinoma cum metaplasia plana v. squamosa

(adenoacanthoma vel adenocancroid) - nabłonek płaski
nierakowy w dość znacznej proporcji w stosunku do raka
gruczołowego;



carcinoma mixtum vel adenosquamosum

- utkanie

gruczołowe i płasko nabłonkowe nosi cechy anaplazji; rokuje
gorzej niż rak gruczołowy; stanowi 15% przypadków raka
endometrium;

Metaplazja płaskonabłonkowa w
endometrium - najczęściej związana z
hyperestrogenizem

Metaplazja jasnokomórkowa w
endometrium - należy ją różnicować z
rakiem jasnokomórkowym (brak atypii)

Przykłady metaplazji w
jajniku

Mezodermalny nabłonek pokrywający

jajnik ma dużą możliwość metaplazji -
co daje początek różnym nowotworom:

1. Rakom surowiczym - nabłonek

jajowodowy

2. Rakom śluzowym - nabłonek typu

szyjkowego lub jelitowego

3. Rakom endometrioidalnym-

nabłonek typu endometrioidalnego

Metaplazja chrzęstna w obrębie guza
mieszanego ślinianki przyusznej.

Kataplazja

• Oznacza niezdolność

komórek do wykonania
czynności mimo swojego
podobieństwa do komórek
prawidłowych; np. fibroblasty
nie wytwarzają kolagenu lub
proteoglikanów

Prozoplazja

•Oznacza sprawę polegającą

na przekroczeniu przez
tkankę zakresu
różnicowania; np.
nabłonek
pareepidermoidalny ulega
rogowaceniu

Dysplazja

• Jest to odbiegający od normy, ale

jeszcze nienowotworowy rozrost,
cechujący się zaburzeniami ich
struktury oraz układu w tkance

• w obrazie morfologicznym

dysplazję obrazują cechy
opóźnionego i spaczonego
różnicowania pojedynczych
komórek

Pojęcia dysplazji:

•Dysplazja

komórkowa

•Dysplazja

nabłonkowa

•Dysplazja narządowa

Dysplazja komórkowa

• Dotyczy zmian struktury komórki - dyskariosis

(dys- zaburzenie; karyos - jądro)

• do cech cytologicznych dysplazji należą:
a)

macrocytosis

- powiększenie całej komórki, bez

zmian strukturalnych z zachowaniem stosunku N/C

heterocytosis

- nieregularny kształt komórki

(rozmazy)

vacuolosatio

-zmiany wodniczkowe dookoła jądra

polynucleosis

- 2 lub > jąder (czasem

„bukietowate”)

macronucleosis

- powiększenie jądra; N/C > cecha

ta przemawia za młodym charakterem komórek

hyperchromatosis

nadbarwliwość jądra dotyczy
silnego wysycenia jądra
barwnikami zasadowymi,
grudkowe zagęszczenie
chromatyny oraz wysycenie błon
jądrowych -

zwiększenie DNA ; jest

poważnym zaburzeniem struktury
jądra;

hypernucleosis

- jest to

macronucleosis i
hyperchromatosis

Podana kolejność zmian w

komórce odpowiada coraz to

większemu uszkodzeniu komórek;
Zaburzenia w budowie jądra

świadczą zawsze o poważnym

procesie, które może doprowadzić

do raka.

Cytodiagnostyka
nowotworów

• Jest metodą rozpoznawania

nowotworów na podstawie cech
morfologicznych izolowanych
komórek nowotworowych

• dzieli się na:
a) złuszczeniową

(deskwamacyjną)

b) aspiracyjną (bac)

Diagnostyka
złuszczeniowa

• Twórcą jest Papanicolau - ocena rozmazów szyjki
• można stosować ją masowo; jest tania i

powtarzalna

• w diagnostyce nowotworów powstających w

obrębie błon śluzowych lub surowiczych

(złuszczanie do jam ciała i naturalnych

przewodów)

     rozmazy z odkrztuszonej plwociny
     bronchoskopia z wymazem szczoteczkowym
     gastroskopia

 cytologiczne badanie osadu moczu na kom.

noe

 osady z płynów zaaspirowanych z jam ciała

 tzw. imprinty „z odbicia”

Diagnostyka aspiracyjna
(bac)

• Nakłucie strzykawką 10-20cm, igłą

0,6-0,8mm

• wykorzystuje się zmniejszoną

łączność międzykomórkową

• niewyczuwalne guzy nakłuwa się pod

kontrolą rtg, USG, TK

• działem diagnostyki aspiracyjnej jest

diagnostyka szpiku kostnego -
diagnostyka hematologiczna

Dysplazja nabłonkowa

• W obrazie mikroskopowym stwierdza

się:



komórki o różnym stopniu

uszkodzenia jąder i o różnym stopniu
rozrostu



upośledzone jest dojrzewanie

komórek



zachwiany jest układ osiowy komórek

w nabłonku



warstwowość w pewnym stopniu

zachwiana, chociaż zachowana

Ocena stopnia dysplazji

• Dysplasia epithelii gradus minoris

(levioris)

- stwierdza się liczne komórki o

małym nasileniu zmian lub pojedyncze komórki o

dość znacznym uszkodzeniu;

• dysplasia epithelii gradus mediocris

zmiany są bardziej nasilone, warstwowość

zachowana, ale może być zachwiana przez rozrost

komórek;

• Dysplasja epithelii gradus maioris

- poważne

zmiany w jądrze komórkowym, występują w dużej

liczbie komórek, komórki są ułożone

chaotycznie, osie długie nie są równoległe,

warstwowość zachwiana (glikogen w szyjce

macicy <<<)

Zajęcie przez komórki

dysplastyczne i atypowe nabłonka

na całej grubości określamy

terminem

nowotworzenia

śródnabłonkowego -intraepithelial

neoplasia

•

CIN I

- cervical intraepithelial

neoplasia -

w szyjce macicy oznacza

dysplazję nieznacznego stopnia, a

pojedyncze komórki atypowe

pojawiają się w 1/3 dolnej

nabłonka

•

CIN II

- zmiany morfologiczne

zajmują 2/3 grubości nabłonka

•

CIN III

- określa dysplazję

dużego stopnia, a zmiany

wypełniają nabłonek na całej

grubości

•

CIN III

określa również raka

przedinwazyjnego!

Określenia dysplazji w innych

narządach:

•

VIN - vulvar intraepithelial

neoplasia

•

VaIN - vaginal intraepithelial

neoplasia

•

PIN - prostatic intraepithelial

neoplasia

Międzynarodowe Towarzystwo

Patologów i Ginekologów do CIN

III

zalicza:

•

erytroplazję Queyerata

•

dysplazję przerostową z atypią

•

chorobę Pageta

Dysplazja nabłonka
gruczołowego:

• różnego stopnia dyskarioza, zwłaszcza

hiperchromazja

• jądra występują na różnej wysokości, co

stwarza błędne wrażenie nawarstwiania się
komórek

• zagęszczenie komórek i jąder z

hiperchromazją (komórki stają się bardzo
wąskie)

• ujednolicenie komórek oraz zanik cech

morfologicznych ich czynności (np. brak
komórek głównych, okładzinowych, zanik
wydzielania śluzu itp..)

• brodawkowaty rozrost powierzchownej

warstwy błony śluzowej.

Spaczenie procesów

metaplazji

ma swój

wyraz w

dysplazji,

odróżnienie dysplazji

raka

przedinwazyjnego

jest często bardzo

trudne!!!



Dysplazja jest stanem

przedrakowym;



może się cofnąć - ok. 6%

przypadków;



może prze jakiś czas zatrzymać

się w swoim rozwoju;



w 50% przypadków przechodzi

w raka in situ w ciągu 5 lat;

Dysplazja narządowa



Dotyczy zmian proliferacyjno-
zanikowych (dysplasia fibrosa
cystica)



występuje w:



sutku i tkance kostnej



zaburzenia hormonalne

Dysplasia benigna mammae.

Anaplazja

•Jest skrajnym wyrazem

niezdolności do
różnicowania i dojrzewania,
przy zachowaniu zdolności
do rozrostu

•jest charakterystyczna dla

nowotworów złośliwych

Zestawienie zaburzeń różnicowania i
dojrzewania

Różnicowanie Dojrzewanie

metaplazja

Zmienione-
odróżnicowane

Zachowane –odmienne
od macierzy

kataplazja

Znienione
czynnościowo

Zachowane

prozoplazja

Zmienione

Prekroczenie
„kompetencji”

dysplazja

Opóźnione i spaczone

Nieprawidłowe i
upośledzone

anaplazja

zahamowane

zaburzone

Document Outline

Slide 1
Slide 2
Slide 3
Slide 4
Slide 5
Slide 6
Slide 7
Slide 8
Slide 9
Slide 10
Slide 11
Slide 12
Slide 13
Slide 14
Slide 15
Slide 16
Slide 17
Slide 18
Slide 19
Slide 20
Slide 21
Slide 22
Slide 23
Slide 24
Slide 25
Slide 26
Slide 27
Slide 28
Slide 29
Slide 30
Slide 31
Slide 32
Slide 33
Slide 34
Slide 35
Slide 36
Slide 37
Slide 38
Slide 39
Slide 40
Slide 41
Slide 42
Slide 43
Slide 44
Slide 45
Slide 46
Slide 47