Farmakologia przewodu 

pokarmowego

 

 

Choroba wrzodowa

Nierównowaga między czynnikami 
obronnymi śluzówki a czynnikami 
uszkadzającymi
Czynniki obronne – śluzówka  i 
wodorowęglany
Czynniki uszkadzające – kwas solny, 
H. pylori, NLPZ, 
glikokortykosteroidy, pepsyna

 

 

Czynniki obronne

Zapobiegają uszkodzeniom żołądka i 
dwunastnicy (samotrawieniu)
Śluz – wydzielany stale, efekt protekcyjny
Dwuwęglany – wydzielane z komórek 
nabłonka, neutralizują jony wodorowe
Przepływ krwi – prawidłowy przepływ zapewnia 
integralność śluzówki
Prostaglandyny – stymulują wydzielanie 
dwuwęglanów i śluzu, poprawiają przepływ 
krwi, hamują wydzielanie kwasu żołądkowego

 

 

Czynniki uszkadzające

H. pylori – bakteria Gram (-), 
kolonizuje żołądek i dwunastnicę
Może uszkadzać warstwę śluzu, 
wywołuje reakcję zapalną, 
produkuje ureazę, która produkuje 
CO2 i jony amonowe uszkadzające 
śluzówkę

 

 

Czynniki uszkadzające

NLPZ – hamują produkcję 
prostaglandyn

Zmniejszają przepływ krwi, produkcję 
śluzu i syntezę wodorowęglanów, 
nasilają wydzielanie żołądkowe

Pepsyna, kwas solny, palenie
Nikotyna

 

 

Grupy leków

Antybiotyki
Leki zmniejszające produkcję 
kwasu
Leki osłaniające śluzówkę
Związki pobudzające wydzielanie 
śluzu
Leki zobojętniające kwas solny

 

 

Leczenie 

niefarmakologiczne

Dieta – zmiana we wzorcu 
posiłków, 5-6 małych posiłków 
dziennie
Zaprzestanie palenia, ograniczenie 
alkoholu, unikanie NLPZ

 

 

Leczenie 

przeciwbakteryjne

Konieczna politerapia
Bizmut – działanie wspomagające
Klarytromycyna, amoksycylina, 
metronidazol

 

 

Antagonisty H2

Blokują wydzielanie kwasu
Cymetydyna, Ranitydyna, 
Famotydyna, Nizatydyna   
Zastosowanie: choroba wrzodowa, 
choroba refluksowa przełyku, 
zespół Zollingera – Ellisona, 
zachłystowe zapalenie płuc

 

 

Inhibitory pompy 

protonowej (PPI)

Blokują wydzielanie kwasu 
Omeprazol, lanzoprazol, 
pantoprazol, rabeprazol 
Zastosowanie: choroba wrzodowa, 
choroba refluksowa przełyku, 
zespół Zollingera – Ellisona, 
zachłystowe zapalenie płuc

 

 

Sukralfat

Po podaniu tworzy barierę przeciw 
działaniu kwasu na żołądek
Pod wpływem kwasu przechodzi żel 
wypełniający ubytki w błonie 
śluzowej
Mało działań niepożądanych, 
praktyczny brak wchłaniania do 
organizmu

 

 

Mizoprostol

Syntetyczny analog naturalnych 
prostaglandyn
Środek może wywołać poronienie

 

 

Leki zobojętniające

Choroba wrzodowa, choroba 
refluksowa przełyku
Neutralizują kwas

 

 

Biegunka i zaparcie

Definicje

 

 

Wskazania do środków 

przeczyszczających

Ból związany z defekacją
Przygotowanie jelita przed 
niektórymi procedurami 
diagnostycznymi
Zaparcia

 

 

Leki przeczyszczające P.W.

Zapalne choroby jelit
„Ostry brzuch”
Nadużywanie 

 

 

Leki przeczyszczające

Środki masowe
Środki osmotyczne
Środki drażniące
Środki poślizgowe

 

 

Środki osmotyczne

Jony

Mg2+: siarczan (sól gorzka), 
cytrynian, wodorotlenek
fosforan sodu 
siarczan sodu (sól glauberska)
winian sodowo-potasowy

 

 

Środki osmotyczne

źle wchłaniające się disacharydy, 
alkohole cukrowe

laktuloza, sorbitol, mannitol

glikol polietylenowy

Forlax
Fortrans

 

 

Środki hydrofilne

włókna pokarmowe
psylium (Plantago psylium) – babka 
płesznik
polikarbofil
metyloceluloza, 
karboksymetyloceluloza

 

 

Środki pobudzające 

wydzielanie

Środki powierzchniowo czynne

dokusany, kwasy żółciowe

Pochodne difenylometanu: 

fenoloftaleina, bisakodyl, pikosulfonian

kwas rycynolowy, antrachinony, 
senes, szakłak, rzewień, kruszyna 
amerykańska 

 

 

Środki poślizgowe

Parafina ciekła

 

 

Leki zapierające

Opioidy
Oktreotyd
Węgiel leczniczy 
Cholinolityki
Inne

 

 

Receptory opioidowe

Reprezentacja na enterocytach
Działają na splot podśluzówkowy

Zmniejszają wydzielanie

Podstawowe
Stymulowane: ACH, VIP, PGE2

 

 

Difenoksylat

Szczyt stężenia w surowicy ok. 2 h
Zwykle łączony z atropiną
Szybko metabolizowany do 
aktywnego metabolitu
Przy stosowaniu większych dawek 
(40-60 mg) może dawać efekty z OUN 
oraz powodować uzależnienie
NIE stosować u dzieci poniżej 2 r.ż.

 

 

Loperamid

Szczyt stężenia uzyskiwany w ciągu 5 
godzin
Ze względu na słabe przechodzenie 
do OUN ryzyko wywołania 
uzależnienia jest niskie
Przy bardzo wysokich dawkach można 
spodziewać się niedrożności 
porażennej jelit

 

 

Każdy lek 

przeciwbiegunkowy, 

szczególnie opioidy są 

przeciwwskazane w 

biegunkach pochodzenia 

bakteryjnego

 

 

Simetikon

Espumisan
Zmniejsza napięcie 
powierzchniowe cieczy
Biologicznie praktycznie 
nieaktywny

 

 

Środki prowymiotne

Wyciąg z wymiotnicy – emetyna
Apomorfina – pochodna morfiny

 

 

Leki przeciwwymiotne

Antagoniści 5 HT3
Kanabinoidy
Antagoniści dopaminowi
Cholinolityki
Benzodiazepiny
Leki antyhistaminowe

 

 

Leki antyhistaminowe

Działają poprzez blokowanie 
obwodowej stymulacji ośrodka 
wymiotów
Stosowane w wymiotach 
wywołanych schorzeniami ucha:

Ch. Meniera
Zapaleniu ucha wewnętrznego
Chorobie lokomocyjnej

 

 

Leki antyhistaminowe

Najczęściej używane leki:

Dimenhydrynat (Aviomarin)
Difenydramina
Prometazyna

 

 

Cholinolityki

Skopolamina

Podawana ogólnie przechodzi przez 
barierę krew mózg
Działa głównie na wymioty w chorobie 
lokomocyjnej
Działa depresyjnie na OUN

 

 

Benzodiazepiny

Stosowane głównie w wymiotach 
pochodzenia ośrodkowego
Głównym działaniem 
niepożądanym jest senność, 
spowolnienie.
Najczęściej stosowanym związkiem 
jest diazepam.

 

 

Kanabinoidy

Dronabinol
agonista rec CB1 w ośrodku 
wymiotów
Prawdopodobne jest działanie 
ośrodkowe
Związki te są skuteczniejsze i 
wywierają mniej działań 
niepożądanych u osób młodych

 

 

Antagoniści 5-HT3

Receptory te są zlokalizowane na 
zakończeniach nerwu błędnego a także 
ośrodkowo w area postrema
Leki te są szczególnie skuteczne w leczeniu 
wymiotów związanych z chemioterapią
W wyniki działania cytostatyków np. 
cisplatyny dochodzi do uwalniania z 
komórek jelita dużych ilości serotoniny co 
powoduje nasilone wymioty

 

 

Antagoniści 5-HT3

Ondansetron (Zofran)
Granisetron (Kytril)
Tropisetron
Dolasetron