SYSTEMATYKA 

GRZYBÓW

MYKOLOGIA

SYSTEMATYCZNA

Gromada 

Chytridiomycota s.l.

Stara

 (ewolucyjnie) grupa

Wodne (wody słone i słodkie) oraz lądowe
pasożyty i saprobionty
Substraty/żywiciele: glony eukariotyczne, sinice, 
grzyby, 

  owady i inne 

stawonogi, 

  subst. organiczna (w tym 

      

  chityna, keratyna, 

celuloza), 

  rośliny, ziarna pyłku

Gromada 

Chytridiomycota

Klasa 

Chytridiomycetes

Klasa 

Monoblepharidomycetes

Rozmnażanie bezpłciowe – 

zoospory

 

Jedyna z 3 gromad grzybów właściwych, w 
której występują pływki (!)

Zoospory wytwarzane w zoosporangiach, 
często aktywnie wyrzucane

pływki

 

– z 

jedną biczykowatą

 wicią, 

z tyłu

 komórki

Specyficzna budowa zoospor (różne typy 
budowy – cecha taksonomiczna)

Kompleks 

mikrociałka – krople tłuszczowe

 

(Microbody-Lipid Globule Complex ) 
– 

zgrupowanie kropli tłuszczowych, 

mikrociałek, mitochondriów i cystern 
obserwowane na poziomie 
ultrastrukturalnym (TEM) 

Rozmnażanie płciowe: izo-, anizogamia, 
oogamia, somatogamia

Zygota 

przekształca się w strukturę 

przetrwalnikową 

(hypnozygota)

Ściana komórkowa zbudowana z 

chityny

 

(w przypadku jednego gatunku stwierdzono 
celulozę)

Ok. 700 gatunków

Komórka/plecha 

cenocytyczna

 (komórczakowa)

często występują 

ryzoidy 

lub  

ryzomycelium 

(bardzo cienkie strzępki, przypominające ryzoidy), 

rzadziej strzępki

Grzyby 

holokarpiczne 

i 

eukarpiczne

Głównie 

słodkowodne

, rzadziej 

glebowe

 lub 

słonowodne

Wiele gatunków to pasożyty glonów, grzybów 
i roślin

Bardzo różnorodne formy
Systematyka nadal prowizoryczna

Rząd 

Chytridiales

Chytridium confervae 

Synchytrium endobioticum

Choroba: 
rak ziemniaka

Synchytrium endobioticum – cykl życiowy

zarodnia zimowa

zoospory

encystacja, infekcja

prosorus

sorus

gamety

encystacja, 
infekcja

MEJOZA

SYNGAMIA

Wyodrębnione z rzędu Chytridiales na 
podstawie różnic w budowie ultrastrukturalnej 
zoospor

Grzyby 

glebowe

, nie wodne (!)

Saproby

 i 

pasożyty

W wielu wypadkach brak danych o 
rozmnażaniu płciowym (u niektórych 
izogamia)

Rząd 

Spizellomycetales

rybosomy 

w centrum 

komórki

częściowo oddzielone 
przez błonę

zazw. 

jedna kropla

 tłuszczu

mikrotubule 

wyrastające 

z kinetosomu 

rumposom 

jądro 

nie zwiazane 

z 

kinetosomem

dodatkowa cetriola

 

(związana 
z kinetosomem)

rybosomy rozłożone 

w całej cytoplaźmie

wiele kropli

 lipidowych 

mikrotubule 

nie wyrastają

 

z kinetosomu 

brak

 rumposomu, 

jądro 

związane

 z kinetosomem

brak dodatkowej centrioli

Spizellomycetales

Chytridiales

Spizellomyces punctatus – 
obiekt analiz mitochondrialnego RNA

Olpidium virulentus – biotroficzny pasożyt 
roślin, wektor wirusów (np. wirusa pogrubienia 
liści sałaty, wirusa martwicy tytoniu) 

Olpidium brassicae – biotroficzny pasożyt 
kapustnych 

(Brassicaceae)

Olpidium brassicae – zarodnie przetrwalnikowe 
(2n) 

Rhizophydium
. 
sphaerotheca

R. granulosporum

Rząd 

Rhizophydiales

Batrachochytrium dendrobatidis 
– groźny patogen żab i innych płazów (ponad 
90 rożnych żywicieli)

Infekcja regionów skeratynizowanych, objawy: 

hyperkeratynoza

 (zgrubienie warstwy 

keratynowej) chorobie sprzyja niska 
temperatura

Patogen pochodzi z Afryki, 
w Europie od lat 30-tych XX w. 
(opisany w 1991 r.)
obecny również w USA, 
Australli, Azji, 
Ameryce Południowej

Batrachochytrium dendrobatidis  - 
zoosporangia i komórki w warstwie 
keratynowej skóry

Przede wszystkim wodne, 

saprobiontyczne

Rozmnażanie płciowe 
na drodze 

oogamii

– tylko w tej grupie 

(męskie gamety tzw. anterozoidy)

Rząd 

Monoblepharidales

Monoblepharis sp.

Gromada 

Chytridiomycota s.l.

Żyją w 

przewodzie 

pokarmowym roślinożernych 
ssaków

, rozkładają celulozę 

i rozdrabniają ligninę 
umożliwiając jej dalszy 
rozkład przez bakterie 
ligninolityczne

Gromada 

Neocallimastigomycota

Neocallimastix sp.

Ok. 20 gatunków

Bezwzględne 

anaeroby

 (beztlenowce); 

brak mitochondriów (!), ich rolę pełnią 

hydrogenosomy 

(organelle otoczone podwójną błoną)

Rozmnażanie bezpłciowe przez jedno- lub 

wielowiciowe

 zoospory

Cały cykl od encystowania zoospory do wykształcenia 
nowych zoospor trwa ok. 30 h

Gromada 

Chytridiomycota s.l.

Czapeczka jądrowa

 – struktura zoospor 

zbudowana z masy

Gromada 

Blastocladiomycota

rybosomów, 
przylegająca do 
jądra, otoczona 
błoną będącą
kontynuacją 
zewnętrznej 
błony jądrowej

Saprotrofy (na różnych substratach), rzadziej 
pasożyty zwierząt i roślin

(szczególnie łatwe do znalezienia na gnijących 
owocach i okorowanych pniach drzew)

Ok. 200 gatunków

Allomyces spp.

Grzyby wodne, 

strzępkowe

Cykl życiwowy 

haplo-diplontyczny

 (przemiana pokoleń)

gametotallus

 1n – wykształca 

gametangia

hormony płciowe:  sirenina 

(żeński)

       paryzyna 

(męski)

        

anizogamia

zygota kiełkuje w plechę 2n

sporotallus

 2n – wykształca 

zoosporangia 

(romnażanie 

bezpłciowe)

sporangia spoczynkowe

 

(tu 

mejoza

) – zoospory 1n

Ściana zbudowana z 

chityny i chitozanu

; 

dodatkowo: kwas poliglukuronowy, 
glukuronomannoproteiny, polifosforany

Stadium wegetatywne generalnie w postaci 
strzępek (grzybni) 

nieseptowanej

 -  wyjątki: 

-  septy w strzępkach starszych (związane ze 
stopniowym
   obumieraniem?)
-  tworzenie organów rozmnażania

-  przedstawiciele jednej z podgromad 
(Kickxellomycotina) 
   tworzą septy w regularnych odstępach

Gromada 

Zygomycota

progametangia

gametangia

zygota-zygosporangium

zygospora

Synapomorfia Zygomycota: 

zygospora

 – wynik rozmnażania 

płciowego, 

gametangiogamii

Zygospora – 

przetrwalnikowy zarodnik

, 

powstaje 
w 

zygosporangium

 (zygocie) 

pojedynczo

 

Ho, Chen 1998. Bot. Bull. Acad. Sin. 39: 
269-277

Zygospora – 

przetrwalnikowy zarodnik

, 

powstaje 
w 

zygosporangium

 (zygocie) 

pojedynczo

 

Ho, Chen 1998. Bot. Bull. Acad. Sin. 39: 
269-277

Zygospora przechodzi okres 

spoczynku

,

prawdopodobnie podczas kiełkowania (lub 
przed) przechodzi 

mejozę

Cykl życiowy 

haplontyczny

Rozmnażanie bezpłciowe poprzez produkcję 

aplanospor

 w 

sporangiach

 (sporangiospory) oraz 

chlamydospor

Saprobionty, pasożyty fakultatywne i 
biotroficzne, komensale, symbionty 
mutualistyczne

Niektóre ważne ekonomicznie (produkcja 
żywności) oraz medycznie (patogeny)

Ok. 900 gatunków

Grupa stara filogenetycznie, powstały 
najprawdopodobniej ok. 600 mln do 1 mld 400 
mln lat temu

Wyodrębniły się z głównej linii grzybów zaraz 
po Chytridiomycota lub w podobnym czasie

Grupa 

polifiletyczna

Podgromady: 

Mucoromycotina
Entomophtoromycotina
Zoopagomycotina
Kicksellomycotina

Głównie 

saprobiontyczne

 (rozkład materii 

organicznej, częste w glebie, na odchodach) – 
pleśnie

Grzyby „cukrowe”

Nieliczne są 

pasożytami 
fakultatywnymi

Podgromada 

Mucoromycotina

Rząd 

Mucorales

Phycomyces 

blakesleanus

90% gatunków jest 

heterotalliczna

Bardzo niewielkie różnice pomiędzy rodzajami
w formie struktur rozmnażania płciowego – 

teleomorf

Bardzo duże różnice pomiędzy rodzajami
w formie struktur rozmnażania bezpłciowego 
– 

anamorf

Sporangia: typowe 

wielozarodnikowe

Tendencja ewolucyjna – 
ograniczanie liczby zarodników

Zarodniki głównie rozsiewane 
przez wiatr lub wodę

Rhizopus spp.

Cykl życiowy 

haplontyczny

 

Spinellus fusiger – pasożyt
Owocników Mycena

Thamnidium sp.

sporangiole 

zarodnie
z kilkoma
zarodnikami

jednozarodnikowe zarodnie 

(sporangiole)

Cuningamella sp.

Negatywne efekty dla gospodarki człowieka:

Pleśnie 

i

 mokre zgnilizny 

owoców, np. Rhizopus 

stolonifer

Mukormikozy – infekcje grzybicze 

ludzi i 

zwierząt spowodowane pasożytowaniem 
grzybów z rzędu Mucorales

Infekcje ludzi o obniżonej odporności (np. 
chorych na cukrzycę, AIDS, poparzonych i po 
terapii sterydowej)

Grzybice skórne (głębsze warstwy), grzybice 
narządowe (płuca i mózg)

Rhizopus, Mucor, Rhizomucor,

 

Absidia, Apophysomyces, 
Saksenaea, Cunninghamella, 
Cokeromyces,

 

Syncephalastrum

Produkcja żywności:

Rhizopus sp. produkcja napoju alkoholowego 

parakari

 z manioku (Manihot esculenta) przez 

Indian w Gujanie

tzw. ferementacja 
substratów stałych

Rhizopus oligosporus – 
w Indonezji, do 
wytwarzania 

tempeh

 

(bogaty w ryboflawinę, 
niacynę, witaminę B12) 

Actinomucor elegans – 
w Chinach, do produkcji 
 

sufu

 (sera)

Wykorzystywane na skalę przemysłową do 
produkcji:

witamin z grupy B 

kwasu cytrynowego 

kwasu mlekowego i innych kwasów 

organicznych

amylazy

podpuszczki

kortyzonu

Pilobolus sp. – sporangiofory i sporangia

fototropizm dodatni

2 m pionowo
4 m poziomo
szybkość 10.8 m/sec

Entomophtora 

     muscae

Patogeny zwierząt, np. 
owadów, 
płazów, glonów, lub 
saprobionty

Podgromada 

Entomophthoromycotina

Rząd 

Entomophthorales

Duża specyficzność, np.:
Entomophthora muscae – 
muchy
Erynia neoaphidis – mszyce
Massospora cicadina – 
cykady

W przypadku 
owadów 
powodują niekiedy 
masowe 
wymieranie – 
używane jako 

bioinsektycydy 

(biokontrola)

Wnikają przez uszkodzenia pancerza, drobne 
otwory, wyściółkę jelita oraz aktywnie 

(mechaniczne i enzymatyczne przebicie pancerza)

Wewnątrz owada grzybnia rozpada się na tzw. 

ciałka

 

strzępkowe

 (ang. hyphal bodies) 

Tworzone są też zarodniki przetrwalnikowe

Na zewnątrz pancerza wyrastają 

konidiofory

 

wytwarzające 

konidia

Atakuje przeważnie samce, przerasta odwłok, nie 
przechodzi do tułowia, pozwala na poruszanie się i 
reakcję na hormony płciowe - prawdopodobnie 
mechanizm rozprzestrzeniania

Zarodniki przetrwalnikowe stają się aktywne po 13-17 lat, infekują najpierw 
stadium nimfy, potem rozwijają się w dorosłych owadach

Massospora cicadina – pasożyt cykad

Saprobionty

Strzępki z regularnymi septami, 
w septach otwór 
z soczewkowatą zatyczką

Bardzo specyficzny rozwój i rozprzestrzeniania 
zarodni

Podgromada 

Kickxellomycotina

Rząd 

Kickxellales

Kickxella alabastrina

Spirodactylon sp. 
na odchodach myszy, 
szczurów

Coemansia sp. 
na odchodach nietoperzy

Do 1974 roku wszystkie gatunki w rodzaju 
Endogone

W 1974 roku 4 rodzaje w rzędzie Endogonales 
(Zygomycota)

W 1990 roku 6 rodzajów i rząd Glomales 
(Zygomycota)

W 2001 roku gromada Glomeromycota

Ok. 200 gatunków

Gromada 

Glomeromycota

Nieseptowane

 strzępki 

Brak rozmnażania 
płciowego

 (rekombinacja?)

Tworzenie dużych 

zarodników

 

średnicy ok. 40-800 µm,
o wielowarstwowych 
ścianach 

Pojedynczo lub w grupach (tzw. sporokarpiach)

Kilkaset do kilku tysięcy 

jąder

 

(heterogeniczne!)

Często wewnątrz bakterie!

Obligatoryjna symbioza z roślinami:

rośliny naczyniowe – 

mikoryza 

arbuskularna

wątrobowce – 

mykoplecha

Niemożliwe do utrzymania w czystych 
kulturach bez roślin symbiotycznych (lub ich 
korzeni)

W jednym wypadku stwierdzono możliwość wzrostu i zarodnikowania 
grzyba arbuskularnego w hodowli z bakteriami z rodzaju Paenibacillus 

grzybnia wewnętrzna
arbuskule
zwoje
pęcherzyki

grzybnia zewnętrzna
apresorium

Pęcherzyki

 

(wezykule) – 
funkcja spichrzowa

Zwoje

 (peletony) – 

miejsca wymiany?

Arbuskule

 – 

miejsca 
wymiany

Symbioza 

ubikwistyczna

Niska specyficzność

; kolonizacja jednego 

systemu korzeniowego przez wiele gatunków; 

kombinacje mniej i bardziej 

kompatybilne

; wzajemny 

wpływ: zbiorowisko roślinne                 zbiorowisko 
AMF

Pozytywny wpływa na: 

wzrost
obieranie związków mineralnych (gł. 

fosfor)

odporność na patogeny

Duże znaczenie w rolnictwie, sadownictwie, 
hodowli roślin ozdobnych

Powstały ok. 600–620 mln lat 
temu

Pierwsze zachowane zarodniki: 
Rhynia Chert, Szkocja, ok. 480 
mln lat temu (ordowik)

Najstarsze arbuskule sprzed 
400 mln lat (dewon)

Prawdopodobnie 

brały udział w wychodzeniu roślin na ląd