SYSTEMATYKA
GRZYBÓW
MIKOLOGIA
SYSTEMATYCZNA
SYSTEMATYKA
GRZYBÓW
MIKOLOGIA
SYSTEMATYCZNA
Gromada
Basidiomycota
Ok. 37 % wszystkich opisanych gatunków
grzybów
Wszystkie znane grupy troficzne i ekologiczne
Lądowe i wodne
Głównie strzępkowe, rzadziej drożdżoidalne
(dymorfizm)
Cykl życiowy: haplodikariotyczny
Synapomorfia – podstawka (zarodnia,
odpowiednik worka)
tu: kariogamia, mejoza,
wykształcenie haploidalnych zarodników –
egzogennie
Dwa główne typy
podstawek:
Holobazydia
podstawki
niepodzielone
Fragmobazydia
podstawki
podzielone
Inne cechy wyróżniające:
Sprzążki –
związane z procesem
migracji jąder podczas
podziałów segmentów
strzępkowych
Proces podobny
do powstawania
komórki
haczykowatej
u Ascomycota
balistospory – mejospory (zarodniki
podstawkowe)
i zarodniki mitosporowe,
aktywnie odrzucane (
siła > 10
000g
),
powstały bardzo wcześnie w
ewolucji
kropla Bullera
Kiełkowanie zarodników podstawkowych:
kiełkowanie
bezpośrednie
kiełkowanie powtarzalne
Pucciniomycotina
Ustilaginomycotina
Agaricomycotina
Dane molekularne (rDNA), ultrastrukturalne, biochemiczne
Skład biochemiczny frakcji węglowodanowej
ściany komórkowej:
Pucciniomycotina – dominacja mannozy, brak
ksylozy
Ustilaginomycotina: dominacja glukozy, brak
ksylozy
Agaricomycotina: dominacja glukozy,
obecność ksylozy
Pucciniomycotina
Ustilaginomycotina
Agaricomycotina
Większość pasożyty
Bardzo zróżnicowane strukturalnie
Dymorfizm komórkowo-strzępkowy
Fragmobazydia podzielone poprzecznie
(stychiczne) (wyjątkowo holobazydia)
Ok. 215 rodz., 7400 gat.
Cecha wyróżniająca (apomorfia):
Proste septy, najczęściej z centralnym
otworem
Klasy:
Pucciniomycetes
Cystobasidiomycetes
Agaricostilbomycetes
Microbotryomycetes
Atractiellomycetes
Classiculomycetes
Mixiomycetes
Cryptocolacomycetes
Większość to taksony monotypowe
Klasy:
Pucciniomycetes
Cystobasidiomycetes
Agaricostilbomycetes
Microbotryomycetes
Atractiellomycetes
Classiculomycetes
Mixiomycetes
Cryptocolacomycetes
Pucciniomycetes
– ok. 96 % opisanych
gatunków,
76 % rodzajów
Klasy:
Pucciniomycetes
Cystobasidiomycetes
Agaricostilbomycetes
Microbotryomycetes
Atractiellomycetes
Classiculomycetes
Mixiomycetes
Cryptocolacomycetes
Microbotryomycetes
– ok. 3 % gatunków, 3
% rodzajów
Obligatoryjne pasożyty biotroficzne roślin
naczyniowych,
tzw. rdze
Klasa
Pucciniomycetes
Rząd
Pucciniales
(= Urediniales)
Najczęściej infekcje lokalne (nie systemiczne)
Rdze jednodomowe – pasożytujące na jednym
żywicielu
i dwudomowe – pasożytujące na dwóch
niespokrewnionych
ze sobą
żywicielach
Cykl życiowy z występowaniem maksymalnie 5
typów zarodników, różniących się:
funkcją
sposobem powstawania
ploidalnością
Ok. 164 rodzaje, 7000 gatunków
Puccinia graminis – rdza
źdźbłowa
Kiełkowanie bazydiospory
Grzybnia 1n – infekcja I żywiciela (Berberis sp.)
0
–
Spermatangia
(pyknidia)/
spermacja
(pyknospory) 1n
strzępki przyjmujące
1n
Dikariotyzacja
I – Ecja
/
ecjospory
n+n (berberys)
Kiełkowanie ecjospory – infekcja II żywiciela (trawy)
II – Uredinia
/
urediniospory
n+n (trawy)
III – Telia
/
teliospory
n+n
Zimowanie
Teliospora: kariogamia (jądro 2n), mejoza
Kiełkowanie – podstawka podzielona
(IV) Zarodniki podstawkowe
1n
Puccinia graminis
0 – spermatangia / spermacja
I – ecja / ecjospory
II – uredinia / urediniospory
III – telia / teliospory
IV – bazydiospory
I żywiciel
II żywiciel
Cronartium ribicola – rdza dwudomowa
I żywiciel:
sosny 5-igłowe
np. Pinus strobus (0, I)
Cronartium ribicola – rdza dwudomowa
II żywiciel:
Ribes sp. (II, III)
Gymnosporangium sabinae
I żywiciel: Malus, Prunus, Pyrus spp. (0, I)
Gymnosporangium sabinae
II żywiciel: Juniperus sp.(III)
Gymnosporangium sabinae
Phragmidium violaceum
żywiciel: Rubus sp. (I,
III)
Phragmidium violaceum – telia i teliospora
Pasożyty roślin (gł. okrytozalążkowych)
Dymorfizm komórkowo-strzępkowy
Holobazydia lub fragmobazydia stychiczne
(większość)
Ok. 80 rodz., 1400 gat.
Pucciniomycotina
Ustilaginomycotina
Agaricomycotina
Pory zakryte przez błoniaste kapturki
lub dyski
Cykl życiowy:
Faza haploidalna (u większości drożdżoidalne
komórki)
Rozmnażanie przez pączkowanie komórek
lub balistospory (blastokonidia)
Faza dikariotyczna – grzybnia, stadium
infekcyjne
Klasy:
Ustilaginomycetes
Exobasidiomycetes
Ustilago tritici
Ustilago hordeiUstilago nuda
Rząd
Ustilaginales
Ustilago maydis
Lokalna lub systemiczna infekcja
rośliny
(rośliny chore wyższe niż zdrowe)
Kiełkowanie teliospor – mejoza, tworzenie podstawki
Wielokrotne powstawanie zarodników podstawkowych
Koniugacja kompatybilnych komórek –
dikariotyczna grzybnia infekcyjna
Rząd
Exobasidiales
Exobasidium vaccini
Przykłady form drożdżoidalnych (rodzaje
anamorficzne):
Rhodotorula spp.
Sporobolomyces spp.
Obydwa rodzaje polifiletyczne, anamorfy w
różnych grupach Urediniomycotina i
Ustilaginomycotina
Rhodotorula sp. – w
powietrzu,
glebie, wodzie słodkiej i
słonej,
produktach mlecznych
Brak strzępek
Saprobionty, mogą
powodować
oportunistyczne mikozy
Np.:
Rhodotorula glutinis
Rhodotorula minuta
Rhodotorula
mucilaginosa
Wszystkie grupy ekologiczne
Dymorfizm (w niektórych grupach)
Więkoszość tworzy owocniki
Fragmobazydia oraz holobazydia
Ok. 20 000 gatunków
Pucciniomycotina
Ustilaginomycotina
Agaricomycotina
Apomorfie:
Septy
doliporowe
Parentosomy
Klasy:
Tremellomyctes
Dacrymycetes
Agaricomycetes
Klasa
Tremellomycetes
Rząd
Tremellales
Galaretowate
owocniki
Exidia plana
Tremella foliacea
Tremella fuciformis
Pseudohydnum gelatinosum
Phlogiotis
helvelloides
Fragmobazydia podzielone
podłużnie (chiastyczne)
Wyjątkowo holobazydia
Pączkowanie zarodników
podstawkowych
Filobasidiella neoformans
Cryptococcus
neoformans
Odchody ptaków (np. gołębi) – źródło infekcji
Powoduje infekcje systemowe (np. płucne,
układ nerwowy), również skórne; gł. osoby o
obniżonej odporności
owocniki
galaretowat
o-
chrząstkowa
te
Klasa
Agaricomycetes
Rząd
Auriculariales
Auricularia
auricula-judae
Auricularia mesenterica
Auricularia polytricha, mun, muk nge, mu er, kikurage
Fragmobazydia
stychiczne
Bardzo duża różnorodność form owocników
Trzy typy rozwoju owocników:
bez osłon (gymnokarpiczny)
z nietrwałymi osłonami (hemiangiokarpiczny)
gasteroidalny (angiokarpiczny)
Hymenofor – część owocnika, na której wykształca się
hymenium
Agaricus – powierzchnia ok. 1200 cm
2
, 1.8 mld zarodników
Hymenium (warstwa rodzajna)
– warstwa podstawek
i płonych wstawek
(bazydiole, cystydy)
Rząd
Polyporales
Polyporus squamosus
Polyporus brumalis
Fomitopsis pinicola
Trametes versicolor
Ganoderma lucidum,
reishi, ling zhi
Trimityczny
system strzępkowy
Strzępki generatywne
Strzępki łącznikowe
Strzępki szkieletowe
Rząd
Boletales
Boletus spp.
Paxillus involutus
Gomphidius
glutinosus
- Selekcja na rozsiewanie zarodników przez wiatr
(owocniki epigeiczne)
- Selekcja na rozsiewanie zarodników przez
zwierzęta
i na oszczędność wody (owocniki
sekotioidalne
i hypogeiczne)
Gastrosuillus sp.
Suillus sp.
Rhizopogon sp.
Serpula
lacrymans
Scleroderma
citrinum
Rząd
Agaricales
Agaricus sp.
Amanita spp.
Pleurotus ostreatus
Armillaria sp.
Podobny trend jak u Boletales: od
naziemnych, kapeluszowych, poprzez
sekotioidalne do podziemnych, np.
Cortinarius – Thaxterogaster - Protoglossum
[
Rząd
Lycoperdales]
Lycoperd
on
perlatum
Lycoperd
on
echinatu
m
Calvatia gigantea
(= Langermannia gigantea)
Calvatia
Lycoperdon
Rząd
Phallales
Phallus
impudicus
Mutinus
caninus
Mutinus
ravenelli
Clathrus
columna
tus
Clathrus
ruber
Clathrus archeri
Aseroe
rubra
Hysterangium sp.
Rząd
Geastrales
Geastrum sp.
Rząd
Gomphales
Gomphus sp.
Clavaria sp.
Ramaria spp.
Wykształcenie form gasteroidalnych
następowało wielokrotnie w ewolucji
W wielu grupach wielokierunkowa
ewolucja form owocników
Forma owocników nie świadczy o
pokrewieństwie –
wynik konwergencji i presji ewolucyjnej
GRZYBY
W LECZNICTWIE, TOKSYKOLOGII
I BIOTECHNOLOGII
Pracownia Mikologii, Instytut
Botaniki UJ
Semestr letni
2010/11
Więcej informacji na temat kursu oraz zapisy w
systemie USOS