SWOBODA PRZEPŁYWU
OSÓB W UNII
EUROPEJSKIEJ
AUTORZY:
SWOBODA PRZEPŁYWU
OSÓB W UNII
EUROPEJSKIEJ
AUTORZY:
Swoboda przepływu osób
Swoboda przepływu osób
Traktat z Maastricht ustanowił obywatelstwo Unii
Europejskiej, w związku, z którym, każdy obywatel
państwa członkowskiego Unii Europejskiej jest
równocześnie obywatelem UE. Obywatelstwo unijne
pociąga za sobą takie przywileje, jak np. prawo do
swobodnego przemieszczania się i osiedlania w
dowolnym kraju Unii Europejskiej, w celu podjęcia
zatrudnienia czy nauki, bierne i czynne prawo wyborcze
w wyborach samorządowych i do Parlamentu
Europejskiego oraz prawo do opieki dyplomatycznej i
konsularnej w państwie trzecim. Swobodny przepływ
osób jest jedną z czterech fundamentalnych wolności
wewnętrznego rynku Wspólnoty.
Swoboda przepływu osób według
prawa Unii Europejskiej polega na
możliwości przemieszczania się osób
wewnątrz Unii Europejskiej. Ta
swoboda oznacza likwidację
ograniczeń administracyjnych w
państwach Unii, które utrudniałyby ich
obywatelom przemieszczanie się,
osiedlanie oraz podejmowanie
zatrudnienia w państwach
członkowskich.
We Wspólnotowej Karcie znajdują
się prawa z takich dziedzin, jak:
• ochrona socjalna;
• ochrona dzieci i młodzieży;
• ochrona zdrowia i bezpieczeństwa w miejscu pracy;
• szkolenia zawodowe;
• informacja, konsultacje i zaangażowanie
pracowników;
• równość traktowania kobiet i mężczyzn;
• prawa ludzi starszych i niepełnosprawnych;
• swobodne zrzeszanie się i układy zbiorowe;
• swobodny przepływ, zatrudnianie oraz
wynagradzanie pracowników.
Swoboda przepływu
pracowników
Swoboda przepływu osób obejmuje
głównie kwestie podejmowania
zatrudnienia i wykonywania
pracy. Zgodnie z Traktatem Wspólnoty
Europejskiej swoboda przepływu
pracowników obejmuje zakaz
dyskryminacji obywateli państw UE z
uwagi na ich narodowość.
Swoboda przepływu osób
obejmuje prawo do:
• Przyjmowania składanych przez
pracodawców ofert pracy,
• Swobodnego poruszania się na terytorium
państw UE w celu poszukiwania pracy,
• Pobytu w danym kraju UE w celu
wykonywania pracy na warunkach
mających zastosowanie wobec jego
obywateli,
• Pozostania w danym państwie UE po
zakończeniu zatrudnienia.
Ograniczenia – zatrudnienie
w służbie publicznej
Zasadą swobodnego przepływu osób
nie są objęci: sędziowie, niektórzy
urzędnicy państwowi zajmujący
stanowiska, na których biorą
bezpośredni lub pośredni udział w
sprawowaniu władzy publicznej.
Pojęcie pracownika
W prawie europejskim przyjmuje się
jedno wspólne pojęcie pracownika.
Europejski Trybunał Sprawiedliwości
przyjął, że pracownikiem jest osoba,
która przez określony czas wykonuje
czynności na rachunek i pod
kierownictwem innej osoby, otrzymując
za to wynagrodzenie.
Pracownik udający się do innego
kraju ma następujące prawa:
• prawo do podjęcia zatrudnienia w innym Kraju
Członkowskim bez konieczności posiadania
pozwolenia na pracę;
• równouprawnienie z obywatelami danego kraju
w kwestiach zatrudnienia;
• prawo do tych samych świadczeń socjalnych i ulg
podatkowych, jak obywatele danego kraju;
• rodzina pracobiorcy ma prawo do mieszkania razem
z pracobiorcą;
• zastosowanie znajdują przepisy wspólnotowe
o wzajemnym uznawaniu kwalifikacji zawodowych.
Prawo do przemieszczania
się i prawo pobytu.
Każdy obywatel państw UE, bez względu
na miejsce pobycia, ma prawo do
podjęcia działalności jako pracownik
najemny i prowadzenie tej
działalności na terytorium innego
państwa członkowskiego zgodnie z
obowiązującymi przepisami.
Obywatel wspólnotowy powinien wystąpić
o wydanie mu karty pobytu. Władze
państwa przyjmującego taki wniosek
muszą go wydać, jeżeli dana osoba
spełnia następujące warunki:
• Przedstawi dokument (paszport lub
dowód osobisty) na podstawie którego
wjechała na terytorium państwa;
• Jeżeli jest pracownikiem najemnym,
przedstawi umowę o pracę lub
świadectwo zatrudnienia dla osób
pracujących na własny rachunek.
Karta pobytu - ważność
Karta pobytu jest ważna na terytorium
państwa pobytu przez okres 5 lat. Po upływie
tego terminu automatycznie jest odnawiana.
Może być wycofana, jeżeli posiadacz przerwie
pobyt na czas nie krótszy niż 6 kolejnych
miesięcy lub z własnej przyczyny zostanie
bezrobotny.
Prawo dostępu do rynku
Oprócz prawa do przemieszczania się i prawa
pobytu każdy obywatel państw UE ma prawo
do podjęcia zatrudnienia z takim samym
pierwszeństwem, z jakiego korzystają
obywatele tego państwa. Każdy obywatel
państw UE i każdy pracodawca mogą
wzajemnie wymieniać między sobą oferty
zatrudnienia zgodnie z obowiązującymi
przepisami, w sposób wolny od wszelkiej
dyskryminacji.
Na podstawie Rozporządzenia Rady
1612/68 każdy pracownik
ma ponadto prawo do:
• Takiej samej pomocy w poszukiwaniu pracy
jak obywatele tego kraju,
• Korzystania z takich samych przywilejów
podatkowych jak obywatele tego kraju,
• Przynależności do związków zawodowych i
praw zawodowych,
• Korzystania z praw i świadczeń
mieszkalnych.
Rodziny pracowników
Uprawnienia rodzin
pracowników mają
następujące osoby:
• Współmałżonek i zstępni poniżej 21
roku życia lub pozostający na
utrzymaniu pracownika,
• Wstępni pracownika lub jego
współmałżonka pozostający na jego
utrzymaniu.
Prawo pracownika do pozostania
na terytorium państwa UE po
ustaniu zatrudnienia przysługuje:
• Pracownikowi, który w momencie zaprzestania pracy
osiągnął wiek emerytalny i był zatrudniony przez co
najmniej 12 ostatnich miesięcy oraz przebywał
w państwie UE nieprzerwanie przez ponad 3 lata;
• Pracownikowi, który przebywając nieprzerwanie
przez ponad 2 lata, zaprzestał wykonywania pracy z
powodu trwałej niezdolności do pracy;
• Pracownikowi, który pracując i przebywając
nieprzerwanie przez ponad 3 lata podjął pracę w
innym państwie UE, jednak co dzień lub raz w
tygodniu wraca do pierwszego państwa.
Wspomniane okresy zatrudnienia na
terenie innego państwa UE są tak
uznawane przy nabywaniu praw
emerytalnych i rentowych, jakby były
realizowane na terytorium
państwa pobytu.
Po śmierci pracownika członkowie jego
rodziny, którzy przebywali wraz z nim na
terytorium państwa, mają prawo do
pozostawania w nim na stałe, jeśli
pracownik uzyskał prawo do
pozostawania.
Zabezpieczenie społeczne
pracowników
W UE stworzono system umożliwiający
pracownikom migrantom i
osobom uprawnionych osobom od nich
zależnym:
• Zaliczenie wszystkich okresów
uwzględnionych w prawie poszczególnych
państw do nabycia i zachowania prawa
do świadczeń oraz naliczania wysokości
świadczeń (emerytalne, rentowe i inne
społeczne);
• Wypłatę świadczeń osobom zamieszkałym
na terytoriach państw UE.
System zabezpieczenia
społecznego obejmuje
świadczenia:
• w razie choroby i macierzyństwa,
• w razie inwalidztwa,
• starości,
• śmierci żywiciela,
• wypadku przy pracy i choroby zawodowej,
• zasiłki pogrzebowe,
• bezrobocie,
• świadczenia rodzinne.
W Rozporządzeniu uregulowano
zasady, na jakich opiera się
koordynacja krajowych systemów. Są
to:
• Równe traktowanie osób
zamieszkujących na terytorium państw
UE,
• Związek pomiędzy uprawnieniami
socjalnymi a zamieszkaniem na danym
terytorium,
• Zapobieganie nakładaniu się
uprawnień.
Ograniczenia swobody
przepływu osób
1) Zatrudnienie w administracji
publicznej,
2) Prawa wyborcze w wyborach
samorządowych,
3) Ograniczenia uzasadnione względami
porządku, bezpieczeństwa i zdrowia
publicznego.
Zatrudnienie w administracji
publicznej
Swoboda przepływu osób w tym zakresie nie
ma zastosowania. Warto wspomnieć, że
Trybunał orzekł, iż stanowiskami a administracji
publicznej nie są stanowiska pielęgniarek,
pracowników naukowych oraz nauczycieli.
Ponadto nie utożsamia się administracji
publicznej ze służbą cywilną.
Prawa wyborcze w wyborach
samorządowych
Zgodnie z Art. 19 Traktatu każdy obywatel UE
mieszkający w państwie członkowskim, którego
nie jest obywatelem, ma prawo do głosowania
i kandydowania w wyborach
samorządowych w państwie
członkowskim na tych samych zasadach jak
obywatele tego kraju.
Ograniczenia uzasadnione względami
porządku, bezpieczeństwa i zdrowia
publicznego
Takie ograniczenie ma zastosowanie do
każdego obywatele państwa członkowskiego,
który zamieszkuje w innym państwie
członkowskim lub do niego podróżuje w celu
wykonywania pracy na własny rachunek bądź
jako pracownik najemny.
Państwo członkowskie może uznać zachowanie
danego obywatela innego państwa za
niezgodne z porządkiem publicznym
wtedy, gdy osoba ta dopuściła się określonych
czynów wystarczająco jednoznacznych, by
zagrożenie z nich wynikające było wyraźnie
widoczne.
Swoboda zakładania
przedsiębiorstw
W przypadku spółek swoboda przepływu
sprowadza się do wyboru miejsca
prowadzenia działalności gospodarczej.
Orzecznictwo ETS kładzie nacisk na
posiadanie stałego lokalu na terytorium
danego państwa oraz element stałej i
ciągłej działalności polegającej na
kontaktowaniu się z klientami.
Cechy swobody zakładania
przedsiębiorstw
• Cel gospodarczy – istotą korzystania ze swobody
zakładania przedsiębiorstw jest działalność
gospodarcza jako samodzielna działalność
zarobkowa,
• Organizacyjne zintegrowanie z gospodarką innego
państwa UE – działalność gospodarcza w
wybranym miejscu powinna być realizowana za
pomocą trwałej organizacji.
• Transgraniczność – korzystanie przez spółkę ze
swobody zakładania przedsiębiorstw musi przybrać
formę ekspansji gospodarczej z jednego państwa
członkowskiego do drugiego.
Zakres swobody zakładania
przedsiębiorstw
Ze swobodą zakładania przedsiębiorstw
związany jest zakaz dyskryminacji spółek
innych państw. Wszelkie ograniczenia związane
z zakładaniem przedsiębiorstw obywateli
jednego państwa UE na terytorium innego są
zakazane.
Środki zastosowane przez dane
państwo ograniczające swobodę
zakładania przedsiębiorstw są
usprawiedliwione jedynie wówczas,
gdy:
• Ich użycie jest konieczne ze względu na interes
państwa,
• Stosowane są w sposób niedyskryminujący,
• Są właściwe z uwagi na cel, który mają osiągnąć,
• Nie wykraczają poza to, co jest konieczne do
osiągnięcia celu.
Pojęcie przedsiębiorstwa
Pojęcie przedsiębiorstwa jest szerokie i
obejmuje w swym znaczeniu podmioty,
które mają osobowość prawną i zdolność do
czynności prawnych oraz zdolność
procesową. Przez spółki rozumie się spółki
prawa cywilnego lub handlowego,
spółdzielnie oraz inne osoby prawa
publicznego lub prywatnego, oprócz spółek
nie zmierzających do osiągnięcia zysku.
Wzajemne uznawanie dyplomów,
świadectw i innych dowodów
kwalifikacji zawodowych
Na podstawie dyrektyw dotyczących zawodu
lekarza wzorowano zasady nostryfikowania
dyplomów pielęgniarek, prawników, dentystów,
położnych, weterynarzy, architektów i
farmaceutów.
Szkolenie musi obejmować co najmniej
sześcioletni kurs lub 5000 godzin
teoretycznych i praktycznych studiów.
Ograniczenia swobody
zakładania przedsiębiorstw
Swoboda zakładania przedsiębiorstw nie
ma zastosowania do działalności,
która w jednym z państw UE
jest związana z wykonywaniem
władzy publicznej.