PODSTAWOWE PROBLEMY EKONOMII

Każda społeczność zorganizowana

musi rozwiązywać powiązane ze

sobą problemy ekonomiczne.

1. Co i w jakich ilościach oraz kiedy należy produkować (ile i jakich

alternatywnych dóbr i usług należy wytwarzać i kiedy mają być
wytwarzane)?

2. Jak produkować (kto i za pomocą jakich zasobów, jakiej metody

technicznej ma użyć)?

3. Dla kogo mają być wytwarzane dobra (kto ma użytkować

wytwarzane dobra, jak się je dzieli pomiędzy jednostki i rodziny)?

O tym co, jak i dla kogo produkować
decyduje:
- obyczaj;
- instynkt;
- nakaz;
- rynek.

Modele ekonomiczne

Teoria ekonomii operuje pewnymi założeniami upraszczającymi
rzeczywistość.

Robimy to po to, aby badaną rzeczywistość opisać i

uzyskać pewien jej przejrzysty obraz. Ten uproszczony obraz
gospodarczej

rzeczywistości

nazywamy

modelem

ekonomicznym. Posługiwanie się modelami ekonomicznymi jest
w  ekonomii  absolutną  koniecznością,  gdyż  dokładny  opis  nawet
niewielkiego  fragmentu  rzeczywistości  gospodarczej  jest  w
gruncie  rzeczy  niemożliwy.  Modele  ekonomiczne  mogą  być
prezentowane  w  postaci:  opisowej  –  narracyjnej,  wykresów,
równań matematycznych, itd.

Ekonomia pozytywna i

normatywna

Niezwykła złożoność i skomplikowanie zjawisk ekonomicznych
stwarzają możliwość spojrzenia na nie z różnych punktów
widzenia

tym

samym

opracowanie

różnych

teorii

ekonomicznych.

Ekonomia pozytywna koncentrowała się na wypracowaniu
najbardziej uniwersalnych narzędzi i metod analizy ekonomicznej
w

celu

możliwie

bezstronnego

uogólniania

procesów

gospodarczych.

Ekonomia normatywna koncentrowała się na tworzeniu
określonego systemu poglądów wartościujących, na opracowaniu
określonej ideologii umożliwiającej interpretację różnych zjawisk i
procesów gospodarczych.

Makro- i mikroekonomia

Po wojnie powstał podział ekonomii na makro- i mikroekonomię.

Mikroekonomia zajmuje się badaniem racjonalnego działania
indywidualnych

uczestników

gospodarki

rynkowej

tzn.

konsumentów i producentów oraz analizą rynków na
poszczególne produkty.

Makroekonomia  zajmuje  się  współzależnościami  w  całej
gospodarce  narodowej  między  wielkimi  agregatami  takimi  jak:
dochód  narodowy,  konsumpcja,  inwestycje,  oszczędności,  zasób
kapitału, wydajność pracy, budżet państwa, itp. Bierze się tu pod
uwagę  zasoby  różnych  czynników  produkcji  oraz  strumienie
różnych dochodów i wydatków. Współzależności przyjmują różne
formy  związków  funkcjonalnych  i  przyczynowo-skutkowych
( wzrost cen, spadek popytu).

Ekonomia i polityka gospodarcza

Polityka gospodarcza jest to działalność państwa lub innego organu

publicznego  zmierzająca  do  osiągnięcia  konkretnych  celów  społeczno-
ekonomicznych w ściśle określonych warunkach i określonym horyzoncie
czasu:  Obejmuje  ona:  politykę  fiskalną  (skarbową)  i  dochodową  oraz
politykę pieniężną mającą na celu ograniczenie lub zahamowanie inflacji,
likwidację  bezrobocia,  zrównoważenie  budżetu  państwa,  bilansu
płatniczego,  itp.  Każda  polityka  gospodarcza  opiera  się  na  określonej
teorii ekonomicznej, która stanowi podstawę dokonania diagnozy i ocenę
stanu  wyjściowego.  Polityka  ekonomiczna  jest  sposobem  działania  i
rozwiązywania  problemów  gospodarczych  z  punktu  widzenia  interesu
publicznego. Każdy rząd w swoich decyzjach stara się uwzględnić interes
publiczny i zabiega różnymi sposobami o uznanie w opinii publicznej.

Własność a gospodarka rynkowa

Własność stanowi zasadniczy składnik życia społeczno-

gospodarczego, stwarza ona bowiem najogólniejsze ramy, w

obrębie których dokonuje się produkcja, podział, wymiana oraz

konsumpcja.
Wyróżnia się zazwyczaj dwa zasadnicze rodzaje własności:

– własność prywatną

– własność publiczną

Do głównych typów własności prywatnej zaliczamy:

– własność kapitalistyczną

– własność drobnotowarową

– własność pracowniczą.

Natomiast do głównych typów własności publicznej zaliczamy:

– własność państwową

– własność komunalną

System gospodarczy

System gospodarczy to określony układ stosunków i organizacji, które
kształtują prawa rządzące działalnością gospodarczą oraz określają
prawa własności czynników produkcji.
W historii gospodarczej i myśli ekonomicznej są znane dwa typy
gospodarki:

- gospodarka naturalna
- gospodarka towarowa.

Pierwsza wykształciła podmiot ekonomiczny w postaci gospodarstwa,
druga zaś – w postaci przedsiębiorstwa.
Gospodarka naturalna polega na celowym wytwarzaniu produktów z
przeznaczeniem do konsumpcji w drodze podziału między uczestników
gospodarstwa.
Gospodarka towarowa polega na wytwarzaniu towarów z
przeznaczeniem do wymiany poza przedsiębiorstwem.
Pierwszy typ gospodarki nie wymaga istnienia rynku, drugi zaś nie może
realizować się bez rynku.

Zasoby i problem ich rzadkości

Każde społeczeństwo nawet najbogatsze żyje w świecie rzadkości.
Ludzie stale chcą konsumować więcej niż są w stanie wytworzyć.
Pojęcie rzadkości odnosi się do luki między ogólną sumą dóbr i
usług, których ludzie potrzebują aby zaspokoić swoje różnorodne
potrzeby a możliwością ich wytwarzania. Ograniczone środki
mogą być zastosowane w rozmaity sposób.
Ten sam produkt może być także wytworzony za pomocą różnych
narzędzi, pracy, użycia różnych surowców, materiałów, itp.
Mówimy więc o alternatywnym zastosowaniu środków
materialnych i finansowych. Każdy podmiot gospodarczy
dysponujący określonymi środkami stara się rozdzielić je tak aby
uzyskać z tego tytułu najwyższe efekty ekonomiczne i w ten
sposób najlepiej realizować swoje cele.

Krzywa transformacji produkcji

Istnieje wiele sposobów wykorzystania dóbr i przeznaczania
ich na różne cele. Istnieje także możliwość przesuwania
zasobów  (kapitału  i  pracy)  z  jednej  dziedziny  do  innej  co
oznacza,  że  produkcja  zmniejsza  się  tam  gdzie  zasobów
ubywa  a  zwiększa  się  tam  gdzie  zasobów  przybywa.
Dokonując  wyboru  zawsze  z  czegoś  rezygnujemy.  To  z  czego
rezygnujemy  nazywa  się  kosztem  alternatywnym  tego  co
wybraliśmy.  Koszt  alternatywny  to  koszt  zaniechanych
możliwości.  W  praktyce  często  pojawia  się  potrzeba
dokonywania wyboru. Nie na zasadzie albo jedno albo drugie
tylko  na  zasadzie  „  czegoś  więcej,  czegoś  mniej”.  Wówczas
należy  dokonać  podziału  zasobu  pomiędzy  różne  możliwe
proporcje  produkcji  i  dokonać  najlepszego  wyboru  struktury
produkcji.  Te  możliwości  wyboru  uogólnia  się  w  postaci
krzywej  możliwości  produkcyjnych  zwanej  także  krzywą
transformacji produkcji, którą można także przedstawić w
postaci tabelki.

Załóżmy, że dysponujemy jednakowym kapitałem oraz
jednakową liczbą pracowników posiadających kwalifikacje do
wytwarzania

ciągników

dla

rolnictwa

samochodów

osobowych. Z tego samego zasobu kapitału można wytworzyć
następujące

rozmiary

produkcji:

Możliwości

produkcyjne

Produkcja ciągników

w tyś. szt.

Produkcja

samochodów

osobowych w tyś.

szt.

500

400

160

300

250

200

320

100

380

400

Prawo marginalnego wzrostu

gospodarczego

W modelu statycznym zasób niektórych
czynników produkcji jest stały np. wielkość
działki

ziemi,

wielkość

określonego

przedsiębiorstwa,

itp.

Zasób

stałych

czynników produkcji w modelu statycznym
nie

zmienia

się.

Zwiększając

lub

zmniejszając produkcję producent zmienia
nakłady

tzw.

zmiennych

czynników

produkcji. W ujęciu dynamicznym zasoby
wszystkich

czynników

mogą

być

powiększone zarówno w sensie ilościowym
jak i jakościowym. Stałe czynniki produkcji
to  te,  których  zasób  w  danym  czasie  nie
może  być  zmieniony,  zmienne  zaś  to  te,
których  ilość  producent  może  zmienić
odpowiednio do swoich decyzji o wielkości
produkcji

np.

danym

obiekcie

produkcyjnym można uruchomić drugą
zmianę poprzez zatrudnienie dodatkowych
pracowników oraz zakup dodatkowych
surowców czy energii.

Praca

Produkt

całkowit

Produkt

marginal

Gospodarka rynkowa czy mieszana ?

Gospodarka rynkowa jest przeciwieństwem gospodarki
naturalnej.

Wyodrębnienie

się

jednostki

gospodarstw

domowych  i  przedsiębiorstw  było  skutkiem  specjalizacji
działalności  gospodarczej.  Specjalizacja  powoduje  podział
pracy  i  zasobów  w  skali  gospodarki.  Skutkiem  specjalizacji  i
podziału  jest  wymiana  produktów  wytwarzanych  przez
poszczególnych ludzi czy przedsiębiorstwa.

Przedstawiony  powyżej  model  gospodarki  rynkowej  w
praktyce  nie  występuje.  W  modelu  tym  wszystkie  decyzje
reguluje  rynek.  Współczesne  gospodarki  rynkowe  mają
charakter mieszany. Gospodarka mieszana to taka gospodarka
rynkowa,  w  której  mechanizm  rynkowy  jest  częściowo
uzupełniany i korygowany przez państwo.

Funkcja popytu

Poza cenami dóbr istnieje szereg czynników niewymiernie
determinujących rozmiary popytu. Należą do nich gusty
konsumentów,

jakość

produktów,

moda,

reklama,

przewidywane  przyszłe  dochody.  W  określonym  czasie  mogą
zmieniać  się  wszystkie  czynniki  określające  popyt  lub  tylko
część  z  nich.  Krzywa  popytu  jak  widać  na  rysunku  powstaje
przez zestawienie popytu (D) z różnymi cenami (P).

Zestawienie popytu

Cena

Wielkość popytu

Cena dobra a rozmiary

popytu

Funkcja podaży

Rozmiary podaży rynkowej są zdeterminowane przez szereg

czynników np. cenę danego dobra, ceny czynników produkcji,

stosowane technologie, oczekiwania producentów dotyczące

przyszłych cen. Krzywa podaży powstaje z zestawienia

wielkości podaży powstaje z zestawienia wielkości podaży (S)

z różnymi poziomami cen (P).

Zestawienie podaży

Cena

Wielkość

podaży

Cena dobra a rozmiary podaży

Produkcja – celowe działania ludzkie przystosowujące
siły i zasoby przyrody do własnych potrzeb.

By produkować należy ponieść nakłady.

Nakładami lub czynnikami produkcji są dobra lub usługi
użytkowane przez przedsiębiorstwo w procesach
produkcji.

Zasoby czynników produkcji można podzielić na trzy grupy:

ziemię i bogactwa natury;

pracę – składa się z czasu i wysiłku;

kapitał – dobra wcześniej wyprodukowane po to by produkować dziś

i jutro..

Zasoby mogą mieć postać stanów i strumieni.

GŁOSY

KONSUMENTÓW W

ZŁOTYCH

GŁOSY

KONSUMENTÓW W

ZŁOTYCH

GOSPODARSTWA

DOMOWE

WŁASNOŚĆ

NAKŁADÓW

WŁASNOŚĆ

NAKŁADÓW

WYPŁATY PŁAC,

CZYNSZÓW ITD..

WYPŁATY PŁAC,

CZYNSZÓW ITD..

PRZEDSIĘBIORSTWA

KOSZTY PRODUKCJI

W ZŁOTYCH

KOSZTY PRODUKCJI

W ZŁOTYCH

CENY NA

RYNKACH

CZYNNIKÓW

(płace, renty,

procent)

CENY NA

RYNKACH

DÓBR

JAK

DLA

KOGO

OBUWIE

MIESZKANIA

HERBATA

PRACA

ZIEMIA

DOBRA KAPITAŁOWE

OBUWIE

MIESZKANIA

HERBATA

PRACA

ZIEMIA

DOBRA KAPITAŁOWE

POPYT

PODAŻ

Document Outline