PODSTAWOWE PROBLEMY

EKONOMII

Ekonomia jest nauką badającą w jaki sposób

ludzie wykorzystują zasoby w celu zaspokojenia
potrzeb (materialnych i niematerialnych).

Gospodarować oznacza dokonywać

wyborów ekonomicznych

Wybór ten ma aspekt:

pozytywny – wybór celów i zasobów;

negatywny – rezygnacja z innych celów.

Każda społeczność zorganizowana

musi rozwiązywać powiązane ze

sobą problemy ekonomiczne.

1. Co i w jakich ilościach oraz kiedy należy produkować (ile i jakich

alternatywnych dóbr i usług należy wytwarzać i kiedy mają być
wytwarzane)?

2. Jak produkować (kto i za pomocą jakich zasobów, jakiej metody

technicznej ma użyć)?

3. Dla kogo mają być wytwarzane dobra (kto ma użytkować

wytwarzane dobra, jak się je dzieli pomiędzy jednostki i rodziny)?

O tym co, jak i dla kogo produkować
decyduje:
- obyczaj;
- instynkt;
- nakaz;
- rynek.

Modele ekonomiczne

Teoria ekonomii operuje pewnymi założeniami upraszczającymi
rzeczywistość.

Robimy to po to, aby badaną rzeczywistość opisać i

uzyskać pewien jej przejrzysty obraz. Ten uproszczony obraz
gospodarczej

rzeczywistości

nazywamy

modelem

ekonomicznym. Posługiwanie się modelami ekonomicznymi jest
w ekonomii absolutną koniecznością, gdyż dokładny opis nawet
niewielkiego fragmentu rzeczywistości gospodarczej jest w
gruncie rzeczy niemożliwy. Modele ekonomiczne mogą być
prezentowane w postaci: opisowej – narracyjnej, wykresów,
równań matematycznych, itd.

Ekonomia pozytywna i

normatywna

Niezwykła złożoność i skomplikowanie zjawisk ekonomicznych
stwarzają możliwość spojrzenia na nie z różnych punktów
widzenia

i

tym

samym

opracowanie

różnych

teorii

ekonomicznych.

Ekonomia pozytywna koncentrowała się na wypracowaniu
najbardziej uniwersalnych narzędzi i metod analizy ekonomicznej
w

celu

możliwie

bezstronnego

uogólniania

procesów

gospodarczych.

Ekonomia normatywna koncentrowała się na tworzeniu
określonego systemu poglądów wartościujących, na opracowaniu
określonej ideologii umożliwiającej interpretację różnych zjawisk i
procesów gospodarczych.

Makro- i mikroekonomia

Po wojnie powstał podział ekonomii na makro- i mikroekonomię.

Mikroekonomia zajmuje się badaniem racjonalnego działania
indywidualnych

uczestników

gospodarki

rynkowej

tzn.

konsumentów i producentów oraz analizą rynków na
poszczególne produkty.

Makroekonomia zajmuje się współzależnościami w całej
gospodarce narodowej między wielkimi agregatami takimi jak:
dochód narodowy, konsumpcja, inwestycje, oszczędności, zasób
kapitału, wydajność pracy, budżet państwa, itp. Bierze się tu pod
uwagę zasoby różnych czynników produkcji oraz strumienie
różnych dochodów i wydatków. Współzależności przyjmują różne
formy związków funkcjonalnych i przyczynowo-skutkowych
( wzrost cen, spadek popytu).

Ekonomia i polityka gospodarcza

Polityka gospodarcza jest to działalność państwa lub innego organu

publicznego zmierzająca do osiągnięcia konkretnych celów społeczno-
ekonomicznych w ściśle określonych warunkach i określonym horyzoncie
czasu: Obejmuje ona: politykę fiskalną (skarbową) i dochodową oraz
politykę pieniężną mającą na celu ograniczenie lub zahamowanie inflacji,
likwidację bezrobocia, zrównoważenie budżetu państwa, bilansu
płatniczego, itp. Każda polityka gospodarcza opiera się na określonej
teorii ekonomicznej, która stanowi podstawę dokonania diagnozy i ocenę
stanu wyjściowego. Polityka ekonomiczna jest sposobem działania i
rozwiązywania problemów gospodarczych z punktu widzenia interesu
publicznego. Każdy rząd w swoich decyzjach stara się uwzględnić interes
publiczny i zabiega różnymi sposobami o uznanie w opinii publicznej.

Własność a gospodarka rynkowa

Własność stanowi zasadniczy składnik życia społeczno-

gospodarczego, stwarza ona bowiem najogólniejsze ramy, w

obrębie których dokonuje się produkcja, podział, wymiana oraz

konsumpcja.
Wyróżnia się zazwyczaj dwa zasadnicze rodzaje własności:

– własność prywatną

– własność publiczną

Do głównych typów własności prywatnej zaliczamy:

– własność kapitalistyczną

– własność drobnotowarową

– własność pracowniczą.

Natomiast do głównych typów własności publicznej zaliczamy:

– własność państwową

– własność komunalną

System gospodarczy

System gospodarczy to określony układ stosunków i organizacji, które
kształtują prawa rządzące działalnością gospodarczą oraz określają
prawa własności czynników produkcji.
W historii gospodarczej i myśli ekonomicznej są znane dwa typy
gospodarki:

- gospodarka naturalna
- gospodarka towarowa.

Pierwsza wykształciła podmiot ekonomiczny w postaci gospodarstwa,
druga zaś – w postaci przedsiębiorstwa.
Gospodarka naturalna polega na celowym wytwarzaniu produktów z
przeznaczeniem do konsumpcji w drodze podziału między uczestników
gospodarstwa.
Gospodarka towarowa polega na wytwarzaniu towarów z
przeznaczeniem do wymiany poza przedsiębiorstwem.
Pierwszy typ gospodarki nie wymaga istnienia rynku, drugi zaś nie może
realizować się bez rynku.

Zasoby i problem ich rzadkości

Każde społeczeństwo nawet najbogatsze żyje w świecie rzadkości.
Ludzie stale chcą konsumować więcej niż są w stanie wytworzyć.
Pojęcie rzadkości odnosi się do luki między ogólną sumą dóbr i
usług, których ludzie potrzebują aby zaspokoić swoje różnorodne
potrzeby a możliwością ich wytwarzania. Ograniczone środki
mogą być zastosowane w rozmaity sposób.
Ten sam produkt może być także wytworzony za pomocą różnych
narzędzi, pracy, użycia różnych surowców, materiałów, itp.
Mówimy więc o alternatywnym zastosowaniu środków
materialnych i finansowych. Każdy podmiot gospodarczy
dysponujący określonymi środkami stara się rozdzielić je tak aby
uzyskać z tego tytułu najwyższe efekty ekonomiczne i w ten
sposób najlepiej realizować swoje cele.

Stany i strumienie mierzyć można w
jednostkach fizycznych oraz w ujęciu
wartościowym.

Osiadłe strumienie tworzą stany (chociaż często

stany

nazywane są zasobami, a strumienie ruchem zasobów

)

• zbiory stanów – to wielkość (wartość) na dany moment;

• zbiory strumieni – to wielkość (wartość) w czasie;
natężenie w pewnym okresie czasu.

Technologia produkcji wyznaczona jest przez ilość i rodzaj
zasobów koniecznych do wyprodukowania określonego
produktu.

Rozsądna alokacja

Rozdysponowanie środków pomiędzy różne konkurencyjne cele
nazywamy alokacją.
Dla gospodarstwa domowego celem tym jest maksymalizacja
użyteczności nabywanych dóbr czyli maksymalizacja płynącego
stąd zadowolenia. Dla przedsiębiorstwa podstawową funkcją celu
jest maksymalizacja zysku z działalności gospodarczej. Najkrócej
można powiedzieć, że ekonomia stawia sobie za cel
sformułowanie teorii racjonalnego gospodarowania rzadkimi
środkami mającymi alternatywne zastosowania.

Krzywa transformacji produkcji

Istnieje wiele sposobów wykorzystania dóbr i przeznaczania
ich na różne cele. Istnieje także możliwość przesuwania
zasobów (kapitału i pracy) z jednej dziedziny do innej co
oznacza, że produkcja zmniejsza się tam gdzie zasobów
ubywa a zwiększa się tam gdzie zasobów przybywa.
Dokonując wyboru zawsze z czegoś rezygnujemy. To z czego
rezygnujemy nazywa się kosztem alternatywnym tego co
wybraliśmy. Koszt alternatywny to koszt zaniechanych
możliwości. W praktyce często pojawia się potrzeba
dokonywania wyboru. Nie na zasadzie albo jedno albo drugie
tylko na zasadzie „ czegoś więcej, czegoś mniej”. Wówczas
należy dokonać podziału zasobu pomiędzy różne możliwe
proporcje produkcji i dokonać najlepszego wyboru struktury
produkcji. Te możliwości wyboru uogólnia się w postaci
krzywej możliwości produkcyjnych zwanej także krzywą
transformacji produkcji, którą można także przedstawić w
postaci tabelki.

Załóżmy, że dysponujemy jednakowym kapitałem oraz
jednakową liczbą pracowników posiadających kwalifikacje do
wytwarzania

ciągników

dla

rolnictwa

i

samochodów

osobowych. Z tego samego zasobu kapitału można wytworzyć
następujące

rozmiary

produkcji:

Możliwości

produkcyjne

Produkcja ciągników

w tyś. szt.

Produkcja

samochodów

osobowych w tyś.

szt.

A

500

0

B

400

160

C

300

250

D

200

320

E

100

380

F

0

400

Prawo marginalnego wzrostu

gospodarczego

W modelu statycznym zasób niektórych
czynników produkcji jest stały np. wielkość
działki

ziemi,

wielkość

określonego

przedsiębiorstwa,

itp.

Zasób

stałych

czynników produkcji w modelu statycznym
nie

zmienia

się.

Zwiększając

lub

zmniejszając produkcję producent zmienia
nakłady

tzw.

zmiennych

czynników

produkcji. W ujęciu dynamicznym zasoby
wszystkich

czynników

mogą

być

powiększone zarówno w sensie ilościowym
jak i jakościowym. Stałe czynniki produkcji
to te, których zasób w danym czasie nie
może być zmieniony, zmienne zaś to te,
których ilość producent może zmienić
odpowiednio do swoich decyzji o wielkości
produkcji

np.

w

danym

obiekcie

produkcyjnym można uruchomić drugą
zmianę poprzez zatrudnienie dodatkowych
pracowników oraz zakup dodatkowych
surowców czy energii.

Praca

Produkt

całkowit

y

Produkt

marginal

ny

0

0

0

1

3

3

2

8

5

3

16

8

4

28

12

5

38

10

6

45

7

7

51

6

8

56

5

9

59

3

10

59

0

Gospodarka rynkowa czy mieszana ?

Gospodarka rynkowa jest przeciwieństwem gospodarki
naturalnej.

Wyodrębnienie

się

jednostki

gospodarstw

domowych i przedsiębiorstw było skutkiem specjalizacji
działalności gospodarczej. Specjalizacja powoduje podział
pracy i zasobów w skali gospodarki. Skutkiem specjalizacji i
podziału jest wymiana produktów wytwarzanych przez
poszczególnych ludzi czy przedsiębiorstwa.

Przedstawiony powyżej model gospodarki rynkowej w
praktyce nie występuje. W modelu tym wszystkie decyzje
reguluje rynek. Współczesne gospodarki rynkowe mają
charakter mieszany. Gospodarka mieszana to taka gospodarka
rynkowa, w której mechanizm rynkowy jest częściowo
uzupełniany i korygowany przez państwo.

Popyt i podaż oraz czynniki na nie

wpływające

Popyt efektywny jest to popyt, który znajduje pokrycie w środkach
finansowych.
Popyt potencjalny jest to chęć posiadania danego dobra
Czynnikami określającymi funkcję danego popytu są:

- potrzeby;

- dochody;
- ceny.

Funkcja popytu

Poza cenami dóbr istnieje szereg czynników niewymiernie
determinujących rozmiary popytu. Należą do nich gusty
konsumentów,

jakość

produktów,

moda,

reklama,

przewidywane przyszłe dochody. W określonym czasie mogą
zmieniać się wszystkie czynniki określające popyt lub tylko
część z nich. Krzywa popytu jak widać na rysunku powstaje
przez zestawienie popytu (D) z różnymi cenami (P).

Zestawienie popytu

Cena

Wielkość popytu

6

8

5

11

4

15

3

20

2

26

1

38

Cena dobra a rozmiary

popytu

Funkcja podaży

Rozmiary podaży rynkowej są zdeterminowane przez szereg

czynników np. cenę danego dobra, ceny czynników produkcji,

stosowane technologie, oczekiwania producentów dotyczące

przyszłych cen. Krzywa podaży powstaje z zestawienia

wielkości podaży powstaje z zestawienia wielkości podaży (S)

z różnymi poziomami cen (P).

Zestawienie podaży

Cena

Wielkość

podaży

6

32

5

29

4

24

3

20

2

12

1

3

Cena dobra a rozmiary podaży

Produkcja – celowe działania ludzkie przystosowujące
siły i zasoby przyrody do własnych potrzeb.

By produkować należy ponieść nakłady.

Nakładami lub czynnikami produkcji są dobra lub usługi
użytkowane przez przedsiębiorstwo w procesach
produkcji.

Zasoby czynników produkcji można podzielić na trzy grupy:

ziemię i bogactwa natury;

pracę – składa się z czasu i wysiłku;

kapitał – dobra wcześniej wyprodukowane po to by produkować dziś

i jutro..

Zasoby mogą mieć postać stanów i strumieni.

GŁOSY

KONSUMENTÓW W

ZŁOTYCH

GŁOSY

KONSUMENTÓW W

ZŁOTYCH

GOSPODARSTWA

DOMOWE

WŁASNOŚĆ

NAKŁADÓW

WŁASNOŚĆ

NAKŁADÓW

WYPŁATY PŁAC,

CZYNSZÓW ITD..

WYPŁATY PŁAC,

CZYNSZÓW ITD..

PRZEDSIĘBIORSTWA

KOSZTY PRODUKCJI

W ZŁOTYCH

KOSZTY PRODUKCJI

W ZŁOTYCH

CENY NA

RYNKACH

CZYNNIKÓW

(płace, renty,

procent)

CENY NA

RYNKACH

DÓBR

CO

JAK

DLA

KOGO

OBUWIE

OBUWIE

MIESZKANIA

MIESZKANIA

HERBATA

HERBATA

PRACA

PRACA

ZIEMIA

ZIEMIA

DOBRA KAPITAŁOWE

DOBRA KAPITAŁOWE

OBUWIE

OBUWIE

MIESZKANIA

MIESZKANIA

HERBATA

HERBATA

PRACA

PRACA

ZIEMIA

ZIEMIA

DOBRA KAPITAŁOWE

DOBRA KAPITAŁOWE

POPYT

POPYT

POPYT

POPYT

PODAŻ

PODAŻ

PODAŻ

PODAŻ

ZARZĄDZANIE to realizacja przedsięwzięć przez ludzi i z innymi
ludźmi.

ZARZĄDZANIE w ujęciu funkcjonalnym
to zespół zadań kierowniczych, które
mogą być wykonywane podczas
świadczeń w systemach opartych na
podziale prac.
ZARZĄDZANIE w ujęciu
instytucjonalnym to funkcje
realizowane przez osoby na
wszystkich stanowiskach w
hierarchii podmiotu, którym
przydzielono zadania kierownicze.
NAUKA to działalność społeczna mająca na celu obiektywne i
adekwatne poznanie rzeczywistości, wyrastająca z potrzeby jej
opanowania i przekształcenia.

INFORMACJA to czynnik, dzięki któremu człowiek lub urządzenia
automatycznie mogą przeprowadzić bardziej sprawne i celowe
działania.

KONIEC