Przedsiębiorstwo w trakcie działalności 

podlega zmianom które trwają od momentu 

utworzenia do zaprzestania działalności, a 

okres ten nazywamy cyklem życia 

przedsiębiorstwa.

Cykl życia 
przedsiębiorstwa

 

 

Stadia życia przedsiębiorstwa:

1. Utworzenie

2. Rozwój

3. Dojrzałość

4. Schyłek

5. Zaprzestanie działalności

Cykl życia 
przedsiębiorstwa

 

 

Cykl życia 
przedsiębiorstwa

czas

W

ie

lk

o

ś

ć

 s

p

rz

e

d

a

ż

y

Utworzenie  Rozwój               Dojrzałość                          Schyłek  Zaprzestanie 
działalności

 

 

Faza utworzenia przedsiębiorstwa trwa od 

kilku dni do roku (czasami dłużej).

Na płaszczyźnie formalnej ma miejsce 

zarejestrowanie przedsiębiorstwa. W 

postaci rzeczowej dochodzi do fizycznego 

utworzenia nowego podmiotu 

gospodarczego zdolnego do wytwarzania 

produktów i usług. 

Cykl życia 
przedsiębiorstwa

 

 

Faza rozwoju przedsiębiorstwa trwa przez 
kilka lub więcej lat i cechuje się wzrostem 

wielkości sprzedaży. Zwiększa się również 

rynek w wymiarze przedmiotowym i 

geograficznym. Mają miejsce dosyć znaczne 

zmiany związane ze wzrostem wielkości 

przedsiębiorstwa, zwiększaniem 

zatrudnienia, różnicowaniem produktów co 

wpływa na zmiany sposobów zarządzania

Cykl życia 
przedsiębiorstwa

 

 

Faza dojrzałości odznacza się względna 

stagnacja w ekspansji. Jeżeli w tej fazie 

zostaną podjęte działania 

restrukturyzacyjne (nowe produkty, nowe 

rynki zbytu, nowe potrzeby na rynku) może 

dochodzić do ponownego pojawienia się 

fazy rozwojowej. 

Cykl życia 
przedsiębiorstwa

 

 

Faza schyłkowa cechuje się zmniejszeniem 

wielkości produkcji i wychodzeniem z 

rynku. Może to być spowodowane 

schyłkowością branży, niezdolnością do 

podejmowania działań konkurencyjnych, 

brakiem jednomyślności w zarządzaniu. 

Podejmowana jest wtedy decyzja o 

zaprzestaniu działalności gospodarczej. 

Decyzja może mieć charakter dobrowolny 

lub wymuszony przez sąd. 

Cykl życia 
przedsiębiorstwa

 

 

Decyzja o utworzeniu przedsiębiorstwa 

podejmowana jest przez przedsiębiorców, 

grupy przedsiębiorców lub też inne 

przedsiębiorstwa.

Wybór obszaru działalności zależy od wielu 

czynników: doświadczenie, wykształcenie, 

czynniki zewnętrzne itp.

Biznes plan jest zawsze tworzony przez 

inne przedsiębiorstwa założycielskie. Osoby 

fizyczne wykonują takie działania bardzo 

rzadko. 

Cykl życia 
przedsiębiorstwa

Tworzenie przedsiębiorstwa

 

 

Tworzenie przedsiębiorstwa

1. Przez osobę bez doświadczenia

2. Przez osobę z doświadczeniem

3. Na zasadach franchisingu

Cykl życia 
przedsiębiorstwa

Tworzenie przedsiębiorstwa 
cd.

 

 

Warunki formalne związane z utworzeniem 
przedsiębiorstwa

1. Ustawa o swobodzie działalności gospodarczej
2. Wpis do rejestru w Krajowym Rejestrze Sądowym
3. Wpis do Ewidencji Działalności Gospodarczej
4. Koncesje lub zezwolenia
5. Wpis do rejestru działalności regulowanej
6. Wpis do rejestru REGON
7. Otwarcie rachunku bankowego
8. Rejestracja w urzędzie skarbowym
9. Wybór formy opodatkowania
10. Kasa fiskalna
11. Obowiązkowe ubezpieczenie ZUS (emerytalne, rentowe, 
wypadkowe, zdrowotne)
12. Pozwolenia budowlane, ochrona środowiska, 
wymagania sanitarne, inspektorat pracy, opinia straży 
pożarnej

 

Cykl życia 
przedsiębiorstwa

Tworzenie przedsiębiorstwa 
cd.

 

 

Fazy rozwoju przedsiębiorstwa wg. 

Greinera

Poszczególne fazy mogą trwać od 3 do 15 lat

Faza twórcza

 – tworzenie nowego produktu 

i zdobywanie rynków. Zorientowanie na 

technikę i działania przedsiębiorcze. Silna 

orientacja na sygnały rynkowe. 

Komunikacja pomiędzy pracownikami i 

kierownictwem ma charakter bezpośredni. 

Wraz ze wzrostem produkcji pojawia się 

potrzeba zatrudniania specjalistów. Pojawia 

się potrzeba dokapitalizowania. Kierownicy 

są przeciążeni obowiązkami.

Pojawia się 

kryzys przywództwa

.

Cykl życia 
przedsiębiorstwa

Rozwój i dojrzałość 
przedsiębiorstwa

 

 

Faza kierowania i formalizacji

 – 

wprowadzenie funkcjonalnych struktur 

kierowania, systemu rachunkowości, 

budżetowania , systemu bodźców, 

standardów pracy. Następuje formalizacja 

kierownictwa. W warunkach coraz bardziej 

złożonej i zróżnicowanej produkcji pojawia 

się 

kryzys autonomii

.

Cykl życia 
przedsiębiorstwa

Rozwój i dojrzałość 
przedsiębiorstwa cd.

 

 

Faza delegowania – następuje delegowanie 

uprawnień i decentralizacja struktur 

organizacyjnych. Rosną uprawnienia 

kierowników zakładów i poszczególnych 

jednostek. Kierownictwo naczelne zarządza 

na podstawie raportów jednostek z 

niższych szczebli. Czasami ma miejsce 

zakup obcych przedsiębiorstw. Kierownicy 

w warunkach autonomii zaczynają 

preferować własne cele i pojawia się 

kryzys 

kontroli (decentralizacji).

Cykl życia 
przedsiębiorstwa

Rozwój i dojrzałość 
przedsiębiorstwa cd.

 

 

Faza koordynacji

 – wdraża się 

sformalizowane systemy koordynacji. 

Stosuje się łączenie jednostek w większe 

podmioty organizacyjne. Dochodzi do 

sformalizowania systemu ocen 

efektywności nakładów inwestycyjnych. 

Centralizuje się niektóre funkcje zarządcze. 

Dochodzi do rozrostu centrów zarządzania 

co prowadzi do konfliktu z pracownikami. 

Prowadzi to do 

kryzysu biurokratyzmu

.

Cykl życia 
przedsiębiorstwa

Rozwój i dojrzałość 
przedsiębiorstwa cd.

 

 

Faza współpracy

 – kładzie się nacisk na 

spontaniczność kierowania poprzez pracę 

zespołową i zestawianie różnic osobowych. 

Kontrola sformalizowana zostaje 

zastąpiona przez kontrole zespołowa i 

samokontrolę. Następuje rozbudowa 

systemów informacyjnych działających w 

czasie realnym. Możliwości rozwiązania 

potencjalnych kryzysów wynikają z 

rozwiązań zewnętrznych w postaci 

tworzenia holdingów lub posiadania 

wzajemnych własności z innymi 

przedsiębiorstwami. 

Cykl życia 
przedsiębiorstwa

Rozwój i dojrzałość 
przedsiębiorstwa cd.

 

 

Kryzys

 – proces niekorzystnych zmian w 

działalności przedsiębiorstwa obejmujących 

większość lub wszystkie obszary działania, 

stanowiących zagrożenie dla jego istnienia. 

Zewnętrzne przyczyny kryzysów

 – zmiana 

gustów, ograniczenia rynku, zdarzenia 

nadzwyczajne (klęski żywiołowe 

itp..)postęp techniczny, działania 

konkurencji.

Wewnętrzne przyczyny kryzysów

 – 

konflikty, zły przepływ informacji, utrata 

zaufania, interesy gripowe, brak programu 

zmian. 

Cykl życia 
przedsiębiorstwa

Kryzysy w przedsiębiorstwie

 

 

Kryzys potencjalny – zagrożenia dla 

działalności

Kryzys ukryty – trudności w osiąganiu 

celów

Kryzys jawny – trudności zagrażające 

istnieniu

  

Cykl życia 
przedsiębiorstwa

Kryzysy w przedsiębiorstwie cd. 

 

 

Ekonomiczne skutki kryzysu:

- spadek sprzedaży
- wzrost kosztów
- wzrost stopnia niezadowolenia klientów
- pogorszenie struktury i stopnia wykorzystania 
zasobów
- brak płynności finansowej
- pogorszenie relacji z partnerami
- niewypłacalność 

Cykl życia 
przedsiębiorstwa

Kryzysy w przedsiębiorstwie cd. 

 

 

Przebieg kryzysu

Cykl życia 
przedsiębiorstwa

Kryzysy w przedsiębiorstwie cd. 

gwałtown
y

zmienny

pełzający

Zagrożenie 

umiarkowan

e

Zagrożeni

e duże

Poziom 
krytyczny

 

 

Działania zapobiegawcze w przypadku 
wystąpienia kryzysu:

1. 

Restrukturyzacja rozwojowa

 – działania związane z 

istotną przebudową większości obszarów 
funkcjonowania przedsiębiorstwa. Wykorzystanie 
istniejących lub pozyskanie nowych zasobów i szans. 
Umocnienie pozycji konkurencyjnej. Horyzont czasowy 
2-5 lat. Niezbędny jest plan restrukturyzacyjny  
2. 

Restrukturyzacja naprawcza (samodzielna)

 -  

likwidowanie  nierównowagi finansowej, ochrona przed 
upadłością. Działania tylko w na wybranych obszarach. 
Krótki horyzont czasowy (do roku). 

Cykl życia 
przedsiębiorstwa

Kryzysy w przedsiębiorstwie cd. 

 

 

3. 

Postępowanie naprawcze pod nadzorem sądowym

 – 

stosowane jest w sytuacji niewypłacalności 
przedsiębiorstwa

4. 

Postępowanie upadłościowe z możliwością zawarcia 

układu

5. 

Postępowanie upadłościowe z likwidacją majątku

Cykl życia 
przedsiębiorstwa

Kryzysy w przedsiębiorstwie cd. 

 

 

Restrukturyzacja

 to zmiany systemowe w 

przedsiębiorstwie, odniesione do technik i 

technologii, form organizacyjnych 

produkcji, systemu zarządzania, ekonomiki 

rynku oraz statusu prawno-organizacyjnego 

przedsiębiorstwa. (B. Pełka)

 

Cykl życia 
przedsiębiorstwa

Restrukturyzacja

 

 

Restrukturyzacja

 to złożony proces 

istotnych, fundamentalnych zmian w 

przedsiębiorstwie, którego celem jest 

bieżące (operacyjne) i długofalowe 

(strategiczne) kształtowanie atrybutów i 

jego podmiotowości pod katem zmian w 

otoczeniu i wewnętrznych potrzeb samego 

przedsiębiorstwa, a tym samym 

zapewnienie bytu przedsiębiorstwa oraz 

wzrostu jego wartości. (C. Suszyński) 

Cykl życia 
przedsiębiorstwa

Restrukturyzacja

 

 

Nie można restrukturyzacji utożsamiać ze 

strategią.

Cykl życia 
przedsiębiorstwa

Restrukturyzacja

 

 

Wyróżniki restrukturyzacji:

indywidualizacja podejścia;

uwzględnianie faktu, iż restrukturyzacja 
obejmuje sferę materialna i społeczną;

restrukturyzacja jest działaniem niejednorodnym 
i rozciągniętym w czasie o trudnych do 
identyfikacji i odroczonych skutkach.

Cykl życia 
przedsiębiorstwa

Restrukturyzacja

 

 

Cele restrukturyzacji:

ekonomiczne

 – zapewnienie efektywnego 

funkcjonowania przedsiębiorstwa;

społeczne

 – łagodzenie skutków społecznych 

procesu zmian

cele sfery produkcyjno/usługowej

 – technologia, 

majątek, 

cele sfery marketingowej

 – produkt i możliwości 

jego sprzedaży, kanały dystrybucji, polityka cenowa;

cele sfery organizacyjnej

 – struktura organizacyjna, 

systemy motywacji, system przepływu informacji.

Cykl życia 
przedsiębiorstwa

Restrukturyzacja

 

 

Restrukturyzacja naprawcza

 – wynika z 

przedłużającego się kryzysu i złej sytuacji 

przedsiębiorstwa. Celem jest odwrócenie 

niekorzystnych tendencji, przeciwdziałanie 

nierównowadze finansowej i ochrona przed 

upadłością. Działania obejmują wybrane 

obszary. Krótki horyzont czasowy 

(najczęściej do roku). 

Cykl życia 
przedsiębiorstwa

Restrukturyzacja

 

 

Restrukturyzacja rozwojowa

 – obejmuje 

działania związane z istotną przebudową 

większości obszarów przedsiębiorstwa. 

Zmierza do wykorzystania istniejących 

możliwości i wykorzystania pojawiających 

się szans. Intensyfikacja działań 

zmierzających do wzmocnienia pozycji 

konkurencyjnej na rynku. Horyzont czasowy 

2 do 5 lat. 

Cykl życia 
przedsiębiorstwa

Restrukturyzacja

 

 

Program restrukturyzacji wykorzystuje 
metodykę biznes planu i zawiera następujące 
elementy:

streszczenie
diagnoza stanu przedsiębiorstwa
diagnoza zewnętrznych warunków funkcjonowania
ocena pozycji konkurencyjnej
charakterystyka przesłanek do restrukturyzacji
prezentacja celów kierunkowych i działań 
restrukturyzacyjnych
projekcja finansowa
harmonogram działań i ocena ryzyka

Cykl życia 
przedsiębiorstwa

Restrukturyzacja

 

 

Działania w sferze osobowej dla 
zapewnienia pomyślności działań 
restrukturyzacyjnych:

- wprowadzenie atmosfery gotowości do zmian
- wykreowanie wpływowej grupy 
odpowiedzialnej za zmiany
- informowanie o nowej wizji przedsiębiorstwa
- dobór właściwego momentu
- zachęcanie pracowników do udziału w 
działaniach
- działania na rzecz „zakotwiczenia” zmian w 
kulturze organizacyjnej

Cykl życia 
przedsiębiorstwa

Restrukturyzacja

 

 

Niewypłacalność przedsiębiorstwa

 – 

niewykonywanie swoich wymagalnych 

zobowiązań. Jeżeli dłużnik jest osobą 

prawną lub jednostka organizacyjną mającą 

zdolność prawną, to uznaje się go za 

niewypłacalnego także wtedy, kiedy jego 

zobowiązania przekroczą wartość jego 

majątku, nawet wówczas, gdy na bieżąco te 

zobowiązania wykonuje. 

Cykl życia 
przedsiębiorstwa

Zaprzestanie działalności

 

 

re s tru k tu ry z a cja  p rz e d s ię b io rs tw a

in dy w id ualne uk ład y  z  w ierz y cie lam i

o  c harak terz e p rze jsc iow y m

p o stęp o w an ie  n apraw c z e z g od n ie z  u staw ą

p rz ew id y w ana

z  m o żliw o ścią zaw arcia u k ładu

p o stępo w anie u pad ło ścio w e

u p a d ło ś c z  lik w id a c ją

o  ch arak terze  trw ały m

N iew y płac aln ość  prz edsięb io rstw a

Zaprzestanie działalności

 

 

Kolejność zaspokajania wierzytelności

1. Koszty postępowania upadłościowego, 
należności z tytułu składek na 
ubezpieczenie emerytalne, rentowe i 
chorobowe pracowników, należności ze 
stosunku pracy oraz nalezności rolników.
2. Podatki i inne daniny publiczne.
3. Wierzytelności dostawców (o ile nie są 
nimi rolnicy lub wierzytelności nie zostały 
zabezpieczone hipoteką bądź zastawem).
4. Kary grzywny sadowe i administracyjne.

Cykl życia 
przedsiębiorstwa

Zaprzestanie działalności

 

 

P rzyczyny zaprzestania działalności

P lanow ane z góry

Z przyczyn ekonom icznych

Inne

Z w oli w łaściciela

N iespełnienie w ym agań form alnych U padłość z likw idacją m ajątku

P rzym usow e

z m ocy praw a

Zaprzestanie działalności gospodarczej

Zaprzestanie działalności