Polityka jako zjawisko
Polityka jako zjawisko
społeczne
społeczne
Spis treści:
Spis treści:
1. Różne rozumienie pojęcia polityki
1. Różne rozumienie pojęcia polityki
2. Podmiotowość polityczna
2. Podmiotowość polityczna
3. Przedmiotowe ujęcie polityki
3. Przedmiotowe ujęcie polityki
4. Konflikt i kompromis w polityce
4. Konflikt i kompromis w polityce
5. Kultura polityczna
5. Kultura polityczna
Różne rozumienie pojęcia
Różne rozumienie pojęcia
polityki.
polityki.
Termin „polityka” jest używany
Termin „polityka” jest używany
powszechnie. Potocznie mówi się o polityce
powszechnie. Potocznie mówi się o polityce
rządu, partii, związku zawodowego,
rządu, partii, związku zawodowego,
stowarzyszenia, czy szkoły- mając na myśli
stowarzyszenia, czy szkoły- mając na myśli
kierowanie sprawami państwowymi,
kierowanie sprawami państwowymi,
partyjnymi, związkowymi itd. W koncepcji
partyjnymi, związkowymi itd. W koncepcji
polityki rozumianej jako działania
polityki rozumianej jako działania
podejmowane dla wspólnego dobra polityka
podejmowane dla wspólnego dobra polityka
jest sferą działalności państwa. Istnieje
jest sferą działalności państwa. Istnieje
wiele różnych koncepcji politycznych, a
wiele różnych koncepcji politycznych, a
zatem i wiele różnych jej definicji- m.in.
zatem i wiele różnych jej definicji- m.in.
Ogólne znaczenie- samodzielna działalność
Ogólne znaczenie- samodzielna działalność
kierownicza
kierownicza
- Koncepcja politologiczna- zorganizowana
działalność mająca na celu zdobycie i
utrzymanie władzy
- Koncepcja socjologiczna- strefa realizacji
potrzeb i interesów społecznych
- Koncepcja konsensualna- sztuka
rozstrzygania - konfliktów drodze
kompromisu
- Koncepcja konfliktowa- sposób
rozstrzygania konfliktów drodze walki
- Koncepcja regulacyjno- represyjna- strefa
legalnego stosowania przymusu
Różnorodność definiowania terminu
„polityki” świadczy o złożoności samej
rzeczywistości określanej przez to pojęcie.
Definicje to mają charakter uzupełniający.
Stosowane łącznie pozwalają patrzeć na
politykę z różnych stron jednocześnie i
charakteryzować ją w sposób
wieloaspektowy.
W świetle przedstawionych definicji strefa
polityki obejmuje kilka rodzajów zjawisk
społecznych:
- Interesy podstawowych grup społecznych
- Instytucje polityczne
- Świadomość społeczną
- Opinię publiczną
- Stosunki polityczne związane z walką o
władzę oraz jej posiadaniem i sprawowaniem
Podmiotowość polityczna.
Podmiotowość polityczna.
Podmiotowość polityczna- jest to zdolność
Podmiotowość polityczna- jest to zdolność
jednostek, grup społecznych i organizacji do
jednostek, grup społecznych i organizacji do
tworzenia polityki. Wyraża się ona w
tworzenia polityki. Wyraża się ona w
samodzielnym uczestnictwie w życiu
samodzielnym uczestnictwie w życiu
politycznym, zgodnym z własnymi interesami, w
politycznym, zgodnym z własnymi interesami, w
wywieraniu wpływu na zachowanie i położenie
wywieraniu wpływu na zachowanie i położenie
innych oraz w wywoływaniu zmian w stosunkach
innych oraz w wywoływaniu zmian w stosunkach
politycznych.
politycznych.
Grupy społeczne, aby osiągnąć podmiotowość
Grupy społeczne, aby osiągnąć podmiotowość
muszą przekształcić się w trwałe wspólnoty,
muszą przekształcić się w trwałe wspólnoty,
zespolone silną więzią wewnętrzną, o jednolitej
zespolone silną więzią wewnętrzną, o jednolitej
świadomości własnego położenia i wspólnych
świadomości własnego położenia i wspólnych
interesów, posiadające ośrodek kierowniczy,
interesów, posiadające ośrodek kierowniczy,
zorganizowanie i przystosowanie do osiągnięcia
zorganizowanie i przystosowanie do osiągnięcia
wytyczonych celów.
wytyczonych celów.
Wyróżnia się podmioty ostateczne i
Wyróżnia się podmioty ostateczne i
bezpośrednie:
bezpośrednie:
Podmiotami ostatecznymi polityki są wielkie
Podmiotami ostatecznymi polityki są wielkie
grupy zespolone wspólnotą interesów i dążeń,
grupy zespolone wspólnotą interesów i dążeń,
tworzące zorganizowane wspólnoty.
tworzące zorganizowane wspólnoty.
Do ostatecznych podmiotów polityki należą:
Do ostatecznych podmiotów polityki należą:
wspólnoty narodowe i państwowe, klasy,
wspólnoty narodowe i państwowe, klasy,
warstwy, masowe ruchy społeczne, wspólnoty
warstwy, masowe ruchy społeczne, wspólnoty
etniczne, grupy pokoleniowe, demograficzne,
etniczne, grupy pokoleniowe, demograficzne,
regionalne itd.
regionalne itd.
Podmiotami bezpośrednimi polityki są organizacje
Podmiotami bezpośrednimi polityki są organizacje
i instytucje polityczne organizujące i prowadzące
i instytucje polityczne organizujące i prowadzące
działalność polityczną oraz uczestniczące w
działalność polityczną oraz uczestniczące w
sprawowaniu władzy i rządzeniu.
sprawowaniu władzy i rządzeniu.
Bezpośrednimi podmiotami polityki są:
Bezpośrednimi podmiotami polityki są:
przywódcy, grupy interesów, organizacje
przywódcy, grupy interesów, organizacje
społeczne, partie polityczne, grupy rządzące,
społeczne, partie polityczne, grupy rządzące,
władze państwowe, administracja państwowa.
władze państwowe, administracja państwowa.
Przedmiotowe ujęcie polityki
Przedmiotowe ujęcie polityki
.
.
Kształtowanie się życia politycznego zależy
Kształtowanie się życia politycznego zależy
od:
od:
Czynników ekonomicznych- mechanizmów
Czynników ekonomicznych- mechanizmów
handlu światowego, wspólnot gospodarczych
handlu światowego, wspólnot gospodarczych
Czynników społecznych- ogromnej
Czynników społecznych- ogromnej
liczebności poszczególnych społeczeństw,
liczebności poszczególnych społeczeństw,
kultury masowej,
kultury masowej,
Czynników politycznych- układu sił
Czynników politycznych- układu sił
politycznych, powiązań sojuszniczych,
politycznych, powiązań sojuszniczych,
zagrożeń wojną nuklearną etc.
zagrożeń wojną nuklearną etc.
Polityka ujmowana podmiotowo dotyczy sfer,
Polityka ujmowana podmiotowo dotyczy sfer,
które obejmuje i w których jest realizowana.
które obejmuje i w których jest realizowana.
Przedmiotem polityki może być działalność
Przedmiotem polityki może być działalność
państwowa obejmująca wszystkie dziedziny
państwowa obejmująca wszystkie dziedziny
życia, a także może obejmować poszczególne
życia, a także może obejmować poszczególne
sfery. Podstawowym przedmiotem polityki jest
sfery. Podstawowym przedmiotem polityki jest
władza. Przez władzę rozumie się możność
władza. Przez władzę rozumie się możność
podejmowania i realizowania decyzji,
podejmowania i realizowania decyzji,
niezależnie od woli ludzi, których ona dotyczy.
niezależnie od woli ludzi, których ona dotyczy.
Współczesne teorie polityki odróżniają władzę
Współczesne teorie polityki odróżniają władzę
polityczną od ekonomicznej.
polityczną od ekonomicznej.
Władza polityczna- jej podstawowym
Władza polityczna- jej podstawowym
przejawem jest władza państwowa.
przejawem jest władza państwowa.
Bezpośrednimi podmiotami władzy są instytucje
Bezpośrednimi podmiotami władzy są instytucje
polityczne
polityczne
Konflikt i kompromis w
Konflikt i kompromis w
polityce.
polityce.
Władza ekonomiczna- jest to władza
Władza ekonomiczna- jest to władza
wynikająca z posiadania środków produkcji,
wynikająca z posiadania środków produkcji,
sprawowana wobec tych, którzy tych środków
sprawowana wobec tych, którzy tych środków
nie posiadają i musza wynajmować swoją
nie posiadają i musza wynajmować swoją
pracę w celu uzyskania środków do życia.
pracę w celu uzyskania środków do życia.
U podstaw władzy mogą leżeć różne czynniki.
U podstaw władzy mogą leżeć różne czynniki.
Władza może się opierać na jej dobrowolnej
Władza może się opierać na jej dobrowolnej
akceptacji, może być także skutkiem
akceptacji, może być także skutkiem
stosowania przymusu, przemocy i sankcji
stosowania przymusu, przemocy i sankcji
prawnych. Władza może być też uznawana ze
prawnych. Władza może być też uznawana ze
względu na praktyczne korzyści, jakie daje
względu na praktyczne korzyści, jakie daje
obywatelom.
obywatelom.
Z polityką nieuchronnie związane są konflikty i
Z polityką nieuchronnie związane są konflikty i
kompromisy, Konflikty między grupami
kompromisy, Konflikty między grupami
powstają na tle ich dążeń do wykluczających
powstają na tle ich dążeń do wykluczających
się celów. Sposób rozwiązania konfliktów
się celów. Sposób rozwiązania konfliktów
zależy od samego ich charakteru i podłoża, a
zależy od samego ich charakteru i podłoża, a
także od stron uczestniczących w konflikcie.
także od stron uczestniczących w konflikcie.
Bardziej podatne na rozstrzygnięcia w drodze
Bardziej podatne na rozstrzygnięcia w drodze
walki są konflikty rodzące się na tle dążeń
walki są konflikty rodzące się na tle dążeń
niepodległościowych, sporów terytorialnych,
niepodległościowych, sporów terytorialnych,
różnic etnicznych, religijnych, ideologicznych.
różnic etnicznych, religijnych, ideologicznych.
Zaostrzenie się i przekształcenie konfliktów
Zaostrzenie się i przekształcenie konfliktów
społecznych w otwartą walkę może
społecznych w otwartą walkę może
spowodować destabilizację życia politycznego
spowodować destabilizację życia politycznego
i rozpad państwa. W celu zabezpieczenia się
i rozpad państwa. W celu zabezpieczenia się
przed tym władze państwowe mogą uzyskać
przed tym władze państwowe mogą uzyskać
konstytucyjne uprawnienie do wprowadzenia
konstytucyjne uprawnienie do wprowadzenia
stanu wyjątkowego w warunkach zagrożenia
stanu wyjątkowego w warunkach zagrożenia
bezpieczeństwa państwa
bezpieczeństwa państwa
Konflikty mogą być rozstrzygane na drodze
Konflikty mogą być rozstrzygane na drodze
porozumienia.
porozumienia.
Kompromis zakłada wzajemne ustępstwa tych
Kompromis zakłada wzajemne ustępstwa tych
grup, umożliwiające osiąganie wspólnych celów.
grup, umożliwiające osiąganie wspólnych celów.
Zadaniem polityki jest więc osiągnięcie
Zadaniem polityki jest więc osiągnięcie
konsensusu, czyli zgody społecznej. Z reguły
konsensusu, czyli zgody społecznej. Z reguły
ma ona kształt umowy zawierającej zgodne
ma ona kształt umowy zawierającej zgodne
oświadczenie woli społecznej wszystkich
oświadczenie woli społecznej wszystkich
umawiających się stron.
umawiających się stron.
Taki sposób uprawiania polityki wymaga
Taki sposób uprawiania polityki wymaga
spełnienia określonych warunków. Przede
spełnienia określonych warunków. Przede
wszystkim uzgadniania woli społecznej musza
wszystkim uzgadniania woli społecznej musza
być wolne od przymusu. Musza być ustalone i
być wolne od przymusu. Musza być ustalone i
stworzone takie reguły, które zapewniają
stworzone takie reguły, które zapewniają
wszystkim podmiotom politycznym równe
wszystkim podmiotom politycznym równe
szanse udziału w dialogu i określeniu tej woli.
szanse udziału w dialogu i określeniu tej woli.
Podejmowane zbiorowo decyzje muszą być
Podejmowane zbiorowo decyzje muszą być
uznawane za wiążące przez wszystkie strony.
uznawane za wiążące przez wszystkie strony.
Kultura polityczna.
Kultura polityczna.
Kultura polityczna jest zbiorem praw, wartości i
Kultura polityczna jest zbiorem praw, wartości i
wzorów zachowań uczestników życia
wzorów zachowań uczestników życia
politycznego. Reguluje ona wzajemne stosunki
politycznego. Reguluje ona wzajemne stosunki
władzy i obywateli.
władzy i obywateli.
Do kultury politycznej zalicza się elementy:
Do kultury politycznej zalicza się elementy:
Poznawcze- obejmujące zainteresowania polityką
Poznawcze- obejmujące zainteresowania polityką
i władzę
i władzę
Emocjonalne- wyrażające się w sposobie
Emocjonalne- wyrażające się w sposobie
odnoszenia i oceniania zjawisk politycznych
odnoszenia i oceniania zjawisk politycznych
Wartościujące- przejawiające się w przypisywaniu
Wartościujące- przejawiające się w przypisywaniu
znaczenia i nadawaniu właściwej rangi
znaczenia i nadawaniu właściwej rangi
poszczególnym sferą polityki
poszczególnym sferą polityki
Normatywne- zawierające normy dotyczące
Normatywne- zawierające normy dotyczące
działań politycznych
działań politycznych
Wzory określające standardy i modele uprawianej
Wzory określające standardy i modele uprawianej
polityki
polityki
Cele, które powinna realizować polityka
Cele, które powinna realizować polityka
Motywy uczestnictwa w polityce.
Motywy uczestnictwa w polityce.
Nauka o polityce wyróżnia dwa typy kultury politycznej
Nauka o polityce wyróżnia dwa typy kultury politycznej
Tradycyjna kultura polityczna- opiera się na zasadach
Tradycyjna kultura polityczna- opiera się na zasadach
regulujących sposób całościowy i sztywny życie
regulujących sposób całościowy i sztywny życie
polityczne społeczeństwa. Występuje w państwach
polityczne społeczeństwa. Występuje w państwach
totalitarnych
totalitarnych
Pragmatyczna kultura polityczna- charakteryzuje się
Pragmatyczna kultura polityczna- charakteryzuje się
praktycznym, elastycznym podejściem do polityki. Tego
praktycznym, elastycznym podejściem do polityki. Tego
typu kulturę polityczną reprezentują wyspecjalizowane
typu kulturę polityczną reprezentują wyspecjalizowane
instytucje i grupy zajmujące się polityką.
instytucje i grupy zajmujące się polityką.
Kultura polityczna pełni ważną funkcję wobec życia
Kultura polityczna pełni ważną funkcję wobec życia
politycznego:
politycznego:
Daje poczucie tożsamości i przynależności do
Daje poczucie tożsamości i przynależności do
określonej wspólnoty politycznej
określonej wspólnoty politycznej
Zapewnia orientację w sferze polityki
Zapewnia orientację w sferze polityki
Integruje społeczeństwo na gruncie uznawanych
Integruje społeczeństwo na gruncie uznawanych
wartości i celów politycznych
wartości i celów politycznych
Kulturę polityczną zdobywa się poprzez uczestnictwo w
Kulturę polityczną zdobywa się poprzez uczestnictwo w
życiu politycznym i edukację polityczną
życiu politycznym i edukację polityczną
K. A. Wojtaszczyk, „Wiedza o Społeczeństwie”,Wa-wa 1995r
K. A. Wojtaszczyk, „Wiedza o Społeczeństwie”,Wa-wa 1995r