Komunikowanie się

Plan wykładu



Czym jest grupa?



Grupy niespołeczne: skutki fizycznej

obecności innych (facylitacja

społeczna/ próżniactwo społeczne)



Deindywiduacja: zagubienie w tłumie



Grupy społeczne: jak podejmowane

są decyzje (grupowe a indywidualne

podejmowanie decyzji, myślenie

grupowe, polaryzacja grupy)

Grupy niespołeczne: skutki
fizycznej obecności innych

Facylitacja społeczna: kiedy obecność innych mobilizuje

nas



facylitacja społeczna: napięcie wynikające z obecności innych

osób i możliwości naszego działania, czego rezultatem jest lepsze
wykonanie łatwiejszych zadań, lecz gorsze wykonanie zadań
trudniejszych

Zajonc: badania nad karaluchami – prędkość ich ucieczki w
obecności innych karaluchów i bez widowni (szybsze gdy z
widownią)



wyjątkiem jest sytuacja, w której wykonane ma być zadanie

trudne – wtedy obecność obserwatorów wpływa ujemnie na jakość
wykonania

Pobudzenie i dominująca
reakcja

Zajonc:



obecność innych podwyższa pobudzenie psychiczne

ludzi



w trakcie takiego pobudzenia można łatwo wykonywać

czynności proste, jednak trudno poradzić sobie z
zadaniami nowymi lub skomplikowanymi

Michaels - sala bilardowa - u dobrych zawodników
pobudzenie wywołane obecnością innych wpłynęło na
poprawę ich poziomu gry, natomiast nowicjusze w tej
sytuacji mieli mniej trafień

Teorie wyjaśniające rolę
pobudzenia w facylitacji
społecznej:



obecność innych może nas ożywiać; czasami zachowania ludzi są
trudne do przewidzenia, dlatego w obecności innych osób
znajdujemy się w stanie wyższej gotowości (musimy być
przygotowani na to, że inna osoba uczyni coś, co będzie wymagało
naszej reakcji); teoria ta odnosi się zarówno do wyników badań nad
zwierzętami, jak i ludźmi



uwrażliwienie na fakt bycia ocenianym: co myślą o mnie inni? „lęk
przed oceną” wywołuje u nas obawy i napięcie (pobudzenie), gdyż
zdajemy sobie sprawę, że inni oceniają nasze postępowanie; ten
czynnik jest tylko jednym z wielu źródeł pobudzenia i nie tylko on
tłumaczy efekty facylitacji społecznej



wzrost pobudzenia w obecności innych łączy się z rozproszeniem
naszej uwagi; w związku z zakłóceniami (obecność innych) w
trakcie wykonywanego zadania powstaje w nas konflikt; podobny
efekt wywołują także różne niespołeczne źródła rozproszenia
uwagi, np. migoczące światło

Próżniactwo społeczne: kiedy
obecność innych uspokaja nas



W przypadku facylitacji społecznej obecność innych ludzi sprawia, że
czujemy się „wysunięci na pierwszy plan”, obawiamy się bycia ocenianym,
a to wywołuje napięcie. Jednak bycie z innymi może także oznaczać
wtopienie się w grupę, stanie się mniej zauważalnym. Gdy przebywamy w
grupie trudniej rozpoznać rezultaty naszego indywidualnego działania, a
to powoduje, że czujemy się spokojniejsi.



Próżniactwo społeczne: uspokojenie wywołane przekonaniem, że
przebywanie w grupie utrudnia ocenę indywidualnego działania;
uspokojenie osłabia wykonanie zadań prostych, lecz ułatwia wykonanie
zadań trudnych



Williams, Harkins, Latane: prosili studentów, żeby głośno krzyczeli; w
jednej grupie studenci myśleli, że robią to samodzielnie, w drugiej – ze
razem z pięcioma innymi (mieli słuchawki I opaski na oczach); wyniki:
kiedy myśleli, że są sami, starali się bardziej i krzyczeli głośniej



Kiedy zadanie jest trudne, a indywidualnych efektów pracy nie można
odróżnić, działanie będzie wykonywane lepiej, gdy ludzie nie będą
zwracać uwagi na oceny innych (staną się wtedy spokojniejsi i zmniejszy
się prawdopodobieństwo, że ulegną naporowi złożonego zadania)

Deindywiduacja:
zagubienie w tłumie

deindywiduacja: utrata poczucia własnego ja, prowadząca do utraty
normalnej kontroli nad zachowaniem, co prowadzi do wzrostu
impulsywności i patologicznych czynów



Mullen: na podstawie analizy samosądów popełnionych w USA w latach

1899-1946, stwierdził, że im więcej osób liczył tłum, tym większe
wykazywał okrucieństwo



Watson: analiza danych etnograficznych – wojownicy, którzy przed

walką zmieniali wygląd (np. malując twarze), cechowali się większą
skłonnością do zabijania

Gdy tłum jest liczny, ludzie znajdujący się w nim czują się bardziej
anonimowi, co może powodować deindywiduację. Ddwa czynniki
związane z tym zjawiskiem:



zmniejszona odpowiedzialność za własne czyny wywołana

obecnością innych (lub będąca wynikiem przebrania)



obniżona samoświadomość i utrata koncentracji na normach

moralnych

Znaczenie ograniczonej
odpowiedzialności



W miarę wzrostu prawdopodobieństwa przyłapania nas na robieniu czegoś
nieakceptowanego tracimy na to ochotę. Poczucie anonimowości
powoduje odczucie, że można się rozgrzeszyć ze skutków własnych
uczynków - im większy tłum tym mniejsze poczucie odpowiedzialności.
Zawsze, gdy ludzie stają się bardziej anonimowi, wzrasta
prawdopodobieństwo popełnienia przez nich impulsywnych,
antyspołecznych czynów.



Dodd: pytano ludzi, co by zrobili, gdyby stali się niewidzialni i nie byłoby
szans wykrycia ich postępowania; ponad połowa wyznała że popełniłaby
czyny nielegalne lub patologiczne



Zimbardo: badania studentek, które miały aplikować koleżankom impulsy
elektryczne; grupa 1 – w fartuchach i kapturach, przy słabym świetle, grupa
2 – we własnych ubraniach, z identyfikatorami, jasne światło; grupa 1 była
bardziej agresywna, wywołane przez nie bodźce dłuższe i intensywniejsze
niż w grupie 2



Rehm, Steinleitner, Lillie: 5-osobowe drużyny uczniów rozgrywały mecze
piłki ręcznej; zawsze jedna drużyna ubrana była w jednakowe
pomarańczowe stroje, druga grała we własnych ubraniach; dzieci w
jednakowych koszulkach grały agresywniej

Znaczenie ograniczonej
samoświadomości



Samoświadomość: skupienie uwagi na własnych uczuciach, przekonaniach i

wartościach



w sytuacji skłaniania nas do zachowania dewiacyjnego albo
antyspołecznego kontrola naszego zachowania przez zasady moralne i
wartości będzie tym większa, im bardziej będziemy świadomi siebie
samych



gdy mamy ograniczoną samoświadomość, w mniejszym stopniu myślimy o
akceptowanych zasadach, a wówczas wzrasta prawdopodobieństwo
niezgodnego z nimi działania

Kiedy można osiągnąć stan ograniczonej świadomości?



gdy nie odczuwamy, że inni zwracają na nas uwagę



w warunkach dużej stymulacji ze strony otoczenia, która będzie rozpraszała
naszą uwagę, uwaga będzie skierowana na zewnątrz, a nie na siebie



pod wpływem alkoholu albo narkotyków

Deindywiduacja –

podsumowując…



Deindywiduacja sprzyja nietypowym, dewiacyjnym czynom.
Jednak nie wszystkie impulsywne czyny muszą mieć charakter
przemocy lub agresji. Innymi przejawami takich zachowań są:
nadmierne objadanie się lub zwariowany taniec w czasie zabawy



Czynnikiem determinującym ujawnienie pozytywnych albo
negatywnych zachowań w stanie deindywiduacji jest
uzależnienie od kontekstu sytuacyjnego zachęcającego do
negatywnego albo pozytywnego postępowania

Grupy społeczne:
jak podejmowane są decyzje.

Grupowe a indywidualne podejmowanie

decyzji



w pewnych warunkach na decyzjach grupy nie można polegać;



zależy to od

typu zadania

: grupy mają przewagę nad jednostkami

w zadaniach dysjunktywnych



Zadania addytywne:

wykonanie jest uzależnione od wysiłku

wszystkich osób – są efektywne wtedy, gdy każdy wnosi odpowiedni

wkład pracy; łatwo o próżniactwo społeczne (np. przeciąganie liny)



Zadania koniunktywne:

wynik zależy od tego, jak dobrze pracuje

najsłabszy jej członek (np. jak szybko zespół alpinistów połączonych

liną dotrze na szczyt)



Zadania dysjunktywne:

poziom rozwiązywania zależy od pracy

najsprawniejszego członka grupy (np. wspólne rozwiązywanie zadań

matematycznych, turnieje wiedzy itp.); ich efektywność zależy od

zdolności przekonywania najzdolniejszego członka do swoich racji

Skuteczność

burzy mózgów

Burza mózgów: technika udoskonalania decyzji grupowych poprzez
zachęcanie do swobodnej wymiany poglądów oraz eliminowanie krytycyzmu;



zasady:

im więcej pomysłów, im są odważniejsze, tym lepiej

mów o wszystkich pomysłach, nie zastanawiając się jak ocenią je inni i czy są

dobre

nie oceniaj pomysłów innych, dopóki trwa szukanie rozwiązania

udoskonalaj i rozwijaj pomysły sformułowane wcześniej, ale ich nie krytykuj

Pojedyncze osoby uzyskują lepsze wyniki niż te uzyskane podczas burzy mózgów, ze
względu na stratę poniesioną w czasie procesu: w grupie może mówić tylko jedna
osoba w danym momencie, podczas gdy inni siedzą, słuchają i zapominają co chcieliby
dodać, a przy tym pod wpływem tego co słyszą zmieniają kierunki własnego myślenia
o problemie. Kiedy jedni mówią, inni czują się poza uwagą - dekoncentrują się i
zaczynają myśleć o czymś innym (podobnie jak w próżniactwie społecznym).



Jak zaradzić:

–

Trening w tym zakresie

–

dać czas na poszukiwanie pomysłów przed spotkaniem

–

umożliwić robienie notatek o własnych i cudzych pomysłach



Badania dotyczą zazwyczaj ludzi, którzy się wcześniej nie
znali i nie są ze sobą związani; w rzeczywistych sytuacjach,
gdy członkowie grupy się znają, a zadania są ważnymi
problemami, mogą zachodzić jeszcze inne zjawiska.



myślenie grupowe: rodzaj myślenia, w którym bardziej liczy
się dążenie do zachowania spójności i solidarności grupy niż
realistyczne uwzględnianie faktów; występuje gdy:



grupa jest zwarta



grupa jest oddzielona od poglądów przeciwnych własnym
opiniom



kieruje nią jeden dominujący przywódca usilnie forsujący
własne pogląd

Polaryzacja grupy: dążenie do

skrajności



polaryzacja grupy: tendencja grup do podejmowania
decyzji, które są bardziej skrajne niż początkowe inklinacje
członków (bardziej odważne lub bardziej ostrożne)



Kogan, Wallach: badani rozwiązywali kwestionariusz
rozwiązywania dylematów (seria opowiadań o dylematach
bohatera; należy oszacować prawdopodobieństwo sukcesu i
dokonać wyboru jednej z alternatyw) – najpierw
samodzielnie, potem rozpatrywali każdy przypadek w
grupie; grupy podejmowały decyzje bardziej ryzykowne niż
jednostki  zjawisko przesunięcia ryzyka

cd.



Grupy umacniają początkowe skłonności swoich członków na skutek:



czynników poznawczych: wszyscy członkowie grupy podają własne
argumenty przemawiające za ich stanowiskiem, dochodzi do
gromadzenia się informacji



czynników motywacyjnych: gdy ludzie dyskutują w grupie,
określają najpierw stanowisko innych na dany temat; w celu zdobycia
sympatii innych wiele osób przyjmuje nie stanowisko ogólnie
podzielane, lecz bardziej skrajne (dzięki temu szanuje wartości grupy,
a jednocześnie prezentuje się w pozytywnym świetle)



Teoria wartości kształtowanej kulturowo: jedne kultury bardziej
cenią ryzyko (np. USA), inne ostrożność (kraje afrykańskie); gdy
dochodzi do grupowych dyskusji, wzmacniają one to wszystko, co jest
wzmacniane przez wartości kulturowe w danym społeczeństwie.

Podsumowując…



Zatem grupy podejmują często nie lepsze (bywa, że gorsze)

decyzje niż jednostki. Jest to wyraźne zwłaszcza wówczas, gdy

grupa pracuje nad: zadaniem addytywnym – dochodzi do

próżniactwa społecznego; nad zadaniem koniunktywnym –

praca osoby najmniej sprawnej zaniża wyniki pracy grupy; nad

zadaniem dysjunktywnym – dochodzi do straty w toku procesu,

jeżeli ludzie nie uwzględniają wskazówek najsprawniejszego

członka grupy.



Gdy grupa jest bardzo spójna dochodzi do myślenia grupowego.

Grupy będą podejmowały lepsze decyzje, jeśli uchronią się

przed stratą ponoszoną w toku procesu i od innych będą

zdobywały informację, której same nie mają. Wreszcie, w

grupach występuje tendencja do podejmowania decyzji bardziej

skrajnej niż te, które są podejmowane przez jednostki; przy

czym ta radykalizacja zmierza w tym samym kierunku, ku

któremu skłania się każdy członek grupy na początku.

Document Outline