1
GOSPODARKA
POTASOWA
1
GOSPODARKA
POTASOWA
2
U dorosłego człowieka o masie 70 kg
U dorosłego człowieka o masie 70 kg
zawartość potasu wynosi około 3500
zawartość potasu wynosi około 3500
mmol. Najwięcej potasu jest w
mmol. Najwięcej potasu jest w
mięśniach szkieletowych.
mięśniach szkieletowych.
Prawidłowe stężenie potasu 3,8 – 5,4
Prawidłowe stężenie potasu 3,8 – 5,4
mmol/l ma podstawowe znaczenie
mmol/l ma podstawowe znaczenie
dla czynności serca i przewodnictwa
dla czynności serca i przewodnictwa
nerwowo-mięśniowego.
nerwowo-mięśniowego.
3
90% potasu znajduje się
90% potasu znajduje się
wewnątrzkomórkowo. Różnica stężeń potasu
wewnątrzkomórkowo. Różnica stężeń potasu
wewnątrzkomórkowego i
wewnątrzkomórkowego i
zewnątrzkomórkowego jest utrzymywana
zewnątrzkomórkowego jest utrzymywana
dzięki pompie sodowo-potasowej, która
dzięki pompie sodowo-potasowej, która
aktywnie transportuje „uciekający” potas do
aktywnie transportuje „uciekający” potas do
wnętrza komórek. Stosunek stężeń potasu
wnętrza komórek. Stosunek stężeń potasu
wewnątrzkomórkowego do
wewnątrzkomórkowego do
zewnątrzkomórkowego określa potencjał
zewnątrzkomórkowego określa potencjał
błonowy.
błonowy.
4
Potencjał błonowy
Potencjał błonowy
Spoczynkowy
Spoczynkowy
Wyzwolenie potencjału
Wyzwolenie potencjału
czynnościowego
czynnościowego
mV
K
K
e
i
85
mV
K
K
e
i
50
5
Hipokaliemia (obniżenie K
Hipokaliemia (obniżenie K
e
e
) powoduje
) powoduje
wzrost ilorazu – zmniejsza pobudliwość
wzrost ilorazu – zmniejsza pobudliwość
nerwów i mięśni, może spowodować
nerwów i mięśni, może spowodować
blok hiperpolaryzacyjny
blok hiperpolaryzacyjny
Hiperkaliemia prowadzi do wzrostu
Hiperkaliemia prowadzi do wzrostu
pobudliwości nerwowo-mięśniowej.
pobudliwości nerwowo-mięśniowej.
Może spowodować blok depolaryzacyjny.
Może spowodować blok depolaryzacyjny.
6
Stężenie potasu w surowicy zależy od:
Stężenie potasu w surowicy zależy od:
1.
1.
Gospodarki kwasowo-zasadowej
Gospodarki kwasowo-zasadowej
a) kwasica przesuwa potas z komórki
a) kwasica przesuwa potas z komórki
do przestrzeni zewnątrzkomórkowej,
do przestrzeni zewnątrzkomórkowej,
na jego miejsce wchodzi H
na jego miejsce wchodzi H
+
+
Prawidłowe stężenie potasu w kwasicy
Prawidłowe stężenie potasu w kwasicy
oznacza jego rzeczywisty niedobór
oznacza jego rzeczywisty niedobór
b) zasadowica powoduje napływ
b) zasadowica powoduje napływ
potasu do komórek - hipokaliemia
potasu do komórek - hipokaliemia
7
Stężenie potasu w surowicy zależy od:
Stężenie potasu w surowicy zależy od:
2. Gospodarki sodowej:
2. Gospodarki sodowej:
a) nadmiar Na zwiększa objętość
a) nadmiar Na zwiększa objętość
przestrzeni pozakomórkowej –
przestrzeni pozakomórkowej –
stężenie potasu maleje.
stężenie potasu maleje.
b) niedobór zmniejsza objętość
b) niedobór zmniejsza objętość
przestrzeni pozakomórkowej –
przestrzeni pozakomórkowej –
stężenie rośnie.
stężenie rośnie.
8
Hipokaliemia
Stężenie K
Stężenie K
+
+
< 3,8 mmol/l
< 3,8 mmol/l
Przyczyny:
Przyczyny:
1.
1.
Utrata potasu przez p.pok. (wymioty,
Utrata potasu przez p.pok. (wymioty,
biegunki, środki przeczyszczające)
biegunki, środki przeczyszczające)
2.
2.
Utrata z moczem: diuretyki, faza
Utrata z moczem: diuretyki, faza
wielomoczu w ONN, środki
wielomoczu w ONN, środki
przeczyszczające
przeczyszczające
3.
3.
Transmineralizacja – przemieszczenie
Transmineralizacja – przemieszczenie
K
K
+
+
do komórek (zasadowica, insulina)
do komórek (zasadowica, insulina)
9
Stężenie potasu w surowicy zależy od:
Stężenie potasu w surowicy zależy od:
3. Wydalania moczu:
3. Wydalania moczu:
a) duża diureza – duże wydalanie
a) duża diureza – duże wydalanie
potasu (w fazie poliurii
potasu (w fazie poliurii
niebezpieczeństwo hipokaliemii)
niebezpieczeństwo hipokaliemii)
b) skąpomocz i bezmocz – możliwa
b) skąpomocz i bezmocz – możliwa
hiperkaliemia
hiperkaliemia
4. Insulina i aldosteron wprowadzają potas
4. Insulina i aldosteron wprowadzają potas
do komórek.
do komórek.
10
Hipokaliemia - objawy
1.
1.
Zaburzenie czynności:
Zaburzenie czynności:
a) mięśnia sercowego – zaburzenia
a) mięśnia sercowego – zaburzenia
rytmu
rytmu
b) mięśni poprzecznie prążkowanych
b) mięśni poprzecznie prążkowanych
– osłabienie siły mięśniowej
– osłabienie siły mięśniowej
c) mięśni gładkich – zaparcia,
c) mięśni gładkich – zaparcia,
niedrożność porażenna jelit
niedrożność porażenna jelit
2. Zasadowica nieoddechowa
2. Zasadowica nieoddechowa
11
Hipokaliemia - EKG
skrócenie PQ, obniżenie ST, fala U,
skrócenie PQ, obniżenie ST, fala U,
skurcze dodatkowe.
skurcze dodatkowe.
12
Hipokaliemia - leczenie
1.
1.
Usunięcie przyczyny
Usunięcie przyczyny
2.
2.
Podawanie potasu: w pokarmach
Podawanie potasu: w pokarmach
bogatopotasowych, jako KCl
bogatopotasowych, jako KCl
Podawanie KCl i.v.:
Podawanie KCl i.v.:
- nie przetaczać więcej niż 20 mmol/l /h
- nie przetaczać więcej niż 20 mmol/l /h
- dodatek potasu do płynów infuzyjnych
- dodatek potasu do płynów infuzyjnych
maksymalnie 40 mmol
maksymalnie 40 mmol
- przy hipokaliemii i kwasicy najpierw
- przy hipokaliemii i kwasicy najpierw
wyrównać niedobór potasu, inaczej
wyrównać niedobór potasu, inaczej
hipokaliemia może się pogłębić
hipokaliemia może się pogłębić
13
Hipokaliemia
UWAGA
UWAGA
hipokaliemia powoduje
hipokaliemia powoduje
nietolerancję glikozydów
nietolerancję glikozydów
naparstnicy – mogą wystąpić
naparstnicy – mogą wystąpić
zaburzenia rytmu
zaburzenia rytmu
14
Hiperkaliemia
Stężenie K
Stężenie K
+
+
> 5,5 mmol/l
> 5,5 mmol/l
Przyczyny:
Przyczyny:
1.
1.
Nadmierna podaż potasu przy
Nadmierna podaż potasu przy
upośledzonej funkcji nerek
upośledzonej funkcji nerek
2.
2.
Upośledzenie wydalania K
Upośledzenie wydalania K
+
+
przez nerki:
przez nerki:
- w niewydolności nerek
- w niewydolności nerek
- choroba Addisona
- choroba Addisona
15
Hiperkaliemia - przyczyny
3. Transmineralizacja – w kwasicy
3. Transmineralizacja – w kwasicy
4. Uwolnienie potasu z uszkodzonych
4. Uwolnienie potasu z uszkodzonych
komórek:
komórek:
- zmiażdżenie tkanek miękkich
- zmiażdżenie tkanek miękkich
- leczenie nowotworów cytostatykami
- leczenie nowotworów cytostatykami
- przełomy hemolityczne
- przełomy hemolityczne
5. Hiperkaliemia rzekoma – w
5. Hiperkaliemia rzekoma – w
trombocytozie i granulocytozie
trombocytozie i granulocytozie
16
Stężenie K
Stężenie K
+
+
>6,6 mmol/l zagraża życiu
>6,6 mmol/l zagraża życiu
Stężenie K
Stężenie K
+
+
>10-12 mmol/l jest
>10-12 mmol/l jest
śmiertelne
śmiertelne
Ciężka hiperkaliemia prowadzi do
Ciężka hiperkaliemia prowadzi do
zaburzeń rytmu serca, migotania
zaburzeń rytmu serca, migotania
komór i zatrzymania krążenia
komór i zatrzymania krążenia
17
Hiperkaliemia - EKG
Poszerzenie QRS, spłaszczenie P, wydłużenie
Poszerzenie QRS, spłaszczenie P, wydłużenie
PQ, spiczaste T
PQ, spiczaste T
18
Hiperkaliemia - leczenie
1.
1.
Przerwać podawanie potasu
Przerwać podawanie potasu
2.
2.
Zwiększyć wydalanie moczu
Zwiększyć wydalanie moczu
(nawodnienie, furosemid)
(nawodnienie, furosemid)
3.
3.
Wlew glukozy z insuliną (1 jedn
Wlew glukozy z insuliną (1 jedn
ins. krótkodziałającej na 4-5 g
ins. krótkodziałającej na 4-5 g
glukozy)
glukozy)
4.
4.
Dwuwęglan sodu
Dwuwęglan sodu
19
Hiperkaliemia - leczenie
5. Powtarzane iniekcje 10 ml glukonianu
5. Powtarzane iniekcje 10 ml glukonianu
wapnia
wapnia
NIE u chorych leczonych glikozydami
NIE u chorych leczonych glikozydami
naparstnicy (digoksyna)
naparstnicy (digoksyna)
6. Wymienniki jonowe (Resonium)-w trakcie
6. Wymienniki jonowe (Resonium)-w trakcie
przechodzenia przez p.pok.wymieniają
przechodzenia przez p.pok.wymieniają
wapń lub sód na potas
wapń lub sód na potas
NIE w atonii jelit
NIE w atonii jelit
7. U chorych ze schyłkową niewydolnością
7. U chorych ze schyłkową niewydolnością
nerek (dializowanych) – pilna hemodializa
nerek (dializowanych) – pilna hemodializa