MIKROFLORA:

10

14 

drobnoustrojów,   tj. 10 x więcej   niż wszystkich komórek ustroju).

Najliczniejsze  gatunki:  Bacterioides,  Eubacterium,  Peptostreptococcus,
pałeczki  rodziny  Enterobacteriacae,  Bifidobacterium  ,  Streptococcus,
Lactobacillus, Clostridium Staphylococcus.

Lactobacillus:  L. acidophilus, L. casei, L. fermentum, L. gasseri, L. johnsoni,
L. lactis L. bulgaricus, L. plantarum, L. salivarius, L. rhamnosus, L. reuteri,
Bifidobacterium:  B.    bifidum,  B.longum,  B.infantis,  oraz  Streptococcus:  S.
termophilus.  Stosowane  są  przy  produkcji  przetworów  opartych  na  mleku
fermentowanym.

 

 

 

 

Definicja pojęcia probiotyki i ich działanie ogólne:  
Mikroorganizmy  zdolne  do  przeżycia  układzie  pokarmowym, 

wpływające  korzystnie na stan zdrowia poprzez oddziałowywanie 
na skład i funkcje mikroflory błon śluzowych układu pokarmowego, 
oddechowego i moczowopłciowego.  

Szczególne  uznanie  jako  probiotyki  znalazły  różne  gatunki 

pałeczek  kwasu  mlekowego  (

lactic  acid  bacteria-  LAB),  które 

stanowią istotny składnik naturalnej mikroflory błon śluzowych.

  

 

 

Wywierają one szereg korzystnych dla ustroju zjawisk: Ułatwiają  

trawienie  białek,  cukrów  (prostych  i  złożonych)  oraz  tłuszczów, 
zwiększają  absorbcję  witamin  i  minerałów,  zwiększają  oporność 
fizjologicznej  mikroflory  bakteryjnej  na  działanie  antybiotyków, 
łagodzą  odczyny  zapalne  wywołane  przez  bakterie,  grzyby  (np. 
Candida) i wirusy (np. biegunki wywołane przez rotawirusy), osłabiają 
reakcje alergiczne, wzmagają anty-bakteryjne i anty-grzybicze i anty-
wirusowe 

reakcje 

odpornościowe, 

maja 

działanie  

przeciwnowotworowe,  redukują  eliminację  produktów  katabolizmu 
białek tłuszczów i węglowodanów przez nerki i wątrobę, zmniejszają 
poziom cholesterolu w surowicy i ograniczają osteoporozę.  

 

 

 

Mechanizmy  tych  aktywności  nie  są    poznane.  Wykazano,  że

drobnoustroje  te:  a)  modyfikują    pH  przewodu  pokarmowego,  b)
wytwarzają  czynniki    blokujące    działanie  chorobotwórczych
drobnoustrojów  (bakteryjnych  i  wirusowych),  c)  współzawodniczą  z
drobnoustrojami  patogennnymi  o  receptory  komórkowe,    składniki
pokarmowe  i  czynniki  wzrostowe,  d)  wytwarzają    laktazę,  e)
stymulują  nieswoiste  i swoiste  reakcje  odpornościowe:

działanie immunomodulacyjne

 

 

Układ odpornościowy:

Stanowi  zintegrowany  układ  komórek  i  tkanek,  których
funkcją jest:
-eliminacja  patogenów  egzogennych  (bakteryjnych  i
wirusowych)
-eliminacja komórek nowotworowych
-utrzymanie stanu tolerancji:

a)  na  niektóre czynniki środowiskowe (hamowanie reakcji

alergicznych)

b) na  pewne  czynniki  endogenne  (blokowanie  reakcji

autoagresyjnych)

 

 

+

+

+

CZYNNIKI INFEKCYJNE

          (bakterie, wirusy)

ODPORNOŚĆ NATURALNA:

  granulocyty                           -fagocytoza

                  monocyty                               -nieswoiste reakcje

                                                            cytotoksyczne

                                             makrofagi                              -synteza TNF, IL-1, IFN-

  limfocyty                               -cytotoksycznośc

                                             NK                                         -synteza IFN-

  ADCC                                  -komórkowe cytotoksyczne

                                                                                          reakcje zależne od przeciwciał

  dopełniacz                            -opsonizacja

                                                       -efekt lityczny

ODPORNOŚĆ ADAPTACYJNA:

  typu komórkowego (komórki T pamięci immunologicznej, Th1)

 

typu humoralnego (komórki B pamięci, synteza swoistych

przeciwciał IgG, IgA, IgE, działanie układu komórek Th2)

 

 

APC

Th

Th3

Th2

Th1

Tr

B

Mechanizm prezentacji antygenu

antygen

MHC

TCR

Il-2
IFN

TNF

IL-4
IL-5
IL-6
IL-10

TGF

IL-10
(TGF
)

IgE

IgG

IgA

Odpowiedź komórkowaOdpowiedź humoralna

 

 

M

M

Antygeny 
(Ag)
rozpuszcza
lne

Autologicz
na 
mikroflora

M

Supresja reakcji prozapalnych

IgG,IgE (Th2), and DTH (Th1) 

Stymulacja IgA i IgM 

Patogeny-antygeny (Ag)
korpuskularne 

Usuwanie Ag przez p.ciala wydzielnicze 

1.

Indukcja tolerancji 
w  śluzówkowym
układzie 
odpornościowym 

Lokalna

Obwodowa 

Mechanizmy reakcji immunologicznych  w śluzówkowym układzie
odpornościowym

   

epiteli
um

 

 

Komórki śródbłonka

B

T

APC

T

B

T

T

B

B

IgE

IgA

IgG

Antygen wnikający per os

      
limfocyty
 lamina 
propria

Intraepiteli
alne 
limfocyty T

Krezkowe 
węzły chłonne

Komórka 
M

Przewód piersiowy

Mechanizm 
odpowiedzi
immunologicz
nej 
w obrębie 
śluzówki

Faza indukcji

Faza efektorowa

 

 

Synteza  immunoglobulin  wydzielniczych  (IgA  i 

IgM) oraz IgG

 

W śluzówce zachodzi masywna synteza wydzielniczej 

IgA, IgM  

oraz  znaczna  lokalna  synteza  IgG.  Limfocyty  B 

pochodzą z  tkanki 

limfoidalnej    błon  śluzowych.  (mucosa  associated 

lymphoid tissue-

MALT):    migdałki,  pojedyńcze,  rozproszone   

grudki  chłonne, 

kępki    Peyera,    najliczniejsze  w  odcinku  dystalnym 

jelita cieńkiego.

 
.    

 

 

Dzienna produkcja wydzielniczej IgA  w przewodzie 

pokarmowym  wynosi  około  40  mg/kg  wagi  ciała  i  jest 
większa  aniżeli  IgG  (30  mg/kg  wagi  ciała).  Stad  też 
błony  śluzowe  przewodu  pokarmowego  są  ilościowo 
najbardziej 

efektywne 

jako 

miejsce 

syntezy 

immunoglobulin wydzielniczych. 

 
Są 

one 

odporne 

na 

działanie 

enzymów 

proteolitycznych, 

nie 

aktywują 

dopełniacza 

(co 

zapobiega  indukcji  reakcji  zapalnych)  i  występuja  w 
formie  polimerycznej  (co  zwieksza  ich  aktywność 
efektorową).  Ich  funkcją  jest  zapobieganie  penetracji 
błon 

śluzowych 

przez 

patogeny 

pochodzenia 

bakteryjnego,  wirusowego  i grzybiczego.

 

 

 

 

Udział  wydzielniczej  IgM

  w  ochronie  błon 

śluzowych  jest  mniejszy  niż  IgA,  lecz    ma  miejsce  u 
noworodków  oraz  u  osób  dorosłych  z  selektywnym 
niedoborem  IgA.  Znaczacą  rolę  w  ochronie  błon 
śluzowych 

pełni 

także 

immunoglobulina 

IgG 

(pochodzaca  z  surowicy  lub  syntetyzowana  lokalnie), 
przede  wszystkim  w  układzie  oddechowym,  gdzie 
aktywność enzymów proteolitycznych jest słaba.

 
 

Immunoglobuliny,

  w  kooperacji  z  innymi, 

niespecyficznymi  czynnikami  bariery  błon  śluzowych 
(śluz,  enzymy  proteolityczne,  etc)  utrzymują  potencjalne 
antygeny  w  obrębie  powierzchni  śluzówek,  nie 
dopuszczajac do uszkodzenia błony śluzowej. Zjawisko to 
nosi  nazwę  „immune  exclusion”  i  oznacza  działanie 
ochronne 

bez 

indukcji 

prozapalnych 

reakcji 

odpornościowych. 

 

 

Wydzielnicze 

immunoglobuliny

 

neutralizują 

czynniki  patogenne  (wirusy,  bakterie)  co  ochrania 
komórki  epitelialne  przed  cytolizą  i  zapewnia  ciągłość 
bariery śluzówkowej. Ogromna większość potencjalnych 
antygenów  w  obrębie  błon  śluzowych    jest  usuwana   
właśnie poprzez ten mechanizm.

 
 

Część  antygenów  penetruje

  jednak  epitelium  i 

przechodzi  do  przestrzeni  subepitelialnych  komórek 
zrębu  lub  blaszki  właściwej  błon  śluzowych.  Proces  ten   
uruchamia  aktywację  układu  immunologicznego  błon 
śluzowych,  co    pozwala  na  eliminację  antygenu  i 
podtrzymanie 

ciągłej 

aktywności 

układu 

immunologicznego, tj. syntezę wydzielniczej IgA i IgM  
oraz  lokalną produkcję IgG.  

 

 

 

Doustne podanie antygenu

GALT

Aktywna supresja

Wysoka dawka

Indukcja Th2 
(IL-4, IL-10) i 
Th3 (TGF-)- 

komórek 
regulatorowyc
h

Delecja lub 
anergia komórek 
Th1  i Th2 

Niska dawka

Klonalna delecja / anergia

Tolerancja 

Tolerancja indukowana przez antygeny podane 
drogą pokarmową 

 

 

Mechanizmy działania immunomodulacyjnego 

probiotyków:  

generowanie i stymulacja  komórek NK
fagocytoza  
 synteza immunoglobulin ( IgA, IgM  i IgG)  
odnowa limfocytarną 
synteza cytokin (zróżnicowany profil: Th1- Th2)

 -modulacja prezentacji antygenu (kostymulacja):

• efekt adjuwantowy

• tolerancja immunologiczna 

 

 

Najważniejsze aktywności immunologiczne 

wywierane przez bakterie probiotyczne

- wzmaganie  prezentacji   antygenu  przez komórki 

prezentujące antygen (aktywacja-efekt adjuwantowy)

     - indukcja umiarkowanej proliferacji limfocytów 
CD4+

    

     - synteza cytokin blokujących reakcje prozapalne 
(IL-10)

    

     - synteza cytokin (TNF-) o działaniu anty-

bakteryjnym i anty-  

wirusowym  

 

 

Mechanizm immunomodulacyjnego probiotyków 

(TRILAC) 

3 szczepy:  L.acidophilus, L.bulgaricus ,B.bifidum zapewniają 

 aktywność probiotyczną poprzez: 

-działanie anty- bakteryjne i anty-wirusowe (TNF-alfa) 

-działanie przeciw-zapalne (IL-10) 

Koordynacja aktywności pro i przeciw-zapalnej poprzez 
współdziałanie 

 różnych szczepów bakterii 

 

 

działanie p/bakteryjne, p/wirusowe, 
p/alergiczne:

 a)częstość występowania biegunek u dzieci
b)  czas ich trwania
c)  przeżycie w zakażeniach bakteryjnych (mysz) 
d)  przeżycie (szczury) na zakażenia rotawirusowe
e)  reakcje alergiczne  

 

 

PODSUMOWANIE:
1. Bakterie probiotyczne  stanowią część komensalnej mikroflory

bakteryjnej. Z tego powodu nie należy się spodziewać symptomów
znacznej reaktywnośći (komórkowej lub humoralnej) ustroju po ich
podaniu per os. Wyselekcjonowanie określonych szczepów tych
bakterii (o znanym profilu modulacji układu odpornościowego)
może być przydatne w przywracaniu zaburzonych funkcji
odpornościowych:

a) po antybiotykoterapii, b)  w przewlekłych stanach infekcyjnych, c)
po radioterapii, d) w niektórych niedoborach odporności, e) w stanach
uczuleniowych

 

 

2. Podstawową drogą ich działania immunomodulacyjnego jest kształtowanie reaktywności
naturalnego układu odpornościowego (poprzez wpływ na reaktywności komorek NK,
granulocytów, makrofagów, komorek dendrytycznych, i epitelialnych).

W rezultacie powoduje to modulację innych funkcji immunologicznych takich jak:
a) prezentacja antygenu (efekt adjuwantowy, obwodowa tolerancja immunologiczna na

antygeny pokarmowe),

b) adaptacyjna odpowiedz typu humoralnego i komorkowego

 

 

3.  Aktywności    układu  odpornościowego  są    stale  indukowane  przez
komensalną florę jelitową liczącą  ponad 400 gatunków bakterii. Stanowi
to  niezwykle  złożony,  zintegrowany  czynnościowo  ekosystem, bardzo
trudny do zbadania. Stąd też testy  kliniczne z zastosowaniem relatywnie
niewielkiej liczby wybranych szczepów bakterii probiotycznych często nie
dają pozytywnych rezultatów odnośnie oczekiwanych zmian parametrów
immunologicznych,  co  jest  zrozumiałe  zważywszy,  że  probiotyki  to
przedstawiciele mikroflory  komensalnej, słabo immunogennej

.

 

 

4. Z obserwacji kl;inicznych wynika, że probiotyki mogą być stosowane

w  sytuacjach  kiedy  wymagana  jest  aktywacja  szeroko  pojętych
komórkowych 

mechanizmów 

odpornościowych, 

zarówno

regulacyjnych jak i efektorowych, co leży u podstaw prób ich użycia
jako środków  wspomagających  w  leczeniu  różnych  stanów
prozapalnych  (infekcyjnych, uczuleniowych i autoagresyjnych).