EDUKACJA

EDUKACJA

DOMOWA

DOMOWA

EDUKACJA

EDUKACJA

DOMOWA

DOMOWA

Czym jest edukacja 

domowa?

• Edukacja domowa to bardzo dynamiczny w 

kilku krajach ruch społeczny, bazujący na 

niezależnych przedsięwzięciach pojedynczych 

rodzin, w których rodzice, powodowani troską o 

edukacyjny los własnych dzieci, przyjmują na 

siebie całkowitą odpowiedzialność za ich 

kształcenie, wychowywanie i uspołecznianie. 

Przejmują tę odpowiedzialność od państwa, 

jako zobligowanego przez prawo 

międzynarodowe i krajowe gwaranta prawa do 

edukacji i strażnika obowiązku jej spełniania.

 

• Edukacja domowa jest to działalność 

realizowana zasadniczo w środowisku 

rodzinnego domu, całkowicie poza instytucją 

szkoły, przy wykorzystaniu „technologii” i 

„instrumentarium” dowolnie wybranych i 

wykreowanych przez rodziców oraz 

elastycznie dopasowanych do indywidualnej 

kondycji dziecka oraz konkretnych sytuacji 

jego uczenia się. 

Istnieją różne odmiany 

edukacji domowej:

 

• home - centred education – to określenie 

podkreślające centralność domu, jako 

fizycznego ośrodka różnorodnych 

przedsięwzięć stymulujących rozwój dziecka 

(„dom” jest także synonimem rodziny);

• family - centred education – termin już 

bezpośrednio wskazujący na ośrodkowość 

wartości rodzinnych i środowiska rodzinnego w 

działaniach edukacyjnych;

• parent - centred education – to typ edukacji, 

w której podmiotem decyzji oraz centrum 

organizacji są rodzice (ten rodzaj odniesienia 

pojawia się też w pojęciu parent-led education – 

edukacja kierowana przez rodzica);

• child - centred education – to pojęcie, określające 

sytuację, w której podmiotem zdarzeń 

edukacyjnych jest samo dziecko lub jego potrzeby 

i pragnienia (to samo znaczenie znajdujemy 

w terminie child-led education – edukacja 

kierowana przez dziecko);

• learning - centred education – rozwiązanie, 

w którym edukacja zorientowana jest na 
autonomiczne, samodzielne uczenie się 
dziecka, poznawanie przez nie świata, przy 
uwzględnieniu jego unikalnej osobistej 
kondycji.

Obok tych powszechniej 

używanych określeń 

istnieją również takie, 

które stosowne były w 

stosunku do edukacji 

domowej okazjonalnie i 

raczej 

w odleglejszej przeszłości.

 

Są to:

• fireside education – „edukacja przy kominku” – 

to romantyczny termin przywołujący widok 

rodziny zgromadzonej przy ciepłym, jasnym i 

naturalnym ogniu, prowadzącej rozmowy nad 

aktualnymi problemami życiowymi, a także 

tymi bardziej odległymi, o których wiedzę 

zdobywa się za pośrednictwem lektur.  Jest to 

obraz wywołujący jednoznacznie pozytywne 

skojarzenia ze stabilnym i statecznym 

„ogniskiem domowym”. 

• domestic education – to odmiana edukacji 

domowej stosowana przez rodziny o wysokim 
stopniu zamożności i niezależności 
ekonomicznej, najczęściej arystokratyczne. Z 
nią też kojarzy się pierwotnie angielski 
tutoring. 

Czy edukacja 

domowa jest 

legalna?

 

• Edukacja domowa jest legalna między innymi 

w całych Stanach Zjednoczonych, Anglii, 

Australii czy Portugalii, gdzie rodzice nie mają 

większego problemu z regulacjami rządowymi. 

W Polsce tego typu nauczanie jest możliwe od 

kilkunastu lat. Ustawa z 7.09.1991 roku 

dopuściła w formalno -prawnym znaczeniu 

uczenie się dzieci poza instytucjonalnym 

środowiskiem szkoły, czyli najczęściej w domu, 

w warunkach zorganizowanych przez rodziców.

Najpoważniejsze 

wątpliwości:

Co z socjalizacją?

• Głównym zarzutem edukacji domowej jest to, 

iż w przeciwieństwie do edukacji szkolnej 
prowadzi do znacznych ograniczeń w 
kontaktach społecznych dziecka jej 
podlegającego, a nawet 
do jego społecznej izolacji, wskutek czego 
osłabia ona lub eliminuje właściwą socjalizację 
tego dziecka.

Zakres kontaktów z innymi ludźmi jest dla 

przeciętnego dziecka uczącego się w domu bardzo 

duży. Kontaktują się one nie tylko z członkami 

własnej małej rodziny (rodzicami i rodzeństwem), 

ale także 

z innymi osobami spośród szerokiej rodziny. 

We własnych domach kontaktują się z sytuacyjnymi 

gośćmi i częściej odwiedzającymi dom znajomymi 

i przyjaciółmi. Opuszczając relatywnie często dom, 

spotykają się z osobami mieszkającymi w 

sąsiedztwie – szczególnie z innymi dziećmi na 

placach zabaw, 

z osobami zaangażowanymi w działalność grup 

celowych i z mieszkańcami środowiska lokalnego, 

spacerując, podróżując środkami publicznej 

komunikacji, dokonując zakupów, realizując 

najróżniejsze zadania własne i wyznaczone przez 

rodziców. 

Wśród potrzeb dziecka zaspokajanych 

w miejscach publicznych są także potrzeby edukacyjne. Dzieci 

edukacji domowej trafiają statystycznie znacznie częściej niż 

szkolne do bibliotek publicznych i innych miejsc 

upowszechniania wiedzy: muzeów, parków narodowych, 

ogrodów zoologicznych, a przede wszystkim do centrów nauki i 

kultury, gdzie 

w grupach zajęciowych także spotykają ludzi 

w różnym wieku. Ponadto dzieci uczące się 

w domach są często członkami różnych organizacji dziecięcych 

i młodzieżowych, prowadzących działalność edukacyjną, 

rekreacyjną lub (pro)społeczną o bardzo szerokim zakresie. 

Regularnie uczestniczą w grupowych zajęciach poza własnym 

domem takich jak lekcje tańca czy muzyki, wycieczki terenowe, 

zajęcia sportowe, angażują się w działania wolontariatowe. 

Coraz powszechniejsze staje się regularne 

kontaktowanie się z innymi dziećmi uczącymi się 

w domu tzw. homeschoolers, coraz częściej też 

w ramach grup wsparcia i większych stowarzyszeń. 

Jak się okazuje nieporozumieniem jest 

utrzymywanie, że dzieci edukacji domowej 

zagrożone są brakiem kontaktów i relacji z innymi 

ludźmi. Dzieci uczące się w domach miewają liczne 

i bliskie kontakty z różnymi dziećmi, także 

z rówieśnikami. Wyniki badań konsekwentnie 

wskazują, że dzieci edukacji domowej są co 

najmniej tak samo dobrze uspołecznione jak dzieci 

uczęszczające do szkół publicznych i prywatnych.

Pedagogiczne 

kompetencje rodziców

• Kolejne zastrzeżenie przeciwników edukacji 

domowej dotyczy samych rodziców, jako 
organizatorów nauki własnych dzieci. 
Kwestionowaniu podlega przede wszystkim ich 
zdolność podołania obowiązkom edukacyjnym. 

Wobec odpowiedniego zaangażowania 

rodzicielskiego i wsparcia przyjaciół czy 

wynajętych profesjonalistów, wszelkie 

dydaktyczne trudności wiążące się z tą formą 

kształcenia okazują się możliwe do pokonania. 

Rodzice są zdolni do wspierania edukacji 

swoich dzieci. Świadczą o tym dobitnie 

zarówno praktyka życiowa, jak i badania 

naukowe.

Dydaktyczne efekty edukacji 

domowej ( czyli o tym, czy to 

w ogóle może „działać”)

 

• Najprostszym i najbardziej rzetelnym 

kryterium skuteczności uczenia się w 
rodzinnym domu 
i edukacyjnego działania rodziców edukacji 
domowej jest jakość wyników osiąganych 
przez dzieci w ramach najrozmaitszych 
sprawdzianów, testów, egzaminów, a także 
konkursów czy olimpiad.

 

Porównując wyniki wielu badań efektywności 

edukacji domowej, stwierdzono, że dzieci uczące się 

w domu średnio przewyższały swoich szkolnych 

rówieśników. Nie ma jednak potrzeby, by 

porównywać osiągnięcia dzieci szkolnych 

i uczących się w domach dla licytowania się 

i celebrowania zwycięstw. Dla wykazania 

efektywności edukacji domowej wobec 

zainteresowanych, powinno wystarczyć stwierdzenie 

braku ewidentnych świadectw niewydolności tej 

formy kształcenia. Wszystko jak dotąd wskazuje na 

to, że edukacja domowa jest we wszelkich 

wymiarach kształcenia jednoznacznie efektywna. 

Podsumowa

nie

 

Edukacja domowa jest zjawiskiem 

szczególnie na czasie i na miejscu. 

Realizuje w pionierski sposób 

ponowoczesne czasoprzestrzenne i 

społeczne wymogi kształcenia się. Jednak 

nie jest ona możliwością dla wszystkich 

rodziców 

w społeczeństwie. Edukacja domowa 

zakłada znaczną odpowiedzialność i 

wysiłek zaangażowanych w nią rodziców – 

poświęcenie dużej ilości czasu i 

rezygnację z szeregu szans zawodowych, 

materialnych, towarzyskich. Nie wszyscy 

są gotowi by poświęcić tak wiele. 

Według ocen osób, które podjęły decyzję 

o nauce dzieci w domu, korzyści z tej właśnie 

formy edukacji są wielorakie. Przede wszystkim 

pojawia się głęboka satysfakcja, kiedy można 

obserwować własne dziecko wykorzystujące 

swoje potencjalne możliwości i pokonujące 

własne ograniczenia. Satysfakcja płynie także 

z powodu pogłębiania się więzi rodzinnych 

i wspólnotowych. Jednocześnie elastyczność w 

kształceniu, rodzi tolerancję różnic i otwartość na 

odmienność. 

Edukacja domowa przynosi korzyści 

i jednostkom, i grupom, w których te 

jednostki funkcjonują. Prócz odmiennego 

paradygmatu edukacji mamy tutaj do 

czynienia z nową, wartościową ofertą 

w zakresie stylu życia. Edukacja 

domowa to zatem nowa propozycja na 

życie „nieprzypadkowe”, zgodne z 

obranymi wartościami. 

Sławni po edukacji

domowej

Jest wielu sławnych ludzi, którzy swoje 
edukacje odbyli w domach rodzinnych. 
Część spośród nich żyła jeszcze w czasach 
„przed-szkolnych”, a choć miała możliwość 
korzystania z działających wówczas szkół, 
kształciła się w domu. Są wśród nich 
przedstawiciele nauk humanistycznych 
i ścisłych, politycy i sławni działacze.

W domu uczyli się m.in.

• Blaise Pascal

• Hans Christian Andersen

• Abraham Lincoln

• Charles Dickens

• Thomas A. Edison

• Winston Churchill

• Charles Chaplin

• Franklin D. Roosevelt

• Stanisław I. Witkiewicz

• Elżbieta II