(Dług publiczny)

Plan wykładu

Przedstawienie struktury dochodów i wydatków
bud

etu pa

stwa

Poj

cie salda bud

etowego

Saldo bud

etowe a dług publiczny

Rodzaje długu publicznego

Zagro

enia nadmiernego zadłu

enia pa

stwa

Zadłu

enie w Polsce na tle innych pa

stw

Wydatki bud

etu pa

stwa w 2010r.

Wydatki ogółem - 301 mld zł

1. Ró

ne rozliczenia - 81 mld zł (26,9 %)

2. Obowi

zkowe ubezpieczenia społeczne – 72,2 mld zł (23,9 %)

3. Obsługa długu publicznego - 35 mld zł (11,5 %)
4. Obrona narodowa - 18,8 mld zł (6,2 %)
5. Pomoc społeczna - 12,3 mld zł (4,1 %)
6. Bezp. publiczne i ochrona przeciw po

. - 12,2 mld zł (4 %)

7. Szkolnictwo wy

sze – 11,5 mld zł (3,8 %)

8. Administracja publiczna – 11, 2 mld zł (3,7 %)
9. Wymiar sprawiedliwo

ci – 9,7 mld zł (3,2 %)

10. Transport i ł

czno

ść

– 7,8 mld zł (2,6%)

Saldo bud

etowe

Równowaga bud

etowa:

Dochody = Wydatki

Nadwy

ka bud

etowa:

Dochody > Wydatki

Deficyt bud

etowy:

Dochody < Wydatki

ródła powstawania deficytu bud

etowego a

w rezultacie zadłu

enia Pa

stwa

nadmierne wydatki bud

etowe (np. rozbudowana

administracja pa

stwowa, liczne inwestycje publiczne,

wysokie transfery, wysokie koszty obsługi zadłu

enia

stwa)

zbyt niskie dochody bud

etowe, które mog

wynika

niskich podatków, mało skutecznego systemu

gania podatków, spadaj

cego poziomu produkcji i

dochodu narodowego (deficyt jest z reguły wi

kszy w

okresie recesji gospodarczej)

z oczekiwa

społecze

stwa (wysokie wydatki

socjalne)

naciski polityczne na wzrost pewnych grup wydatków

ródła finansowania deficytu

bud

etowego

Nadwy

ka bud

etowa z lat ubiegłych

Zwi

kszanie wpływów podatkowych

Ograniczanie wydatków bud

etowych

Sprzeda

maj

tku publicznego

Zaci

ganie długu

stwowy dług publiczny obejmuje zobowi

zania

sektora finansów publicznych (bud

et centralny, jednostki

samorz

du terytorialnego, sektor ubezpiecze

społecznych) wynikaj

ce z:

1) wyemitowanych papierów warto

ciowych (obligacje

skarbowe, weksle skarbowe) opiewaj

cych na

wierzytelno

ci pieni

ęż

ne;

2) zaci

gni

tych kredytów i po

yczek (w banku

centralnym, bankach komercyjnych,
mi

dzynarodowych instytucjach finansowych);

3) przyj

tych depozytów;

4) wymagalnych zobowi

NIE MO

E PRZEKROCZY

60% PKB !!!

Przyczyny powstawania długu
publicznego

długotrwały deficyt bud

etowy

konieczno

ść

zwi

kszania wydatków bud

etowych

(kryzysy gospodarcze, wojny, kl

ski

ywiołowe)

realizacja doktryny interwencjonizmu pa

stwowego

polityczne

wpadni

cie w pułapk

zadłu

enia

Rodzaje długu publicznego

Według kryterium czasu: dług krótkoterminowy i
długoterminowy
Według kryterium miejsca emisji: dług krajowy i
zagraniczny
Dług brutto – całkowite zadłu

enie władz publicznych

wobec podmiotów krajowych i zagranicznych poza
sektorem publicznych
Dług netto – to zadłu

enie brutto pomniejszone o

nale

ci władz publicznych od innych podmiotów

Dług skarbu pa

stwa, sektora samorz

dowego, sektora

ubezpiecze

społecznych

Reakcje władz na nadmierny
poziom długu publicznego

Konwersja długu – zmiana warunków
zaci

gania po

yczek

Repudiacja długu – ogłoszenie cz

ęś

ciowej

całkowitej niewypłacalno

ci władz

publicznych

Procedury ostro

ciowe i sanacyjne

w Polsce

Wynikaj

z przepisów prawa

Nakładaj

na pa

stwo konieczno

ść

podj

cia

okre

lonych w ustawie działa

przy

przekroczeniu tzw. progów

Progi: 50%-55%, 55%-60%, powy

ej 60%

Produktu Krajowego Brutto (PKB)

PDP 55%-60% PKB

to na kolejny rok Rada Ministrów uchwala projekt
ustawy bud

etowej, w którym:

nie przewiduje si

deficytu bud

etu pa

stwa

nie przewiduje si

wzrostu wynagrodze

pracowników pa

stwowej sfery bud

etowej

waloryzacja rent i emerytur nie mo

e przekroczy

poziomu inflacji
wprowadza si

zakaz udzielania po

yczek i

kredytów z bud

etu pa

stwa z wyj

tkiem rat

kredytów i po

yczek udzielonych w latach

poprzednich
nie przewiduje si

wzrostu wydatków licznych

instytucji pa

stwowych, np. NIK, NSA, RPO, IPN.

PDP 55%-60% PKB

b) Rada Ministrów dokonuje przegl

du wydatków bud

etu

stwa finansowanych

rodkami pochodz

cymi z

kredytów zagranicznych oraz przegl

du programów

wieloletnich,

c) Rada Ministrów przedstawia Sejmowi program sanacyjny

maj

cy na celu obni

enie pa

st. długu publ. do PKB,

d) wydatki bud

etu jednostki samorz

du terytorialnego

okre

lone w uchwale bud

etowej na kolejny rok mog

sze ni

dochody tego bud

etu powi

kszone o

nadwy

bud

etow

z lat ubiegłych i wolne

rodki,

jedynie o kwot

zwi

zan

z realizacj

zada

rodków

unijnych

PDP wi

kszy b

równy 60% PKB

gdy relacja PDP do PKB jest równa lub wi

ksza od 60%, to:

a) stosuje si

niektóre postanowienia dot. relacji 55-60%,

b) Rada Ministrów, najpó

niej w terminie miesi

ca od dnia

ogłoszenia tej relacji przedstawia Sejmowi program
sanacyjny maj

cy na celu ograniczenie tej relacji do

poziomu poni

ej 60%,

c) wydatki bud

etu jednostki samorz

du terytorialnego

okre

lone w uchwale bud

etowej na kolejny rok nie mog

sze ni

dochody tego bud

etu,

d) poczynaj

c od siódmego dnia po dniu ogłoszenia relacji

jednostki sektora finansów publicznych nie mog

udziela

nowych por

cze

i gwarancji.

Ryzyka zarz

dzania długiem

Ryzyko refinansowania – przy wysokim poziomie
długu danego kraju inwestorzy mog

zaprzesta

kupowanie papierów warto

ciowych – trudno

ci w

realizowaniu przychodów przez pa

stwo

Ryzyko kursowe; po

yczamy z zagranicy 1mld EUR

przy kursie 1EUR=4PLN (1PLN=0,25EUR) » 4 mld zł,
nast

pnie kurs zmienia si

do 1 EUR = 4,50 PLN

(1PLN=0,22EUR) » 4,5 mld zł

Ryzyko stopy procentowej – im zadłu

enie wy

sze

tym wy

sza stopa procentowa nowego długu, gdy

zwi

ksza si

ryzyko niewypłacalno

ci kraju

Modele zarz

dzania długiem

publicznym

Model bankowy – długiem zarz

dza bank

centralny. Wyst

puje jednak sprzeczno

ść

interesów pomi

dzy walk

z inflacj

zarz

dzaniem długiem, np. przy wysokiej inflacji

nie podnosi si

stóp procentowych aby nie płaci

cej

Model rz

dowy – długiem zarz

dza Min. Fin.,

charakterystyczny dla gospodarek
„wschodz

cych”. Mog

wyst

sprzeczno

ci z

polityk

bud

etow

Model agencyjny – długiem zarz

dza

wyspecjalizowana instytucja. Realizuje w
zasadzie wytyczne Min. Fin.

Zagro

enia z wyst

powania nadmiernego

deficytu bud

etowego i długu publicznego

Wzrasta ryzyko niewypłacalno

ci kraju – nowe po

yczki

przy wy

szej stopie procentowej

Negatywne nast

pstwa przekroczenia kryteriów z

Maastricht (nie mo

e przekroczy

60% PKB)

Wypieranie kapitału prywatnego przez pa

stwo w

dost

pie do

rodków finansowych

liwo

ść

wyst

pienia braku popytu na pa

stwowe

papiery warto

ciowe

Postrzeganie kraju jako pa

stwa o podwy

szonym ryzyku

Negatywny wpływ na poziom i zmienno

ść

stóp

procentowych i kursów walutowych

Utrata zdolno

ci do terminowej obsługi długu