Technik_pszczelarz_321[04].Z3.02

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

MINISTERSTWO EDUKACJI

NARODOWEJ

Mirosław Worobik

Rozpoznawanie stanów biologicznych rodziny pszczelej
321[04].Z3.02

Poradnik dla nauczyciela

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji

–

Państwowy Instytut Badawczy

Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Recenzenci:

prof. dr hab. Jerzy Demetraki – Paleolog
dr inŜ. Krzysztof Olszewski

Opracowanie redakcyjne:

mgr Edyta Kozieł

Konsultacja:

dr inŜ. Jacek Przepiórka

Poradnik stanowi obudowę dydaktyczn

programu jednostki modułowej 321[04].Z3.02,

„Rozpoznawanie stanów biologicznych rodziny pszczelej”, zawartego w modułowym
programie nauczania dla zawodu technik pszczelarz.

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

SPIS TREŚCI

1. Wprowadzenie

2. Wymagania wstępne

3. Cele kształcenia

4. Przykładowe scenariusze zajęć

5. Ćwiczenia

5.1. Rodzina pszczela i jej gniazdo

5.1.1. Ćwiczenia

5.2. Postacie pszczół i ich funkcje w rodzinie

5.2.1. Ćwiczenia

5.3. Porozumiewanie się pszczół

5.3.1. Ćwiczenia

5.4. śycie rodziny pszczelej w ciągu roku

5.4.1. Ćwiczenia

6. Ewaluacja osiągnięć ucznia

7. Literatura

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1. WPROWADZENIE

Przekazujemy Państwu Poradnik dla nauczyciela, który będzie pomocny w prowadzeniu

zajęć dydaktycznych w szkole kształcącej w zawodzie technik pszczelarz.

W poradniku zamieszczono:

−

wymagania wstępne,

−

cele kształcenia,

−

przykładowe scenariusze zajęć,

−

wiczenia ze wskazówkami do realizacji, zalecanymi metodami nauczania-uczenia się

oraz środkami dydaktycznymi,

−

ewaluację osiągnięć ucznia, przykładowe narzędzie pomiaru dydaktycznego,

−

literaturę.
Wskazane jest, aby zajęcia dydaktyczne były prowadzone róŜnymi metodami ze

szczególnym uwzględnieniem aktywizujących metod nauczania, np. samokształcenia
kierowanego, tekstu przewodniego.

Formy organizacyjne pracy uczniów mogą być zróŜnicowane, począwszy od

samodzielnej pracy uczniów do pracy zespołowej.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Schemat układu jednostek modułowych

321[04].Z3.02

Rozpoznawanie stanów

biologicznych rodziny pszczelej

321[04].Z3.03

Organizowanie wychowu matek

pszczelich

321[04].Z3.04

Prowadzenie prac związanych

z hodowlą pszczół

321[04].Z3.05

Identyfikowanie i zwalczanie

chorób pszczół

321[04].Z3

Chów i hodowla pszczół

321[04].Z3.01

Prowadzenie chowu pszczół

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2. WYMAGANIA WSTĘPNE

Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej uczeń powinien umieć:

−

korzystać z róŜnych źródeł informacji,

−

określać cechy gatunków i ras pszczół,

−

stosować poszczególne jednostki taksonomiczne,

−

rozróŜniać poszczególne osobniki pszczół,

−

określać topografię waŜniejszych narządów u pszczół,

−

charakteryzować rolę poszczególnych narządów zmysłu,

−

określać czynniki wpływające na rozwój pszczół,

−

analizować geograficzne rozmieszczenie pszczół,

−

stosować zasady postępowania w przypadku uŜądlenia przez pszczołę,

−

stosować zasady zachowania się pszczelarza przy pszczołach,

−

dostrzegać zagroŜenia związane z wykonywaną pracą,

−

stosować zasady ochrony środowiska,

−

dobierać i stosować odzieŜ ochronną oraz środki ochrony osobistej do określonych prac,

−

charakteryzować warunki decydujące o atrakcyjności roślin dla pszczół,

−

określać wartość roślin pyłkodajnych,

−

określać przystosowanie kwiatów do wabienia owadów.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3. CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej uczeń powinien umieć:

−

określić właściwości rodziny pszczelej,

−

scharakteryzować polimorfizm i zmienność u pszczół,

−

określić znaczenie poszczególnych komórek pszczelich,

−

określić układ zapasów i czerwiu w gnieździe pszczelim,

−

rozpoznać stan bezmateczności i osierocenia rodziny pszczelej,

−

określić okoliczności pojawiania się nowej matki w rodzinie pszczelej,

−

określić wartość uŜytkową poszczególnych rodzajów matek pszczelich,

−

scharakteryzować lot godowy matki pszczelej,

−

scharakteryzować proces składania jaj przez matki pszczele w róŜnym wieku,

−

wyjaśnić rolę substancji matecznej w Ŝyciu rodziny pszczelej,

−

określić warunki rozwoju i dojrzewania trutni,

−

scharakteryzować warunki dokonywania lotów przez trutnie,

−

scharakteryzować róŜne postacie pszczół i rodzaje wykonywanej pracy,

−

określić funkcje i warunki rozwoju pszczół robotnic,

−

scharakteryzować miejsca przebywania pszczół w gnieździe,

−

rozróŜnić tańce pszczół,

−

określić warunki dobrego zimowania rodzin pszczelich,

−

scharakteryzować przebieg rozwoju rodziny pszczelej w okresie przedwiośnia i wiosny,

−

określić znaczenie wymiany pszczół zimujących na wiosnę,

−

określić wpływ dojrzałości biologicznej rodziny pszczelej na produkcję miodu,

−

określić przyczyny nastroju rojowego.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4. PRZYKŁADOWE SCENARIUSZE ZAJĘĆ

Scenariusz zajęć 1

Osoba prowadząca

…………………………………….………….

Modułowy program nauczania:

Technik pszczelarz 321[04]

Moduł:

Chów i hodowla pszczół 321[04].Z3

Jednostka modułowa:

Rozpoznawanie stanów biologicznych rodziny pszczelej
321[04].Z3.02

Temat: Plastry pszczele.

Cel ogólny: Charakteryzować poszczególne rodzaje plastrów.

Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń powinien umieć:

−

definiować pojęcia: plaster pszczeli, plaster dziewiczy, plaster brązowy, plaster ciemny
(stary), woszczyny i suszu,

−

wymienić rodzaje plastrów pszczelich,

−

rozpoznać poszczególne rodzaje plastrów pszczelich,

−

określić przydatność plastrów pszczelich w gospodarce pasiecznej.

Metody nauczania–uczenia się:

−

wykład informacyjny,

−

dyskusja dydaktyczna,

−

wiczenie praktyczne.

Formy organizacyjne pracy uczniów:

−

praca indywidualna,

−

praca w grupach 3–4-osobowych.

Czas trwania zajęć: 2 godziny dydaktyczne.

Środki dydaktyczne:

−

kolekcja plastrów pszczelich,

−

foliogramy,

−

rzutnik pisma,

−

zestaw multimedialny.

Przebieg zajęć:
1.  Czynności organizacyjne: sprawdzenie listy obecności, sprawdzenie gotowości do zajęć.
2.  Wyjaśnienie tematu zajęć, uświadomienie celu zajęć.
3.  Wprowadzenie do tematu:

−

nauczyciel  przeprowadza  wykład  informacyjny  na  temat  budowy  gniazda
pszczelego.  Nauczyciel  omawia  poszczególne  elementy  składowe  gniazda
pszczelego.  Nauczyciel  po  wykładzie  zadaje  pytanie:  Jakie  rodzaje  plastrów
pszczelich moŜna spotkać w gnieździe pszczelim?

−

„Burza mózgów” – uczniowie udzielają róŜnych odpowiedzi, wszystkie zostają
zapisane na tablicy. Nauczyciel weryfikuje odpowiedzi,

−

nauczyciel objaśnia pojęcie „plaster pszczeli”,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

nauczyciel prezentuje poszczególne rodzaje plastrów pszczelich. Omawia je i zwraca
uwagę na pojęcia takie jak: plaster dziewiczy, plaster brązowy, plaster ciemny
(stary), woszczyny i suszu. Po prezentacji nauczyciel zadaje pytanie: Jakie
charakterystyczne cechy posiadają poszczególne rodzaje plastrów pszczelich,

−

nauczyciel do odpowiedzi typuje ucznia. Uczeń udziela odpowiedzi. Nauczyciel
weryfikuje odpowiedzi. Następnie nauczyciel przydziela zadania grupom uczniów.

4. Realizacja zajęć:

−

praca w grupach 3–4-osobowych:

−

nauczyciel wyjaśnia cel ćwiczenia, jego zakres i sposób wykonania,

−

uczniowie zapoznają się z treścią przydzielonego zadania,

−

uczniowie zapoznają się z rodzajami plastrów pszczelich,

−

uczniowie dyskutują na temat charakterystyki i przeznaczenia poszczególnych
plastrów pszczelich,

−

uczniowie w grupach określają przydatność poszczególnych rodzajów plastrów
w gospodarce pasiecznej, zapisują na papierze,

Nauczyciel obserwuje pracę uczniów, udziela rad i wskazówek oraz kontroluje:

−

czy uczniowie zrozumieli zadanie,

−

czy uczniowie prawidłowo wykonują ćwiczenie,

−

czy zachowują przepisy BHP.

Zakończenie zajęć

−

przedstawiciel grupy prezentuje wykonane zadanie przez swoją grupę. Charakteryzuje
dany rodzaj plastra pszczelego,

−

uczniowie dyskutują na forum całej grupy na temat przydatności poszczególnych
rodzajów plastrów w gospodarce pasiecznej.

Praca domowa
Narysuj przekrój poprzeczny dziewiczego i ciemnego plastra pszczelego, określając układ
i kształt komórek oraz wymiary (głębokość komórek, grubość plastra).

Sposób uzyskania informacji zwrotnej od ucznia po zakończonych zajęciach:

−

nauczyciel ocenia metodą obserwacji indywidualnie ucznia i grupę, na bieŜąco podczas
dyskusji, podczas wykonywania ćwiczenia oraz końcowe efekty pracy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Scenariusz zajęć 2

Osoba prowadząca

…………………………………….………….

Modułowy program nauczania:

Technik pszczelarz 321[04]

Moduł:

Chów i hodowla pszczół 321[04].Z3

Jednostka modułowa:

Rozpoznawanie stanów biologicznych rodziny pszczelej
321[04].Z3.02

Temat: Nastrój rojowy i rójka.

Cel ogólny: Poznać przyczyny powstawania nastroju rojowego.

Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń powinien umieć:

−

definiować pojęcia: nastrój rojowy, rójka,

−

wymienić przyczyny powstawania nastroju rojowego,

−

wyjaśnić pojęcia: pień, macierzak, rój pierwak, rój pierwak śpiewak, rój druŜak, rój
trzeciak, rój czwartak,

−

charakteryzować przyczyny powstawania nastroju rojowego,

−

wskazać miejsce zakładania mateczników rojowych na plastrze,

−

określić moment wyjścia pierwszego roju.

Metody nauczania–uczenia się:

−

pokaz z objaśnieniem,

−

wiczenie praktyczne.

Formy organizacyjne pracy uczniów:

−

praca indywidualna,

−

praca w grupach 3–4-osobowych.

Czas trwania zajęć: 4 godziny dydaktyczne.

Środki dydaktyczne:

−

rodzina pszczela w nastroju rojowym,

−

dłuto pasieczne,

−

podkurzacz,

−

strój pasieczny,

−

szczoteczka.

Przebieg zajęć:
W oparciu o dotychczasową wiedzę z zakresu biologii rodziny pszczelej uczniowie dokonują
przeglądu rodziny pszczelej i scharakteryzuj rodzinę w nastroju rojowym.

Zadanie powinieneś wykonać w następujących etapach:
I.

Zbieranie i analiza informacji o przygotowaniu się rodziny pszczelej do nastroju
rojowego i rójki (~20 min.).

Aby prawidłowo wykonać zadanie uczeń powinien wiedzieć:

−

jakie są cechy charakterystyczne rodziny przygotowującej się do nastroju rojowego?

−

jakie czynniki wywołują nastrój rojowy?

−

jaka jest proporcja między czerwiem otwartym a krytym?

−

w jakim wieku jest matka pszczela?

−

gdzie pszczoły zakładają miseczki matecznikowe?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

w którym dniu pszczoły zasklepiają mateczniki rojowe?

−

w którym dniu pierwszy rój opuszcza gniazdo pszczele?

Odpowiedzi na powyŜsze pytania wpisują do formularza.

II. Opracowanie planu pracy (~10 min.).
Na tym etapie powinni przemyśleć jak naleŜy wykonać przydzielone zadanie, a zatem:

−

zorganizować stanowisko pracy (dobór i rozmieszczenie narzędzi pracy, sprzętu
pasiecznego),

−

ustalić kolejność i czas wykonywania poszczególnych czynności pasiecznych,

−

ustalić sposób prowadzenia przeglądu rodziny pszczelej,

−

podzielić się pracą,

−

zaplanować sposób korzystania z materiałów pomocniczych.

Pomogą w tym pytania prowadzące:

−

jakimi narzędziami pracy oraz jakim sprzętem pasiecznym będziesz posługiwać się
podczas pracy?

−

jakie plastry z czerwiem naleŜy obserwować podczas prowadzonego przeglądu?

−

w której części gniazda pszczelego naleŜy szukać miseczek lub mateczników rojowych?

−

czy są miseczki lub mateczniki rojowe?

−

w jakim wieku są mateczniki rojowe?

−

jakie stadia rozwojowe czerwiu znajduje się w plastrach pszczelich?

−

czy rój opuścił gniazdo pszczele?

−

jak podzielicie się pracą w zespole?

−

w jaki sposób wymienicie się swoją wiedzą, aby wspólnie opracować całość
przedsięwzięcia?

Odpowiedzi na powyŜsze pytania wpisują do formularza „ Plan pracy”.

III. Ustalanie harmonogramu pracy (~10 min).
W tej fazie uczniowie powinni:

−

omówić dokładnie z nauczycielem zaplanowany przegląd rodziny pszczelej,

−

przedyskutować kolejność i czas wykonywania poszczególnych czynności pasiecznych
oraz podział pracy.

IV.  Praktyczne wykonanie zadania (~55 min.).
Pracują  samodzielnie  nad  wykonaniem  zadania  zgodnie  z  przyjętym  harmonogramem pracy,
wymieniają  się  wiedzą,  konsultują  i  wspólnie  opracowują  w  zespole  trzyosobowym
zaplanowany przegląd rodziny pszczelej.
Pomaga  w  tym  czuwający  nad  prawidłowym  przebiegiem  prac  nauczyciel,  którego  w kaŜdej
chwili moŜecie prosić o pomoc.

Uwaga!
W czasie realizacji zadania przestrzegajcie instrukcji do przeglądu rodzin pszczelich.

V.  Sprawdzanie jakości wykonanej pracy (~15 min.).
Kontrolę  jakości  pracy  uczniowie  wykonują  na  bieŜąco  kierując  się  pytaniami  przewodnimi
podanymi powyŜej w tekście.
Najpierw  sprawdzają  jakość  przeprowadzonych  obserwacji  w  oparciu  o  zapisy  w  ksiąŜce
pasiecznej.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wyniki  oceny  stanu  biologicznego  rodziny  pszczelej  wpisują  do  formularza  „Arkusz  oceny
rodziny pszczelej”.
Następnie  wymieniają  się  w  zespołach  „  Arkuszami  oceny  rodziny  pszczelej  „  i  analizują
wyniki oceny jakości przeprowadzonych obserwacji rodzin pszczelich i ewentualnie dokonują
korekty.
Faza ostatnia jest wspólną pracą całej grupy i nauczyciela.

VI.  Analiza przebiegu pracy (~20 min.).
W tej fazie naleŜy odpowiedzieć na pytanie:
„Co bym zrobił inaczej, lepiej, gdybym wykonywał(a) zadanie jeszcze raz?”
Analizują  cały  przebieg  pracy  pod  kątem  polepszenia  jakości  obserwacji  rodzin  pszczelich
w nastroju rojowym, skrócenia czasu pracy, lepszej organizacji (pod kierunkiem nauczyciela).
JeŜeli poprawki są znaczne - naleŜy cały proces przeprowadzić od początku.
Wypełniają „Kartę samooceny”.
Uwaga!
Ocena pracy zostanie dokonana przez nauczyciela w oparciu o:

−

„Arkusz oceny rodziny pszczelej”.

−

„Arkusz obserwacji ucznia”.

Zakończenie zajęć

−

przedstawiciel grupy prezentuje wykonane zadanie przez swoją grupę. Charakteryzuje
dany czynnik wywołujący nastrój rojowy,

−

uczniowie dyskutują na forum grupy na temat wyjścia roju z macierzaka.

Praca domowa
Opracuj harmonogram wyjścia roi wiedząc, Ŝe matka pierwszą miseczkę rojową zaczerwiła
10 maja.

Sposób uzyskania informacji zwrotnej od ucznia po zakończonych zajęciach:

−

nauczyciel ocenia metodą obserwacji indywidualnie ucznia i grupę, na bieŜąco podczas
dyskusji, podczas wykonywania ćwiczenia oraz końcowe efekty pracy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5. ĆWICZENIA

5.1. Rodzina pszczela i jej gniazdo

5.1.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Rozpoznawanie gniazd róŜnych gatunków pszczół.

Wskazówki do realizacji

Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i technikę wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.

Nauczyciel powinien zaprezentować foliogramy, rysunki i przeźrocza gniazd róŜnych

gatunków pszczół.

Podczas wykonania ćwiczenia szczególną uwagę uczeń powinien zwrócić na budowę

gniazd poszczególnych gatunków pszczół.

wiczenie powinno być wykonywane w grupach 3–4-osobowych.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)  obejrzeć foliogramy, rysunki i przeźrocza gniazd róŜnych gatunków pszczół,
2)  narysować gniazda poszczególnych gatunków pszczół,
3)  określić  dla  kaŜdego  gatunku  pszczół  charakterystyczne  cechy  w  budowie,  które  naleŜy

wpisać w tabeli,

Lp.

Gatunek pszczoły

Liczba plastrów

Miejsce zakładania

gniazd

Sposób mocowania plastra

Pszczoła miodna

Pszczoła wschodnia

Pszczoła olbrzymia

Pszczoła skalista

Pszczoła karłowata

Pszczoła buszu

4) zaprezentować wyniki ćwiczenia.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

pokaz z objaśnieniem,

−

wiczenie praktyczne.

rodki dydaktyczne:

−

foliogramy,

−

rysunki i przeźrocza gniazd róŜnych gatunków pszczół,

−

rzutnik.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 2

Rozpoznawanie komórek pszczelich.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i technikę wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.

Nauczyciel powinien zaprezentować plaster: pszczeli, trutowy, dziewiczy, jasnobrązowy,

ciemny o nieprześwitującym dnie, z matecznikami rojowymi, ratunkowymi, miseczką
matecznikową, mateczniki przed wygryzieniem, mateczniki wygryzione i zgryzione, węzę.

Podczas wykonania ćwiczenia szczególną uwagę uczeń powinien zwrócić na funkcje

i wymiary poszczególnych komórek pszczelich.

wiczenie powinno być wykonywane w grupach 3–4-osobowych.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) obejrzeć plastry pszczele z komórkami dla robotnic oraz plastry trutowe, mateczniki,

zwracając uwagę na kształt dna komórki,

2) zmierzyć wielkość 10 komórek kolejno na plastrze trutowym i na plastrze pszczelim

i obliczyć średni wymiar 1 komórki (średnicy). Uzyskane dane zapisać,

3) narysować dno komórki,
4) policzyć komórki przypadające na 1 dm² plastra pszczelego i na 1 dm² plastra trutowego,

wyniki zapisać,

5) obejrzeć i narysować mateczniki ratunkowe, mateczniki rojowe oraz mateczniki z cichej

wymiany z uwzględnieniem ich usytuowania na plastrze oraz zwrócić uwagę na ich
liczbę,

6)  obejrzeć i narysować matecznik: niewygryziony, wygryziony oraz zgryziony,
7)  obejrzeć i krótko opisać wygląd plastra dziewiczego, brązowego i ciemnego starego,
8)  zmierzyć średnicę komórki w plastrze pszczelim dziewiczym i plastrze starym ciemnym

(średnia z 5 komórek na kaŜdym plastrze), wyniki zapisać,

9) zaprezentować wyniki ćwiczenia.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

pokaz z objaśnieniem,

−

wiczenie praktyczne.

rodki dydaktyczne:

−

wycinek (o powierzchni minimum 1 dm²) plastra pszczelego, trutowego i węzy,

−

plaster dziewiczy, jasnobrązowy i ciemny o nieprześwitujących dnach komórek,
z matecznikami rojowymi, ratunkowymi i miseczką matecznikową,

−

mateczniki przed wygryzieniem,

−

mateczniki wygryzione i zgryzione,

−

igły preparacyjne,

−

linijka,

−

suwmiarka.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5.2. Postacie pszczół i ich funkcje w rodzinie

5.2.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

RozróŜnianie postaci pszczół.

Wskazówki do realizacji

Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i technikę wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.

Nauczyciel powinien zaprezentować pod mikroskopem stereoskopowym trzy postacie

pszczół (robotnice, trutnia i matkę pszczelą).

Podczas wykonania ćwiczenia szczególną uwagę uczeń powinien zwrócić na budowę

morfologiczną poszczególnych osobników.

wiczenie powinno być wykonywane w grupach 3–4-osobowych.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)  umieścić na wspólnej płytce woskowej trzy postacie pszczół (matkę, robotnicę, trutnia),
2)  przebić szpilkami tułowia owadów od strony grzbietowej,
3)  ustawić  płytkę  wraz  z  pszczołami  na  stoliku  mikroskopu  stereoskopowego  i  oglądać

w świetle odbitym pod małym powiększeniem mikroskopu,

4) porównać wielkość, proporcję długości do szerokości ciała oraz długość skrzydeł matki,

robotnicy i trutnia,

5) narysować trzy postacie pszczół, zachowując na rysunku proporcje długości i szerokości

ciała oraz rozmiary skrzydeł,

6) nanieść obok rysunku skalę wielkości,
7) objaśnić rysunek.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

pokaz z objaśnieniem,

–

wiczenie praktyczne.

rodki dydaktyczne:

−

zakonserwowane lub świeŜe trzy postacie pszczół (robotnica, truteń, matka pszczela),

−

mikroskop stereoskopowy,

−

szpilki entomologiczne,

−

płytka woskowa.

Ćwiczenie 2

Porównanie wyglądu zewnętrznego matki pszczelej, robotnicy i trutnia na podstawie

głowy i odnóŜy.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i technikę wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.

Nauczyciel powinien zaprezentować pod mikroskopem stereoskopowym głowy i odnóŜa

trzech postaci pszczół (robotnicy, trutnia i matki pszczelej).

Podczas wykonania ćwiczenia szczególną uwagę uczeń powinien zwrócić na budowę

morfologiczną głowy i odnóŜy poszczególnych osobników pszczół.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

wiczenie powinno być wykonywane w grupach 3–4-osobowych.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) ułoŜyć oderwane głowy (matki, robotnicy i trutnia) na szkiełku przedmiotowym,
2) obserwować za pomocą małego powiększenia mikroskopu stereoskopowego w świetle

odbitym,

3) narysować głowy: matki, robotnicy i trutnia, zaznaczając zaobserwowane szczegóły

budowy (wielkość oczu złoŜonych, połoŜenie przyoczek, umiejscowienie czułków oraz
narządy gębowe),

4)  oderwać z jednej strony ciała odnóŜa matce, robotnicy i trutniowi,
5)  ułoŜyć oddzielnie na szkiełku przedmiotowym,
6)  opisać szkiełka z odnóŜami ułoŜonymi w kolejności wypreparowania, od I do III (matka,

robotnica, truteń),

7)  zwrócić szczególną uwagę na odnóŜa robotnicy,
8)  porównać nogi I, II i III pary robotnicy z nogami matki i trutnia,
9)  narysować fragmenty nóg wyróŜniające się odmiennością budowy (aparat do czyszczenia

czułków, ostroga, koszyczek, szczoteczki),

10) opisać rysunek,
11) objaśnić rysunki.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

pokaz z objaśnieniem,

−

dyskusja

−

wiczenie.

rodki dydaktyczne:

−

zakonserwowane lub świeŜe trzy postacie pszczół (robotnica, truteń, matka pszczela),

−

mikroskop stereoskopowy,

−

szkiełka przedmiotowe,

−

pęsety.

Ćwiczenie 3
Rozpoznawanie pszczół karmicielek, straŜniczek i zbieraczek.

Wskazówki do realizacji

Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i technikę wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.

Nauczyciel powinien zwrócić uwagę na pracę pszczół w róŜnych miejscach, np. na

plastrze, wylotku, kwiatach, poidle, itp.

Podczas wykonania ćwiczenia szczególną uwagę uczeń powinien zwrócić na zachowanie

się pszczół w róŜnych miejscach.

wiczenie powinno być wykonywane w grupach 3–4-osobowych.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) otworzyć ulik obserwacyjny ustawiony na pasieczysku,
2) obserwować zachowanie matki przez okres 20 minut. Policzyć pszczoły tworzące świtę

matki,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3) narysować matkę pszczelą wraz ze świtą,
4) obserwować jedną komórkę z odkrytym czerwiem przez 30 minut, zaznaczając jej

połoŜenie ołówkiem woskowym na szybie ulika obserwacyjnego,

5) policzyć ile razy larwa będzie odwiedzana przez pszczoły karmicielki,
6) obserwować oczko i mostek wylotowy ula przez okres 10 minut. Zwróć uwagę na

kontakt pszczół powracających do ula z pszczołami przebywającymi na mostku lub
oczku ula,

7) obserwować pszczoły na kwiatach i poidle. Zwróć uwagę jak wygląda praca pszczół

zbierających nektar, wodę a jak pyłek,

8) przedstawić spostrzeŜenia.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

pokaz z objaśnieniem,

–

wiczenie.

rodki dydaktyczne:

–

ulik obserwacyjny z rodziną pszczelą umieszczony na pasieczysku,

–

ołówek woskowy,

–

poidło,

–

poletka z roślinami miododajnymi i pyłkodajnymi.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5.3. Porozumiewanie się pszczół

5.3.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Rozpoznawanie tańców wykonywanych przez pszczoły w zaleŜności od połoŜenia

słońca.

Wskazówki do realizacji

Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i technikę wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.

Podczas wykonania ćwiczenia szczególną uwagę uczeń powinien zwrócić na zachowanie

się powracających pszczół w gnieździe.

wiczenie powinno być wykonywane w grupach 3–4-osobowych.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)  sporządzić syrop z 0,5 kg cukru i 1 l wody,
2)  ustawić przed ulikiem obserwacyjnym w odległości 10 metrów talerz z syropem,
3)  oznakować o godzinie 8.00 pszczoły pobierające syrop czerwonym markerem,
4)  obserwować  mostek  wylotowy  ulika  obserwacyjnego  do  momentu  pojawienia  się

pierwszej oznaczonej pszczoły,

5)  śledzić drogę oznaczonej pszczoły na plaster,
6)  obserwować zachowanie oznaczonej pszczoły na plastrze oraz pszczół w jej sąsiedztwie,
7)  sporządzić rysunek przedstawiający zachowanie oznaczonej pszczoły względem komórek

i zachowaniu się pszczół w sąsiedztwie,

8)  oznakować o godzinie 14.00 pszczoły pobierające syrop markerem Ŝółtym,
9)  wykonać polecenia od punktu 4 do 7,
10)  objaśnić rysunek.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

pokaz z objaśnieniem,

–

dyskusja,

–

metoda tekstu przewodniego.

rodki dydaktyczne:

−

produkty do sporządzenia syropu (0,5 kg cukru i 1 l wody),

−

ulik obserwacyjny z rodziną pszczelą na pasieczysku,

−

talerzyk deserowy,

−

czerwony i Ŝółty marker (bezwonny).

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 2

Rozpoznawanie tańców wykonywanych przez pszczoły w zaleŜności od oddalenia

poŜytku.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i technikę wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.

Nauczyciel powinien zaprezentować w uliku obserwacyjnym na plastrze rodzaj

wykonywanego tańca w zaleŜności od odległości poŜytku od ula.

Podczas wykonania ćwiczenia szczególną uwagę uczeń powinien zwrócić na zachowanie

się powracających pszczół w gnieździe.

wiczenie powinno być wykonywane w grupach 3–4-osobowych.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)  sporządzić syrop z 0,5 kg cukru i 1 l wody,
2)  ustawić za ulikiem obserwacyjnym w odległościach 20 i 300 metrów talerzyki z syropem,
3)  oznakować  pszczoły  pobierające  syrop  z  talerzyka  oddalonego  20  m  białym  markerem

oraz czerwonym markerem pszczoły na talerzyku oddalonym 300 m,

4) obserwować mostek wylotowy ulika obserwacyjnego do momentu pojawienia się

pierwszych oznaczonych pszczół,

5)  śledzić drogę oznaczonych pszczół na plaster,
6)  obserwować zachowanie oznaczonych pszczół na plastrze oraz pszczół w ich sąsiedztwie,
7)  sporządzić  rysunek  przedstawiający  zachowanie  oznaczonych  pszczół  względem

komórek i zachowanie się pszczół w sąsiedztwie,

8) objaśnić rysunek.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

pokaz z objaśnieniem,

–

dyskusja,

–

wiczenie.

rodki dydaktyczne:

–

produkty do sporządzenia syropu (0,5 kg cukru i 1 l wody),

–

ulik obserwacyjny z rodziną pszczelą na pasieczysku,

–

talerzyki deserowe,

–

biały i czerwony marker (bezwonny).

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5.4. śycie rodziny pszczelej w ciągu roku

5.4.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Ocenianie stanu rodziny pszczelej po zimowli.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i technikę wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.

Nauczyciel powinien zwrócić uwagę na warunki przeprowadzania przeglądów rodzin

pszczelich.

Podczas wykonania ćwiczenia szczególną uwagę uczeń powinien zwrócić na stan rodziny

po zimowli.

wiczenie powinno być wykonywane w grupach 3–4-osobowych.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) przeprowadzić przegląd gdy temperatura otoczenia wynosi 10–12

C a pszczoły dokonują

oblotu,

2) rozpalić podkurzacz i wprowadzić przez wylot 4 kłęby dymu,
3) określić i zanotować warunki pogodowe podczas przeglądu: zachmurzenie, temperatura

powietrza,

4) określić intensywność lotów pszczół, licząc pszczoły powracające do ula w ciągu

1 minuty,

5) wyjąć kolejno plastry z gniazda rodziny pszczelej, zwracając szczególną uwagę na:

a)  powierzchnię pokarmu (dm²),
b)  powierzchnię czerwiu (dm²),
c)  obecność jaj,
d)  ocenę plastrów (czyste czy zabrudzone kałem),

6) dokonać oględzin dna ula:

a)  ocenić liczbę pszczół padłych,
b)  określić po odsklepach na dennicy miejsce usytuowania kłębu,
c)  zwrócić uwagę na ślady kału na dnie, szczególnie w okolicy otworu wylotowego,

7)  narysować usytuowanie kłębu zimujących rodzin,
8)  zanotować zdobyte informacje,
9)  opisać stan rodziny pszczelej po zimowli.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

pokaz z objaśnieniem,

–

dyskusja,

–

zajęcia praktyczne.

rodki dydaktyczne:

–

rodzina pszczela,

–

dłuto pasieczne,

–

podkurzacz,

–

strój pasieczny,

–

termometr,

–

szczoteczka

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 2

Rozpoznawanie nastroju rojowego w rodzinie pszczelej.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i technikę wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.

Nauczyciel powinien zwrócić uwagę na warunki sprzyjające wystąpieniu nastroju

rojowemu w gnieździe pszczelim.

Podczas wykonania ćwiczenia szczególną uwagę uczeń powinien zwrócić na stan rodziny

w nastroju rojowym: obecność mateczników rojowych, powierzchnię czerwiu krytego
i otwartego, obecność i jakość matki, ilość i miejsce przebywania trutni,

wiczenie powinno być wykonywane w grupach 3–4-osobowych.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) rozpalić podkurzacz i wprowadzić przez wylot 4 kłęby dymu,
2) wyjąć kolejno plastry z gniazda rodziny pszczelej, zwracając szczególną uwagę na:

a)  obecność mateczników rojowych,
b)  powierzchnię czerwiu krytego i otwartego,
c)  obecność i jakość matki,
d)  ilość i miejsce przebywania trutni,

3)  narysować usytuowanie mateczników rojowych na plastrze,
4)  zanotować zdobyte informacje,
5)  scharakteryzować rodzinę w nastroju rojowym.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

pokaz z objaśnieniem,

−

pogadanka,

−

zajęcia praktyczne.

rodki dydaktyczne:

–

rodzina pszczela w nastroju rojowym,

–

dłuto pasieczne,

–

podkurzacz,

–

strój pasieczny,

–

szczoteczka

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6. EWALUACJA OSIĄGNIĘĆ UCZNIA

Przykłady narzędzi pomiaru dydaktycznego

TEST 1
Test dwustopniowy do jednostki modułowej

„Rozpoznawanie stanów

biologicznych rodziny pszczelej”

Test składa się z 20 zadań wielokrotnego wyboru, z których:

−

zadania 1, 2, 3, 7, 9, 10, 13, 14, 15, 17, 19, 20 są z poziomu podstawowego,

−

zadania 4, 5, 6, 8, 11, 12, 16, 18 są z poziomu ponadpodstawowego.

Punktacja zadań: 0 lub 1 punkt

Za kaŜdą prawidłową odpowiedź uczeń otrzymuje 1 punkt. Za złą odpowiedź lub jej brak

uczeń otrzymuje 0 punktów.

Proponuje się następujące normy wymagań – uczeń otrzyma następujące
oceny szkolne:

−

dopuszczający – za rozwiązanie co najmniej 8 zadań z poziomu podstawowego,

−

dostateczny – za rozwiązanie co najmniej 12 zadań z poziomu podstawowego,

−

dobry – za rozwiązanie 16 zadań, w tym co najmniej 4 z poziomu ponadpodstawowego,

−

bardzo dobry – za rozwiązanie 18 zadań, w tym co najmniej 7 z poziomu
ponadpodstawowego.

Klucz odpowiedzi: 1. c, 2. b, 3. a, 4. d, 5. d, 6. a, 7. b, 8. b, 9. a, 10. c, 11. a,

12. b, 13. a, 14. a, 15. c, 16. a, 17. c, 18. b, 19. b, 20. a.

Plan testu

zad.

Cel operacyjny

(mierzone osiągnięcia ucznia)

Kategoria

celu

Poziom

wymagań

Poprawna

odpowiedź

RozróŜnić naturalne roje

RozróŜnić postacie pszczół

Zdefiniować pojęcie czerwiu

Wskazać okoliczności pojawiania się
nowych matek

Scharakteryzować przyczyny zwartego
czerwiu na plastrze

Scharakteryzować stan osierocenia
rodziny pszczelej

Określić długość trwania lotu
orientacyjnego matki pszczelej

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Uzasadnić termin zatracania
pobudliwości płciowej przez matkę

Rozpoznać czynność wykonywaną
przez matkę pszczelą

Określić ilość wytwarzanej substancji
matecznej przez matki pszczele

Scharakteryzować czynniki
wpływające na ilość trutni w rodzinie
pszczelej

Wskazać porę wykonywania
pierwszego lotu przez trutnie

RozróŜnić larwy pszczele na podstawie
otrzymywanego pokarmu

14 Zdefiniować pojęcie przegra

15 RozróŜnić prace pszczół ulowych

Odczytać na podstawie rysunku rodzaj
wykonywanego tańca przez pszczołę

Rozpoznać gniazda róŜnych gatunków
pszczół

Stwierdzić symptomy zbliŜającego się
nastroju rojowego

19 Zidentyfikować rodziny pszczele

Opisać stan biologiczny rodziny
pszczelej w okresie bezpoŜytkowym

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Przebieg testowania

Instrukcja dla nauczyciela

1. Ustal z uczniami termin przeprowadzenia sprawdzianu z wyprzedzeniem co najmniej

jednotygodniowym.

2.  Przygotuj odpowiednią ilość testów.
3.  Zapewnij samodzielność podczas rozwiązywania zadań.
4.  Przed rozpoczęciem testu przeczytaj uczniom instrukcję dla ucznia.
5.  Zapytaj, czy uczniowie wszystko zrozumieli. Wszelkie wątpliwości wyjaśnij.
6.  Nie przekraczaj przeznaczonego czasu na test.

Instrukcja dla ucznia

1.  Przeczytaj uwaŜnie instrukcję.
2.  Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
3.  Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi.
4.  Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
5.  Test  zawiera  20  zadań.  Do  kaŜdego  zadania  dołączone  są  4  moŜliwości  odpowiedzi.

Tylko jedna jest prawidłowa.

6. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
7. Jeśli udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóŜ jego rozwiązanie

na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas.

8. Na rozwiązanie testu masz 30 min.

Powodzenia!

Materiały dla ucznia:

–

instrukcja,

–

zestaw zadań testowych,

–

karta odpowiedzi.

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1. Działające przez dłuŜszy czas nie sprzyjające warunki środowiska są powodem wyjścia

roju
a)  pierwaka.
b)  śpiewaka.
c)  nędzaka.
d)  zbiorowego.

2. Rysunek przedstawia

a)  matkę pszczelą.
b)  trutnia.
c)  pszczołę robotnicę.
d)  trutówkę.

3. Czerwiem określamy

a)  wszystkie stadia rozwoju pszczół, łącznie z jajami.
b)  wszystkie stadia rozwoju pszczół bez jaj.
c)  niezasklepione stadia rozwojowe pszczół.
d)  zasklepione stadia rozwojowe pszczół.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4. Nowa młoda matka nie pojawi się, gdy

a)  pszczoły chcą się roić
b)  zginie stara matka.
c)  pszczoły chcą wymienić matkę.
d)  strutnieje stara matka.

5. Czerw pszczeli zwarty i równomiernie koliście rozłoŜony na plastrze jest dowodem, Ŝe

w rodzinie jest
a)  matka trutowa.
b)  ułomna matka pszczela.
c)  znajdują się trutówki anatomiczne.
d)  znajduje się normalna, zdrowa matka.

6. W stanie osierocenia rodziny pszczelej pojawią się

a)  trutówki fizjologiczne.
b)  matka trutowa.
c)  matka ratunkowa.
d)  matka z cichej wymiany.

7. Pierwszy lot matki pszczelej jest lotem orientacyjnym. Matka wylatuje na niewielką

odległość, lata dookoła i zapoznaje się z połoŜeniem ula. Loty orientacyjne trwają
a)  5–15 minut.
b)  20–30 minut.
c)  35–45 minut.
d)  50–70 minut.

8. Matka nieunasieniona zatraca pobudliwość płciową i zaczyna składać jaja niezapłodnione

po
a)  2 tygodniach.
b)  4 tygodniach.
c)  6 tygodniach.
d)  8 tygodniach.

9. Matka oznaczona literą b zajmuje się

a)  sprawdzeniem komórki.
b)  szlifowaniem komórki.
c)  pobieraniem miodu.
d)  składaniem jaja.

10. U matki powyŜej 3 lat ilość substancji matecznej jej maleje do

a)  88%.
b)  75%.
c)  65%.
d)  55%.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

11. Liczba trutni w rodzinach zaleŜy od

a)  liczby komórek trutowych.
b)  tegorocznych matek pszczelich.
c)  słabych rodzin pszczelich.
d)  ilości zapasu pokarmu.

12. Po jakim czasie od wygryzienia trutnie po raz pierwszy opuszczają gniazdo

a)  po 5 dniach.
b)  po tygodniu.
c)  po 10 dniach.
d)  po dwóch tygodniach.

13. Karmicielki karmią mleczkiem pszczelim larwy

a)  3 dniowe.
b)  4 dniowe
c)  5 dniowe.
d)  6 dniowe.

14. Przegra to

a)  pierwszy lot w Ŝyciu pszczoły.
b)  pierwszy wiosenny oblot pszczół.
c)  pierwszy lot trutnia.

lot orientacyjny matki pszczelej.

15. Ostatnią pracą pszczoły ulowej jest

a)  przynoszenie kitu.
b)  zbiór pyłku.
c)  obrona gniazda.
d)  budowa plastrów.

16. Pszczoła na rysunku obok wykonuje taniec

a)  okręŜny.
b)  sierpowaty.
c)  rojowy.
d)  alarmowy.

17. Na rysunku przedstawiono gniazdo pszczoły

a)  miodnej.
b)  wschodniej.
c)  olbrzymiej.
d)  karłowatej.

18. Pojawienie się wiosną czerwiu trutowego jest pierwszym przejawem

a)  nastroju do wypacania wosku.
b)  dojrzałości biologicznej rodziny pszczelej.
c)  pobielania plastrów.
d)  pojawienia się trutówek.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko..........................................................................................

Rozpoznawanie stanów biologicznych rodziny pszczelej

Zakreśl poprawną odpowiedź.

zadania

Odpowiedź

Punkty

Razem:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

TEST 2
Test dwustopniowy do jednostki modułowej

„Rozpoznawanie stanów

biologicznych rodziny pszczelej”

Test składa się z 20 zadań wielokrotnego wyboru, z których:

−

zadania 1, 2, 3, 7, 8, 10, 12, 13, 14, 17, 19, 20 są z poziomu podstawowego,

−

zadania 4, 5, 6, 9, 11, 15, 16, 18 są z poziomu ponadpodstawowego.

Punktacja zadań: 0 lub 1 punkt

Za kaŜdą prawidłową odpowiedź uczeń otrzymuje 1 punkt. Za złą odpowiedź lub jej brak

uczeń otrzymuje 0 punktów.

Proponuje się następujące normy wymagań – uczeń otrzyma następujące
oceny szkolne:

−

dopuszczający – za rozwiązanie co najmniej 8 zadań z poziomu podstawowego,

−

dostateczny – za rozwiązanie co najmniej 12 zadań z poziomu podstawowego,

−

dobry – za rozwiązanie 16 zadań, w tym co najmniej 4 z poziomu ponadpodstawowego,

−

bardzo dobry – za rozwiązanie 18 zadań, w tym co najmniej 7 z poziomu
ponadpodstawowego.

Klucz odpowiedzi: 1. a, 2. c, 3. b, 4. c, 5. a, 6. d, 7. a, 8. b, 9. a, 10. d, 11. c,

12. a, 13. b, 14. c, 15. d, 16. , 17. d, 18. c, 19. a, 20. d.

Plan testu

zad.

Cel operacyjny

(mierzone osiągnięcia ucznia)

Kategoria

celu

Poziom

wymagań

Poprawna

odpowiedź

Zdefiniować pojęcie czerwienie matki
pszczelej

RozróŜnić postacie pszczół

Rozpoznać czerw rozstrzelony

Określić czas pojawienia się trutówek
w rodzinie pszczelej

Wskazać okoliczności pojawiania się
trutówek anatomicznych

Scharakteryzować stan osierocenia
rodziny pszczelej

Zdefiniować pojęcie polietyzmu

Rozpoznać prace wykonywane przez
pszczoły robotnice

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Scharakteryzować kopulacje matki
i trutnia

10 Zdefiniować pojęcie pory rojowej

Opisać wygląd zewnętrzny pszczół
rabujących

Określić porę wyjścia pierwszego roju
z młodą matką

RozróŜnić larwy na podstawie
otrzymywanego pokarmu

14 RozróŜnić pszczoły ulowe

Obliczyć róŜnicę między temperaturą
na zewnętrz ula a wewnętrz kłębu

Odczytać na podstawie rysunku rodzaj
wykonywanego tańca przez pszczołę

Rozpoznać gniazda róŜnych gatunków
pszczół

Scharakteryzować czynniki
wpływające na dobrą zimowlę pszczół
robotnic

19 RozróŜnić nazwy rodzin pszczelich

Określić miejsce składowania miodu
w gnieździe pszczelim

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Przebieg testowania

Instrukcja dla nauczyciela

7. Ustal z uczniami termin przeprowadzenia sprawdzianu z wyprzedzeniem co najmniej

jednotygodniowym.

8.  Przygotuj odpowiednią ilość testów.
9.  Zapewnij samodzielność podczas rozwiązywania zadań.
10.  Przed rozpoczęciem testu przeczytaj uczniom instrukcję dla ucznia.
11.  Zapytaj, czy uczniowie wszystko zrozumieli. Wszelkie wątpliwości wyjaśnij.
12.  Nie przekraczaj przeznaczonego czasu na test.

Instrukcja dla ucznia

9.  Przeczytaj uwaŜnie instrukcję.
10.  Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
11.  Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi.
12.  Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
13.  Test  zawiera  20  zadań.  Do  kaŜdego  zadania  dołączone  są  4  moŜliwości  odpowiedzi.

Tylko jedna jest prawidłowa.

14. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
15. Jeśli udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóŜ jego rozwiązanie

na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas.

16. Na rozwiązanie testu masz 30 min.

Powodzenia!

Materiały dla ucznia:

–

instrukcja,

–

zestaw zadań testowych,

–

karta odpowiedzi.

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

NR 2

1. Czerwienie matki to

a)  składanie jaj.
b)  lot godowy.
c)  lot orientacyjny.
d)  kopulacja z trutniem.

2. Na rysunku przedstawiono

a)  matkę pszczelą.
b)  trutnia.
c)  pszczołę robotnicę.
d)  trutówkę.

3. Czerw rozmieszczony na plastrze tak, Ŝe między nim znajduje się duŜo komórek pustych

to
a)  otwarty.
b)  rozstrzelony.
c)  garbaty.
d)  mieszany.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4. Czas od zabrania matki pszczelej do rozpoczęcia składania jaj przez trutówki u pszczół

ras europejskich wynosi
a)

5–10 dni.

b)  11–20 dni.
c)  22–30 dni.
d)  31–40 dni

5. Najwięcej trutówek anatomicznych pojawia się w rodzinie

a)  przed rójką.
b)  z ułomną matką pszczelą.
c)  osieroconej.
d)  gdy jest rabowana.

6. Osieroceniem rodziny pszczelej określamy taki stan, gdy brak jest matki pszczelej i

a)  trutówek.
b)  trutni.
c)  czerwiu krytego.
d)  czerwiu otwartego.

7. Podział pracy wśród pszczół robotnic nazywamy

a)  polietyzm.
b)  polimorfizm.
c)  poligenizm.
d)  polimeryzm.

8. Praca polegająca na powlekaniu przez robotnice wewnętrznych ścian plastra śliną i kitem

a)  pobielanie.
b)  polerowanie.
c)  osuszanie.
d)  oczyszczanie.

9. Rysunek przedstawia

a)  kopulację matki z trutniem.
b)  walkę matek pszczelich.
c)  walkę pszczół rabujących.
d)  usuwanie trutnia z gniazda.

10. Okres, w którym w pasiece występują rójki nazywamy

a)  nastrojem rojowym.
b)  skłonność do ucieczek.
c)  naturalnym podziałem rodziny.
d)  porą rojową

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

11. Pszczoły te odróŜniają się od innych pszczół ciemniejszym, błyszczącym oskórkiem,

pozbawionym  częściowo  owłosienia  podczas  walki  z  pszczołami  broniącymi  ula.  Opis
dotyczy pszczół
a)  straŜniczek.
b)  zbieraczek.
c)  rabujących.
d)  woszczarek.

12. Po jakim czasie od wygryzienia matki pszczelej rój opuszcza gniazdo pszczele

a)  po 1 dniu.
b)  po 2 dniach.
c)  po 3 dniach.
d)  po 4 dniach.

13. Karmicielki karmią papką miodowo-pyłkową larwy

a)  1 dniowe.
b)  2 dniowe.
c)  3 dniowe.
d)  4 dniowe.

14. Wszystkie pszczoły robotnice zajmujące się pracami w ulu nazywane są ulowymi. Które

z pszczół nie są pszczołami ulowymi
a)  woszczarki.
b)  straŜniczki.
c)  wywiadowczynie.
d)  karmicielki.

15. Przy temperaturze zewnętrznej -30°C, róŜnica między tą temperaturą, a panującą

w środku kłębu podczas wychowu czerwiu wyniesie
a)  34,5°C.
b)  50,5°C.
c)  60,5°C.
d)  64,5°C.

16. Pszczoła na rysunku obok wykonuje taniec

a)  okręŜny.
b)  sierpowaty.
c)  rojowy.
d)  alarmowy.

17. Na rysunku przedstawiono gniazdo pszczoły

a)  miodnej.
b)  wschodniej.
c)  olbrzymiej.
d)  karłowatej.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko..........................................................................................

Rozpoznawanie stanów biologicznych rodziny pszczelej

Zakreśl poprawną odpowiedź.

zadania

Odpowiedź

Punkty

Razem: