Stosowanie prawa

Stosowanie prawa

Michał Krotoszyński

Michał Krotoszyński

§

§

Prezentacja na prawach rękopisu

Pojęcie stosowania prawa

Pojęcie stosowania prawa

§

§

Przez stosowanie prawa rozumie czynność konwencjonalną organu państwa – a więc
osoby lub zorganizowanego zespołu osób, których działania uważane są za władcze
działania państwa – za pomocą której organ ten, na podstawie obowiązującej normy
prawnej, rozstrzyga jakąś sprawę indywidualną i konkretną.

Stosowanie prawa polega na korzystaniu z uprawnień przyznanych normą
kompetencyjną; odnosi się ono więc do zakresu zastosowania normy kompetencyjnej.

≠ realizowanie prawa

, polegające na realizowaniu obowiązku ustanowionego

normą merytoryczną (która może nakazywać uczynienie użytku z kompetencji),

związane z zakresem normowania normy merytorycznej.

-

-

>

>

korzystanie z uprawnień wyrażonych w normie kompetencyjnej

może dotyczyć też podmiotu niebędącego organem państwa (np.
osoby wnoszącej pozew do sądu); w tym przypadku jednak
tradycyjnie mówi się raczej o czynieniu z prawa użytku

-

-

>

>

stosowanie prawa tradycyjnie odróżnia się od

stanowienia prawa; co do istoty jednak zauważyć trzeba, iż
stanowienie prawa także jest jego stosowaniem (prawodawca
korzysta z uprawnień zawartych w normie kompetencyjnej; z kolei
stosowanie prawa polega w istocie na władczym uznawaniu
istnienia bądź stanowieniu pewnych norm indywidualnych
i konkretnych – tyle, że ich treść i obowiązywanie wyznaczone jest
treścią

i

obowiązywanie

ustanowionych

wcześniej

norm

generalnych i abstrakcyjnych

Thomas Rowlandson and

Augustus Pugin, Old Bailey,

1808

Etapy stosowania prawa

Etapy stosowania prawa

§

§

1)

ustalenie podstawy prawnej rozstrzygnięcia – odczytanie za pomocą
reguł egzegezy (zwłaszcza reguł interpretacji tekstów prawnych) normy
prawnej z tekstu prawnego.

np. ustalenie treści normy z art. 415 k. c.:

„Kto z winy swej wyrządził drugiemu szkodę,

obowiązany jest do jej naprawienia”.

2)

ustalenie stanu faktycznego – ustalenie, że miało miejsce pewne
zdarzenie i uczestniczyły w nim określone osoby

np. ustalenie że Paweł Nowak w stanie pełnej poczytalności wybił dnia 02.03.2011 r. ok..
godz. 16.00 kamieniem szybę we frontowym oknie domu Darii Kowalskiej.

3)

subsumpcja – stwierdzenie, iż ustalony stan faktyczny (2) jest szczególnym
przypadkiem należącym do zakresu zastosowania normy prawnej będącej
podstawą rozstrzygnięcia (1)

np. stwierdzenie, iż wybicie szyby przez Pawła Nowaka (2) stanowi szczególny przypadek
wyrządzenia ze swej winy drugiemu szkody, a więc należy do zakresu zastosowania tej
normy (1)

4)

wydanie decyzji i jej uzasadnienie – ustanowienie bądź stwierdzenie
istnienia, w drodze stosowania prawa, normy indywidualnej i konkretnej,
zgodnej co do zakresu normowania z zakresem normowania normy generalnej
i abstrakcyjnej będącej podstawą rozstrzygnięcia – a także należyte
uzasadnienie tej decyzji (

wymogi co do uzasadnienia-> podręcznik, s. 143

)

np. wydanie decyzji, iż Piotr Nowak zobowiązany jest zwrócić Darii Kowalskiej koszty
wstawienia nowego okna w określonej wysokości – i jej uzasadnienie

Typy stosowania prawa

Typy stosowania prawa

§

§

Wyróżniamy dwa typy stosowania prawa:

sądowy typ stosowania prawa

- treść rozstrzygnięcia stosunkowo ściśle
wyznaczona

jest

obowiązującymi

normami prawnymi, organ stosujący
prawo ustala konsekwencje prawne
określonego stanu faktycznego

- organem stosującym prawo jest sąd
niezawisły , tj. podlegający wyłącznie
Konstytucji i ustawom oraz niezależny
od innych organów, co oznacza, że jego
orzeczenie może być zmienione w
przewidzianym prawem trybie tylko
przez inny sąd,

- sąd

stosujący

prawo

nie

jest

zainteresowany treścią rozstrzygnięcia

kierowniczy typ stosowania prawa

- treść

rozstrzygnięcia

jedynie

ogólnie

wyznaczona jest obowiązującymi normami
prawnymi, decyzja zależy też od względów
celowościowych,

- organem stosującym prawo jest zazwyczaj
organ administracyjny, który co do zasady
podlega jakiemuś organowi nadrzędnemu,

- organ stosujący prawo jest zainteresowany
treścią rozstrzygnięcia

fot. Radomil

Formy procesu

Formy procesu

§

§

W ramach sądowego typu stosowania prawa wyróżniamy dwa podstawowe modele
formy procesu:

proces kontradyktoryjny

- spór

równorzędnych

stron

przez

bezspornym sądem

- sąd zachowuje bierność, ograniczając
swa rolę do czuwania nad prawidłowym
przebiegiem postępowania oraz do
wydania finalnego rozstrzygnięcia,

- cały ciężar udowodnienia swych racji
spoczywa na stronach; sąd z urzędu nie
przeprowadza więc dowodów, na które
strony się nie powołały

proces inkwizycyjny

- postępowanie prowadzone z urzędu przez
sąd, który aktywnie wyjaśnia okoliczności
sprawy,

- rola stron ogranicza się do dostarczania
sądowi żądanych dowodów.

W postępowaniu sądowym oba te modelowe
rozwiązania przeplatają się: w procedurze karnej
możemy

mówić

o

przewadze

elementów

inkwizycyjności, zaś w przypadku procedury
cywilnej o jej kontradyktoryjnym charakterze.

Monty Python’’s Flying Circus,

Spanish Inquisition Sketch

(Season 2, Episode 2)

Zakres swobody decyzji

Zakres swobody decyzji

§

§

Ze względu na zakres swobody decyzji wyróżniamy dwa modele stosowania prawa:

sylogistyczny model

stosowania prawa

- koncepcja

Monteskiusza:

sędzia,

będący „ustami ustawy”, przeprowadza
niemalże mechaniczne rozumowanie
zbliżone do sylogizmu kategorycznego:

(1) Każdy, kto wyrządził drugiemu szkodę

zobowiązany jest ją naprawić

+ (2) X wyrządził szkodę Y

= (3) X zobowiązany jest naprawić Y
wyrządzoną szkodę

współczesny model

stosowania prawa

obecnie zauważa się, iż żadne stosowanie
prawa nie ma charakteru sylogistycznego,
ze względu na występowania luzów
decyzyjnych:

- jawnych

(klauzule generalne, zakres

swobody decyzji, zwroty nieostre),

- ukrytych: teksty prawe formułowane są
w niejednoznacznym języku etnicznym, zaś
reguły jego egzegezy nie są w pełni
ustalone; zawsze istnieje więc pewna
swoboda interpretacyjna (luz interpreta-
cyjny).

Zasady oceny dowodów

Zasady oceny dowodów

§

§

Ze względu na zakres swobody decyzji przy ustalaniu stanu faktycznego, wyróżniamy dwie
podstawowe zasady oceny dowodów:

zasada legalnej (formalnej)

oceny dowodów

dowody mają taką wartość, jaką
przyznaje im prawo (np.

confessio

est regina probationum

– przyznanie

się do winy królową dowodów)

zasada swobodnej oceny dowodów

organ stosujący prawo ocenia dowody wedle swego
doświadczenia życiowego, brak jest norm prawnych
wyznaczających wartość określonych dowodów;
ocena nie może być jednak arbitralna i musi zostać
należycie uzasadniona; sąd stara się odkryć
rzeczywisty stan faktyczny (zasada prawdy
materialnej)

Art. 233. § 1 k.p.c.:

Sąd ocenia wiarygodność i moc

dowodów według własnego przekonania, na podstawie
wszechstronnego rozważenia zebranego materiału.

Art.

7 k.p.k.:

Organy postępowania kształtują swe

przekonanie na podstawie wszystkich przeprowadzonych
dowodów, ocenianych swobodnie z uwzględnieniem zasad
prawidłowego

rozumowania

oraz

wskazań

wiedzy

i doświadczenia życiowego.

Art. 80 k.p.a.:

Organ administracji publicznej ocenia na

podstawie całokształtu materiału dowodowego, czy dana
okoliczność została udowodniona.

Ciężar dowodu

Ciężar dowodu

§

§

Przez ciężar dowodu (rozkład ciężaru dowodu) rozumieć możemy:

w znaczeniu formalnym

(procesowym)

wskazuje się jakie podmioty (strony,
sąd) powinny przejawiać inicjatywę
w zbieraniu informacji i udowa-
dnianiu

prawdziwości

twierdzeń;

w tym znaczeniu ciężar dowodu
łączy się z dwoma formami procesu
sądowego:

kontradyktoryjnym

i inwizycyjnym.

w znaczeniu materialnoprawnym

wskazuje się kto ponosi ujemne konsekwencje
nieudowodnienia

pewnych

twierdzeń

w postępowaniu sądowym; ogólna zasada
mówi, iż negatywne konsekwencje ponosi
ten,

kto

na

nieudowodnionym

twierdzeniu opierał swe żądanie

Art. 233. § 1 k.c.:

Ciężar udowodnienia faktu

spoczywa na osobie, która z faktu tego wywodzi skutki
prawne.

autorzy: Evdcoldeportes, WMCO

Domniemania prawne

Domniemania prawne

§

§

Domniemanie prawne

(preasumptio iuris

) to wyrażona w przepisie prawnym norma

prawna nakazująca organowi stosującemu prawo pewien sposób ustalania faktów
w postępowaniu:

domniemanie formalne

stan faktyczny uznaje się za istniejący,
dopóki nie zostanie udowodniony stan
przeciwny

Art. 7 k.c.:

Jeżeli ustawa uzależnia skutki

prawne od dobrej lub złej wiary, domniemywa
się istnienie dobrej wiary.

domniemanie materialne

stan faktyczny B uznaje się za istniejący, jeżeli
został udowodniony stan faktyczny A

Art. 62. § 1 k.r.o.:

Jeżeli dziecko urodziło się w czasie

trwania małżeństwa albo przed upływem trzystu dni od
jego ustania lub unieważnienia, domniemywa się, że
pochodzi ono od męża matki.

domniemanie obalalne

dopuszcza się dowód przeciwny

Art. 62 § 3 k.r.o.:

Domniemania powyższe

mogą być obalone tylko na skutek
powództwa o zaprzeczenie ojcostwa.

domniemanie nieobalalne

nie dopuszcza się dowodu przeciwnego

Art. 194 § 1 Ordynacji podatkowej:

Dokumenty

urzędowe sporządzone w formie określonej przepisami
prawa przez powołane do tego organy władzy
publicznej stanowią dowód tego, co zostało w nich
urzędowo stwierdzone.

Domniemanie prawne służą przerzuceniu ciężaru dowodu ze strony słabszej na silniejszą,
ułatwiając (często ze względów humanitarnych) sytuację procesową słabszej ze stron.