Piotr Abramski
Prawo Cywilne – częśc ogólna
Na podstawie podręcznika Radwańskiego
1.
Prawo prywatne a prawo publiczne
●
prawo prywatne:
●
reguluje stosunki między autonomicznymi jednostkami
●
brak władczego przyporządkowania (brak imperium)
●
jednostki same kształtują treść i stosunek
●
niekoniecznie musi prowadzić do równorzędności
●
prawo publiczne:
●
jedną ze stron jest organ państwa, OST, lub inny organ powołany do interesów
państwowych
●
organ posiada kompetencję do władczego kształtowania stosunku
●
występuje bezpośredni przymus realizowany przez organy za nieposłuszeństwo
normom publiczno-prawnym.
1.
Gałąź prawa cywilnego – zespół norm regulujących stosunki między osobami
fizycznymi oraz osobami prawnymi, regulują obrot powszechny jak i gospodarczy.
●
reguluje stosunki cywilnoprawne (które mają charakter majątkowy i niemajątkowy)
●
metoda regulacji poprzez uznanie autonomiczności stron
●
faktyczne relacje nie mają znaczenia
●
typowy sposób ochrony to odpowiedzialność odszkodowawcza (f. Kompensacyjna)
●
normy prawne mają charakter względnie i bezwględnie obowiązujących.
Kodeks cywilny, nie spełnia zasady zupełności tj. nie zawiera wszystkich przepisów p.c.
1.
Działy
a) część ogólna – obejmuje instytucje i wspólne zasady dla całego p.c.
b) prawo rzeczowe – ujmuje normy, które wyznaczają bezwzględne prawa podmiotowe –
odnoszące się do rzeczy
c) zobowiązania – zawiera normy regulujące p. majątkowe o charakterze względnym –
skuteczne wobez indywidualnie oznaczonych podmiotów, oraz ich ochronę.
d) spadkowe – reguluje przejście majątku osoby zmarłej na inne podmioty.
e) rodzinne – reguluje stosunki między małżonkami, rodzicami i dziećmi, i innymi
krewnymi oraz powinowatymi oraz instytucję opieki oraz kurateli.
f) p. na dobrach niematerialnych – reguluje prawo do oryginalnego, niematerialnego
wytworu umysłu ludzkiego mającego wartość majątkową.
g) prywatne gospodarcze – reguluje obrót gospodarczy, oraz aspekty cywilnoprawne dot.
przedsiębiorców.
1.
Zasada współżycia społecznego
Odwołuje się do poszechnie uznanych w kulturze naszego społeczeństwa wartości, poza
tym nadaje większą elastyczność prawu. ZWS nie obowiązują samoistnie, wpływają tylko na
ocenę stanu faktycznego.
Zakres stosowania:
1.
doprecyzowanie treści np. art. 233 (treść użytkowania wieczystego)
2.
przy kwalifikacji zdarzeń kreujących stosunek cp. np. art. 428.
3.
przy wykładni oświadczenia woli np. art. 65 § 1.
4.
jak instrument zapobiegający konsekwencji prawnych art. 5.
1.
Normy cywilnoprawne.
a) bezwzględnie wiążące (imperatywne) – nie może być wyłączone ich stosowanie lub
ograniczone wolą stron czy odmiennym zwyczajem. np. art. 119 (przedawnienie nie może...)
Najczęściej kwalifikacji norm możda dokonać w drodze wykładni w funkcjonalnej.
b) względnie wiążąca (dyspozytywna) – odnajduą zastosowanie tylko wtedy gdy, same
strony nie uregulowały konsekwencji prawnych w sposób odmienny od dyspozycji normy.
c) semiiimperatywna – wyznaczają minimalny zakres ochrony interesów jednej strony,
zastosowanie takich norm może być uchylone lub ograniczone tylko gdy postanowienia umowy są
korzystniejsze dla strony chronionej.
1.
Społeczno gospodarcze przeznaczenie prawa/rzeczy. - Odnosi się do mierników
typu ekonomicznego. Wyznacza granicę wykonywania prawa podmiotowych (art.
5), oraz współokreśla treść prawa własności (art. 140).
1.
Stosunek cywilnoprawny – jest to stosunek społeczny uregulowany normami
cywilnoprawnymi
Elementami stosunku są:
a) podmiot – osoby fizyczne, prawne, ułomne osoby prawne.
b) przedmiot – zachowanie podmiotów, oraz obiekty na które zachowanie to jest
kierowane. Uprawnienie jest element prawa podmiotowego z którym korelatywnie sprężony jest
obowiązek.
c) treść – obowiązki i uprawnienia podmiotów
Stosunki cywilnoprawne: proste, gdzie tylko jednej stronie przysługuje prawo podmiotowe;
oraz złożone gdzie każdej stronie towarzyszy uprawnienie jak i obowiązek.
1.
Prawo podmiotowe – jest to sfera uprawnień podmiotu przyzna i
zagwarantowana przez normy prawne wynikające ze stosunku cywilnoprawnego,
czyli dozwolone przez przepisy prawa zachowanie.
1.
Uprawnienia – wyróżniony element prawa podmiotowego.
a) roszczenia – uprawniony do roszczeń, może żądać by indywidualnie oznaczony
podmiot zachował się w ściśle określony sposób (skonkretyzowane pod względem treści i
podmiotu).
Wyróżniamy roszczenia: wymagalne i niewymagalne. A -> B ma wydać towar w
przeciągu 1 miesiąca. Roszczenie jest wymagalne po upływie miesiąca.
b) uprawnienia kształtujące – uprawniony podmiot może doprowadzić do powstania,
zmiany lub zakończenia stosunku prawnego w drodze jednostronnej czynności prawnej (np.
wypowiedzenie najmu). Nie wymaga to udziału drugiej strony, która musi uznać nową sytuację.
c) zarzut – uprawnienie polegające na odmowie spełnienia roszczenia. Służy ono ochronie
interesów osoby, kprzeciw której skierowane jest roszczenie (np. podniesienie zarzutu
przedawnienia). Może wywołać trwałe (np. przedawnienie) lub przejściowe (np. niezaoferowanie
świadczenia wzajemnego) obezwładnienie roszczenia.
1.
Rodzaje praw podmiotowych
a) bezwględne – skuteczne wobec wszystkich, na wszystkich spoczywa obowiązek
nieingerowania w sferę określonym prawem podmiotowym. W skutek naruszenia p. bezwględnego
następuje indywidualizacja i konkretyzacja obowiązku i przysługuje roszczenie (np. windykacja,
negatoryjne).
względne – skuteczne wobec określonych podmiotów. Np. przy stosunkach
zobowiązaniowych (prawa obligacyjne), wierzyciel żąda od dłużnika spełnienia świadczenia.
b) akcesoryjne – istnieją dla umocnienia innych praw podmiotowych samoistnych. Ich
istnienie i treść zależą od innych praw podmiotowych z którymi są zwiazane. Mogą mieć charakter
bezwględny (hipoteka, zastaw) lub względny (poręczenie).
Związane - ich więź funkcjonalna z innymi prawami wyróżnia się tym że podmiotem
prawa związanego może być tylko podmiot określonego prawa głównego. P. związane nie stanowi
odrębnego obiektu obrotu prawnego np. służebność gruntowa.
c) majątkowe – np. prawa rzeczowe, wierzytelności opiewające na świadczenie
majątkowe, p. majątkowo-małżeńskie, prawo do spadku. Dla uznania nie ma znaczenia czy ma
ono jakąś wartość rynkową. Prawo własności zawsze będzie prawem majątkowym.
niemajątkowe – np. prawa osobiste (wolność, życie, nazwisko), prawo rodzinne
niemajątkowe, prawo do znaku towarowego. Przewidziana dla nich jest odrębna właściwość
sądów, są niezbywalne i nie dziedziczne. Roszczenia niemajątkowe nie ulegają przedawnieniu.
d) przenoszalne i nieprzenoszalne – decydują o tym normy prawne (np. art. 254
użytkowanie). Lecz jeżeli przepisy o tym nie mówią, należy rozstrzygnąć tą kwestię rozpoznając
funkcję prawa podmiotowego danego typu. Na przykład prawa niemajątkowe są nieprzenoszalne, a
majątkowe zwykle mogą być przeniesione na inne podmioty (przykładowe wyjątki prawo
użytkowania, pierwokupu, dożywocia, alimentacji).
1.
Nabycie pierwotne i pochodne
a) pochodne – nabywca uzyskuje prawo podmiotowe od innej osoby, która na niego to
prawo przenosi (następstwo prawne). Nie można przenieść aniżeli posiada się (wyjątek art. 169 –
SN: "chodzi o bezpieczeństwo obrotu").
b) pierwotne – nabywca nie uzyskuje p. podmiotowego od określonej osoby.
Najwyraźniej widoczny pierwotny charakter nabycia włącza fakt, że poprzednio prawo nie
istniało (np. zawłaszczenie rzeczy niczyjej, stworzenie utworu).
1.
Następstwo (Sukcesja) – występuje tylko w przypadkach nabycia pochodnego.
Między poprzednikiem a nabywcą prawa.
a) pod tytułem szczególnym (singularna) nabycie indywidualnie oznaczonego prawa lub
praw podmiotowych. Skuteczność tego nabycia rozważa się odrębnie w odniesieniu do każdego z
przenoszonych praw. Na przykład sprzedaż kolekcji obrazów, skuteczność ich nabycia rozważa się
w odniesieniu do każdego z nich odrębnie.
b) pod tytułem ogólnym (uniwersalna) – nabycie całego lub części majątku, na podstawie
jednego zdarzenia prawnego. Dopuszczalna jest tylko w przypadkach przewidzianych w ustawie,
prowadzni nie tylko do nabycia praw ale i obowiązków. Na przykład dziedziczenie, połączenie
spółek handlowych.
1.
Nabycie translatywne i konstytuwne.
a) translatywne – nabywca uzyskuje prawo o treści niezmienionej. Powstanie takiego
prawa wynika z przejścia istniejącego już prawa z jednego podmiotu na inny np. przejście prawa
własności.
b) konstytutywne – jednocześnie z nabyciem powstaje nowe p. podmiotowe. Podmiot
nabywa prawo z momentem jego powstania np. nabycie służebności gruntowej w drodze
ustanowienia.
1.
Zmiana, utrata, wykonania prawa podmiotowego
Zmiana – gdy zmieniają się tylko niektóre jego elementy, natomiast prawo istnieje nadal
(np. w prawie najmuje ulega podwyższka czynszu).
Utrata – może nastąpić w skutek jego ustania (służebność osobista ustaje w skutek śmierci
uprawnionego), porzucenia, wykonania, upływu czasu, lub konfuzji.
Wykonanie – polega na realizacji uprawnień przez podmiot, które mieszczą się w sferze
możliwości oznaczonego postepowania określonego tym prawem. Może mieć charakter ciągły (np.
korzystanie z własnego domu) lub jednorazowy (wydanie rzeczy).
1.
Ochrona
a) sądowa (powództwo) – kompetenecja do zwrócenia się do sądu lub innego organu aby
ten rozpatrzył sprawę i orzekł o konsekwencjach prawnych wynikających z naruszenia lub
zagrożenia prawo podmiotowego.
b) obrona konieczna – polegająca na odparciu niezbeczpieczeństwa grożącego prawu
podmiotowemu lub stanu faktycznego chronionego prawem.
c) samopomoc – uprawniony sam przymusowo wykonuje swoje p. podmiotowe lub
chroniony prawnie stan faktyczny.
d) stan wyższej konieczności
16. Rzeczy – są to tylko fizykalnie istniejące części przyrody, które wystepują w stanie
pierwotnym lub przetworzonym – bezwzględu na to, czy mają wartość majątkową. Wyodrębnienie
z przyrody – niezbędna przesłanka, by mogły istnieć w obrocie cywilnoprawnym.
17. Wyłączenia – zwłoki, odłączone od ludzkiego ciała komórki, tkanki, narządy i krew.
Także zwierzęta, chyba że ustawa niereguluje danej sprawy.
1.
Rzeczy ruchome i nieruchome
a) nieruchomości – zawszeo znaczone co do tożsamości
●
grunty (rolne oraz nierolne)
1) nierolne – części powierzchni ziemskiej stanowiące odrębny przedmiot własności
2) rolne – grunty które mogą być wykorzystane do prowadzenia działalności gospodarczej w
zakresie produkcji roślinnej i zwięrzecej nie wyłączając produkicji ogrodniczej, sadowniczej oraz
rybnej.
●
Do gruntu należy przesteż nad i pod jego powierchnią, w granicach określonych przez
społeczno gospodarcze przeznaczenie.
●
budynki – trwale związane z ziemią, wg reguły ogólnej są częściami składowymi.
Aczkolwiek przepisy prawa mogą im przyznać odrębność np. art 235.
●
części budynków – wyjątkowo stanowią samodzielną nieruchomość na mocy
przepisów.
1.
Rzeczy oznaczone: (decydującym o tym czynnikiem jest wola podmiotów)
a) co do gatunku – określane są tylko wedle cech rodzajowych
b) co do tożsamości – odnosi się do indywidualnie oznaczonych przedmiotów.
1.
Rzeczy podzielne i niepodzielne
a) podzielne – to takie które nie zmieniają swojego charakteru cywilnoprawnego w
przypadku ich fizycznego podziału np. chleb.
b) niepodzielne – przy podziale fizycznym, zmieniają swój charakter cywilnoprawny np.
lodówka.
1.
Części składowe i przynależności
●
częścią składową – rzeczy jest wszystko, co nie może być odłączone od niej bez
uszkodzenia lub istotnej zmiany całości, lub przedmiotu odłączanego (np. budynek na
gruncie, silnik w samochodzie).
- częścią składową nie jest:
1) budynki lub ich części gdy przepisy przyznają im samoistność nieruchomości
2) drzewa i rośliny są odrębnymi rzeczami ruchomymi gdy przepisy stanowią samoistny przedmio
własności.
3) urządzenia służące do odprowadzania lub doprowadzania mediów, jeżeli wchodza w
skład przedsiębiorstwa lub zakładu
4) przedmioty połączone z rzeczą tylko dla przemijającego użytku np. silnik zastępczy.
●
Przynależności – samoistna rzecz ruchoma, która pozostaje w związku z inną rzeczą
główną. Cechy: właściciel rz. głównej i przynależności to ta sama osoba, przynależność
jest potrzebna do korzystania z rz. Głównej, przynależność jest z rzeczą główną w stałym i
faktycznym związku.
21. Pożytki
a) naturalne – płody i inne odłączone od niej cześci składowe, jakie wg zasad prawidłowej
gospodarki stanowią normalny dochód z rzeczy. Uzyskuje je się z momentem odłączenia.
b) cywilne – dochody, jakie rzecz rzynosi na podstawie stosunku prawnego (dzierżawa).
c) prawa – dochody, które prawo przynosi zgodnie ze swoim społeczno-gospodarczym
przeznaczeniem np. odsetki z pożyczki
●
Kiedy uprawniony poczynił nakłady w celu uzyskania pożytków, które przypadły
innej osobie, należy mu się od niej zwrot wynagrodzenia za poniesione nakłady.
Wynagrodzenie nie może przekraczać wartości pożytków.
1.
Przedmiot zbiorowy i zbiór rzeczy.
●
przedmiot zbiorowy – ryza papieru, paczka pieprzu.
- zbiór rzeczy – rzeczy jednorodzajowe (paczka zimnych ogni), rzecze uzupełniające się ( para
butów, talia kart) rzecz wzajemnie dobranych (serwis obiadowy, komplet kluczy samochodowych).
22. Przedmioty niematerialne: energia, dobra o charakterze intelektualnym, dobra
osobiste, pieniądz (nosciciel i miernik wartości), papiery wartościowe (dokumenty których
posiadanie stanowi przesłankę wykonania prawa – głównie wierzytelności.
23. Przedsiębiorstwo – jest zorganizowany zespół składników niematerialnich i
materialnych przeznaczonych do prowadzenia działalności gospodarczej.
Jako: oznaczenie jakchś podmiotów prawa cywilnego, oznaczenie jakiejś działalności,
oznaczenie przedmiotu czynności lub stosunku prawnego.
24. Majątek i mienie
majątek – sensu stricto, jest to ogół aktywów majątkowych określonego podmiotu. Sensu
largo, ogół aktywów (praw) oraz obowiązków (pasywów).
Mienie – są to tylko aktywa (ogół praw majątkowych), może być używany bez relatywizacji
do oznaczonej osoby.
25. Osoba fizyczna - odnosi się do człowieka, jako uczestnika stosunków
cywilnoprawnych.
Miejsce zamieszkania – ma istotne znaczenie w sferze stosunków prawnych, określa
jedynie miejscowość. Dla osoby pełnoletniej miejscem zamieszkania, jest miejscowość w której
przebywa (el. obiektywny) z zamiarem (el. subiektywny) stałego pobytu. Można mieć tylko jedno
miejsce zamieszkania. Dzieci lub podopieczni – miejscem zamieszkania jest miejsce zamieszkania
rodziców, lub rodzica któremu przysługuje władza rodzicielska. Gdy wł. rodzicielska przysługuje
na równi, to miejsce zamieszkania jest tam gdzie stale ono przebywa. Jeżeli nie przebywa nigdzie
na stałe, miejsce określa sąd.
Zdolność prawna – człowiek nabywa ją od chwili narodzenia (tylko gdy urodzi się żywy).
Gdy urodzi sie dziecko domniemywa się że przyszło na świat żywe (dopuszczalny przeciwdowód).
Nasciturus posiada warunkową zdolność prawną, pod warunkiem że na świat przyjdzie żywy. Dla
dziecka poczętego, ustanawia się kuratora jeżeli jest potrzebne to do strzeżenia przyszłych praw.
Okoliczności wpływające na zakres zdolności prawnej: zd. do cz. p., wiek,
ubezwłasnowolnienie, obywatelstwo, skazujący wyrok karny, zdolność do dziedziczenia, chroba
psychiczna lub niedorozwój umysłowy.
Utrata zdolności prawnej następuje z chwilą śmierci. Dowodem śmierci jest akt zgonu
sporządzony przez USC na podstawie karty zgonu, orzeczenia stwierdzenia zgonu przez sąd (gdy
akt zgonu nie został sporządzony, a dochodzi do przekonania że śmierć jest niewątpliwa),
orzeczenia uznania za zmarłego.
26. Uznanie za zmarłego – wymagane są dwie przesłanki zaginięcie i upływ czasu.
Postanowienie o uznaniu za zmarłego wydaje sąd, gdy człowiek zaginął. Orzeczenie to
łączy ze sobą takie same skutki jak śmierć. Postanowienie ma charakter konstytuwyny. Sąd
oznacza chwilą przypuszczalnej śmierci, gdy brak takieg przypuszczenia – określa jako pierwszy
dzień terminu z którego upływ czasu za zmarłego jest możliwe. Jezeli w takim orzeczeniu
występuje tylko data, przyjmuje się że zaginiony zmarł o 24.00.
Zaginięcie proste – po upływie 10 lat, od końca roku kalendarzowego w którym osoba
zaginęła. Ma dwa wyjątki dot. wieku osoby. Nie można nikogo uznać za zmarłego przed końcem
roku kalendarzowego, w którym ukończyłby 23 lata. Natomiast jeżeli w chwili uznania za
zmarłego, zaginiony ukończył 70 lat, to wystarczy termin 5 lat.
Zaginięcie kwalifikowane – w czasie podróży powietrznej lub morskiej w związku z
katastrofą lub innym szczególnym zdarzeniem może być uznany za zmarłego po upływie 6
miesiący od tego wydarzenia. Jeżeli nie można stwierdzić katastrofy, bieg 6 miesięczny zaczyna
się z upływem roku od dnia kiedy statek miał przybyć do portu przeznaczenia, jeżeli było go brak
z upływem lat dwóch od dnia, w którym była ostatnia o nim wiadomość. Jeżeli ktoś zaginął w
związku z bezpośrednim niebezpieczeństwem dla życia, może być uznany za zmarłego po
upływie roku od nia kiedy to niebezpieczeństwo ustało według okoliczności powinno było ustać.
Jeżeli kilka osób utraciło życie podczas grożącego im wspólnie niebezpieczeństwa,
domniemywa się, że zmarły jednocześnie
27. Dobra osobiste i ich ochrona
Dobra osobiste są to wartości indywidualne mające charakter niematerialny. Zalicza się do
nich zdrowie, cześć, swobodę sumienia, nazwisko, pseudonim, wizerunek, tajemnicą
korenspodencji, nietykalnoś mieszkania, twórczość naukową, artystyczną, etc. Inne dobra osobiste
to intymność życia, kult po zmarłych.
Art. 24 KC chroni przez bezprawnym naruszeniem lun zagrożeniem dóbr osobistych. Nie
jest wymagane by naruszenie było zawinione. Jest to cecha znamionująca konstrukcję ochrony
oparte na p. podmiotowych bezwględnych. Należy odróżnic dobro osobiste od prawa osobistego,
np. naruszenie dobra osobistego - pobawienie wolności przez kompetentny organ nie narusza
prawa osobistego.
●
Wzajemne naruszenie dóbr osobistych, nie uchyla odpowiedzialności każdego ze
sprawców (np. A obrazi B, B w następstwie uderzy A, każdy z nich odpowiada za
naruszenie dóbr osobistych).
●
Uchylenie bezprawności:
●
zgoda uprawnionego np. zgoda pacjenta na zabieg chirurgiczny. Nie może być
sprzeczna z bezwględnie wiążącymi normami prawa oraz zasadami współżycia
społecznego.
●
działanie na podstawie przepisów lub wykonania prawa podmiotowego np.
obowiązkowe szczepienie, obrona konieczna.
●
Środki ochrony – przysługują powództwa w razie zagrożenia lub naruszenie p. osobistego.
a) ustalenie – orzeczenie ustalające, że określone prawo osobiste przysluguje osobie (art.
189 KPC)
b) zaniechanie – musi istnieć zagrożenie lub uzasadniona obawa dalszych naruszeń np. z
aniechanie publikacji którą godzą w cześć człowieka.
c) usunięcie skutków naruszenia – roszczenie można wnieść dopiero po naruszeniu ew.
obok roszczenia o zaniechanie np. żądanie sprostowania w prasie.
d) zadośćuczynienie pieniężne lub zapłata na cel społeczne (ochrona majątkowe d.
osobistych) – generalną przesłanką dla tych roszczeń jest wina sprawcy. Sąd może orzec,
lecz nie jest to obligatoryjne.
●
Żadne przepisy pozakodeksowe nie eliminują w/w roszczeń ochronnych.
28. Osoby prawne – jedno organizacyjne, którym przepisy prawa przyznają osobowość
prawną np. Skarb państwa, gmina, spółka akcyjna. Momentem uzyskania osobowości prawnej,
jest moment rejestracji przez organ rejestrowy sąd rejonowy. Niektóre jednostki uzyskują
osobowość z chwilą wejścia w życie ustawy o jej powołaniu, albo przez zgłoszenie do ewidencji.
Osoba prawna ma swoją strukturę organizacyjną, uregulowaną przez przepisy prawa.
Działa przez swoje organy, jeśli nie może prowadzić swoich spraw z braku organów, sąd
ustanawia kuratora. Zdolnośc prawna osoby prawnej nie obejmuje praw i obowiązków
związanymi z biologicznymi cechami człowieka.
●
Powstanie osoby prawnej:
- system aktów organów państwa – akt władzy państwa kreuje osobę prawną.
- system koncesyjny – dopuszcza powstanie osoby prawnej z inicjatywy jej założycieli lecz
wymagana jest tutaj zgoda właściwego organu państwowego.
- system normatywny – polega na ogólnym określeniu przesłanek wyaganych do
powstanie
osoby prawnej.
●
nazwę oraz siedzibę osoby prawnej ustala akt erekcyjny, jeżeli siedziba nie została
ustalona, znajduje się tam gdzie siedzibe ma jej organ zarządzający.
●
osoba prawna typu korporacyjnego – w ich strukturze organizacyjnej funkcjonują
członkowie, którzy poprzez wniesione udziały lub płacone składki tworzą majątek os.p., a
poprzez swoje uprawnienia decydują o jej działalności.
●
osoba prawna typu fundacyjnego – pojawia się tutaj instytucja fundatora, który wyposaża
os. prawną, w jej pierwotny majątek, określa jej strukturę organizacyjną i cel działania.
●
Reorganizacja osoby prawnej:
- inkorporacja – polega na przejęciu jednej osoby prawnej przez drugą.
- unia – oznacza połączenie conajmniej dwóch osob prawnych i powstanie jednej nowej osoby
prawnej.
- podział – oznacza, że istniejąca osoba prawna dzieli się na conajmniej dwie nowe osoby oprawne.
●
Ustanie osoby prawnej:
- wskutek zajścia określonych faktów, z którymi przepisy prawa łącza ustanie osoby prawnej np.
w ciągu roku nie podjęcie dz. gosp. przez spółdzielnię.
- w wyniku wyrażenia woli zainteresowanej osoby prawnej np. uchwała zgromadzeń walnych
- w skutek decyzji właściwego organu
1.
Jednostka organizacyjna niebędąca osobą prawną – nie posada osobowości
prawnej, lecz zdolność prawną – czyli kwalifikacje do bycia samodzielnym
podmiotem praw i obowiązków.
30. Konsument – osoba fizyczna dokonująca cz. p. niezwiązaną bezpośrednio z jej
działalnością gospodarczą lub zawodową.
31. Przedsiębiorca – os. fizyczna, prawan, j. o. nb. os.p. prowadząca we własnym imieniu
działalność gospodarczą (zarobkowa, ciągła, zorganizowana) lub zawodową.
32. Firma – oznacza wyłącznie przesiębiorce. Jest dobrem osobistym przedsiębiorcy, ma
charakter niemajątkowy, nie podlega zbyciu – dopuszczalne są zmiany firmy gdzie wymagane jest
ujawnienie tego faktu w rejestrze. Firmą osoby fizycznej jest conajmniej imię i nazwisko,
natomiast osoby prawnej dowolna nazwa, również wskazanie nazwiska lub pseudonimu osoby
fizycznej ale tylko wtedy, jeżeli służy to ukazaniu związku tej osoby z dz. gosp. Należy okreslić jej
sytem prawny, oraz zarejestrować
●
Zasady dot. firmy:
●
zasada ujawnienia firmy we właściwym rejestrze (do KRS).
●
zasada prawdziwości (zgodnośc brzeminie firmy ze statusem prawnym i stanem
faktycznym)
●
zasada wyłączności (powinna się odróżniać od innych firm na tym samym rynku)
●
zasada ciągłości (kontynuacja używania pierwotnego brzmienia mimo wystąpienia
zmian np. przekształtcenia)
●
zasada jedności (przedsiębiorca może mieć jedną firmę)
1.
Czynności prawne – jest to skonstruowana przez system prawa czynność
wywołująca konsekwencje prawne tego zdarzenia. Aby była skuteczna musi
zawierać conajmniej jedno oświadczenie woli, spełniać elementy które wymaga
norma prawna dla niej, oraz skutek prawny powinien być objety wolą podmiotu.
Czynność prawna sprzeczna z ustawą, zasadami współżycia społecznego albo mająca na
celu obejście ustawy jest nieważna.
●
Oświadczenie woli zawiera treść czynności prawnej, określając jej konsekwencje prawne.
Zstaje dokonane gdy doszło do adresata w takie sposób by mógł on się zapoznać z jego
treścią.
1.
Klasyfikacja czynności prawnych
a) - jednostronne – złożenie oświadczenie woli jednej osoby np. wypowiedzenie najmu
- dwustronne (umowy) – dochodzą do skutku przez zgodne oświadczenie woli dwóch
lub
więcej stron. Mają największą doniosłość wśród czynności prawnych.
- uchwały – obejmują zgodne oświadczenie woli więcej niż jednego podmiotu
(wymagane quorum). W odróżnieniu od umów, nie jest konieczne aby oświadczenie
woli
wszystkich podmiotów były zgodne. Nie mają cechy uchwały, takie akty o
skutkach wewnętrznych.
b) zgoda osoby trzeciej – wymagana niekiedy przez ustawę, może być wyrazona nie tylko
przed i podczas składnia oświadczenie woli, ale i w późniejszym terminie (potwierdzenie).
c) - cz. p. niewymagające zakomunikowania ich nikomu np. testament
- cz. p. które uzyskują skutecznośc przez upublicznienie np. przyrzeczenie
- cz. p. które wywołują skutek, gdy zostaną zakomunikowane określonym w ustawie
organom lub świadkom.
d) realne – poza oświadczeniem woli konieczne jest działanie powodujące zmianę stanu
faktycznego włądztwa nad rzeczą – są to akty dostrzegalne dla otoczenia (np. użyczenie)
konsensualne – dochodzą do skutku przez złożenie osiadczenia woli, niekiedy wymagają
innych okoliczności np. wpisu do KW.
e) inter vivos – czynności prawne, które wywołują konsekwencje już z chwilą dokonania.
mortis causa – czynność prawna wywołuje skutek z chwilą śmierci osoby dokonującej.
f) zobowiązujące – polegają na zobowiązaniu się jednej strony (dłużnik) do świadczenia na
rzecz innej strony (wierzyciel). Wyróżniamy jedno-,dwu- stronne o charakterze odpłatnym (obie
storny uzyskują korzyść) i nieodpłatnym.
rozporządzające – polegają na przeniesieniu, obciążeniu, ograniczeniu lub znieniesieniu
prawa podmiotowego.
zobowiązująco-rozporządzające – cz. p. których treść wyraża decyzję o powstaniu
zobowiązania do rozporządzenia. Wiążący skutek rozporządzenia następuje bez potrzeby
dokonania czynności rozporządzającej.
g) przysporzające – realizują korzystną dla kogośzmianę majatkową np.osoba nabywa p.
podmiotowe lub zostaje zwolniona z obowiązków lub ciężarów ograniczających jej p. podmiotowe.
h) upoważniające – wyznaczają one innym podmiotom kompetencję do dokonania
czynności konwecjonalnych ze skutkiem dla mocodawcy np. pełnomocnictwo.
i) kauzalne – ważność cz. p. przysparzającej uzależniona jest od istnienie prawidłowej
kauzy.
abstrakcyjne – wywołują skutki przysparzające, chociażby nie istniała prawidlowa kauza
stanowiąca podstawę do tej czynności prawnej.
●
Typy kauz:
- causa obligandi – przysporzenie znajduje tu podstawę w nabycciu prawa lub innej korzyści przez
dokonującego czynność prawną (np. sprzedawca przenosi własność).
- causa solvendi – podstawa prawa wyraża się w zwolnieniu z isntniejącego zobowiązania które
obciążalo osobę dokonująca przysporzenia (np. płatność za nabytą rzecz).
- causa donandi – przysporzenie następuje nieodpłatnie (np. darowizna).
j) czynności powiernicze – polegają na przeniesieniu na powiernika jakiegoś prawa, z
którego będzie mógł korzystać względem osób trzecich, natomiast powiernik zobowiązuje się do
tego że będzie korzystał z prawa w ograniczonym zakresie wskazanym treścią umowy.
k) odpłatne – korzyść uzyskują obie strony np. umowa najmu, sprzedaży, natomiast
nieodpłatne, tylko jedna ze stron uzyskuje korzyśc np. darowizna, użyczenie. Są cz. p. które w
zależności od storn mogą być odpłatne lub nieodpłatne np. pożyczka, zlecenie.
35. Oświadczenie woli – przejaw woli, który wyraża w sposób dostateczny zamiar
wywołania skutku cywilnoprawnego. Musi być: zrozumiałe, by przynajmniej w drodze wykładnie
można było je zinterpretować, swobodne, zlożone na poważnie.
●
Swoboda formy – jeżeli ustawa nie stanowi inaczej dopuszczalne jest wyrażenie
oświadczenia woli przy pomocy jakiegokolwiek znaku.
●
oświadczenie wyraźne – takie zachowanie, które z mocy prawa, ustalonych
zwyczajów lub porozumienia stron jest traktowane jako oświadczenie woli
●
oświadczenie dorozumiane – oświadczenie które, zostaje złożone poprzez inne
środki przejawu woli, stosowanie do okoliczności danego przypadku.
1.
Formy szczególne – może być zastrzeżona w umowie stron, niekoniecznie musi to
być odrębna umowa.
a) zwykła forma pisemna – konieczne jest sporządzenie dokumentu obejmującego
oświadczenia woli i podpisanie go. W obrocie konsumenckim oraz w stosunkach cywilnoprawncyh
z podmiotami publicznymi musi być w języku polskim. Po złożenie podpisu na dokumencie
oświadczenie woli zostaje wyrażone.
●
Podpis – językowy znak graficzny, własnoręczny, imię i nazwisko, aczkolwiek może być to
tylko nazwisko nawet w skróconej formie, musi być złożony pod tekstem oświadczenia.
●
Osoby niemogące pisać, a mogące czytać mogą uczynić tuszowy odcisk palca, a
inna osoba umieścić imię i nazwisko tej osoby, oraz swój podpis. Ewentualnie zamiast
składającego oświadczenie woli podpiszę się inne osoba, a jej podpis będzie poświadcozny
przez notariusza, lub przewodniczącego zarządu jednostek ST.
●
Osoby niemogące czytać muszą się posłużyć formą aktu notarialnego.
b) z datą pewną – polega na stwierdzeniu wiążacym że dana czynność została wykonana w
określonym czasie.
1.
urzędowe poświadczenie daty dokonane przez notariusza
2.
stwierdzenie dokonanie czynności w jakimkolwiek urzędzie
3.
umieszczenie na obejmującej treść czynności prawnej dokumencie jakiejkolwiek
wzmianki przez organ państwowy, OST, notariusza
4.
śmierć.
c) z poświadczonym podpisem – notariusz lub powołany do tego organ zamieszcza na
dokumencie klauzulę stwierdzająca własnoręczność podpisu przez osobę wskazaną w klauzuli.
d) akt notarialny – notariusz spisuje treść podanych mu wiadomości oświadczeń stron,
współuczestnicząc przy redegowaniu dokumentu. Oryginał zostaje w biurze notarialnym, natomias
strony dostają wypisy które mają walor oryginału.
e) forma elektroniczna – jest równoznaczna z formą zwykłą pisemną, wymagany jest
certyfikat wydane przez akredytowany podmiot.
1.
Skutki niedochowanie formy
●
ad solemnitatem – powoduje bezwzględna nieważność, chyba że przepisy stanowią
inaczej.
●
ad eventum – zastrzeżona dla wywołania określonych skutków prawnych. Nie powoduje
nieważności, a pociąga za sobą niewystąpienie wskazanych w ustawie konsekwencji
prawnych które by wystąpiły gdyby forma został zachowana.
●
ad probatione – ograniczenie korzystania z dowodu przed sądem. Chyba że: 1) obie
strony wyrażą zgodę, 2) fakt dokonania czynności prawnej będzie uprawdopodobniony
za pomocą pisma 3) jeżeli żada tego konsument w sporze z przedsiębiorcą.
38. Zakres zastosowanie form szczególnych
Wszystkie oprócz formy zwykłej pisemnej, mogą być zastrzeżone wyłącznie pod rygorem
nieważności lub ad eventum (jeżeli przepis nie wskazuje na ad eventum, należy przyjąż iż jest pod
rygorem nieważności).
Zwykła forma pisemna jeśli nie jest określone co będzie skutkiem niezachowania tej
formy, czy nieważność albo niewywołanie wszystkich skutów prawnych – wtedy jest to forma
zastrzeżona dla celów dowodowych.
Przepisy prawa przewidują formę szczególną dla bezpośrednio wyróżnionych rodzajów
czynności prawnych, albo w sposób pośredni – przez odesłanie do formy dot. innego rodzaju
czynności prawnj, z którą dana czynność pozostaje w związku.
Przy umowach, wymóg zachowania formy dotyczy wszystkicg uczestników umowy.
Jednakże ustawa przewiduje wyjątki.
1.
Następcze formy czynności prawnych
a) cz. p. następcza modyfikująca treść umowy pierwotnej – w postaci umowy, może to
być zmiana niektórych postanowień, jak i dodanie do niej nowych postanowień. Musi zostać
zachowana takiej formie jak umowa pierwotna. Strony mogą jednak zastrzec w umowie formę
surowszą.
b) cz. p. następcza prowadząca do zakończenia pierwotnego stosunku:
●
zwykła forma pisemna – bez względu na to, czy stało się to z nakazu ustawy czy z woli
osób powinno być to stwierdzone pismem (ad probatione).
●
inna forma szczególna – dla umowy rozwiązującej przewidziana jest taka sama
pisemna formę kwalifikowaną. Dla odstąpienia umowy wystarczy zwykła forma
pisemna (ad probatione)
1.
Pismo potwierdzające zawarcie umowy
Pismo potwierdzające, między przedsiębiorcami ma pełnić funkcję dowodowe ( w celu
usprawnienia profesjonalnego obrotu gospodarczego) co forma ad probatione. Muszą być
spełnione następujące warunki:
1.
pismo potwierdzające jedna strona niezwłocznie po zawarciu umowy przeslę
drugiej.
2.
pismo to nie zawiera istotnej zmiany treści umowy potwirdzanej;
3.
druga strona niezwłocznie nie sprzeciwi się na piśmie przesłanemu potwierdzeniu.
1.
Wykładnia oświadczenia woli.
a) Ogólne dyrektywy wykładni:
●
należy mieć na względzie ukształtowane reguły znaczeniowe np. reguły językowe.
●
wszelkie przekazy komunikacyjne należy rozpatrywać z uwzględnieniem ich kontekstu
sytuacyjnego np. podarcie weksla przy dłużniku
●
należy mieć na względzie cel oświadczenia woli.
b) Metody wykładni:
●
oświadczenie woli składane indywidualnym adresatom – nadrzędną dyrektywą
intepretacyjną, w myśl której należy uznać taki sens oświadczenia, w jakim zgodnie
obie strony go zrozumiały. Gdy strony nie zrozumiały się tak samo, to należy uznać
sens ustalony z punktu widzenia odbiorcy. Na ochronę zasługuje jednak tylko takie
rozumienie oświadczenia woli przez adresata, jakie stanowi jego starannych zabiegów
interpretacyjnych.
●
oświadczenie woli kierowane do nieoznaczonego kręgu odbiorców – należy
uwzględnić możliwości poznawcze adresatów, jednakże z uwagi na anononimy
krąg odbiorców należy mieć na względzie typowego adresata, czyli zastosowanie
zobiektywizowanego wzorca ocennego.
●
testamenty – należy intepretować tak, aby zapewnić możliwie najpełniejsze
urzeczywistnienie woli spadkodawcy.
41a. Wady oświadczenia woli
●
brak świadomości lub swobody – nieważne jest każde oświadczenie woli złożone przez
osobę, która z jakichkolwiek powodów znajdowałą się w stanie wyłączającym świadome
albo swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli, w tym również przymus fizyczny.
Ciężar dowodu spoczywa na osobie, która powołuje się na nieważność oświadczenia.
●
pozorność – nieważne jest również oświadczenie woli złożone drugiej "stronie za jej
zgodą dla pozoru". Chodzi tu o potajemne porozumienie między stronami, mogą być to
tylko umowy, lub cz. p. jednostronne składane innej osobie. Obok umowy potajemnej,
strony mogą dokonać czynności ukrytej , która ma wywołać określone skutki. Jest ona
ważna, o ile czynność pozorna spełnia warunki czynności ukrytej. Pozorne oświadczenie
woli jest bezwględnie nieważne, aczkolwiek ma ono doniosłość prawną dla osób trzecich,
które odpłatnie nabyły prawo lub zwolnione zostały z zobowiązania, działając w zaufaniu
że oświadczenie nie zostało złożone dla pozoru.
●
błąd - jest to niezgodność między obiektywną rzeczywistością a jej odbiciem w
świadomości człowieka. Ma doniosłość prawną gdy dotyczy czynności prawnej i jest
istotny. Wyróżniamy dwa rodzaje błędów:
- mylne wyobrażenie o stanie faktycznym, które było podstawą złożenia oświadczenia woli (np.
kupno kopii zamiast oryginału)
- mylne wyobrażenie dot. treści oświadczenia woli (tzw. Pomyłka) – np. w ofercie sprzedaży
zamiast 100 000 zł było 10 000 zł.
W przypdku oświadczenia woli składanych innej osobie i będąca odpłatną cz. p. ustawa każe
licczyć się z interesami adresató oświadczenia woli. Występują dodatkowe przesłanki, które
umożliwiają się uchylenie od skutków błędu:
1.
adresat błąd wywołał, chociażby bez swej winy
2.
wiedział o błędzie,
3.
mógł z łatwością go zauważyć,
Błąd stanowi podstawę do uchylenia się od skutków cz. p. złożonego ośwadczenia woli.
●
podstęp – świadome wprowadzenie jakieś osoby w błąd, lub umocnienie jej błędnego
przekonania, a także przemilczenie istotnych informacji gdy był obowiązek ich udzielnie.
Składający oświadczenie woli może się powołać a podstęp także gdy nie dotyczył cz. p.
i nie był istotny, natomiast musi wskazać związek między podstępem a oświadczeniem
woli. System prawny pozwala powołanie się na podstęp osoby trzyeciej, gdy: cz. p. jest
nieodpłatna, gdy druga strona o podstępie osoby trzeciej wiedziała lecz nie zawiadomiła
osoby składającej oświadczenie woli.
●
Groźba – zapowiedź wyrządzenia jakiegoś zła, w razie gdyby nie wykonanano cz. p.
Osoba zagrożona znajduje się w sytuacji przymusowej (przymus psychiczny). Musi być
bezprawna oraz poważna – powodująca niezbepieczeństwo dla osobistych i majątkowych
doóbr niekoniecznie składającego ale jakiejkolwiek osoby. Skutki: możliwość uchylenia się
od skutków cz. p.
41b. Uchylenie się od skutków cz. p. - następuj poprzez złożone kolejnego oświadczenia
woli, wymaga formy pisemnej. Musi być złożone drugiej osobie czynności prawnej. Jeżeli jej
brak, to osobie zainteresowanej skutkami prawnymi. Realizuje się bez udziału organu orzekającego,
aczkolwiek są wyjątki.
●
Sąd rozstrzyga spory co do tego, czy zaszły ważne przesłanki.
●
Prawo podmiotowe uchylenia ograniczone jest rocznym terminem. W razie podstępu –
rok od wykrycia podstępu, a w razie groźby – rok od dnia kiedy stan obawy ustał.
1.
Zdolność do czynności prawnych – oznacza możliwość nabywania praw i
zaciągania zobowiązań za pomocą czynności prawnych.
a) brak zdolności do czynności prawnych:
●
osoba która nie ukończyła lat 13
●
osoba ubezwłasnowolniona całkowicie – decyduje o tym sąd, można ubezwłasnowolnić
tak można tylko osobę która ukończyła lat 13. Przesłanki są: choroba psychiczna ,
niedorozwój umysłowy albo inne rodzaju zaburzenie psychiczne (np. narkomania,
pijaństwo). W szczególności gdy przesłanka występuje w takim stopniu że uniemożliwia
danej osobie kierowanie swoim postępowaniem.
- Skutki: cz. p. są bezwględnie nieważne, chyba że jest to umowa powszechnie
zawieranych w drobnych sprawach życia codziennego, to jest ważna z chwilą jej wykonania.
Gdyby jednak pociągała za sobą rażące pokrzywdzenie dla osoby niezdolnej, to nie jest umową
ważną. W imieniu tych osób czynności prawnych dokonują przedstawiciele, którymi są rodzice
lubu ustanowienie przes sąd opiekunowie. Brak zd. d. cz.p., nie wyłącza możliwości pełnienie
funkcji posłańca.
b) ograniczona zdolność do czynności prawnych:
●
osoby które ukończyły 13 lat, a nie ukończyły 18 lat.
●
osoba ubezwłasnowolniona częściowa – tylko co do osoby pełnoletniej, jeżeli stan tej
osoby nie uzasadnia całkowitego, lecz potrzebna jest pomoc w prowadzeniu jej spraw.
●
Skutki:
●
brak kompetencji do dokonywania pewnych rodzajów cz. p. - wyraźnie
wskazanych w szczególnych przepisach np. nie może sporządzić testamentu. Taka
cz. p. jest nieważna.
●
system kontroli nad dokonywaniem określonych postaci cz. p. - wymagana jest
zgoda od przedstawicieli ustawowych tych osób, którymi są rodzice, opiekunowie,
kuratorzy lub doradcy tymczasowi. Zgoda na dokonanie jednostronnej cz.
p. musi być udzielona najpóźniej w chwili jej dokonania. Natomiast zgoda na
zawarcie umowy może być udzielona po jej zawarciu (czynność prawna kulejąca,
bezskutecznie zawieszona), zgoda przybiera charakter potwierdzenia. System
kontroli dotyczy czynności rozporządzających oraz zobowiązujących.
●
pełna kompetencja przysługuje osobie w stosunku do:
- cz. p. niemających charakteru rozporządzającego albo zobowiązującego (przyjęcie
darowizny).
- umów powszechnie zawieranych w drobnych bieżących sprawa życia codziennego.
- rozporządzania swoim zarobkiem, chyba że sąd opiekuńczy postanowił inaczej.
- czynności prawnych dotyczących przedmiotów majątkowych, które przedstawiciel oddał
osobie ograniczonej do swobodnego użytku.
- umowy o pracę
- dokonywać cz. p. jako pełnomocnik, jeżeli nie jest to sprzeczne z przepisami.
i.
pełna zdolność do cz. p.
●
osoby który ukończyły 18 rok życia – pełnoletniość można nabyć również w drodze
małżeństwa, pozostaje nawet w razie jego unieważnienia.
42. Treść czynności prawnej – składa się oświadczenie woli w pełni zrekonstruowane na
podstawie odpowiednich reguł interpretacyjnych.
●
Ograniczenia treści:
1) prawo przyrody – umowa świadczenia niemożliwego jest nieważna.
2) normy bezwględnie wiążące – gdy sprzecze lub brak
3) obejście ustawy – w treści lub celu
4) ZWS – w treści lub celu
●
Jeżeli niektóre postanowienia są sprzeczne, należy sprawdzić jaką mają doniosłość.
Jeżeli bez nieważnych postanowieniem czynność nie została wykonana, to w całości jest
nieważna. Nie powoduje nieważności czynności, gdy w miejsce sprzecznych postanowień
wchodza odpowiednie przepisy prawne.
43. Elementy czynności prawnej
●
Essentialia negotii (przedmiotowe istotne) – ustawowe wyróżnione cechy wg których
dokonuje się kwalifikacji konkretnej cz. p. Muszą wystąpic aby była skutczna (np. przy
sprzedaży – zobowiązanie do przeniesienia własności i wydania rzeczy, oraz zobowiązanie
do zapłaty za nią ceny).
●
Naturalia negotii (elementy niestotne) – niekoniecznie musza wystąpić, aby doszło do
skutki. Na przykład czas wykonania zobowiązania.
●
Accidentalia negotii (elementy dodatkowe) – wynikają z woli podmiotów, zastrzęzenie
podmiotów polegające na tym że muszą one wystapić by cz. p. była skuteczna.
- uregulowane samoistnie – np. warunek, termin.
- uregulowane w ramach określonego typu cz. p. - np. zastrzeżenie polecenie w darowiźnie.
44. Warunek – zastrzeżenie, które uzależnia powstanie lub ustanie skutku prawnego od
zdarzenia przyszłego i niepewnego.
a) zawieszający – uzależnia powstanie skutków cz. p.
b) rozwiązujący – uzależnia ustanie skutkó cz. p.
●
Jeżeli warunek zawieszający jest niemożliwy, sprzeczny z ustawą, ZWS wtedy całą cz. p.
jest nieważna. Lecz gdy jest to rozwiązujący, uważa się go za niezastrzeżony.
●
Jeżeli stronie której zależy na nieziszczeniu się warunku, przeszkodzi w sposób sprzeczny
z ZWS to następują takie skutki jakby się ziścił. Natomiast jeżeli strona której zależy na
ziszczeniu się, dokonuje tego w sposób sprzecz z ZWS, to uważa się że nie ziścił się.
45. Termin – wiąże powstanie lub ustanie skutków cz. p. z określonym zdarzeniem
przyszłym, oraz pewnym.
a) początkowy – początek skutku cz. p.
b) końcowy – ustanie skutku cz. p.
Nie musi być określone kiedy to nastąpi np. śmierć człowieka.
1.
Obliczanie terminów
●
Oznaczony w dniach, kończy się z upływem ostatniego dnia, przy czym nie liczy się dnia
w którym nastąpiło zdarzenia.
●
Oznaczony w tygodniach, miesiącach, lub latach. Kończy się z upływem dnia który
odpowiada początkowemu dniu terminu.
●
Jeżeli termin oznaczono jako początek, środek, koniec miesiąca – należy to rozumieć jako
1szy, 15sty, oraz ostatni dzień miesiąca.
●
Jeżeli oznaczony w miesiącach to liczy się go jako 30 dni, jeżeli w latach jako 365 dni.
Natomiast gdy koniec terminu wypada w dzień ustawowo wolny, to termin upływa dnia
następnego.
1.
Zawarcie umowy
●
konsens – zgodne oświadczenie woli stron, stanowi samodzielną i integralną całość ( po
zawarciu go, nie rozpatruje się osobno oświadczeń woli).
●
swoboda zawierania umów – podmiotowi przysługuje zasada swobody decydowania.
●
ograniczenia – występują zakazy dookonywania określonych typów czynności z
innymi niż ze wskazanymi rodzajami podmiotów (np. umowy ubezpieczeniowe tylko
z zakładami ubezpieczeniowymi). Czasem ustawa wymaga indywidualnej decyzji
administracyjnej (np. założenie banku w postaci spółki akcyjnej). Istnieją ustawowe
priorytety na rzecz określonych podmiotów (np. prawo pierwokupu nieruchomości
rolnej). Wybór kontrahenta w obowiązkowej procedurze wyłaniania kandydatów – w
trybie przetargowym lub aukcyjny (np. zamówienia publiczne). Istnieją również nakazy
zawierania umów (np. ubezpieczenie obowiązkowe).
●
zastępcze oświadczenie woli – jeżeli osoba na której ciąży obowiązek złożenia
oświadczenia woli, uchyla się od jego spełnienia, to obowiązek ten może zostać ustalony
w orzeczeniu sądowym. Sąd opiera się na prawie materialnym, stwierdzając czy z mocy
prawa lub cz. p. pozwany jest obowiązany złożyć oświadczenie woli określonej treści.
48. Sposoby zawierania umów
a) Oferta i jej przyjęcie – ofertą jest oświadczenie drugiej stronie woli, które jest
stanowcze oraz zawiera konieczne elementy jej treści. Dokonuje się między oferentem a oblatem.
Zaproszeniem do oferty natomiast np. jest wskazanie przedmiotu najmu bez określenia czynszu.
Oferta wiążę oferenta, polega to na tym że oblat sam może poprzez jej przyjęcie
doprowadzić do zawarcia umowy. Stan związania się ofertą następuje w różnym czasie, w
przypadku indywidualnej osoby wiąże od momentu uprzystępnienia jej adresatowi, tak że może się
z nią zapoznać. W przypadku osób nieoznaczonych, wiąża od chwili jej ogłoszenia. Oferta złożona
elektronicznie, wiąże oferenta, jeżeli druga strona niezwłocznie potwierdzi jej otrzymania.
Ustanie stanu związania z ofertą:
1.
gdy oferta zostala złożona w obecności drugiej strony, albo za pomocą środka
bezpośredniego porozumienia się na odległość, przestaje wiązać, jeżeli nie została
przyjęta niezwłocznie.
2.
gdy została złożona w inny sposób, to znaczy strony porozumiewają się nie
bezpośrednio, wymagających udzieleniu odpowiedzi. W takim przypadku pferta
przestaje wiązać z upływem czasu, w którym składający ofertę mógł w zwykłym
toku czynności otrzynać odpowiedź wysłaną bez nieuzasadnionego opóźnienia.
Przyjęcie oferty – powinno być złożone oferentowi. Reguła ta dopuszcza wyjątki (art. 69),
w razie gdy:
1.
wskuzuje na to ustalonyw danych sytuacjach zwyczaj;
2.
wynika to z treści oferty
W tych sytuacjach, umowa dochodzi do skutku, gdy druga strona (oblat) w czasie
właściwym przystąpi do jej wykonania.
W razie gdy dla umowy przewidziana została forma szczególna, wtedy nie tylko oferta, ale
i jej przyjęcie wymagają zachowanie tej formy.
Oferent nie ma kompetencji do jednostronnego ustalenia reguł znaczeniowej, biernego
zachowania się adresata oferty.
Oświadczenie woli o przyjęciu oferty może być wyrażone przez bierne zachowanie się,
jeżeli uzasadnia to kontekst sytuacyjny. W szczególności między przedsiębiorcami, którzy zostają
w stałych stosunkach gospodarczych, brak niezwłocznej odpowiedzi uznaje się za przyjęcie oferty.
Oświadczenie woli, w którym adresat przyjmuje ofertę z zastrzeżeniem zmiany, lub
uzupełeniem treśći uważa się za nową ofertę. Pierwotny adresat wystepuje w nowej roli – oferenta
(lustrzane odbicie).
Umowę poczytuje się za zawartą w chwili, gdy oferen otrzymał oświadczenie oblata o
otrzymaniu oferty. Natomiast gdy nie jest to wymagane, umowa zostaje zawarta w chwili
przystapienia oblata do wykonania umowy. Miejscem zawarcia umowy jest jest miejsce
otrzymania przez oferenta oświadczenia oblata o przyjęciu. Jeżeli nie jest to wymagane lub
dokonywane jest to drogą elektroniczą, uważa się za miejsce jego miejsce zamieszkanie albo w
siedzibie oferenta w chwili zawarcia umowy.
49. Negocjacje – strony wymieniają informację o okolicznościach mogących mieć wpływ
na ich decyzję co do zawarcia umowy, formułują swoje oceny co do gospodarczych wartości
proponowanych świadczeń oraz uzgadniają treść umowy. Strony nie są związane swoimi
oświadczeniami, zachowując swobodę decycji co do zawarcia umowy. Aczkolwiek powinny to
robić w sposób zgodny z dobrymi obyczajami, a nie dla pozoru. Strona która rozpoczęła lub
prowadziła negocjacje z naruszeniem dobrych obyczajów, jest obowiązana do naprawienia szkody.
●
Zawarcie umowy – uzgodnienie wszystkich postanowień umowy, które były
przedmiotem negocjacji – stanowi podstawę że umowa została zawarta.
●
List intencyjny – jest swoistą umową, ponieważ przedmioty prowadzą negocjacje
zgodnie dają w nich wyraz wspólnych interesów i to w formie pisemnej.
- nie ma charakteru definitywnej umowy
- nie kreuje obowiązku jej zawarciu
- można uznać je jako umowę określająca postępowanie stron w toku negocjacji.
●
Ogłoszenie, cenniki, i inne informacje skierowane do ogółu, lub poszczególnych osób w
razie wątpliwości poczytuje się nie za ofertę lecz zaproszenie do zawarcia umowy. W
pierwszym przypadku będzie to zaproszenie do składanie ofert, a w drugim do wszczęcia
negocjacji.
50. Aukcja i przetarg – mają charakter postępowania wielostronnego i eleminacyjnego.
●
Ogłoszenie – inicjuje je podmiot zamierzający zawrzeć umowę – organizator. Na
zlecenie i rachunek zamierzającego, może pełnić to inny podmiot np. dom aukcyjny.
Ogłosza chęć zawarcia umowy drodze aukcji lub przetargu, gdzie może je kierować
do ograniczonego lub nieograniczonego grona, i to w dowolny sposób. Ogłoszenie
powinno zawierać: zaproszenie do składania ofert (musi wskazywać o jaką
umowę chodzi) oraz powinno wskazywać dalszy tok postępowania (określać czas i
miejsce).
●
Organizator od chwili udostępnienia warunków obowiązany jest postępować
zgodnie z postanowieniami ogłozenia oraz warunków aukcji lub przetargu. Mogą
być zmienione gdy zostalo to zastrzeżone w ogłoszenie lub warunkach aukcji lub
przetargu.
●
Aukcja – polega na składaniu coraz to korzystniejszych ofert. Oferta licytanta
przestaje go wiązać gdy inny złożył ofertę korzystniejszą. Zawarcie umowy
następuje z chwilą przybicia.
●
Przetarg – oferty nie są składane w toku bezpośredniego i równoczesnego
komunikowania się.
- Organizator oczekuje na oferty w określonym czasie, gdzie później są rozpatrywane bez udziału
oferentów.
- Wybiera najkorzystniejszą, albo uznaje że żadna z nich nie odpowiada jego wymaganiom. Na
organizatorzy ciąży obowiązek niezwłocznego powiadomienia oferentów o wyborze oferty lub
zakończeniu bez zawarcia umowy pod gróźbą sankcji odszkodowawczej.
- Umowa zostaje zawarta w chwili poinformowania oferenta o wybraniu jego oferty.
●
Wadium – obowiązek wpłacenia lub zabezpieczenia uczestników określonej sumy.
Gdy uczestnik nie wpłacił wadium, nie jest dopuszczony do aukcji lub przetargu.
Gdy zapłacił po zawarciu oferty, organizator jest obowiązany je zwrócić. W razie
niedojścia umowy do skutku:
a) wskutek tego, iż uczestnik uchyla się od zawarcia umowy, mimo że jego oferta została
wybrana – organizator może pobrać sumę wadium albo dochodzić zaspokojenia z przedmiotu
zabezpieczenia.
b) gdy organizator uchyla się od zawarcia umowy z uczestnikiem, którego ofertę wybrał – uczestnik
może ządać podwójnego wadium albo naprawienia szkody w granicach negatywnego interesu
umowy.
●
Unieważnienia, może domagać się:
1.
organizator, który jest zarazem stroną zawartej umowy.
2.
Uczestnik
3.
inna osoba, jeżeli umowa została zawarta na jej rachunek lub zlecenie.
Przesłanką jest: naganne działanie polegające na wpływaniu na wynik aukcji lub
przetargu w sposób sprzeczny z dprawem lub dobrymi zwyczajami, przez strony
umowy, innego uczestnika lub osoby działąjącej w porozumieniu z nią.
Uprawnie to wygasa po miesiącu od momentu kiedy uprawniony dowiedział się o
istnieniu przyczyny, nie później jednak niżz upływem roku od zawarcia umowy.
1.
Przedstawicielstwo
●
przedstawiciel musi mieć stosowne umocowanie (wynikające z ustawy lub o.w.)
●
może dotyczyć każdej cz. p. chyba że ma ściśle osobisty charakter.
Instytucje zbliżone:
a) posłaniec – nie składa o.w., lecz je przenosi. Nie musi mieć zdolności do czynności
prawnych, ani rozumieć sensu oświadzenia.
b) organ osoby prawnej – traktuje się jako, działania osoby prawnej.
c) zastępca pośredni – dokonuje cz. p. we własnym imieniu, lecz na rachunek innej osoby
(np. komisant).
d) osoba faktycznie tylko pomagająca przy dokonywaniu cz. p. (notariusz, agent).
e) osoba wykonująca pewne czynności faktyczne w zastępstwie (np. dzierżyciel).
f) osoba podpisująca dokument in blanco – wyraża zgodę na wupełnienie go przez inną
osobę. Pełna treść dokumentu zawiera o.w. osoby podpisanej.
g) osoba upoważniona do odbioru o.w. - która sama nie dokonuje cz. p. Stosuje się do niej
odpowiednio przepisy o przedstawicielstwie.
1.
Pełnomocnictwo
Pełnomocnik musi mieć conajmniej ograniczoną zdolność do czynności prawnych.
Pełnomocnictwo może być udzielone w dowolnej formie, chyba ze umocowana jest do dokonania
cz. p., dla której pod sankcją nieważności przewidziana jest forma szczególna – pełnomocnictwo
wtedy powinno też być udzielone w takiej samej formie. Również dla określonych rodzajów
pełnomocnictw
przepisy
mogą
wymagać
określonych
form.
Ustanowienie
dalszych
pełnomocnictw jest dopuszczalne gdy:
1.
wynika to z treści pełnomocnictwa
2.
wynika to z ustawy
3.
wynika o ze stosunku prawnego.
Substytuci działają zawsze w imieniu mocodawcy, ich pozycja nie różni się od pełnomocników
bezpośrednich.
Jeżeli ustawa uzależnia skutki cz. p. od dobrej wiary oraz wad oświadczenia woli,
uwzględnia się zarówno mocodawcę jak i pełnomocnika.
●
Treść – mocodawca może udzielić pełnomocnictwa do dokonania takich cz. p. jakich on
sam może dokonać.
Typy:
●
pełnomocnitwo ogólne – obejmuje umocowanie do czynności zwykłego zarządu,
wymaga zachowania formy pisemnej ad solemnitatem.
●
pełnomocnitwo rodzajowe – wskazuje określoną kategorią cz. p. do których
umocowany jest pełnomocnik. Nie jest dopuszczalne w zakresie tych cz. p. gdzie
ustawa wymaga udzielenia pełnomocnitwa szczególnego.
●
Pełnomocnictwo szczególne – dot. indywidualnie określonych czynności prawnych.
●
Osoba czynna w lokalu przedsiębiorstwa przeznaczonego do obsługi publiczności,
poczytuje się w razie wątpliwości za umocowaną.
●
Jeżeli pełnomocnik ustanowił kilku pełnomocników, każdy z nich może działać
samodzielnie, chyba że jest to pełnomocnictwo łączne
●
Czynności same ze sobą są generalnie wyłączone, chyba że: ze względu na czynność
prawną, naruszenie interesów mocodawcy jest wyłączone lub mocodawca się na to godzi.
●
Pełnomocnik rzekomy (falsus procurator) – osoba która dokonuje czynności prawnej w
imieniu osoby reprezentowanej a nie ma do tego umocowania lub je przekracza. Działanie
takie nie pociąga bezpośrednich skutów dla reprezentowanego. Wyjątki:
1.
należy przyjąć że zawarta umowa nie jest bezwględnie nieważna, ponieważ
może być potwierdzona przez reprezentowanego.
2.
jednostrone cz. p. są od razu nieważne, chyba że osoba której o.w. zostało
zlożone wiedziała o tym (że nie ma umocowania) – wtedy cz. p. wymaga
potwierdzenia.
Potwierdzenie może nastąpić per facta concludentia, chyba że umowa wymaga f. Szczególnej.
Jeżeli pełnomonik po wygaśnięciu pełnomocnictwa, dokona w imieniu mocodawcy cz. p.
w granicach pierwotnego pełnomocnictwa, a druga strona działała w dobrej wierze – cz. p. wiąże
reprezentowanego chyba że osoba ta wiedziała lub z łatwością mogła się dowiedzieć o wygaśnięciu.
●
Stosunek będący podstawą pełnomocnitwa – wskazuje jaki jest cel udzielenia
pełnomocnictwa, jego sens gospodarczy.
●
Wygaśnięcie:
- wynika to z treści (np. termin, dokonanie jednej cz. p.)
- odwołanie (mocodawca może się zrzec tego uprawnienia, wymagany jest tutaj sens)
- śmierć – pełnomocnika lub mocodawcy. Aczkolwiek mocodawca może zastrzec, że
pełnomocnictwo nie wygasa, a w jego miejsce wejdą spadkobiercy.
- likwidajcja osoby prawnej
- zrzeczenie się
- utrata zdolności do czynności prawnych pełnomocnika.
W razie wygaśnięcia, pełnomocnik jest obowiązny zwrócić dokument pełnomocnictwa,
ewentualnie może żądać poświadczonego podpisu mocodawcy z zaznaczenie że pełnomocnictwo
wygasło.
52. Prokura – pełnomocnictwo swoista przystosowane do działalności gospodarczej
przedsiębiorcy.
●
Udzielnie:
- mogą tylko przedsiębiorcy (os. fizyczna, prawna, ułomna osoba prawna)
- wymaga formy pisemnej ad solemnitatem
●
przedsiębiorca powinien zgłosić fakt udzielenia prokury do rejestru przedsiębiorców.
●
Prokurent
- musi to być osoba fizyczna, mająca pełną zdolność do czynności prawnych
- nie może być przeniesiona na inne osoby przez prokurenta
- prokurent może ustanowić pełnomocników do poszczególnych czynności lub rodzajów
●
Zakres
●
można ustanawiać kilku prokurentów – łącznie lub oddzielnie, jak również prokurę
oddziałową.
●
odnosi się do reprezentowanego przedsiębiorcy, w zakresie związanym z innymi
podmiotami z prowadzeniem przedsiębiorstwa.
●
Nie można: zbyć przedsiębiorstwa, oddać go do czasowego korzystania, zbywać i
obciążać nieruchomości. Aczkolwiek można dokonać tego ale tylko na podstawie
pełnomocnictwa udzielonego do poszczególnych cz. p. w odpowiedniej dla nich formie.
●
Prokurent składający oświadczenie woli w postaci pisemnej, powinien złożyć swój
podpis zgodnie ze wzorem w rejestrze, oraz wskazać że występuje w roli prokurenta.
●
Wygaśnięcie
●
odwołanie
●
wykreślenie przedsiębiorcy z rejestru
●
ogłoszenie upadłości
●
likwidacja
●
przekształcenie przedsiębiorstwa
●
śmierć prokurenta.
1.
Ważność czynności prawnej
●
Nieistniejąca czynność prawna – tylko takie zachowania, w których nie można
rozpoznać oświadczenia woli.
●
czynność prawna bezwzględnie nieważna – jest ona nieważna od samego początku i to
z mocy prawa. Ma charakter definitywny, każdy i zawsze może się na nią powołać.
●
nieważność części czynności prawnej:
a) konwalidacja – rozumie się uznanie jej z mocą wsteczną, za czynność ważną w następstwie
jakichś faktów późniejszych. Można stosować tylko w przypadkach wskazanych w ustawie.
b) konwersja – przemiana nieważnej cz. p. na inną – ważną odpowiednia chociażby częściowo
hipotetycznej woli stron.
●
Wzruszalność – może być wzruszona przez:
a) same oświadczenie woli uprawnionego podmiotu – np. uchylenie się od błędu.
b) konstytutywnego orzeczenia sądu – prowadzącego do unieważnienia lub
zmiany
treści cz. p.
●
bezskuteczność zawieszona – tymczasowe wstrzymanie skutków dokonanej czynności
prawnej do momentu nadejścia określonego zdarzenia. Ustawa wskazuje sytuację,
w których powstaje stan bezskuteczności oraz zdarzenie od którego zależy pełnie
ziszczenie się cz. p. (np. osoba sama może potwierdzić cz. p. po uzyskaniu pełnej zd. d.
cz. p.)
●
bezskuteczność względna – cechą wyróżniająca jest ograniczony podmiotowo zakres
jej oddziaływania. Konstrukcja bezskuteczności względnej znajduje zastosowanie:
●
z mocy samego prawa (tzw. przedmiotowo-względna)
●
z mocy konstytutywnego orzeczenia sądu (tzw. podmiotowo-względna).
Przesłanki:
1.
A ma roszczenie wobec B
2.
Po powstaniu wspomnianego roszczenia, B zawarł z jakimś C umowę,
której wykonanie wykonanie czyni całkowicie lub częściowo niemożliwym
zadośćuczynieniu roszczeniu A wobec B
3.
jeżeli umowa B z C, była odpłatna, A może korzystać z ochrony tylko
wtedy, gdy strony tej umowy wiedziały o wcześniejszym roszczeniu A
wobec B. Nie wymagane jest aby wiedziały o tym, że wykonanie umowy,
uniemożliwi zadośćuczynienie roszczenia A wobec B. Natomiast jeżeli B i C
zawarli umowę nieodpłatną, to korzystne dla A konsekwencje przewidziane
w art. 59 nastąpią także wtedy, gdy B i C nie wiedzieli o wcześniejszym
roszczeniu A wobec B.
Skutki: jeżeli spełnią się przesłanki zastosowania art. 59, osoba trzecia może żądać
uznania umowy zawartej między B i C za bezskuteczną w stosunku do niej. O bezskuteczności
orzeka sąd w wyroku konstytutywnym. Uprawnienie to wygasa z upływem roku od zawarcia
umowy (B z C).
54. Dawność – zdarzenia prawne innego rodzaju niż cz. p. Ich swoistym elementem jest
upływ czasu. Zasadnicze cele dawności ustawodawca osiąga dwiema drogami:
1.
pierwsza prowadzi do nabycia prawa. Ten skutek prawny wiąże ustawa z
zasiedzeniem i przemilczeniem.
2.
druga prowadzi do osłabienia lub utraty przysługującemu komuś prawa, jeżeli nie
zrealizuje go w określonym czasie.
●
Przedawnienie
Przedmiot: wyłącznie cywilnoprawne roszczenia majątkowe (chyba że ustawa stanowi
inaczej).
Zarzut przedawnienia: po upływie określonego terminu, ten przeciwko kieruje się
roszczenie, może uchylić się od jego zaspokojenia. Nie uwzględnia się więc go z urzędu.
Aczkolwiek sąd może zarzutu tego nie uwzględnić, jeżeli uzna iż byłoby ono sprzeczne z ZWS.
Ten komu przysługuje uprawnienie, może zrzec się korzystania z tego zarzutu, jest to jednostronna,
nieformalna cz. p. która wymaga dojścia do drugiej strony i może być ważnie dokonana tylko po
upływie terminu przedawnienia.
Skutek: Roszczenie przedawnione nie gaśnie, a jedynie nie będzie mogło być przymusowo
zrealizowane. Przybiera ono charakter tzw. roszczenia niezupełnego.
Terminy:
a) trzyleni okres przedawnienia obejmeuje roszczenia o świadczenie okresowe oraz
roszczenie związane z prowadzeniem działalności gospodarczej (np. czynsz najmu, świadczenia
rentowne, odsetki, alimenty.
b) dziesięcioletni okres przedawnienia odnosi się do wszelkich innych roszczeń,
niewymienionych powżyej.
c) poza tym system prawny przewiduje terminy przedawnienia o innej długości.
Obliczanie biegu:
1) Bieg terminu przedawnienia rozpoczyna się – wg ogólnej reguły – od dnia, w którym
roszczenie stało się wymagalne, to znaczy gdy zaktualizował się obowiązek świadczenia.
2) Bieg przedawnienia o zaniechanie – rozpoczyna się w dniu, w którym ten, przeciwko
komu roszczenie przysługuje, nie zastosował się do treści zobowiązania.
3) Kiedy bieg przedawnienia uzależniony jest od podjęcia określonej cz. p. przez
uprawnionego – bieg terminu przedawnienia rozpoczyna się od dnia, w którym roszczeniue stałoby
się wymagalne, gdyby uprawniony podjął czynność w najwcześniejszym możliwym terminie.
Zawieszenie biegu przedawnienia:
1.
zdarzenia o charakterze obiektywnym, jakim jest siła wyższa, jeżeli uniemożliwi
uprawnionemu dochodzenie przed sądem lubi nnym organem powołanym do
rozpozania spraw danego rodzaju – przez czas trwania tej przeszkody.
2.
łączacy uprawnionego z osobą, przeciwko której skierowane roszczenie, określony
stosunek rodzinny lub opiekuńczy. Czyli roszczenia jednego małżonka przeciwko
drugiemu, dzieci przeciwko rodzicom przez czas trwania władzy rodzicielskiej,
osób niemających pełnej zd. d. cz. p. przeciwko osobom sprawującym nad nimi
opiękę lub kuratelę.
Roszczenie które przysługuje osobie, która nie ma pełnej zd. d. cz. p., nie może się
przedawnić wcześniej niż z upływem dwóch lat od ustanowienia dla niej przedstawiciela
ustawowego lub od dnia ustania przyczyny jego ustanowienia. Stosuje sięto odpowiednio do biegu
przedawnienia przeciwko osobie, co do której isnieje podstawa do jej całkowitego
ubezwłasnowolnienia.
Przerwa biegu przedawnienia: nie uwzględnia się czasu, jaki minął od rozpoczęcia biegu
przedawnienia czyli biednie więc od nowa. Powoduje to:
1.
podjęcie dochodzenia roszczenia – przerwę powoduje każda czynność dokonan
przed organem powołanym do rozpatrywania sporu lub egzekwowania roszczeń
danego rodzaju, jak również przed sądem polubownym, jeżeli czynnośc ta
została powzięta bezpośrednio w celu dochodzenia, ustalenia, zaspokojenia
lub zabezpieczenia roszczenia. Przedawnienie biegnie od nowa, od zakończenia
postępowania przed w/w organami.
2.
uznanie roszczenia – przez osobę, przeciwko której roszczenie przysługuje.
Polega to na zakomunikowaniu tylko przeświadczenia o istnieniu uznawanego
roszczenia. Skutek prawny tego oświadczenia wiedzy wywiera uznanie gdy dojdzie
do wiadomości wierzyciela. Może być wyrażone w dowolnej formie.
Terminy zawite (prekluzyjne) - wskutek bezczynności podmiotu uprawnionego w ciągu
określonego terminu następuje wygaśnięcie przysługującego mu prawa, mają charakter
bezwzględnie obowiązujący.
Typy:
a) terminy do dochodzenia prawa przed organem państwowym np. terminy dochodzenia
roszczeń, dochodzenia praw stanu cywilnego.
b) terminy do dokonywania czynności pozasądowych np. terminy do wykonywania
zawiadomień.
c) terminy wygaśnięcia prawa podmiotowych.
Skutki: powoduje wygaśnięcie uprawnienia, sąd lub inny organ uwzględnia ten fakt z
urzędu. Analogicznie stosuje się przepisy o przedawnieniu związane z siłą wyższą (zawieszenie),
oraz uznaniem (przerwanie).