-

 1 -

 

! Biblia ! 

– literatura boska – „pisana z bożego natchnienia” 

– Bibia („Przmierze”, „Testament”) – nazwa zlatynizowana (z j. łacioskiego) ukształtowała się w średniowieczu 

– spisywana ok. 1000 lat 

– 5-cio ksiąg Mojżesza – XIIIw. p. n. e.  

 

Biblia chrześcijaoska: 

– Stary Testament został ukooczony ok. I w. p. n. e.  ––––> księga judaizmu (plemion hebrajskich) 

– Nowy Testament od ok. 53r. n. e. do 96 r. n. e. 

– Ostateczna wersja Bibli zatwierdzona na soborze Trydeoskim (1546r.); powstaje kanon – ustalono które z ksiąg są zaliczane do 

Biblii chrześcijaostwa 

 

Nowy Testament: 

– Ewangelia św. Mateusza, św. Marka, św. Łukasza, św. Jana 

– Dzieje apostolskie (głównie losy św. Piotra i św. Pawła) 

– Listy apostolskie (św. Piotra, św. Jakuba, św. Pawła) 

 – Apokalipsa według św. Jana 

– Interpretacja tekstu + historia i tradycja – jako sposoby odczytywania Biblii 

– Biblia protestancka – w okresie reformacji odrrzuciła łącznie 14 ksiąg np. niektóre listy św. Piotra, św. Jana; Apokalipse św. Jana 

(uznali, że nie powstały one z bożego natchnienia tylko z domysłu ludzkiego) 

– dodatki apokryficzne – domysły; elementy legendarne nawiązujące tematycznie do Biblii, ułatwiały jej odbiór; rozwineły się w 

średniowieczu 

 

Biblia jako tekst: 

– okres staropolski (IX – XVIIw.) – 6 tłumaczeo Biblii  

– w roku 1455 ukooczono pierwsze tłumaczenie Biblii (rękopis – jeden egzemplarz) dla królowej Zofii 

– Biblia szaroszpatacka – od węgierskiego Saros Patak (nazwa od miejscowości w której ją przechowywano) 

– w roku 1563 – Biblia brzeska – kalwioska (protestancka), tłumaczenie zespołowe, kunszt języka 

– pod koniec XVIw. (1599r.) – Biblia w tłum. ks. Jakuba Wójka (jezuity) – najpiękniejsze tlumaczenie Biblii do czasów 

współczesnych; cześd fragmentów tłumaczona przez zakonników jezuickich 

– Biblia Tysiąclecia – opracowana przez zespół bilbistów (wsparty przez wybitnych uczonych w Tyocu) 

 

Psalmy Dawidowe (psałterz dawidów) – najczęściej tłumaczone 

– rękopis zwany psałterzem floriaoskim (XIVw.) 

– psałterz Puławski 

– psałterz Jana Kochanowskiego 

– Pieśni nad Pieśniami (król Salomon, syn Dawida) – wyznania i obrazy miłości 

 

Funkcje Biblii: 

– kształtowanie światopoglądu, systemu moralnego 

– wzorce postępowania, zachowao, wyborów 

– źródło inspiracji, postaci, historii 

– żywotopisarstwo; homiletyka (dział teologii, zajmujący się kaznodziejstwem, głoszeniem kazao) 

– powieści epickie; oratoria (gatunek muzyki dramatycznej o treści religijnej); misteria (jeden z podstawowych rodzajów środków 

poetyckich średniowiecznego dramatu religijnego) 

~ Topos Raju ~ 

! W świecie Greków ! 

! Literatura i kultura wieków średnich ! 

~ Średniowiecze w Polsce ~ 

 

-

 2 -

 

~ Średniowiecze w Europie ~ 

! Renesans ! 

~ Renesans w Polsce ~ 

 

~ Anglia elżbietańska - William Szekspir ~ 

– Dramaturgia literatury anglikaoskiej 

–Anglia cieszyła się sukcesami, prestiżami, zwycięstwem w walce z Hiszpanią; szlaki herbaciane, ceramiczne; wyzwolenie się od 

wpływów rzymskich’ niezależnośd od Francji; wzrost dobrobytu i gospodarczy; świadomośd swej wyższości i świetności; w literaturze 
powrót do historii i własnej tradycji; tematy narodowe z historii Anglii 

– Charles Marlove – boje o tron angielski, wprowadził wątki hisoryczne 

– centra rozrywki: teatr, plebejska rozrywka po drugiej stronie Tamizy 

– TEATR – „Czerwony Lew”, „Pod Różą”, „Łabędź”, „Kurtyna”, „Pod kulą ziemską” – ich najwyższa cześd na kształt wieży, na której 

wisi proporzec z logo teatru; teatry drewniane; izolacja od aglomeracji miejskiej 

– pierwsze afisze teatralne – kartka obiążona listwą, ulotki 

– heroldzi – zapowiadacze spektakli 

– wciągnięcie flagi – czarna: tragedia, biała: komedia 

– teatr jako budowla zhierarchizowana, loże 

– Jan Koff – teatrolog, „dramaturgia przedstawia stale ten sam schemat” 

– Londyn – baza sztuki aktorskiej 

– John Green – jego zespół aktorski przybywa do Polski, budowla w stylu szekspirowskim w Gdaosku 

– przedstawienie wystawiano 2-6 razy 

– tworzenie spółek aktorskich, wspólne pisanie repertuaru 

– Teatr prywatny prowadzony przez Johna Lyly – repertuar deklamacyjny (wiersze o przeciwstawnym nastroju), teatr dziecięco-

młodzieoczy 

– królowa Elżbieta II podejmuje patronat nad teatrami – przekazuje teatrom swoje stroje 

– ubiór dworski zastąpi ubiór autentyczny, historyczny 

– brak dekoracji w teatrze angielskim 

– współuczestniczenie widza w spektaklach 

– informacja o miejscu akcji napisana na tabliczce na scenie 

–Szekspir pojawia się w Londynie w wieku 27 lat (urodził się w Stratford), zostaje współudziałowcem The Globe Theatre 

– czas przechylania siędramaturgii renesansowej w kierunku baroku 

– ramy twórczości Szekspira to komedie – „Komedia Omyłek” (model del arte), „Poskromienie złośnicy”, „Burza” (z 1611 roku 

zamyka twórczośd 

– komedie pozbawione błazeostwa, pełne romantycznego nastroju, fantazji, świata baśni 

– akcja komedi Włochy, Wenecja 

– w tragediach Szekspir pisze sztuki pod określonych aktorów, wykorzystuje ich cechy 

– schemat walki o władzę w tragediach, zbudowany wokół jednostki kreującej historię 

–1595r. – tragedia, która jest pełna ducha młodości i lirycznej ekstazy, połączenie kategorii miłości i śmierci 

– akcja w Weronie – pojawia się nieunikniona fatalnośd; oparcie na wyglądzie bohaterów; strumieo słów – Szekspir tak dobierał 

słowa, aby miały instrumentację muzyczną (monologi, scena balkonowa) 

– tragedia niezawiniona, dramatyzma postaci 

– 1601r. – wystawienie „Hamleta”, Szekspir jako Duch Ojca 

–HAMLET – idea dramatyczności, tragiczności; walor uniwesalny, przesłanie spełnia się wszędzie; postacie wyraziście różnią się od 

siebie społecznie, charakterologicznie, kostiumowo, nastrojowo; wewnętrznie sprzeczny charakter postaci; bohaterowie 
nieprzewidywalni (zanika zasada stałych charakterów) 

 

-

 3 -

 

– często grany w skrócie 

 

Streszczenie: 

– akcja na zamku w Elsynorze; Hamlet znany w Danii 

– śmierd króla; jego małżonka poślubia królewskiego brata 

– Hamlet dowiaduje się, że duch Ojca pojawia się w murach zamku; Ojciec poleca Hamletowi znaleźd morderce, składa pośmiertny 

los w ręce syna, nakazuje pogardzad matką 

– Hamlet chce się zemścid na matce, ale pragnie też jąocalid – sprzecznośd odczud 

– „Hamlet” odwołuje się do koncepcji teatru w teatrze – dworski teatr przybywa na uroczystości dworskie – spektakl „pułapka na 

myszy”; najważniejsza scena wlewania trucizny do ucha (tak brat królewski pozbył się króla); ujawnienie prawdy 

–tragedia o udowodnieniu winy, pewna opowieśd o miłości – hamlet kocha Ofelię z wzajemnością, jednak w świecie zbrodni nie 

ma miejsca na miłośd – gra Hamleta szalonego i wypędza Ofelię, nakazuje jej iśd do zakonu, po czym ta popełnia samobójstwo 

– dopełnia się dzieło zemsty (prawie wszyscy bohaterowie giną) 

– przybywa Fortynbras, który chce zemścid się za śmierd ojca (zabił go ojciec Hamleta) 

– Hamlet człowiek wykształcony wszechstronnie, rycerz, dworzanin, uczony; pełny synowskiej wrażliwości 

– Hamlet może byd każdym (uniwersalnośd); postad z moralitetu, staje sięobrazem każdego człowieka 

– Hamletowe rozterki („byd, albo nie byd”) 

– vanitas vanitatum (marnośd, nad marnościami)  – czaszka królewskiego błazna, która teraz przypomina ostatecznośd człowieka 

 

Szekspir w Polsce: 

–znał Polskę, wiedział o jej istnieniu – w „Hamlecie” motyw polskich oddziałów walczących z duoskimi 

– wystawiano tragedie – „Romeo i Julia”, „Juliusz Cezar” 

– w 1723r. szlak wyjazdów do Londynu, aby obejrzed szekspirowskie przedstawienia – hetman polski Wacław Rzewuski poznaje 

anglieskie angielskie teatry, brak ośmiokątnych teatrów szekspirowskich (spłoneły) 

– Rzewuski pisał dramaty, chciał dwiczyd sztukę w Londynie, inspiracje szekspirem, tragedie i komedie wzorowane na historii 

ojczystej – „Żółkiewski”, „Władysław pod Warną”; traktat o nauce wierszopisarskiej w 1752, poradnik sztuki poetyckiej, poradnictwo 
dramaturgiczne, pochwała preromantyzmu Szekspira 

– Stanisław August Poniatowski wyjeżdża do Londynu; Czartoryscy również – w Polsce pojawiają się zbiory księgowe Szekspira w 

bibliotece u Puławach; portret Szekspira w Domku Gotyckim – „geniusz namiętności”; Izabela wyrusza do domu rodzinnego Williama 

 

Jubileusze Szekspirowskie obchodzone w Starford 

 

~ Renesans włoski ~ 

~ Renesans hiszpański ~ 

! Barok !