Budowa i funkcje liścia u roślin nasiennych

1. Funkcje liści:

a) typowe (podstawowe) to:



fotosynteza,



oddychanie wewnątrzkomórkowe;



wymiana gazowa;



transpiracja (wyparowywanie wody);

b) inne funkcje:



spichrzowa (magazynowanie substancji organicznych), np. liścienie zarodka w

nasionach, pęd cebuli (liście spichrzowe);



ochronna, np. liście łuskowate cebuli, kolce i ciernie;



pułapkowa, np. owadożerne – rosiczka, dzbanecznik;



czepne, np. wąsy czepne u grochu;



magazynowanie wody, np. aloes, agawa (w blaszce liściowej);



rozmnażanie wegetatywne;



zwabiająca – płatki kwiatów (odmiana liścia);



generatywna (rozmnażania płciowego) – pręciki i słupki w kwiatach.

2. Części składowe pojedynczego liścia:

a) blaszka liściowa,
b) ogonek liściowy (u jednoliściennych przeważnie brak),
c) nasada liścia,
d) przylistki (przy nasadzie).

3. Rodzaje liści:

a) pojedyncze:



o blaszce niepodzielonej o różnorodnym kształcie, np. równowąski, jajowaty,

sercowaty, strzałkowaty;



o blaszce podzielonej, np. u klonu, mniszka lekarskiego, dębu;

a. szpilkowy
b. igłowy
c. równowąski
d. lancetowaty
e. owalnie lancetowaty
f. jajowaty
g. spiczasto-jajowaty
h. odwrotnie jajowaty
i. łopatkowaty
j. eliptyczny
k. okrągły
l. nerkowaty
m. odwrotnie sercowaty
n. sercowaty
o. romboidalny
p. pierzastowrębny
r. oszczepowaty
s. strzałkowaty
t. trójkątny

b) złożone (wiele blaszek liściowych):



pierzaste, np. bez czarny, robinia pseudoakacja;



dłoniaste, np. kasztanowiec.

4. Brzeg blaszki liściowej może być:



cały, np. jukka,



piłkowany,



karbowany,



ząbkowany,



orzęsiony.

5. Unerwienie blaszki liściowej:



pierzaste i dłoniaste u dwuliściennych;



równoległe i łukowate u jednoliściennych i części nagonasiennych;



widlaste = wachlarzowate, np. paproć, miłorząb.

6. Ulistnienie pędu:

a. liść trójlistkowy
b. dłoniasto złożony
c. wachlarzowatopalczasty
d. parzystopierzasty
e. nieparzystopierzasty z wąsami
f. podwójnie
nieparzystopierzasty.

A. liść całobrzegi
B. liść karbowany
C. liść ząbkowany
D. liść piłkowany
E. liść podwójnie piłkowany
F. liść ząbkowany z kolcami
G. liść poszarpany
H. liść falisto wcięty.

a, b. pierzaste
c. równoległe (łukowate)
d. dłoniaste
e. wachlarzowate

a. skrętoległe
b. nakrzyżległe
c. naprzeciwległe
d. okółkowe

7. Przekrój poprzeczny przez igłę sosny:

8. Przekrój poprzeczny przez blaszkę liściową:

9. Liście u jednoliściennych posiadają blaszki wydłużone, równowąskie, bez ogonka

liściowego. Brak zróżnicowania na miękisz palisadowy i gąbczasty. Aparaty
szparkowe w porównaniu do dwuliściennych są większe i mniej liczne, czasem
występują też w skórce górnej, np. u niektórych traw.

10. Przystosowania organów roślinnych do pełnionych funkcji:

a) Korzeń:



tkanka miękiszowa (ma charakter tkanki twórczej), czyli perycykl (okolnica) –

odgrywa ważną rolę w powstawaniu korzeni bocznych;



strefa włośnikowa – pobieranie wody z gleby;



strefa wydłużania – wzrost i różnicowanie się komórek;



stożek wzrostu korzenia – jest to tkanka twórcza produkująca komórki;



strefa korzeni bocznych – przyrost wtórny korzenia (na grubość), co pomaga

utrzymać dużą roślinę;



dzięki modyfikacjom, korzeń może spełniać wiele różnych funkcji, np.
wchłanianie wody, gromadzenie substancji zapasowych;



tkanka wzmacniająca w centrum uodparnia korzeń na zerwanie.

b) Łodyga:



ulega przyrostowi na grubość dzięki miazdze (kambium), co ułatwia

utrzymanie rośliny w podłożu;



skórka chroni łodygę przed uszkodzeniem i utratą wody;



drewno i łyko zawarte w łodydze umożliwiają transport substancji
pokarmowych i wody z liścia do korzenia i z korzenia do liścia;



ulega modyfikacjom i może spełniać różnorodne funkcje, np. spichrzową,
asymilacyjną;



rozłogi, kłącza, bulwy, rozmnóżki i sadzonki pędowe umożliwiają
rozmnażanie wegetatywne;



tkanka wzmacniająca pod skórką uodparnia na złamanie.

c) Liść:



Fotosynteza:

- jest płaski, więc ma dużą powierzchnie asymilacyjną;
- aparaty szparkowe – pobieranie CO

2

, wydalanie O

2

(wymiana gazowa);

- posiada miękisz asymilacyjny zawierający wiele chloroplastów;
- wiązki przewodzące otoczone tkanką wzmacniającą rozgałęziają się
wielokrotnie i tworzą unerwienie liścia; tkanka wzmacniająca umożliwia
ustawienie liści w odpowiedniej pozycji do światła, a nerwy usztywniają
blaszkę liściową i doprowadzają wodę i sole mineralne do każdej komórki
liścia, a odprowadzają z tych komórek asymilaty – produkty fotosyntezy;
- miękisz gąbczasty – przestwory międzykomórkowe są magazynem
powietrza;
- przezroczysta skórka i kutykula przepuszczają światło.



Wymiana gazowa:

- umożliwia ją skórka z aparatami szparkowymi;
- cienka skórka.



Ochrona przed utratą wody:

- kutykula,
- aparaty szparkowe,
- aparaty szparkowe w skórce dolnej,
- włoski na powierzchni liścia.