Gospodarka światowa-zbiorowo ć różnorodnych organizmów i instytucji funkcjonujących zarówno na poziomach krajowych,

jak i na szczeblu międzynarodowym, tzn. np. regionalnym, pozaregionalnym lub globalnym (np. przedsiębiorstwa krajowe i

międzynarodowe/transnarodowe, gospodarki narodowe, ugrupowania integracyjne, organizacje międzynarodowe) bezpo rednio

lub po rednio zajmujących się działalno cią gospodarczą oraz powiązanych z sobą w pewien cało ciowy system poprzez sieć

międzynarodowych stosunków ekonomicznych.

Gospodarka wiatowa to nie tylko prosta suma (zbiorowisko) elementów składowych w postaci organizmów i instytucji o

charakterze gospodarczym. Równie ważnym jej elementem składowym jest łączące je spoiwo w postaci nawiązywanych i
utr

zymywanych przez nie (aczkolwiek wciąż zmieniających się pod względem, np. zakresu, struktury rzeczowej, formy,

kierunków, intensywno ci) międzynarodowych stosunków ekonomicznych.
Globalizacja-

jest to proces coraz bliższego, realnego scalania gospodarek narodowych, przejawiającego się w dynamicznym

wzro cie obrotów handlowych międzynarodowych przepływów kapitałowych i usługowych będący efektem rosnącej tendencji do

traktowania przez coraz większą liczbę przedsiębiorstw całego wiata jako rynku zbytu.
Co spo

wodowało, że zaczęli my mówić o globalizacji jako zjawisku powszechnym?

Niewątpliwie punktem wyj cia jest nowa faza rewolucji naukowo-technicznej, zwanej informatyczną. Na kształt tej rewolucji

wpłynęło wiele wynalazków o epokowym wręcz wymiarzeŚ
-1975r.-IBM

wypuszcza na rynek pierwszą drukarkę laserową,

-1983r.-firma Apple przedstawia pierwszy komputer osobisty (PC),
-

początki lat 80-to powszechny dostęp do anten satelitarnych, wcze niej używanych w badaniach kosmicznych czy wojskowo ci,

-

II połowa lat 80-wchodzą do powszechnego użytku komputery przeno ne,

-1990r.-

AT&T Laboratories przedstawia pierwszy procesor optyczny, pracujący 1000x szybciej od tradycyjnego procesora,

opartego na układach zintegrowanych i mini tranzystorach,
-

początek lat 90-wchodzą na masową skalę telefony komórkowe.

Na zjawisko globalizacji składa się kilka, wzajemnie nakładających się procesów, z których za najważniejsze należy uznaćŚ
-

rosnącą współzależno ć całego wiata

-

wyłanianie się „rynku wiatowego” w wyniku rosnących obrotów w handlu, zwiększających się inwestycji oraz szybkich

przepływów kapitałowych
-

liberalizację gospodarki i otwieranie narodowych rynków nie tylko dla wygodnego przepływu towarów ale także kapitałów,

usług oraz ludzi (siła robocza)
-

autonomizację sektora finansowo-bankowego w stosunku do rządów państw

-

oderwanie się przepływów kapitałowych spod nadzoru rządów

-

ujednolicenie się wzorców zachowań, a także metod produkcji, znaków firmowych itp., co najczę ciej wiąże się z

upowszechnieniem ich przez dynamiczne ro

zwijające się korporacje transnarodowe

-

nasilenie się konkurencji globalnej

-

upowszechnienie technologii i wiedzy, prowadzące do tworzenia nowej jako ciowo cywilizacji.

Przedsiębiorstwo krajowe-podstawowy podmiot gospodarki wiatowej. Źziała w ramach okre lonej gospodarki narodowej.

Staja się podmiotami gospodarki wiatowej wówczas, gdy w związku ze swoja działalno cią nawiązują i utrzymują znaczące pod

względem zakresu, charakteru, bąd też utrzymuje międzynarodowe stosunki ekonomiczne z innymi podmiotami gospodarki

wiatowej.

Proces umiędzynarodawiania się przedsiębiorstw krajowych przebiega w 3 etapachŚ
1.

Umiędzynarodowienie sfery wymiany, co dokonuje się zazwyczaj poprzez eksport własnych produktów, bąd import

niezbędnych do produkcji surowców, materiałów, półfabrykatów itp. Tą wła nie drogą przedsiębiorstwo krajowe nawiązuje

najczę ciej pierwsze kontakty zagraniczne, zapoznaje się z warunkami działania na rynku międzynarodowym, a reaguje na

różnorodne sygnały płynące z tego rynku (sygnały celowe, koniunkturalne, z zakresu polityki handlowej)-dostosowuje się do

warunków na nim panujących. I chociaż jest usytuowane w konkretnej gospodarce narodowej, włącza się w system

międzynarodowych powiązań i zależno ci.

2. Pełne wej cie na rynek zagraniczny (międzynarodowy) poprzez podjęcie za granicą produkcji towarów lub innej

bezpo redniej działalno ci gospodarczej, czego motywem może być, np. chęć rozszerzenia skali produkcji i zbytu, chęć zdobycia

nowego rynku. Na tym etapie przedsiębiorstwo przestaje być już przedsiębiorstwem krajowym a staje się przeważnie

przedsiębiorstwem międzynarodowym (korporacja transnarodową).

3. Globalizacja przedsiębiorstwa, tzn. całkowite umiędzynarodowienie i przedsiębiorstwa i jego działalno ci, a więc pełne

przestawienie się na działanie w skali rynku międzynarodowego, tzn. globalny zasięg działalno ci, globalna strategia.
Korporacje transnarodowe-a)

są to przedsiębiorstwa prowadzące działalno ć gospodarczą, która ma zasięg międzynarodowy

oraz b)

posiadające w związku z tym swoje filie zagraniczne. Korporacją transnarodową można okre lić przedsiębiorstwo

prowadzące działalno ć produkcyjną, usługową itp. w co najmniej dwóch krajach oraz posiadające-również w co najmniej dwóch
krajach-

swoje filie bąd oddziały, będące w cało ci lub w czę ci własno cią przedsiębiorstwa macierzystego i działające pod jego

kontrolą.
Gospodarka narodowa-

jest to struktura, w której sumuje się działalno ć gospodarczą przedsiębiorstw krajowych, a także tych

korporacji transnarodowych, które włączyły daną gospodarkę narodową, bąd jej okre lone działy w sferę swojego działania.
Organizacje gospodarcze o charakterze gospodarczym: handlowe (WTO-1995, OECD-

1960), finansowe (B , MFW}-1944).

Ugrupowania integracyjne-

wyra nie wyróżniający się ma tle otoczenia względnie jednolity, nowy organizm gospodarczy,

obejmujący dwa lub więcej kraje (gospodarki narodowe).

W obrębie takiego organizmu spoiwem jego domeny składowe (tzn. kraje i ich gospodarki) jest proces integracji gospodarczej,

polegający na dostosowywaniu się struktur gospodarczych elementów składowych (gospodarek narodowych integrujących się

krajów, poszczególnych gałęzi tych gospodarek, działających w ich ramach przedsiębiorstw itd.). w wyniku za takich procesów

dostosowawczych powstaje stopniowo wewnętrznie przekształcona, nowa, jednolita struktura gospodarcza, obejmująca obszar

całego ugrupowania.

Powstające i działające współcze nie międzynarodowe ugrupowania integracyjne maja charakter regionalny, tzn. tworzą je
zwykle

kraje należące do tego samego regionu geograficznego, najczę ciej sąsiadujące z sobą i reprezentujące zbliżony poziom

rozwoju gospodarczego.

Warunki międzynarodowej integracji gospodarczejŚ

1) komplementarno ć, czyli wzajemne dopasowanie struktur gospodarczych
2) odpowiednia infrastruktura,

np. rozwinięte połączenia kolejowe, drogowe itd.

3) sprzyjająca polityka ekonomiczna, np. wzajemne udzielanie sobie preferencji celnych para- i pozataryfowych, koordynacji
polityki gospodarczej itd.

Główny cel międzynarodowej integracji gospodarczejŚ WZROST źFźKTYWNO CI GOSPOŹARCZźJ, CZźGO WYRAZźM
JEST PRZYROST DOCHODU NARODOWEGO.

Przesłanki integracji gospodarczejŚ
a) polityczne:
-

jednolity ustrój

-

zbieżno ć celów polityki zagranicznej

b) społeczno-gospodarcze:
-przyspieszenie tempa wzrostu dochodu narodowego; wzrost poziomu dobrobytu
-

większe możliwo ci zakupu i zbytu towarów

-

wzrost korzy ci z tytułu zwiększenia skali produkcji

-

rozwój specjalizacji i kooperacji produkcji

-

rozwój techniki i nauki

c) inne:
-

potrzeba kształtowania infrastruktury.

Instytucjonalno-

organizacyjne formy ugrupowań integracyjnychŚ

1. STRźFA WOLNźGO HANŹLU= brak ceł wewnętrznych

2. UNIA CźLNA= brak ceł wewnętrznych+ wspólna taryfa celna

3. WSPÓLNY RYNźK= brak ceł wewnętrznych+ wspólna taryfa celna+ swobodny przepływ kapitału
4. UNI

A GOSPOŹARCZA= brak ceł wewnętrznych+ wspólna taryfa celna+ swobodny przepływ kapitału+ harmonizacja polityki

gospodarczej
5. UNIA GOSPODARCZO-

WALUTOWA= brak ceł wewnętrznych+ wspólna taryfa celna+ swobodny przepływ kapitału+

harmonizacja polityki gospodarczej
6. UNIA GOSPODARCZO-

POLITYCZNA= brak ceł wewnętrznych+ wspólna taryfa celna+ swobodny przepływ kapitału+

harmonizacja polityki gospodarczej+ pełna koordynacja (unifikacja) polityki wewnętrznej, zagranicznej, obronnej

Przykłady ugrupowańŚ
1. EFTA- Europejskie Stowarzyszenie Wolnego Handlu (Irlandia, Norwegia, Szwajcaria, Liechtenstein)
CEFTA-

rodkowoeuropejskie Porozumienie o Wolnym Handlu (Czechy, Słowacja, Polska…)

2. Czechy-

Słowacja

Szwajcaria-Liechtenstein
Andeau group (Boliwia, Ekwador, Kolumbia, Peru, Wenezuela)
3. EWWiS (od 1958r. EWG/WE/UE)-

źuropejska Wspólnota Węgla i Stali (Belgia, Holandia, Luksemburg, RFN, Włochy,

Francja, Dania, Irlandia, Wlk. Brytania, Grecja, Hiszpania, Portugalia, Austria, Szwecja)
Euroatom-

źuropejska Wspólnota źnergii Atomowej (jak wyżej+ 12 nowych państw po 2004r.)

4. BENELUKS (EWG/WE/UE)- Unia Beneluksu (Belgia, Holandia, Luksemburg)
UE-

Unia źuropejska (jak wyżej w pkt.3)

5. Uź (jw. z wyjątkiem Wlk. Brytanii, Źanii i Szwecji)

6. nie występuje- w praktyce bliska jest UE.

Na poziomie strefy wolnego handlu i unii celnej można wskazać następujące ekonomiczne korzy ci integracji europejskiejŚ
-

podniesienie efektywno ci produkcji spowodowane wzrostem specjalizacji opartej na przewagach komparatywnych lub

konkurencyjnych,
-

zwiększenie poziomu produkcji związane z lepszym wykorzystaniem korzy ci skali, które są następstwem wzrostu rozmiarów

rynku.
-

poprawa międzynarodowej pozycji ugrupowania, będąca następstwem jego wielko ci i siły ekonomicznej,

-

wymuszenie wzrostu rentowno ci i skuteczno ci działania firm jako konsekwencji zaostrzenia konkurencji.

Gdy ugrupowanie integracyjne przybiera postać wspólnego rynku lub unii ekonomiczno-walutowej można się spodziewaćŚ
-

wzrostu mobilno ci czynników wytwórczych w skali ugrupowania

-koordynacji polityki monetarnej i fiskalnej,
-

wyższego tempa wzrostu gospodarczego i zmniejszenia stopy bezrobocia, a także lepszego zastosowania i wykorzystania

zasobów dla realizacji ujednoliconych lub wspólnych zadań.

Ugrupowania integracyjne mogą mieć charakter:
a) formalny

(zinstytucjonalizowany), tzn. występować w postaci międzynarodowych organizacji integracyjnych czy

gospodarczych, posiadających odpowiednie struktury organizacyjne, organy itd., które maja na celu sprzyjać procesom
integracyjnym (UE, EFTA, NAFTA, CEFTA);
b) nieformalny

(niezinstytucjonalizowany), tzn. mogą je tworzyć formalnie niezorganizowane grupy krajów, które są silnie

powiązane ze sobą gospodarczo, i pomiędzy którymi zachodzą rzeczywiste procesy integracyjne.
Efekt kreacji-

zwiększa dochód narodowy uczestników. Po zniesieniu ceł i innych barier, import z unii celnej staje się bardziej

konkurencyjny od towarów wytwarzanych w kraju. Na terenie ugrupowania następujeŚ
-ograniczenie produkcji nieefektywnej,

-bardziej wydajne zastosowanie

czynników produkcji,

-

wzrost wzajemnego eksportu i importu (czyli realizowanie korzy ci z handlu) dzięki wcze niejszemu zwiększeniu produkcji,

-

wzrost konsumpcji państw członkowskich.

Efekt przesunięcia-niekorzystny dla zmian dochodu i konsumpcji. Występuje, je li handel wewnętrzny zwiększa się kosztem

ograniczenia wymiany z bardziej efektywnymi państwami trzecimi. Następstwa zmniejszenia barier handlowychŚ
-

tanieją towary unijne (choć poza ugrupowaniem są tańsze koszty produkcji i ceny są niższe),

-

następuje zmiana kierunków handlu,

-pogorszenie terms of trade*,

Spada konsumpcja w państwach członkowskich oraz w państwach trzecich.
*terms of trade=

�� � �� ó� ��

�� �� ℎ

�� � �� ó� �

�� �� ℎ

Bilans

płatniczy-to zestawienie wszystkich transakcji dokonywanych między rezydentami krajowymi a zagranicą w danym

okresie, najczę ciej 1 roku. Bilans płatniczy jest narzędziem, które stosując techniki księgowe, pozwala okre lić sytuację

finansową „na styku” z otoczeniem zewnętrznym.
Rezydenci-

osoby lub podmioty prawne zamieszkałe na stałe na obszarze danego kraju. Zgodnie z tym osoby czasowo

przebywające za granicą (tury ci, dyplomaci, żołnierze, okresowi emigranci) są traktowane jako rezydenci kraju swojego
pochodzenia.

Bilans płatniczy sporządzany jest zgodnie z zasadami księgowo ci. W związku z tym, taj jak w każdym bilansie, wszelkie

transakcje zapisywane są w nim podwójnieŚ po stronie debetowej (-) i po stronie kredytowej (+).
Transakcje debetowe-to transakc

je, które pociągają za sobą płatno ć wobec rezydenta zagranicznego. W przypadku Polski

transakcjami debetowymi będzie, np. import japońskiego samochodu, kupno biletu na przelot samolotem Lufthansy do

Frankfurtu, czy przepływ krótkookresowego polskiego kapitału za granicą.
Transakcje kredytowe-

to transakcje pociągające za sobą otrzymanie płatno ci z zagranicy. Transakcjami kredytowymi będzie,

np. eksport węgla przez spółkę węglową, zakup przez cudzoziemca biletu na przelot samolotem LOT-u do Warszawy, czy
dywidendy uzyskane przez polskiego posiadacza akcji IBM.

Struktura bilansu płatniczego

W bilansie płatniczym wyróżniamy 3 podstawowe czę ciŚ

1. bilans obrotów bieżących

2. bilans obrotów kapitałowych

3. bilans obrotów wyrównawczych 4. bilans błędów i opuszczeń-nie należy do żadnych transakcji

Ad.1. składa się z 4 bilansówŚ
a) bilans handlowy (towarowy)

b) bilans usług

c) bilans procentów i dywidend

d) bilans transferów jednostronnych

Ad.2. składa się z 2 czę ciŚ

a) rachunek kapitałowy
b) rachunek finansowy.

Bilans obrotów bieżących (rachunek bieżący)-to zestawienie płatno ci danego kraju wynikające z międzynarodowego obrotu
towarami

i usługami, dochodów z kapitału i transferów jednostronnych. Transakcje księgowe w bilansie obrotów bieżących nie

powodują powstania przyszłych zobowiązań.
Bilans handlowy (towarowy)-

to zestawienie płatno ci z tytułu eksportu i importu dóbr. Jeżeli wpłaty uzyskane z eksportu

przewyższają wypłaty wynikające z importu, mówimy o nadwyżce obrotów handlowych. W przeciwnym przypadku mówimy o
ich deficycie.

Bilans usług-to zestawienie płatno ci z tytułu obrotów usługami. Najważniejszą pozycję tej czę ci bilansu obrotów bieżących

stanowią na ogół transakcje zakupu i sprzedaży usług transportowych. W wielu krajach duża czę ć tego bilansu przypada także

na inne usługi, przede wszystkim turystyczne, naukowe, ubezpieczeniowe, prawne czy konsultingowe.

Bilans procentów i dywidend (saldo dochodów)-to zestawienie wpływów i wydatków z tytułu obsługi kapitału i pracy (krajowej

za granicą i zagranicznej w kraju). W tej czę ci bilansu obrotów bieżących są księgowane dywidendy od inwestycji bezpo rednich
i odsetki od naliczonych (uzyskanych)

kredytów oraz zarobki uzyskane za granicą.

Bilans transferów jednostronnych (transfery bieżące)- to zestawienie transakcji stanowiących jednostronny przepływ dóbr,

usług lub rodków finansowych, którym nie towarzyszy przepływ płatno ci lub dóbr i usług w drugą stronę. Źo tej czę ci bilansu

obrotów bieżących zaliczamy zarówno transfery rządowe jak i prywatne.
Bilans

obrotów kapitałowychŚ

Rachunek kapitałowy-obejmuje transfery kapitałowe o charakterze bezzwrotnym przeznaczone na finansowanie rodków

trwałych, umorzenia długu oraz nabywanie i zbywanie aktywów niefinansowych i nieprodukowanych (np. praw autorskich,
grunt

ów pod budowę ambasad).

Rachunek finansowy-

obejmuje zestawienie trzech grup aktywów i pasywów finansowychŚ inwestycji bezpo rednich, inwestycji

portfelowych oraz pozostałych inwestycji (wszelkie kredyty zagraniczne udzielone i uzyskane przez rezydentów danego kraju z

podziałem na długo- i krótkoterminowe oraz inne należno ci i zobowiązania, np. rachunki bieżące, lokaty w bankach).

Bilans obrotów wyrównawczych (pozycje finansujące)-zawiera przede wszystkim zmiany stanu oficjalnych rezerw danego kraju
w

walutach wymienialnych, specjalnych prawach ciągnienia i złocie.

Międzynarodowy system walutowy-zespół zasad, procedur, instrumentów i instytucji niezbędnych do wykonywania płatno ci

międzynarodowych.

Aby system walutowy był sprawny, musi spełniać kilka warunków. Przede wszystkim powinienŚ
-

zapewnić gospodarce wiatowej dostateczną podaż pieniądza pełniącego wszystkie swoje funkcje w skali międzynarodowej

-

ułatwiać przywracanie czasowo zachwianej równowagi bilansu płatniczego

-

dawać poszczególnym krajom dostatecznie dużą swobodę w dziedzinie doboru rodków stosowanych do przywracania

równowagi zewnętrznej
-

być elementem stabilizującym stosunki gospodarcze między państwami.

Rynek walutowy-

jest zespół reguł i instytucji pozwalających dokonać wymiany pieniądza jednego kraju na pieniądz drugiego

kraju.
Kurs walutowy-

jest stosunkiem, w jakim dokonuje się wymiany okre lonej ilo ci danej waluty na jednostkę innej waluty (cena

jednej waluty wyrażona w drugiej).
Cechy rynku walutowego:
1.nie jest umiejscowiony geograficznie

, a pieniądz krajowy może być wymieniany na pieniądze zagraniczne w różnych punktach

globu;
2.

funkcjonuje przez całą dobę ze względu na różnicę czasuś

3.

jest najtańszym, ze względu na niskie koszty transakcji, i najlepiej zintegrowanym w skali międzynarodowej rynkiem;

4.

”dolatyzacja”-wiekszo ć transakcji zawierana jest za po rednictwem pieniądza amerykańskiego, nawet je li dotyczy innych

walut.

Rynek walutowy dzieli się naŚ
1)

rynek bieżący (kasowy)

2) rynek terminowy

Ad.1) na rynku bieżącym są dokonywane transakcje z dostawą walut natychmiast lub najdalej w ciągu 2 dni roboczych w

przypadku większych kwot.

Ad.2) na rynku terminowym kurs jest ustalany w momencie zawarcia transakcji, ale dostawa waluty i płatno ć następują w

okre lonym momencie w przyszło ci, np. za miesiąc.

Kursy walut na obu rynkach nie musza być takie same. Różnice odzwierciedlają oczekiwania rynku walutowego (głównie

dealerów) co do przyszłych zmian kursu. Je li kurs terminowy danej waluty jest wyższy od bieżącego, mówimy, że zawiera

premię, je li jest niższy-zawiera dyskonto.

Rynek walutowy spełnia kilka ważnych funkcji:
-

umożliwi dokonanie wymiany pieniądza jednego kraju na pieniądz innego krajuś

-

umożliwia zabezpieczenie uczestników obrotu gospodarczego przed negatywnymi konsekwencjami wahań kursów walutś

-

umożliwia uczestnikom gry na zniżkę lub zwyżkę warto ci walut i pomnażania dochodów.

Kurs walutowy pełni funkcjęŚ
-

cenotwórczą, bo wpływa bezpo rednio na ceny towarów w handlu zagranicznym i na ceny walorów obcych na rynku

wewnętrznymś
-

informacyjną, ponieważ powiadamia uczestników gospodarki o cenie walut obcych, dzięki czemu mogą porównać ceny

towarów, usług z cenami zagranicznymi i stwierdzić, czy bardziej opłaca się produkować i inwestować w kraju czy za granicą.
Sposoby wyznaczania kursu walutowego:
-

system kursu stałego

-

system kursu płynnego

Kurs płynny-w tym systemie poziom i wahania kursu zależą wyłącznie od zmian w popycie oraz podaży na rynku walutowym.

Popyt na pieniądz zagraniczny wynika z popytu w kraju na zagraniczne towary, usługi i aktywa finansowe. Zgłaszają go

importerzy, osoby udające się za granicę oraz inwestorzy. Analogicznie, podaż pieniądza zagranicznego wynika z popytu

zagranicy na krajowe towary, usługi i aktywa finansowe. ródłem podaży są polscy eksporterzy, którzy otrzymują zapłatę w obcej

walucie, podobnie jak cudzoziemcy inwestujący w instrumenty finansowe lub odwiedzający Polskę oraz kupujący towary i usługi
na miejscu.

kurs

EUR

PL N

Ź’

S

S,S’- podaż waluty

Ź,Ź’- popyt waluty

D

S’

Deprecjacja-

spadek warto ci jednej waluty względem drugiej.

Aprecjacja-

wzrost warto ci jednej waluty względem drugiej.

Q

Q

1

Q

2

ilo ć źUR

Kurs stały-w systemie kursu stałego o jego warto ci decydują władze monetarne kraju, zobowiązując się do utrzymania poziomu
zwanego parytetem. Kurs ma wtedy charakter oficjalny-

władze muszą kupować/sprzedawać waluty po ustalonej przez siebie

cenie

. Parytet może być okre lany w jednostkach wagowych złota, w stosunku do wybranej waluty (np. dolara amerykańskiego)

lub w stosunku do koszyka walut (np. dolar plus euro). W praktyce stało ć kursu nie jest rozumiana punktowo, lecz jako wąski

przedziałŚ 1-2% wokół parytetu. W obrębie jego pasma kurs rynkowy może się zmieniać i dopiero wyj cie poza górny lub dolny

margines jest traktowane jako naruszenie zobowiązania władz monetarnych.

kurs

EUR

PLN

E

1

E

2

E

E

Q

Q

1

ilo ć źUR

MFW rozróżnia 8 rodzajów mechanizmów kursowychŚ
1. Porozumienie

walutowe wykluczające istnienie pieniądza krajowego-władze monetarne decydują się na mocy umowy

międzynarodowej na używanie waluty zagranicznej jako oficjalnego rodka cyrkulacji i rodka płatniczego (np. Panama, San
Marino).
2.

Zarząd walutowy (current board)-zobowiązanie kraju do wprowadzenia wymienialno ci pieniądza krajowego w stosunku do

okre lonej waluty zagranicznej. Zarząd walutowy jest w zasadzie kopią systemu waluty złotej, z tym, że rolę kruszcu pełni w nim

pieniądz innego kraju (np. Bułgaria, źstonia, Litwa, Argentyna, Hongkong).
3. K

onwencjonalne stałe kursy walutowe (fired peg arrangements)- władze monetarne ustalają parytet pieniądza krajowego w

stosunku do waluty innego kraju

(najczę ciej USŹ), koszyka walut lub SŹR (specjalne prawa ciągnienia) i zobowiązują się do

utrzymania kursu w pa mie ±1% wokół parytetu (np. Cypr, Macedonia, Malezja).
4.

Kursy stałe z marżami wahań (paged exchangerate within horizontal bands)-różni się od klasycznego kursu stałego tym, że

kurs rynkowy porusza się w szerszym korytarzu wahań wokół parytetu niż ±1% (np. Węgry, Cypr).
5.

Pełzający parytet (crawling pegs)- rozwiązanie po rednie między kursem stałym a zmiennym. Cecha charakterystyczną tego

r

ozwiązania są okresowe małe zmiany kursu centralnego, które są skorelowane ze zmianami wybranych wska ników

ekonomicznych, najczę ciej stopą inflacji (np. Belgia, Kostaryka).
6.

Kurs wewnątrz pełzających marż wahań (exchange rate within crawling bands)- mechanizm kursowy przypominający w

założeniach crawling peg. Istotną różnicą jest istnienie wyznaczonych marz wahań (np. Białoru , Rumunia, Izrael).
7.

Kurs płynny kierowany bez ogłoszenia pasma wahań (manager floating)- władze monetarne aktywnie oddziałują na rynkowy

poziom kursu poprzez interwencje na rynku dewizowym (np. Słowacja, Słowenia, Tajlandia, Rosja, Indie).
8.

Kurs płynny (independent floating)- stosowanie kursu płynnego prawie wyklucza interwencje banku centralnego. Cenę waluty

samodzielnie wyzna

cza rynek, a bank centralny interweniuje dopiero, gdy kierunek jej zmian nie odpowiada założeniom polityki

gospodarczej (np. USA, Japonia, kanada, Australia, Afganistan, Somalia, Polska, Czechy).
Polityka handlowa-

jest to realizacja przez okre lony kraj zadań w sferze swojej wymiany handlowej z zagranicą przy

zastosowaniu okre lonych instrumentów.
Tak rozumiana polityka ma na celu zapewnienie szeroko rozumianej ochrony krajowej produkcji i zatrudnienia oraz bilansu

płatniczego (handlowego). Cele te mogą być osiągane zarówno przez zastosowani rodków ograniczających import (cła

importowe) lub pobudzających eksport (subsydia eksportowe).
Rodzaje polityki handlowej:
1. liberalna
2. protekcjonistyczna

W zależno ci od charakteru zobowiązań międzynarodowych można podzielić naŚ
-

politykę handlową konwencyjną-opartą na zasadach GATT/WTO, stosowaną wobec krajów członkowskich WTO lub wobec

tych, które nie są wprawdzie członkami organizacji, ale otrzymały klauzulę największego uprzywilejowania (KNU)ś
-

politykę autonomiczną-wynikającą z niezależnych decyzji kraju, nie związanych z postanowieniami WTO;

-

politykę specyficzną-okre loną przez porozumienia bilateralne lub przez zasady ugrupowań regionalnych.

Polityka handlowa autonomiczna dyskryminacyjna-jest prowadzona z reg

uły wobec krajów nie będących członkami WTO, nie

przestrzegających zasad WTO i nie objętych KNU. Źotyczy to krajów o gospodarce nierynkowej lub krajów, w których zakres
gospodarki rynkowej jest ograniczony przez interwencje

państwa w stosunki handlowe w formie państwowego monopolu handlu

zagranicznego.
Embargo-zakaz importu lub eksportu.
Sankcje ekonomiczne-

to wprowadzane przez rząd ograniczenia w normalnych stosunkach handlowych z okre lonym krajem lub

ich grupą podejmowane z zamiarem osiągnięcia okre lonego celu ekonomicznego lub politycznego.

U podstaw stosowania sankcji leży przekonanie, że w wyniku ich zastosowania kraj, przeciwko któremu są one skierowane,

poniesie straty ekonomiczne, które skłaniają go do postępowania zgodnego z intencjami kraju lub grupy krajów wprowadzających

sankcję.

Sankcje można podzielić naŚ
1. handlowe-

mogą one przybierać formę zakazu eksportu do kraju obłożonego sankcjami lub importu z tego kraju.

2 finansowe-

mogą one obejmować m.in.Ś

-wstrzymanie pomocy zagranicznej
-

odcięcie od korzystnych kredytów (w 1981 r. Polska została odcięta od kredytów zagranicznych)

-

zamrożenie wkładów finansowych danego kraju za granicą

-

przerwanie negocjacji dotyczących restrukturyzacji zadłużenia.

Czynniki, od których zależy powodzenie i skuteczność sankcji:
1.

Poparcie, jakie sama idea sankcji zyskuje w kraju je wprowadzającym. Najkorzystniej jest wówczas, gdy sankcje są w pełni

zgodne z długookresowymi celami danego kraju i warto ciami akceptowanymi przez jego obywateli.
2. Zaakceptowanie sankc

ji przez społeczno ć międzynarodową. Największe szanse powodzenia mają sankcje cieszące się

szerokim poparciem międzynarodowym, najlepiej wyrażonym przez ONZ.

3. Stopień zgodno ci celów kraju nakładającego sankcję i społeczeństwa kraju, którego one dotykają.

4. Wielko ć strat jakie powodują w gospodarce kraju, na który zostają nałożone. Najbardziej skuteczne są tutaj sankcje, które

przynoszą umiarkowane, ale wymierne straty. Natomiast sankcje przynoszące gospodarce kraju nimi dotkniętego bardzo poważne
stra

ty, są wbrew pozorom mniej skuteczne, gdyż pozwalają często skonsolidować czę ć społeczeństwa kraju dotkniętego

sankcjami.
Polityka handlowa autonomiczna preferencyjna-

…

Kryteria wyboru

przez rząd opcji polityki handlowej są tworzone przez warunki wewnętrzne kraju, jak też przez zjawiska

zewnętrzne zachodzące w krajach partnerskich, na rynkach międzynarodowych oraz w całej gospodarce wiatowej.

Warunki wewnętrzne-to kompleks czynników wpływających na sytuację gospodarczą, społeczną i polityczną danego kraju,

m.in. ogólny poziom rozwoju gospodarczego (stopień industrializacji), struktura produktu narodowego, struktura rynku

produktów i czynników produkcji, podział dochodu, bieżąca sytuacja makroekonomiczna (ożywienie, recesja), poziom dobrobytu

społecznego, struktura społeczna i organizacja rynku politycznego.

Warunki zewnętrzne polityki handlowej obejmują m.in.Ś
-porozumienia prawno-instytucjonalne o charakterze wielostronnym, dwustronnym lub regionalnym, zawierane przez

poszczególne kraje lub grupy krajówś do porozumień tych należąŚ wiatowa Organizacja Handlu (WTO), umowy handlowe,
strefy wolnego handlu, unie celne
-

globalna współzależno ć gospodarcza

-

układ sił gospodarczych i politycznych w gospodarce wiatowej

-

tworzenie się o rodków grawitacji i obszarów peryferyjnych

-

charakter polityki handlowej krajów partnerskich.

Instrumenty polityki handlowej:
1) taryfowe:
-

cło

-plafon taryfowy
-kontyngent taryfowy
2) pozataryfowe: =>parataryfowe

a) bezpo rednie

b) po rednie
Instrumenty o charakterze

bezpośrednim pozataryfowe są ukierunkowane na realizacje celów polityki handlowej i wpływają

wprost na wielko ć obrotów.

Narzędzia o charakterze pośrednim nie są stosowane do regulowania wielko ci handlu lecz do realizacji potrzeb wewnętrznych, a

ich oddziaływanie na handel jest skutkiem ubocznym, a nie najważniejszym.

Narzędzia pozataryfowe bezpośrednie

Znaczenie

*ilo cioweŚ

-

ograniczenia ilo ciowe (kwoty)

maleje

-kontyngenty celne

bez zmian

-dobrowolne ograniczenia eksportu (VER)

eliminacja

*fiskalne:

-subwencje eksportowe

maleje

-

dopłaty do kredytów eksportowych

bez zmian

-podatek graniczny

dopuszczalny

*administracyjne

-licencje importowe

maleje

-

obowiązkowe procedury celne

maleje

-minimalne wymogi eksportowe

maleje

-

„przepisy domieszkowe”

bez zmian

-procedury antydumpingowe

ro nie

Narzędzia pozataryfowe pośrednie

*fiskalne

-subwencje regionalne

ro nie

-subwencje produkcyjne

maleje

*administracyjne

-normy techniczne

ro nie

-normy sanitarne

ro nie

-normy ekologiczne

ro nie

-

wymogi dotyczące opakowań i etykiet

bez zmian

-

reguły pochodzenia towarów

ro nie

-ograniczenia dewizowe

bez zmian

Najważniejsze klauzule stosowane w handlu międzynarodowym:
1.

klauzula największego uprzywilejowania (KNU)

2. klauzula narodowa
3. klauzula ochronna
4. klauzula antydumpingowa
5. klauzula standstill

Ad.1. Celem tej klauzuli jest przeciwdziałanie dyskryminacji w stosunkach międzynarodowych. KNU zawiera zobowiązanie
pa

ństwa do traktowania swego partnera w okresie obowiązywania umowy nie gorzej niż najbardziej uprzywilejowanego kraju…

Ad.2. Klauzula narodowa oznacza zobowiązanie kraju, że na swym terytorium nie będzie traktował towarów swego partnera

gorzej niż własnych. Chodzi tu głównie o jednakowe obciążanie towarów podatkami.

Ad.3. Stwarza państwu prawo do zastosowania specjalnych rodków ochronnych, a głównie podwyższenia stawek celnych lub

wprowadzenia kontyngentów, jeżeli import danego towaru powoduje poważne zakłócenia w gospodarce. Ich występowanie musi

być udokumentowane, a zakres specjalnej ochrony i czas jej trwania-dostosowany do stopnia i zakresu tych zakłóceń.

Ad.4. Na mocy tej klauzuli państwo ma prawo do wprowadzenia rodków ochronnych wobec dostawcy danego towaru, gdy

import jest dokonywany po cenach dumpingowych, tj. najniższych od warto ci normalnej. Według art. VI GATT warto ć
normalna to cena

, po której podobny produkt jest sprzedawany na rynku wewnętrznym kraju eksportera w normalnym obrocie

handlowym.

Ad.5. Celem wprowadzenia klauzuli standstill jest niepogarszanie warunków dostępu do rynku w zakresie okre lonych towarów.

Partnerzy zobowiązują się, że nie wprowadzą wobec siebie żadnych nowych ceł i ograniczeń ilo ciowych lecz utrzymają poziom
ochrony

istniejącej w wyra nie okre lonym momencie (dniu).

Cło-najpowszedniejsza opłata pobierana przez państwo od przywozu, wywozu lub przewozu towarów przez granice celne

państwa lub unii celnej. Z punktu widzenia kierunku obrotu towarowego rozróżnia się cłaŚ
-przywozowe (importowe)
-wywozowe (eksportowe)
-przewozowe (tranzytowe).

Cła stosowane jako rodek polityki handlowej i gospodarczej państwa podzielić można naŚ
-fiskalne-

ich głównym celem jest zapewnienie budżetowi państwa dodatkowych wpływów,

-ochronne (protekcyjne)-

mają na celu ograniczenie importu towarów konkurencyjnych wobec wytwarzanych w kraju lub ochronę

bilansu płatniczego,
-prohibicyjne-

mają uniemożliwiać import towarów, których przywóz uznano za niepożądany,

-odwetowe (retorsyjne)-

stosowane są jako redukcja na dyskryminacyjne decyzje innego państwa, naruszające interesy rodzinnych

eksporterów,
-

antydumpingowe lub wyrównawcze-skierowane są przeciwko dostawcom zewnętrznym stosującym tzw. nieuczciwe praktyki, tj.

dezorganizującym rynek kraju importującego.

Ze względu na sposób obliczania cła dzielimy naŚ
-

cła od warto ci (ad valorem)-są one liczone w procentach od warto ci towarów

-specyficzne-

obliczone przeważnie od ilo ci lub wagi towarów, rzadziej od sztuki

-mieszane-

dla niektórych towarów są one ustalane równocze nie w formie ad valorem ni w formie stawek specyficznych.

Cło związane-raz ustalonego poziomu nie można podwyższać (90%)

Cło niezwiązane-raz ustalony poziom można podwyższyć.
Taryfa celna-jest zestawieniem stawek celnych uszeregowanych w

edług ustalonej klasyfikacji towarowej. Może ona zawierać

stawki celne w układzie jedno-, dwu-, wielokolumnowym.
Jednokolumnowa-

zawiera jednolite stawki celne dla wszystkich partnerów handlowych.

Dwukolumnowa-

zawiera 2 poziomy stawek celnychŚ z reguły stawki podstawowe i stawki ulgowe.

Wielokolumnowa-

może obejmować oprócz stawek występujących w taryfie dwukolumnowej również stawki celne preferencyjne

niższe od stawek konwencyjnych. W wyjątkowych okoliczno ciach stosowane są także stawki celne wyższe od podstawowych,
tzw. stawki maksymalne (retorsyjne)