Gospodarka otwarta

jest to gospodarka, która jest włączona w system współpracy międzynarodowej. Tego rodzaju

gospodarka uczestniczy w międzynarodowych przepływach handlowych, kapitałowych i finansowych. Gospodarka otwarta

dopuszcza działalność korporacji transnarodowych w swoim obrębie.

Specyfikacja produkcji i wymiana międzynarodowa doprowadziły w ciągu stuleci do wykształcenia się trwałych powiązań
gospodarczych

między krajami, które obejmują swoim zasięgiem cały świat.

Gospodarka światowa- system trwałych powiązań ekonomicznych włączających gospodarki narodowe poszczególnych

krajów w procesy produkcji i wymiany o zasięgu globalnym. Zasięg i intensywność tych powiązań ulegają ewolucji wraz z

postępem technicznym.

Współcześnie obserwuje się zjawisko globalizacji, które w gruncie nauk ekonomicznych rozumiane jest jako proces coraz

bliższego realnego scalania gospodarek narodowych przejawiającego się w:
-

dynamicznym wzroście obrotów handlowych

międzynarodowych przepływów kapitałowych

usługowych,

ędący efektem wzrastającej tendencji do traktowania- poprzez coraz większą liczbę przedsiębiorstw całego świata jako

rynek zbytu.

W gospodarce światowej działają różne podmioty i instytucje na szczeblu krajowym, regionalnym i globalnym.
Przez podmioty

gospodarki światowej rozumie się organizmy gospodarcze cechujące się wyraźnym wyodrębnieniem z

otoczenia, w których występują realne procesy gospodarcze.
Instytucje

natomiast cechują się wyodrębnieniem z otoczenia, ale nie emitują strumieni dóbr materialnych.

W strukturze podmiotowej gos

podarki światowej wyróżniamy:

przedsiębiorstwa krajowe

korporacje transnarodowe (przedsiębiorstwa międzynarodowe)

gospodarstwa krajowe wraz z instytucją państwa

4.regionalne ugrupowania integracyjne

5.międzynarodowe organizacje szczebla uniwersalnego
Ad.1. P

rzedsiębiorstwo krajowe- uznawane jest za podstawowy podmiot gospodarki światowej w warunkach globalizacji i

integracji.

Przedsiębiorstwo krajowe podlega procesom umiędzynaradawiania.

W warunkach globalizacji przedsiębiorstwo krajowe wchodzi w różne powiązania z innymi podmiotami i instytucjami

gospodarki światowej. Są to powiązania handlowe, kapitałowe, kooperacyjne, kredytowe.

1. Etapy umiędzynaradawiania firmy:

a) umiędzynarodowienie sprzedaży (eksport)

b) umiędzynarodowienie produkcji (BIZ)
c) etap globalny

2. Tempo umiędzynaradawiania firmy:
a)

umiędzynarodowienie stopniowe, sekwencyjne

umiędzynarodowienie typu „Born Globals”

Umiędzynarodowienie typu „Born Globals”- jako umiędzynarodowienie „Born Globals” definiowane są firmy utworzone
po ro

ku 1976, które osiągnęły 25% udziału w sprzedaży zagranicznej w sprzedaży ogółem i zaczęły eksportować w ciągu

trzech lat od założenia firmy.
Ad.2.

Przedsiębiorstwa międzynarodowe (korporacja międzynarodowa)- przedsiębiorstwo działające w co najmniej

dwóch krajach. Istotą jego działalności jest dokonywanie bezpośrednich inwestycji zagranicznych (BIZ).
BIZ-

są to lokaty kapitału za granicą podejmowane z zamiarem wywierania bezpośredniego wpływu na działalność

rzedsiębiorstwa, w którym się inwestuje albo dostarczenie nowych środków finansowych przedsiębiorstwu, w którym

inwestor ma już znaczny kapitał.

Motyw kontroli, czyli zamiar wywierania bezpośredniego wpływu na zagraniczne przedsiębiorstwa jest kryterium
be

zpośrednich inwestycji zagranicznych.

Dla celów statystycznych przyjmuje się, że inwestor musi mieć 10% udziałów uprawniających do głosu w danej firmie.

Korporacje transnarodowe zajmują bardzo ważną pozycję w gospodarce światowej, ich siła ekonomiczna jest niekiedy

większa niż w kraju, w którym inwestują.
Ad.3 Gospodarstwa krajowe-

tradycyjne podmioty gospodarki światowej- tracą na znaczeniu.

Wyodrębnia się w strukturze gospodarki światowej najwyraźniej ze względu na:
-

władzę polityczną ustaloną w państwowych granicach

spójną gospodarkę w ramach danego obszaru państwowego

odrębności kulturowe

Państwo jako instytucja pełni funkcje regulacyjne tzn. określa zasady, według których powinny postępować inne podmioty

w tym przedsiębiorstwie.
Utrata znaczenia

gospodarstw krajowych w gospodarce światowej wiąże się z procesami globalizacji i międzynarodowej

integracji gospodarczej.
Ad.4. Regionalne ugrupowania integracyjne (UF, NAFTA, EFTA, MERCOSUR itp.)

przejmują część uprawnień

państw.

Międzynarodowa integracja gospodarcza oznacza stopniową eliminację granic ekonomicznych między państwami

niepodległymi. W wyniku tego procesu gospodarki integrujących się państw zaczynają funkcjonować jako jedna całość.

Może obejmować następujące etapy:
1. strefa wolnego handlu

2. unia celna

3 wspólny rynek
4. unia ekonomiczna i monetarna
Ad.5.

ONZ i jej wyspecjalizowane agendy GATT i WTO, MFW, bank wiatowy, OECD- pełnią funkcje regulacyjne,

kontrolne i operacyjne.
-f. regulacyjna-

ustalenie wzorców postępowania dla państw członkowskich w postaci zaleceń lub prawnie obowiązujących

uregulowań
-f. operacyjna-

udzielanie pomocy państwom członkowskim

PKB- Produkt Krajowy Brutto

jest miarą produkcji wytworzonej przez czynniki wytwórcze zlokalizowane na terytorium

danego kra

ju, niezależnie od tego kto jest ich właścicielem.

PNB- Produkt Narodowy Brutto-

to wartość wszystkich dóbr i usług finalnych wytworzonych przez czynniki produkcji

danego kraju i sprzedanych na rynku w jakimś okresie zazwyczaj w ciągu roku. PNB jest miernikiem całkowitych

dochodów osiąganych przez obywateli danego kraju niezależnie od kraju i świadczenia usług przez czynniki produkcji.

PNB=PKB+dochody netto z tytułu własności za granicą

PNB i jego czę ci

PNB dzieli się na 4 części, według zakupu dóbr finalnych w danym kraju tj.:
-

konsumpcję(wielkość konsumowaną przez prywatnych rezydentów w kraju)

inwestycje (wielkość odkładaną przez prywatne firmy w celu wybudowania nowych fabryk lub zakupu nowego

wyposażenia)
-

zakupy rzędowe (wielkość zakupywana przez rząd)

saldo rachunków bieżących(wielkość eksportu netto dóbr usług za granicę)

PNN-Produkt Narodowy Netto

– PNN nie uwzględnia straty ekonomicznej związanej z zużywaniem się maszyn i

urządzeń w miarę upływu czasu.

PNN i dochód narodowy
PNB pomniejszony o

amortyzację nazwaną produktem narodowym netto

PNBB-Amortyzacja+Transfery jednostronne-

podatki pośrednie =Dochód narodowy(DN)

PNB (w cenach czynników produkcji)-Amortyzacja+ transfery jednostronne = DN)
W

gospodarce zamkniętej mieszkańcy danego kraju nie mogą nabywać towarów wyprodukowanych za granicą ani

sprzedawać swoich towarów za granicą. W związku z tym krajowy dochód musi być wydawany na krajową konsumpcję

(C), inwestycje(I), lub zakupy rządowe(G).

DN w gospodarce zamkniętej – podstawowe równanie Y=C+I+G
W gospodarce otwartej

na handel międzynarodowej część krajowej produkcji może być eksportowana za granice a część

krajowego produktu jest wydawana na dobra importowane.

Z tego względu konieczne jest zmodyfikowanie rachunku dochodu narodowego przedstawionego dla gospodarki

zamkniętej.
DN w gospodarce otwartej to

suma krajowych i zagranicznych wydatków na dobra i usługi produkowane przez krajowe

czynniki produkcji.
Y=C+I+G+EX-IM, gdzie :

C+I+G=całkowite dydatki krajowe

EX=eksport,czyli wielkość jaka jest dodana do DN gospodarki krajowej dzięki zakupom zagranicznych rezydentów

IM =wartość importu (import z zagranicy jest dodawany do dochodu narodowego innych krajów, ale nie powiększa

bezpośrednio krajowego PNB).

Rachunek bieżący i zadłużenie zagraniczne
W

rzeczywistości rzadko zdarza się aby handel zagraniczny danego kraju był zbilansowany

Różnica między eksportem dóbr i usług jest nazywana saldem rachunku obrotów bieżących (lub rachunkiem bieżącym). Dla

uproszczenia nie uwzględniamy tu transferów jednostronnych.

Jeśli oznaczymy rachunek bieżący jako CA to możemy zapisać jego definicje za pomocą symbol: CA=EX-IM

Kiedy import danego kraju przewyższa jego eksport mówimy, że kraj ma deficyt na rachunku bieżącym.
Kraj ma

nadwyżkę na rachunku bieżącym, kiedy jego eksport przewyższa import.

W przypadku deficytu

na rachunku bieżącym, kraj musi w jakiś sposób go sfinansować. Kraj ten musi zwiększać swój dług

za granicą o wielkość deficytu.
W

przypadku nadwyżki na rachunku bieżącym kraj finansuje deficyt rachunku obrotów bieżących swoich partnerów

handlowych

udzielając im pożyczek.

Zagraniczne zasoby netto kraju z nadwyżką rosną (w formie zagranicznych zasobów dłużnych)
WNIOSEK:

saldo rachunku obrotów bieżących jest równe zmianie w zagranicznych aktywach netto.

Saldo rachunku bieżącego jest równe różnicy między dochodem narodowym a wydatkami krajowych rezydentów, C+I+G
Y-(C+I+G)=CA
Kraj z deficytem

na rachunku bieżącym importuje bieżącą konsumpcję, a eksportuje przyszłą konsumpcję.

Kraj z nadwyżką odwrotnie.

Oszczędno ci i rachunek bieżący.

Oszczędności krajowe- to część produkcji Y, która nie jest przeznaczona na zaspakajanie konsumpcji gospodarstw

domowych C, ani na zakupy rządowe G.

W gospodarce zamkniętej oszczędności krajowe równe są zawsze inwestycjom. Zależność ta mówi nam, że gospodarka

zamknięta jako całość może zwiększyć swój zasób majątkowy jedynie przez akumulację nowego kapitału.
Niech S oznacza

oszczędności krajowe. Nasza definicja S mówi nam, że: S=Y-C-G

Ponieważ równanie PNB dla gospodarki zamkniętej Y=C+I+G można zapisać także jako I=Y-C-G więc S=I (krajowe

oszczędności muszą równać się inwestycjom w gospodarce zamkniętej)

Oszczędności i inwestycje w gospodarce otwartej mogą się różnić.

Pamiętając, że oszczędności krajowe S równe są Y-C-G oraz, że CA=EX-IM możemy zapisać równanie PNB jako: S=I+CA

Równanie powyższe pokazuje niezwykle ważną różnice między gospodarką zamkniętą i gospodarką otwartą: gospodarka

otwarta może przeznaczać oszczędności na budowę wlanego zasobu kapitału lub na zakup aktywów zagranicznych, zaś

gospodarka zamknięta jedynie na zwiększenie zasobu kapitału.

W przeciwieństwie do gospodarki zamkniętej gospodarka otwarta mająca zyskowne możliwości inwestowania nie musi

zwiększać krajowych oszczędności aby je wykorzystać.

Możliwe jest jednoczesne zwiększenie inwestycji i zwiększenie zadłużenia zagranicznego bez zmiany krajowych

oszczędności.

Oszczędno ci prywatne i rządowe.

Oszczędności prywatne są definiowane jako ta część dochodu do dyspozycji, która jest oszczędzana a nie konsumowana.

Dochód do dyspozycji to dochód narodowy Y pomniejszony o podatki jakie rząd pobiera od gospodarstw domowych i firm
T.

Oszczędności rządowe są definiowane podobnie do oszczędności prywatnych. „Dochód” rządu to przychody podatkowe

netto, a „konsumpcja” rządu to zakupy rządowe G. Jeśli oznaczymy oszczędności rządowe jako S

możemy zapisać: S

=T-

Suma dwóch typów oszczędności jakie zdefiniowaliśmy prywatnych i rzadowych to oszczędności kredytowe S=Y-C-G-(Y-
T-C)+(T-G)=S

Możemy także użyć definicji prywatnych i rządowych inwestycji, aby przekształcić równanie dochodu narodowego w

formę użyteczną dla analizy skutków rządowych decyzji dotyczących oszczędzania w gospodarce otwartej ponieważ
S=S

=I +CA, to S

=I+CA-S

=I+CA-(T-G)=I+CA+(G-T)

Powyższe równanie pokazuje relację między prywatnymi oszczędnościami a krajowymi inwestycjami, nadwyżką rachunku

obrotów bieżących oraz oszczędnościami rządowymi.

Aby zinterpretować powyższe równanie zdefiniujemy deficyt budżetu rządowego jako G-T, czyli jako oszczędności

rządowe ze znakiem minus. Deficyt budżetowy mierzy w jakim stopniu rząd zapożycz się by sfinansować swoje wydatki.

Wówczas równanie to stwierdza, że prywatne oszczędności danego kraju mogą przybrać trzy formy: inwestycje w krajowy

kapitał (I), zakupy aktywów od rezydentów zagranicznych (CA i zakupy rządowe dokonywane na koszt nowo

wyemitowanego długu.

Bilans płatniczy

Bilans płatniczy to zestawienie wszystkich transakcji dokonanych między rezydentami krajowymi a zagranicą w danym

okresie, najczęściej w jednym roku.

Pod pojęciem rezydenta rozumie się osoby lub podmioty prawne zamieszkałe na stałe na obszarze danego kraju. Zgodnie z
tym os

oby czasowo przebywające za granicą traktowane są jako rezydenci kraju swojego pochodzenia.

Cel sporządzania bilansu płatniczego

Głównym celem sporządzania bilansu płatniczego jest zapewnienie informacji o stanie stosunków finansowych państwa z

zagranicą. Informacje te są niezbędne zarówno do prowadzenia odpowiedniej polityki gospodarczej na szczeblu rządu, jak i

podmiotom gospodarczym uczestniczącym w wymianie handlowej i finansowej z zagranica.

Zasady sporządzania bilansu płatniczego

Bilans jest sporządzany według ogólnych zasad księgowości. Tak jest w każdym bilansie, wszelkie transakcje zapisywane

są w nim podwójnie: po stronie debetowej (-), po stronie kredytowej (+)
Transakcje debetowe

to transakcje, które pociągają za sobą płatności na rzecz rezydenta zagranicznego.

Transakcje kredytowe

to transakcje pociągające za sobą płatności z zagranicy.

W systemie podwójnego zapisu każdej z transakcji kredytowych towarzyszy transakcja debetowa: transakcje powinny się

bilansować.

Struktura bilansu płatniczego

Wszystkie transakcje księgowane w bilansie płatniczym można pogrupować w określone kategorie. W bilansie wyróżnia się

trzy podstawowe części:
-

bilans obrotów bieżących

bilans obrotów kapitałowych

bilans obrotów wyrównawczych

Bilans obrotów bieżących (rachunek bieżący) to zastawianie płatności danego kraju wynikające z międzynarodowego

obrotu towarowymi i usługami, dochodów z kapitału i transferów jednostronnych.

Nazwa tej części bilansu płatniczego bierze się stąd, że transakcje księgowane w bilansie obrotów bieżących nie powodują

powstania przyszłych zobowiązań.

Transakcje składające się na bilans obrotów bieżących można podzielić na kilka kategorii w związku z tym wyróżniamy:
bilans handlowy

(saldo obrotów towarowych0, który jest zestawieniem płatności z tytułu eksportu i importu dóbr

bilans usług (saldo usług) jest zestawieniem płatności z tytułu obrotów usługami między rezydentami krajowymi i zagranicą

bilans procentów i dywidend (saldo dochodów) jest zestawieniem wpływów i wydatków z tytułu obsługi kapitału i pracy

(krajowej za granicą i zagranicznej w kraju)

bilans obrotów jednostronnych (saldo transferów bieżących) to zestawienie transakcji stanowiących jednostronny przepływ

dóbr i usług lub środków finansowych, któremu nie towarzyszy przepływ płatności lub dóbr i usług w druga stronę.

Drugą podstawową część bilansu płatniczego stanowi bilans obrotów kapitałowych (rachunek kapitałowy i finansowy),

który jest zestawieniem transakcji zakupu i sprzedaży szeroko rozumianych aktywów, dokonywanych zarówno przez sektor

prywatny jak i bank centralny. Jest to zestawienie transakcji, które przewidują powstanie przyszłych zobowiązań. Bilans

obrotów kapitałowych można podzielić na:
-

rachunek kapitałowy- obejmuje transfery kapitałowe o charakterze bezzwrotnym, przeznaczone na finansowanie środków

trwałych, umorzenia długu orz nabywanie i zbywanie aktywów niefinansowych i nieprodukcyjnych;
-rachunek finansowy-

obejmuje zestawienie tych grup aktywów i pasywów finansowych: inwestycji bezpośrednich,

inwestycji portf

elowych oraz pozostałych (w tym w szczególności kredyty zagraniczne). Oprócz tego w skład rachunku

finansowego wchodzą odrębna pozycja: pochodne instrumenty finansowe obejmujące transakcje...

Trzecią część bilansu pątniczego stanowi bilans obrotów wyrównawczych (oficjalne aktywa rezerwowe). Bilans ten zawiera
zmiany stanu oficjalnych rezerw danego kraju w walutach wym

ienialnych, specjalnych prawach ciągnienia i w złocie.

Oprócz zmian stanu rezerw oficjalnych ta część bilansu obejmuje kredyty otrzymane z MFW oraz transakcje finansowania

wyjątkowego, obejmuje zmiany stanu zaległości oraz zrestrukturyzowane zobowiązania i należności zagraniczne.

Równowaga bilansu płatniczego

Równowaga bilansu pątniczego w ujęciu rachunkowym jest zawsze zapewniona, ale nie jest ona jednoznaczna z równowagą

w znaczeniu ekonomicznym. W celu wyjaśnienia pojęcia równowagi bilansu płatniczego koniczne jest równanie
transakcji...
Transakcje autonomiczne

to transakcje, które zawierane są niezależnie od stanu bilansu płatniczego. Są one dokonywane

wyłącznie z motywów ekonomicznych.

Transakcje wyrównawcze to transakcje, które dokonywane są z myślą o wyrównaniu bilansu płatniczego.

Jeśli powyższe warunki dotyczące równowagi bilansu płatniczego nie zostaną spełnione, to możliwa jest sytuacja bądź

nadwyżki, bądź deficytu budżetowego.
Za

nadwyżkę w bilansie płatniczym uważa się sytuację gdy strona kredytowa transakcji autonomicznych (przychody z nich)

przewyższa ich stronę debetową (płatności autonomiczne). Wówczas ta nadwyżka kredytowa transakcji autonomicznych

jest niwelowana przez debet (ujemna sumę łączną) transakcji wyrównawczych.

Deficyt bilansu płatniczego zachodzi wówczas gdy płatności z tytułu transakcji autonomicznych przewyższają dochody z

nich; niedobór ten musi być wyeliminowany przez nadwyżkę z transakcji wyrównawczych.

Polski system bilansów obrotów z zagranicą obejmuje trzy dokumenty opracowane przez NBP:
-

bilans płatniczy na bazie płatności; sporządzany w terminach miesięcznych obejmuje płatności z tytułu rozliczeń z

zagranic

ą dokonywane za pośrednictwem banków polskich; jest on również uzupełniany o dane dotyczące należnych w

danym okresie a nie zapłaconych zobowiązań z tytułu obsługi zadłużenia zagranicznego
-

bilans płatniczy na bazie transakcji (bilans rozrachunkowy); sporządzany rocznie, obejmuje przychody i rozchody z tytułu

transakcji dokonywanych między rezydentami i nierezydentami
-

bilans aktywów i pasywów zagranicznych; prezentujący stan należności oraz zobowiązań zagranicznych RP na koniec

roku sprawozdawczego.
Kurs walutowy i rynek walutowy.
Podmioty przeprowadzając między sobą transakcje w stosunkach międzynarodowych, muszą dokonywać rozliczeń.

Rozliczenia polegają na regulowaniu, powstałych między podmiotami znajdującymi się w różnych krajach, należności i

zobowiązań pieniężnych z tytułu obrotu handlowego, usługowego, kapitałowego i świadczeń jednostronnych

Rozliczenia dokonywane są z użyciem pieniądza lub, co jest rzadsze, bez udziału pieniądza. Rozliczenia bez udziału

pieniądza przybierają formę kompensat towarowych.

Pojęcie kursu walutowego

Do rozliczania transakcji za granicą za pomocą pieniądza niezbędna jest możliwość przeliczania dowolnej kwoty wyrażonej

w walucie zagranicznej na walutę krajową i odwrotnie.

Umożliwia to kurs walutowy, czyli cena płacona w walucie krajowej za jednostkę waluty obcej lub cena jednostki waluty

krajowej wyrażona w walucie obcej.
Funkcje kursu walutowego

Kurs walutowy pełni funkcję informacyjną, cenotwórczą.
Funkcja informacyjna

kursu walutowego polega na tym, że kurs stanowi informacje dla podmiotów gospodarczych, państwa

i osób prywatnych, na podstawie której podejmują one decyzje gospodarcze.
Funkcje

cenotwórczą kurs pełni wówczas, gdy staje się on faktycznym przeliczeniem służącym do wyrażenia ceny dobra

eksportowanego czy

importowanego w pożądanej walucie.

Systemy kursowe

W teorii wyróżnia się dwa skrajne warianty systemów (mechanizmów) kursowych:
1.

system kursu płynnego

system kursu stałego

Ad.1. W systemie kursu

płynnego, poziom i wahania kursu zależą od zmian w popycie oraz podaży na rynku walutowym.

W systemie kursu płynnego zmiany popytu i podaży walut powodują nieustanne fluktuacje kursu walutowego, dzięki

którym rynek utrzymuje się w równowadze.

Spadek wartości danej waluty określamy mianem deprecjacji, natomiast wzrost jej wartości nazywamy aprecjacją.
Ad.2. W systemie

kursu stałego o jego wysokości decydują władze monetarne kraju, zobowiązując się do utrzymania

poziomu zwanego parytetem. Kurs ma wtedy charakter oficjalny-

władze muszą kupować/sprzedawać waluty po ustalonej

przez siebie cenie.
Parytet

może być określany w jednostkach wagowych złota, w stosunku do wybranej waluty lub w stosunku do koszyka

walut. W praktyce stałość kursu nie jest rozumiana punktowo, lecz jako wąski przedział:1-2% wokół parytetu.
W systemie

kursu stałego władze mogą dokonywać zmian kursu oficjalnego, dopasowując go do sytuacji na rynku.

Obniżenie parytetu danej waluty nazywane jest dewaluacją, natomiast podniesienie parytetu danej waluty nazywane jest
rewal

uacją.

Poziom kursu walutowego

Przy założeniu, że kurs ma charakter płynny, poziom kursu walutowego określany jest przez mechanizm podaży i popytu,

czyli kształtuje się na rynku walutowym.
Rynek walutowy

to międzynarodowy rynek, na którym dokonują się przepływy walut między krajami. Od strony

technicznej, jest on siecią połączeń telefonicznych i komputerowych, łączących ze sobą podmioty zlokalizowane w różnych

krajach, zajmujące się kupnem i sprzedażą walut.

Wielkość transakcji zakupów i sprzedaży na rynku walutowym zależna jest od podaży walut i popytu na waluty.
Podmiotami

zgłaszającymi chęć sprzedaży i kupna walut są banki, przedsiębiorstwa, agendy rządowe, organizacje

międzynarodowe pozarządowe i osoby prywatne. Kupujący waluty zagraniczne nabywają je przede wszystkim z myślą o

dokonaniu transakcji zakupu, w której płatność nie może być dokonana w walucie krajowej.
Motywy transakcji walutowych

Najważniejsze motywy skłaniające poszczególne podmioty do tworzenia podaży walut obcych są związane z chęcią zakupu

dóbr i usług, w danym kraju, tym samym zgłaszają oni popyt na walutę danego kraju.

Oddzielna grupę kupujących i sprzedających waluty obce na rynku walutowym stanowią podmioty zainteresowane
uzyskaniem

korzyści związanych ze zmianami kursu lub uniknięciem ryzyka z tym związanego.

Transakcje

zakupów i sprzedaży walut wynikające z chęci uzyskania dochodu biorącego się ze zmian kursu nazywane są

transakcjami spekulacyjnymi

a transakcje walutowe mające na celu wyeliminowanie ryzyka walutowego noszą nazwę

transakcji riedgingowych.

Czynniki wpływające na poziom kursu walutowego
Poziom kursu walutowego

zależy od zmian popytu na daną walutę i od jego podaży. To z kolei zależy przede wszystkim od

bieżącego stanu gospodarki danego kraju, a zwłaszcza od działania trzech czynników:
-zmian produktu krajowego brutto
-zmian cen
-zmian stopy procentowej

Poza tymi zasadniczymi czynnikami oddziaływującymi na poziom kursu walutowego, na jego poziom mają jeszcze wpływ:
-

długookresowe tendencje w gospodarce w gospodarce danego kraju

-jego polityka ekonomiczna
-czynniki polityczne

Drugą grupę stanowią oczekiwania, wśród których można wyróżnić oczekiwania racjonalne i mające charakter
spekulacyjny.

Międzynarodowy system walutowy

Międzynarodowy system walutowy rozumiany jako zespół zasad, procedur, instrumentów i instytucji niezbędnych do

wykonywania płatności międzynarodowych, przechodził w swym rozwoju daleko idące zmiany.
Podstawowym kryterium

klasyfikacji systemów walutowych jest rodzaj waluty pełniącej rolę pieniądza światowego i rodzaj

polityki kursowej obowiązującej w danym systemie.

Historycznie rzecz ujmując, wyróżnić można następujące międzynarodowe systemy walutowe:
-

system waluty złotej (1870/1880-1914)

-system waluty sztabowo-

złotej i dewizowo-złotej (połowa lat 20-tych XX w.-od czasu Wielkiego Kryzysu)

-system z Bretton Woods (1944-1973)
-

współczesny system po rozpadzie systemu z Bretton Woods.

Metody przywracania równowagi zewnętrznej
Przywracanie równowagi zewnętrznej jest zadaniem rządów poszczególnych krajów. W praktyce kraje nie polegają na

automatycznym mechanizmie przywracania równowagi, lecz świadomie ingerują w tą sferę, stosując różne środki polityki
ekonomicznej.
Istnieje wiele

sposobów pozwalających rozwiązać problem nierównowagi zewnętrznej. Poniżej zostaną omówione sposoby

likwidowania deficytu

, gdyż taka sytuacja jest obecnie najczęściej spotykana.

Finansowanie deficytu na rachunku bieżącym

Po pierwsze

, kraj nie może finansować deficytu na rachunku bieżącym i funkcjonować z nierównowagą przez jakiś czas.

Polityka finansowania deficytu polega na:
-

zaciąganiu pożyczek za granicą lub

-zmniejszaniu rezerw oficjalnych banku centralnego.

Pożyczki może zaciągać bezpośrednio rząd, np. emitując obligacje na eurorynkach. W jego imieniu mogą to też robić

przedsiębiorstwa publiczne finansujące swoje potrzeby inwestycyjne środkami zagranicznymi na podstawie gwarancji, a

nawet decyzji rządowych.

Pożyczki może również zaciągać sektor prywatny: banki, instytucje finansowe i przedsiębiorstwa produkcyjne. Skala, w

jakiej to robi, zależy od polityki rządu ograniczającej przepływ kapitału.

Zaletą polityki finansowania obrotów bieżących jest to, że pozwala doraźnie uniknąć ograniczeń dostosowujących poziom

wydatków na konsumpcję i inwestycje do wielkości dochodu narodowego.

Wadą polityki finansowania jest to, że może prowadzić do kumulacji zobowiązań zewnętrznych i kosztownego pogłębiania

nierównowagi.

Zagraniczni pożyczkodawcy będą udostępniać kolejne środki, dopóki sądzą, że kraj jest wypłacalny, ponieważ przyczyny

deficytu na rachunku bieżącym są przejściowe, lub dopóki uważają, że pożyczki zwiększają jego zdolności eksportowe.

Jeśli zmienią swoje oceny, kraj będzie mógł uzyskiwać nowe pożyczki na coraz mniej dogodnych warunkach, co zmusi go

do wyeliminowania lub znaczącego ograniczenia korzystania z kapitału zagranicznego i może wywołać recesję.
2.Ograniczanie deficytu metodami administracyjnymi
Po drugie

, kraj może ograniczać metodami administracyjnymi skale współpracy z zagranicą prowadzonej przez uczestników

rynku.

Mogą one przybrać formę:
-

ograniczeń handlowych

ograniczeń dewizowych

Mają one na celu doprowadzenie do przesunięcia wydatków rezydentów-z dóbr zagranicznych na dobra krajowe.

Ich podstawową wadą jest zakłócenie działania mechanizmu rynkowego i zmniejszenie efektywności systemu
gospodarczego.
Stosowanie

ograniczeń handlowych jest obecnie rzadkie. Wynika to z regulacji GATT/WTO.

Ograniczenia dewizowe

mogą dotyczyć niektórych rodzajów transakcji kapitałowych i niektórych … krajów… one

przyznawaniu przez państwo prawa do kupna i sprzedaży walut zagranicznych.

Ograniczenia dewizowe są wprowadzane, żeby zapewnić maksymalną kontrolę nad wykorzystaniem dewiz w gospodarce

krajowej. W związku z tym władza przejmuje wszystkie dochody walutowe rezydentów (wpływy z eksportu, przekazy od

nierezydentów itd.), aby je przydzielić na transakcje powodujące odpływ walut za granicę (import, spłata zobowiązań itd.).
Podzia

łowi i kontroli wykorzystania walut służą tzw. licencje dewizowe.

Przywracaniu równowagi makroekonomicznej służą ograniczenia dewizowe dotyczące transakcji finansowych, a nie

handlowych. Maja one zmniejszyć napływ lub-częściej-odpływ kapitału z kraju.
Gdy

władze chcą zapobiec ucieczce kapitału, ograniczenia dewizowe służą redukcji popytu na waluty obce na rynku

krajowym, gdy zamierzają przeciwdziałać napływowi-ograniczenia te służą redukcji ich podaży.
3.Zmiana kursu walutowego jako metoda ograniczenia deficytu.
Po trzecie

, kraj może zmienić poziom kursu walutowego, żeby poprawić opłacalność eksportu i pogorszyć opłacalność

importu.
Dewaluacja i deprecjacja waluty

powodują, że ceny dóbr krajowych (w przeliczeniu na walutę obcą) stają się niższe w

porównaniu z cenami dóbr zagranicznych. Sprzyja to przesunięciu wydatków z dóbr zagranicznych na krajowe i poprawia

Salda obrotów bieżących.
Jednak dewaluacja i deprecjacja

nie zawsze są skuteczne w przywracaniu równowagi, bowiem ich wpływ na gospodarkę

jest znacznie

słabszy.

Poprawa równowagi w obrotach bieżących dzięki mechanizmowi dewaluacji (deprecjacji) jest zależna od wielu warunków,

w tym, w szczególności dotyczących:
-

elastyczności cenowej popytu na import i eksport,

polityki zmniejszania wydatków publicznych,

polityki pieniężnej,

polityki dotyczącej dochodów ludności,

-polityki

wobec przedsiębiorczości.

Dewaluacja (deprecjacja)

przyczyni się do poprawy równowagi w obrotach bieżących w gospodarce, w której:

cenowe elastyczności popytu na import i eksport są wysokie; z badań empirycznych wynika, że wysoką elastycznością

odznacza się popyt na towary przemysłowe, zaś niską-popyt na towary rolne i surowce, w związku z tym większe szanse na

zrównoważenie obrotów dzięki dewaluacji ma kraj, w którego handlu przeważają towary przemysłowe;
-jest prowadzona

polityka zmniejszenia wydatków publicznych (rządu i władz lokalnych); służy temu np. ograniczanie

wysokości świadczeń socjalnych i pomocy publicznej;
-jest prowadzona

restrykcyjna polityka pieniężna; bank centralny ściśle kontroluje wzrost ilości pieniądza w obiegu i

utrzymuje wysokie stopy procentowe;
-jest prowadzona

polityka ograniczania wzrostu dochodów ludności, np. przez odejście od indeksacji rent i emerytur oraz

zamrożenie wzrostu płac;
-jest prowadzona polityka ograniczania wzrostu konsumpcji

przez wyższe podatki, zachęty do oszczędzania (programy…);

-jest prowadzona

polityka znosząca administracyjne oraz instytucjonalne bariery przedsiębiorczości (poprawa

funkcjonowania rynków, uproszczenia systemu podatkowego, uproszczenie procedur administracyjnych, skuteczniejsza

ochrona praw własności, łatwiejsze zatrudnianie oraz zwalnianie pracowników itd.).
4.

Ograniczanie deficytu za pomocą polityki makroekonomicznej.

Po czwarte

, kraje mogą wpływać na wielkość obrotów bieżących, wykorzystując instrumenty polityki makroekonomicznej:

pieniężnej,

-fiskalnej.