24.10.2013 Nauka administracji z elementami teorii organizacji i zarządzania.
Wykład 1
©Wojtek
1 | 9
Zagadnienie ogólne przedmiotu : zjawiska związane z administrowaniem w Polsce.
Charakterystyka ogólnych wyznaczników organizacji i funkcjonowania administracji.
Ujęcia badania administracji publicznej
Punkt widzenia normatywny – związany z prawem , bada wpływy wprawa administracyjnego na
administrację
Socjologiczny – socjologia władzy, stosunków hierarchicznych w administracji.
Czynniki polityczne – koncentruje się na czynnikach politycznych
Stopień racjonalności administracji i zasada organizacji i funkcjonowania administracji publicznej-
odcięcie od socjologii i polityki , koncentracja na organizacji i funkcjonowaniu w praktyce.
Aby poznać jak funkcjonuje administracja trzeba się zapoznać z prawem administracyjnym.
Co składa się na prawo administracyjne (3 typy reguł prawnych )
1.
Część prawa administracyjnego regulująca tworzenie, strukturę administracyjną, zasady,
zakres i formę działania podmiotów administrujących .
2.
Część regulująca relacje pomiędzy podmiotami administracyjnymi ( organami administracji
publicznej , wewnątrz administracji )
3.
Część regulująca prawa i obowiązki podmiotów administrowanych ( stosunki między
podmiotami administrującymi a podmiotami administrowanymi; czego wzajemnie mogą od
siebie wymagać ) ~mało informacji o strukturach administracji ( na II roku )
Podstawowe pojęcia organizacyjne
Cel : określenie treści podstawowych kategorii organizacyjnych, które zostały sformułowane w
kontekście tzw. Prakseologii- nauki o sprawnym działaniu oraz teorii organizacji i zarządzania.
Część I : Pojęcie organizacji
-zjawisko organizacji
-organizacja definiowana na gruncie nauk o zarządzaniu
Ćwiczenia
Wykłady
12.11.2013
14.11.2013
26.11.2013
28.11.2013
10.12.2013
12.12.2013
17.12.2013
__________
07.01.2014
09.01.2014
14.01.2014
__________
21.01.2014
NIeobowiązkowy
Literatura ( nieobowiązkowa )
Prof. Z. Leoński podręcznik „Nauka administracji” –
dostępny w bibliotece !
Knosala – Zaharko – Matan „Elementy nauki administracji”
Uzupełniająca : Barbara Podrycka – „Nauka administracji”
24.10.2013 Nauka administracji z elementami teorii organizacji i zarządzania.
Wykład 1
©Wojtek
2 | 9
Pojęcie organizacji
Zjawisko organizacji
:
•
jest wyrazem rozumnego, uporządkowanego działania, przejawem racjonalizacji, czyli
przygotowaniem działania przez uprzedni namysł
•
Przejawy : otaczająca nas rzeczywistość jest złożona z różnorodnych systemów
organizacyjnych będących rezultatem uporządkowanych działań ( składa się z
zorganizowanych rzeczy i zorganizowanych zdarzeń )
Organizacja definiowana na gruncie nauk o zarządzaniu
:
•
Łac./grec. Organion – narzędzie, narząd stanowiący wyspecjalizowaną pod względem funkcji i
dostosowania potrzeb całości części.
•
3 podstawowe znaczenia terminu organizacji
: rzeczowe, czynnościowe, atrybutowe
W sensie rzeczowym- odnosi się do określonego zorganizowanego obiektu/ jednostki .
Uporządkowanie, ustalenie struktur w ramach obiektu/jednostki. Np.
W sensie czynnościowym – nie odnosi się do złożonych przedsięwzięć i polega na
wiązaniu elementów (lub części) w sensowną całość
W sensie atrybutowym – organizacja jest cechą określonych przedmiotów złożonych,
których elementy ( lub części ) współprzyczyniają się do powodzenia całości.
•
Aspekty statyczne lub dynamiczne organizacji :
W aspekcie statycznym organizacja to zorganizowany obiekt ( rzecz, przedmiot, jednostka ).
Aspekty statyczne- odzwierciedlają przede wszystkim związki przestrzenne, odnoszą się do
obiektu zorganizowanego. ( pierwsze ujęcie – rzeczowe ).
W aspekcie dynamicznym jest zorganizowaną czynnością.
Aspekty dynamiczne to przede wszystkim ujęcia przebiegów poszczególnych procesów.
Organizacja stanowi wewnętrznie zintegrowaną całość złożoną z czterech podstawowych
elementów:
1.Celów zrealizowanych przez organizację i wynikające stąd konkretne zadania;
2.Ludzi wraz z ich indywidualnymi i zbiorowymi dążeniami. Ludzi realizujących te cele;
3.Wyposażenia materialno-technicznego i technologicznego oraz określonych zasad
posługiwania się nim;
4.Formalnej struktur, czyli przyjętych zasad podziału zadań i odpowiedzialności za nie,
władzy i związanej z nią odpowiedzialności ;
24.10.2013 Nauka administracji z elementami teorii organizacji i zarządzania.
Wykład 1
©Wojtek
3 | 9
FORMY DZIAŁAŃ ZORGANIZOWANYCH
1.
Cel działania : rzecz lub zdarzenie, które jest pożądane przez działającego, na którego
osiągnięcie działanie to jest skierowane;
2.
Różne formy realizacji potrzeb:
-działalność indywidualna: określone czynności podejmowane przez jedną osobę w
warunkach niewymagających współdziałania innych ludzi;
-działalność zbiorowa: wykonywanie przez grupę ludzi w tym samym czasie i miejscu
czynności zmierzających do osiągnięcia określonego celu, czynności samodzielnych, bez
zarysowanego podziału pracy;
-działalność zespołowa( współdziałanie ): wykonywanie przez grupę ludzi czynności, które
łącznie prowadzą do osiągnięcia określonego celu. Czynności te cechują współzależnośći,
występuje specjalizacja oraz podział funkcji i tworzy się zespół.
Współdziałanie w pionie : podział w stosunku podwładny – zwierzchnik i w drugą stronę.
[np. Prezes rady ministrów a minister]
Współdziałanie w poziomie: zadania, odpowiedzialność podzielone na równorzędne jednostki.
[np. między różnymi ministrami]
*TIP*Problem w Polsce : brak doceniania współdziałania w poziomie. Przecenianie działania w pionie.
Następuje brak współodpowiedzialności za działalność poszczególnych organów. Problematyka pod
względem wyboru lepszej współdziałalności.
Osiąganie celów :
•
Następuje poprzez wyspecjalizowane czynności poszczególnych członków społeczności;
•
Funkcjonowanie społeczności jest uwarunkowane istnieniem pewnego spoiwa łączącego
ludzi w ich celowych działaniach
•
Spoiwa są tworzone przez różnorodne reguły, wzorce działania ( sposoby zachowań w
różnorodnych sytuacjach, powszechnie akceptowane przez społeczeństwo )
Działanie zespołowe jest nieodzownym elementem instytucji, które jest zasadniczą formą trwałej
organizacji zespołowej
Administracja publiczna
– nazwa z łac. Administrale – rządzić, zarządzać, służyć . Początkowo
tylko rządzenie i zarządzanie, służenie dołączyło dopiero w XX wieku. Można rozumieć
przedmiotowo jako określoną działalność albo podmiotowo jako zespół osób, organów ,
wykonujących określone działania. Administracja istniała już w czasach starożytnych – Egipt i
Chiny ale nie była tak pojmowana jak teraz. Z czasem administracja zaczęła „wychodzić do
obywatela” wcześniej służyła władzy. Przełomem jest wiek XIX gdzie człowiek staje się z
poddanego obywatelem. Obywatel otrzymuje prawo pewnej kontroli administracji.
Najważniejsze są tutaj rewolucje, które miały miejsce w XIX wieku.
24.10.2013 Nauka administracji z elementami teorii organizacji i zarządzania.
Wykład 1
©Wojtek
4 | 9
Definicja administracji
1.Definicja wielkiej reszty( negatywną ): to działalność państwa, która pozostaje po
wyodrębnieniu ustawodawstwa i sądownictwa.
2. Definicje podmiotowe i przedmiotowe:
Podmiotowa : administracja to osoby lub zespoły osób, powołane do wykonywania w
imię interesu publicznego zadań państwa.
Przedmiotowa( funkcjonalna ): administracja to wykonywanie ustaw i działalność
twórcza (organizatorska) państwa czy też bezpośrednio praktyczna działalność
organizatorska państwa. Koncepcja administracji jako wykonywanie służby/misji
publicznej.
Definicja mieszana administracji publicznej :
1.
Prof. Kulesza – administracja to zespół działań, czynności i przedsięwzięć
organizatorskich i wykonawczych prowadzonych na rzecz interesu publicznego
przez różne organy i instytucje na podstawie ustawy i w określonych przez prawo
formach.
2.
Prof. Jemonlita(??)- administracja to system złożony z ludzi , zorganizowany w
celu stałej, systematycznej i skierowanej ku przyszłości realizacji dobra wspólnego
jako misji publicznej polegającej głównie, choć nie wyłącznie na bieżącym
wykonywaniu ustaw i wyposażonej w tym celu we władztwo państwowe i środki
materialno-techniczne.
Na gruncie nauki administracji : administracja publiczna to przyjęte przez
państwo i realizowane przez jego zawisłe organy ,a także przez organy samorządu
terytorialnego zaspokajanie zbiorowych i indywidualnych potrzeb obywateli
wynikających z współistnienia ludzi w społecznościach.
24.10.2013 Nauka administracji z elementami teorii organizacji i zarządzania.
Wykład 1
©Wojtek
5 | 9
Pojęcie nauki administracji – administracja publiczna jako
przedmiot badań
•
Prof. Starościak – Nauka administracji to nauka o związku zjawisk zachodzących
w procesie administrowania
•
Prof. Jałowiecki – NA to nauka, zajmująca się organizacją i funkcjonowaniem
administracji państwowej.
•
Prof. Kowalewski – NA to dyscyplina badająca prawidłowości występujące w
dziedzinie zjawisk administracyjnych
•
Prof. Leoński – NA to nauka społeczna opierająca się na metodach empirycznych(
opartych na doświadczeniach), której przedmiot stanowi wszechstronna wiedza
o istniejącej w danym ustroju administracji publicznej.
Definicja prof. Leońskiego oznacza, że NA to nauka społeczna opierająca się na metodach
empirycznych( np. obserwacji ), której przedmiot stanowi wszechstronna wiedza o istniejącej
w danym ustroju administracji publicznej.
Przedmiot badań nauki administracji stanowi system administracji publicznej w
określonym miejscu i czasie.
**TIP**Nauka administracji znajduje się pomiędzy naukami teoretycznymi i praktycznymi.
Pozwala nie tylko opisać administrację ale prowadzić oceny i formułować wnioski dotyczące
praktycznych potrzeb- usprawnianie administracji.
Nauka administracji obejmuje w szczególności:
Wpływ ustroju państwa na kształt administracji
Otoczenie, w którym działa administracja
Wzajemne związki, jakie zachodzą pomiędzy tymi dwoma elementami
Sprawy struktur organów administracyjnych i wzajemnego powiązania aparatu
administracyjnego
Problem kadr w administracji ~ważny problem [ dobór kadr – odpowiednie
przeprowadzanie selekcji, problematyka przygotowania kadr do pracy,
dokształcania, awanse etc. ]
Funkcjonowanie aparatu administracyjnego
Problematykę kontroli funkcjonowania administracji ~[ zapewnienie obiektywności ]
Zagadnienia techniki w administracji
24.10.2013 Nauka administracji z elementami teorii organizacji i zarządzania.
Wykład 1
©Wojtek
6 | 9
Wyodrębnienie nauki administracji(Triada)
Dyscypliny, których wyłącznym przedmiotem zainteresowania jest administracja publiczna to
nauki administracji.
Tradycyjne do katalogu dyscyplin nauki o administracji zalicza się:
1.Naukę administracji
2.Naukę prawa administracyjnego – badanie i analiza przepisów prawa administracyjnego
do których zaliczamy przepisy regulujące :
o
tworzenie, strukturę administracyjną, zasady działania, zakres i formy działania
podmiotów administrujących
o
relacje pomiędzy podmiotami administrującymi
o
prawa i obowiązki podmiotów administrowanych
3.Naukę polityki administracyjnej/o polityce administracyjnej – bada i wyjaśnia zagadnienia
dotyczące osiągania przez administrację celów, stara się również podpowiadać, jak
doskonalić politykę administracji.
**TIP** Polityka administracji – sztuka osiągania przez administrację celów.
Istota instytucji
Utrwalenie celów realizowanych zespołowo;
Tworzy się trwała organizacja zespołowa, która umożliwia ciągłą realizację określonych
celów;
Powstaje instytucja ( pojęcie to odnosi się do całości organizacyjnych działań zespołowych
polegających utrwaleniu poprzez stałe powtarzanie realizacji celów );
Pojęcie instytucji mieści w sobie następujące elementy:
Cele i wynikające z nich zadania poszczególnych członków zespołu;
Zespół ludzi powołany do realizacji celów;
Aparatura;
Struktura wyrażająca układ współzależności ludzi i aparatury współprzyczyniających się do
powodzenia całości;
Określony sposób i stopień formalizacji;
W takim ujęciu instytucją jest np. uczelnia ,która posiada te właściwości.
**TIP** Nie ma instytucji bez utrwalenia-formalizacja.
Utrwalenie systemu działania jako element instytucjonalizacji
Utrwalenie odbywa się przez oparcie go na wzorcach najbardziej racjonalnych opisach rzeczy
lub zdarzeń, których odtworzenie mieści się w celach działającego
24.10.2013 Nauka administracji z elementami teorii organizacji i zarządzania.
Wykład 1
©Wojtek
7 | 9
Wzorce – pozwalające na utrwalenie działania
o
Pisane(graficzne) i pamięciowe( normy obyczajowe, moralne )
o
Prawne i pozaprawne
o
Techniczne i społeczne
**TIP**Formalizacja jest jednym z typów utrwalenia – wzorzec pisany.
FORMALIZACJA
Szczególną formą instytucjonalizacji organizacji jest formalizacja- utrwalenie organizacji , działań za
pomocą znaków graficznych.
Formalizacja – proces, którego przedmiotem jest utrwalenie celów, struktury, wymogów kadrowych i
reguł współdziałania, określenie środków i sposobów osiągania celów, powiązań instytucji z
otoczeniem.
Funkcje formalizacji
o
Utrwalanie wzorców działań zespołowych
o
Eliminacja(w pewnym stopniu) niepewności działania
Pojęcie organizacji i instytucji a administracja publiczna
Administracja publiczna – może być rozpatrywana w ujęciu instytucjonalnym jako instytucja w
rozumieniu teorii organizacji. Organizacja trwała , zinstytucjonalizowana.
W tym ujęciu administrację publiczną traktujemy jako :
o
System zorganizowany będący częścią aparatu państwowego;
o
System trwały, którego główną cechą jest organizowanie- osiąganie postawionych zadań;
24.10.2013 Nauka administracji z elementami teorii organizacji i zarządzania.
Wykład 1
©Wojtek
8 | 9
GENEZA NAUKI ADMINISTRACJI
_____________________________________________ Rzekomo nie obowiązuje na egzamin______________________________________________
•
XVII wiek – centralizacja władzy w monarchii absolutnej i związany z nią wzrost
liczbowy kadry urzędniczej;
•
Refleksja nad jakością administrowania, nad uprawnieniem, ulepszaniem działań kadr
i całej administracji publicznej;
•
Administrację – zarządzanie państwem;
**Tip** administracja pierwotnie jako przedłużenie władzy rządzącego państwem, nie miała nic
wspólnego z obecnie istniejącą.
•
XVII, XVIII wiek , kameralistyka( camera- skarbiec ) / policystyka ( policja ) – wątki
mieszczące się w różnych dziecinach wiedzy, jako prawo, ekonomia, filozofia. Rezultatem –
wnioski zmierzające do usprawnienia administracji;
•
Opis ówczesnej policji lub wskazówki dla panującego, jak zarządzać państwem, by skarbiec
królewski był pełen;
•
XIX Wiek- prof. Lorenz von Stein :
o
Dążenia do budowy silnego państwa opartego na rządach prawa;
o
Fundament państwa- konstytucja ( „wszystkie formy, przez które władza państwowa
kształtuje oraz realizuje swą wolę” ) a realizacją konstytucji – administracja;
o
Administracja – cała działalność państwowa poza ustawodawstwem polegająca na
wykonywaniu ustaw;
o
Powstała nazwa „nauka administracji”
o
Zadania nauki administracji – wskazywanie związków pomiędzy poszczególnymi
dziedzinami i całością działania administracji a kształtowaniem świadomości o
najwyższym przeznaczeniu wszystkich funkcji władzy państwowej;
o
Nie stworzył metody badań charakterystycznej dla nauki administracji, podobnie
jak kameraliści łączył opis rzeczywistości administracyjnej z rozważaniami natury
ekonomicznej i politycznej;
•
XX Wiek –ważny okres – Ignaz Jastrow i Fritz Stier-Stolomo
Ignaz Jastrow wyodrębnienie Nauk Administracji :
o
Wskazał na konieczność wyodrębnienia nauki administracji ( jako odrębnej dziedziny
od nauki prawa administracyjnego );
Przedmiot nauki administracji :
o
jak się administruje ;
o
jak należy administrować;
Fritz Stier-Stolom –dalsze rozgraniczenie na gruncie wiedzy administracyjnej , do tej pory
uznawane :
o
Triada nauk administracyjnych
•
XX wiek – intensywny rozwój nauk o zarządzaniu ( USA ) – Henry Fayol ( Fr )
o
„Administracja ogólna i przemysłowa” – pomost pomiędzy amerykańskim
naukowym zarządzaniem a tradycyjnym pojmowaniem nauki administracji;
o
Przeniesienie doświadczeń z przedsiębiorstwa na teren aparatu państwowego
o
Analogie pomiędzy przemysłem, życiem gospodarczym a administracją publiczną
•
XX wiek – rozwój licznych nurtów badawczych
24.10.2013 Nauka administracji z elementami teorii organizacji i zarządzania.
Wykład 1
©Wojtek
9 | 9
•
Polska :
o
Brak bogatych tradycji badawczych w zakresie nauki administracji
o
Pojawiły się pewne opracowania w XIX wieku , ale brak ośrodków badawczych i
szeregu zainteresowania
o
Okres po II wojnie światowej również nie sprzyjał badaniom
o
Pewne syntezy problematyki administracji w czasie socjalizmu
o
Lata 80’ i 90’ nie sprzyjają (zmiana systemu, obawy przed wmieszaniem politycznym)