24.10.2013 Nauka administracji z elementami teorii organizacji i zarządzania.

Wykład 1

©Wojtek

1 | 9

Zagadnienie ogólne przedmiotu : zjawiska związane z administrowaniem w Polsce.

Charakterystyka ogólnych wyznaczników organizacji i funkcjonowania administracji.

Ujęcia badania administracji publicznej

Punkt widzenia normatywny – związany z prawem , bada wpływy wprawa administracyjnego na
administrację

Socjologiczny – socjologia władzy, stosunków hierarchicznych w administracji.

Czynniki polityczne – koncentruje się na czynnikach politycznych

Stopień racjonalności administracji i zasada organizacji i funkcjonowania administracji publicznej-
odcięcie od socjologii i polityki , koncentracja na organizacji i funkcjonowaniu w praktyce.

Aby poznać jak funkcjonuje administracja trzeba się zapoznać z prawem administracyjnym.

Co składa się na prawo administracyjne (3 typy reguł prawnych )

1.

Część prawa administracyjnego regulująca tworzenie, strukturę administracyjną, zasady,
zakres i formę działania podmiotów administrujących .

2.

Część regulująca relacje pomiędzy podmiotami administracyjnymi ( organami administracji
publicznej , wewnątrz administracji )

3.

Część regulująca prawa i obowiązki podmiotów administrowanych ( stosunki między
podmiotami administrującymi a podmiotami administrowanymi; czego wzajemnie mogą od
siebie wymagać ) ~mało informacji o strukturach administracji ( na II roku )

Podstawowe pojęcia organizacyjne
Cel : określenie treści podstawowych kategorii organizacyjnych, które zostały sformułowane w
kontekście tzw. Prakseologii- nauki o sprawnym działaniu oraz teorii organizacji i zarządzania.

Część I : Pojęcie organizacji

-zjawisko organizacji

-organizacja definiowana na gruncie nauk o zarządzaniu

Ćwiczenia

Wykłady

12.11.2013

14.11.2013

26.11.2013

28.11.2013

10.12.2013

12.12.2013

17.12.2013

__________

07.01.2014

09.01.2014

14.01.2014

__________

21.01.2014

NIeobowiązkowy

Literatura ( nieobowiązkowa )
Prof. Z. Leoński podręcznik „Nauka administracji” –
dostępny w bibliotece !
Knosala – Zaharko – Matan „Elementy nauki administracji”
Uzupełniająca : Barbara Podrycka – „Nauka administracji”

24.10.2013 Nauka administracji z elementami teorii organizacji i zarządzania.

Wykład 1

©Wojtek

2 | 9

Pojęcie organizacji

Zjawisko organizacji

:

•

jest wyrazem rozumnego, uporządkowanego działania, przejawem racjonalizacji, czyli
przygotowaniem działania przez uprzedni namysł

•

Przejawy : otaczająca nas rzeczywistość jest złożona z różnorodnych systemów
organizacyjnych będących rezultatem uporządkowanych działań ( składa się z
zorganizowanych rzeczy i zorganizowanych zdarzeń )

Organizacja definiowana na gruncie nauk o zarządzaniu

:

•

Łac./grec. Organion – narzędzie, narząd stanowiący wyspecjalizowaną pod względem funkcji i
dostosowania potrzeb całości części.

•

3 podstawowe znaczenia terminu organizacji

: rzeczowe, czynnościowe, atrybutowe

W sensie rzeczowym- odnosi się do określonego zorganizowanego obiektu/ jednostki .

Uporządkowanie, ustalenie struktur w ramach obiektu/jednostki. Np.

W sensie czynnościowym – nie odnosi się do złożonych przedsięwzięć i polega na

wiązaniu elementów (lub części) w sensowną całość

W sensie atrybutowym – organizacja jest cechą określonych przedmiotów złożonych,

których elementy ( lub części ) współprzyczyniają się do powodzenia całości.

•

Aspekty statyczne lub dynamiczne organizacji :

W aspekcie statycznym organizacja to zorganizowany obiekt ( rzecz, przedmiot, jednostka ).
Aspekty statyczne- odzwierciedlają przede wszystkim związki przestrzenne, odnoszą się do
obiektu zorganizowanego. ( pierwsze ujęcie – rzeczowe ).

W aspekcie dynamicznym jest zorganizowaną czynnością.
Aspekty dynamiczne to przede wszystkim ujęcia przebiegów poszczególnych procesów.

Organizacja stanowi wewnętrznie zintegrowaną całość złożoną z czterech podstawowych
elementów:

1.Celów zrealizowanych przez organizację i wynikające stąd konkretne zadania;
2.Ludzi wraz z ich indywidualnymi i zbiorowymi dążeniami. Ludzi realizujących te cele;
3.Wyposażenia materialno-technicznego i technologicznego oraz określonych zasad
posługiwania się nim;
4.Formalnej struktur, czyli przyjętych zasad podziału zadań i odpowiedzialności za nie,
władzy i związanej z nią odpowiedzialności ;

24.10.2013 Nauka administracji z elementami teorii organizacji i zarządzania.

Wykład 1

©Wojtek

3 | 9

FORMY DZIAŁAŃ ZORGANIZOWANYCH

1.

Cel działania : rzecz lub zdarzenie, które jest pożądane przez działającego, na którego
osiągnięcie działanie to jest skierowane;

2.

Różne formy realizacji potrzeb:
-działalność indywidualna: określone czynności podejmowane przez jedną osobę w
warunkach niewymagających współdziałania innych ludzi;
-działalność zbiorowa: wykonywanie przez grupę ludzi w tym samym czasie i miejscu
czynności zmierzających do osiągnięcia określonego celu, czynności samodzielnych, bez
zarysowanego podziału pracy;
-działalność zespołowa( współdziałanie ): wykonywanie przez grupę ludzi czynności, które
łącznie prowadzą do osiągnięcia określonego celu. Czynności te cechują współzależnośći,
występuje specjalizacja oraz podział funkcji i tworzy się zespół.

Współdziałanie w pionie : podział w stosunku podwładny – zwierzchnik i w drugą stronę.
[np. Prezes rady ministrów a minister]

Współdziałanie w poziomie: zadania, odpowiedzialność podzielone na równorzędne jednostki.
[np. między różnymi ministrami]

*TIP*Problem w Polsce : brak doceniania współdziałania w poziomie. Przecenianie działania w pionie.
Następuje brak współodpowiedzialności za działalność poszczególnych organów. Problematyka pod
względem wyboru lepszej współdziałalności.


Osiąganie celów :

•

Następuje poprzez wyspecjalizowane czynności poszczególnych członków społeczności;

•

Funkcjonowanie społeczności jest uwarunkowane istnieniem pewnego spoiwa łączącego
ludzi w ich celowych działaniach

•

Spoiwa są tworzone przez różnorodne reguły, wzorce działania ( sposoby zachowań w
różnorodnych sytuacjach, powszechnie akceptowane przez społeczeństwo )

Działanie zespołowe jest nieodzownym elementem instytucji, które jest zasadniczą formą trwałej
organizacji zespołowej

Administracja publiczna

– nazwa z łac. Administrale – rządzić, zarządzać, służyć . Początkowo

tylko rządzenie i zarządzanie, służenie dołączyło dopiero w XX wieku. Można rozumieć
przedmiotowo jako określoną działalność albo podmiotowo jako zespół osób, organów ,
wykonujących określone działania. Administracja istniała już w czasach starożytnych – Egipt i
Chiny ale nie była tak pojmowana jak teraz. Z czasem administracja zaczęła „wychodzić do
obywatela” wcześniej służyła władzy. Przełomem jest wiek XIX gdzie człowiek staje się z
poddanego obywatelem. Obywatel otrzymuje prawo pewnej kontroli administracji.
Najważniejsze są tutaj rewolucje, które miały miejsce w XIX wieku.

24.10.2013 Nauka administracji z elementami teorii organizacji i zarządzania.

Wykład 1

©Wojtek

4 | 9

Definicja administracji

1.Definicja wielkiej reszty( negatywną ): to działalność państwa, która pozostaje po
wyodrębnieniu ustawodawstwa i sądownictwa.

2. Definicje podmiotowe i przedmiotowe:

Podmiotowa : administracja to osoby lub zespoły osób, powołane do wykonywania w
imię interesu publicznego zadań państwa.

Przedmiotowa( funkcjonalna ): administracja to wykonywanie ustaw i działalność
twórcza (organizatorska) państwa czy też bezpośrednio praktyczna działalność
organizatorska państwa. Koncepcja administracji jako wykonywanie służby/misji
publicznej.

Definicja mieszana administracji publicznej :

1.

Prof. Kulesza – administracja to zespół działań, czynności i przedsięwzięć
organizatorskich i wykonawczych prowadzonych na rzecz interesu publicznego
przez różne organy i instytucje na podstawie ustawy i w określonych przez prawo
formach.

2.

Prof. Jemonlita(??)- administracja to system złożony z ludzi , zorganizowany w
celu stałej, systematycznej i skierowanej ku przyszłości realizacji dobra wspólnego
jako misji publicznej polegającej głównie, choć nie wyłącznie na bieżącym
wykonywaniu ustaw i wyposażonej w tym celu we władztwo państwowe i środki
materialno-techniczne.

Na gruncie nauki administracji : administracja publiczna to przyjęte przez
państwo i realizowane przez jego zawisłe organy ,a także przez organy samorządu
terytorialnego zaspokajanie zbiorowych i indywidualnych potrzeb obywateli
wynikających z współistnienia ludzi w społecznościach.

24.10.2013 Nauka administracji z elementami teorii organizacji i zarządzania.

Wykład 1

©Wojtek

5 | 9

Pojęcie nauki administracji – administracja publiczna jako

przedmiot badań

•

Prof. Starościak – Nauka administracji to nauka o związku zjawisk zachodzących
w procesie administrowania

•

Prof. Jałowiecki – NA to nauka, zajmująca się organizacją i funkcjonowaniem
administracji państwowej.

•

Prof. Kowalewski – NA to dyscyplina badająca prawidłowości występujące w
dziedzinie zjawisk administracyjnych

•

Prof. Leoński – NA to nauka społeczna opierająca się na metodach empirycznych(
opartych na doświadczeniach), której przedmiot stanowi wszechstronna wiedza
o istniejącej w danym ustroju administracji publicznej.

Definicja prof. Leońskiego oznacza, że NA to nauka społeczna opierająca się na metodach
empirycznych( np. obserwacji ), której przedmiot stanowi wszechstronna wiedza o istniejącej
w danym ustroju administracji publicznej.
Przedmiot badań nauki administracji stanowi system administracji publicznej w
określonym miejscu i czasie.

**TIP**Nauka administracji znajduje się pomiędzy naukami teoretycznymi i praktycznymi.
Pozwala nie tylko opisać administrację ale prowadzić oceny i formułować wnioski dotyczące
praktycznych potrzeb- usprawnianie administracji.

Nauka administracji obejmuje w szczególności:

Wpływ ustroju państwa na kształt administracji

Otoczenie, w którym działa administracja

Wzajemne związki, jakie zachodzą pomiędzy tymi dwoma elementami

Sprawy struktur organów administracyjnych i wzajemnego powiązania aparatu
administracyjnego

Problem kadr w administracji ~ważny problem [ dobór kadr – odpowiednie
przeprowadzanie selekcji, problematyka przygotowania kadr do pracy,
dokształcania, awanse etc. ]

Funkcjonowanie aparatu administracyjnego

Problematykę kontroli funkcjonowania administracji ~[ zapewnienie obiektywności ]

Zagadnienia techniki w administracji

24.10.2013 Nauka administracji z elementami teorii organizacji i zarządzania.

Wykład 1

©Wojtek

6 | 9

Wyodrębnienie nauki administracji(Triada)

Dyscypliny, których wyłącznym przedmiotem zainteresowania jest administracja publiczna to
nauki administracji.

Tradycyjne do katalogu dyscyplin nauki o administracji zalicza się:
1.Naukę administracji
2.Naukę prawa administracyjnego – badanie i analiza przepisów prawa administracyjnego
do których zaliczamy przepisy regulujące :

o

tworzenie, strukturę administracyjną, zasady działania, zakres i formy działania
podmiotów administrujących

o

relacje pomiędzy podmiotami administrującymi

o

prawa i obowiązki podmiotów administrowanych

3.Naukę polityki administracyjnej/o polityce administracyjnej – bada i wyjaśnia zagadnienia
dotyczące osiągania przez administrację celów, stara się również podpowiadać, jak
doskonalić politykę administracji.
**TIP** Polityka administracji – sztuka osiągania przez administrację celów.

Istota instytucji

Utrwalenie celów realizowanych zespołowo;

Tworzy się trwała organizacja zespołowa, która umożliwia ciągłą realizację określonych
celów;

Powstaje instytucja ( pojęcie to odnosi się do całości organizacyjnych działań zespołowych
polegających utrwaleniu poprzez stałe powtarzanie realizacji celów );

Pojęcie instytucji mieści w sobie następujące elementy:

Cele i wynikające z nich zadania poszczególnych członków zespołu;

Zespół ludzi powołany do realizacji celów;

Aparatura;

Struktura wyrażająca układ współzależności ludzi i aparatury współprzyczyniających się do
powodzenia całości;

Określony sposób i stopień formalizacji;

W takim ujęciu instytucją jest np. uczelnia ,która posiada te właściwości.

**TIP** Nie ma instytucji bez utrwalenia-formalizacja.

Utrwalenie systemu działania jako element instytucjonalizacji

Utrwalenie odbywa się przez oparcie go na wzorcach najbardziej racjonalnych opisach rzeczy
lub zdarzeń, których odtworzenie mieści się w celach działającego

24.10.2013 Nauka administracji z elementami teorii organizacji i zarządzania.

Wykład 1

©Wojtek

7 | 9

Wzorce – pozwalające na utrwalenie działania

o

Pisane(graficzne) i pamięciowe( normy obyczajowe, moralne )

o

Prawne i pozaprawne

o

Techniczne i społeczne

**TIP**Formalizacja jest jednym z typów utrwalenia – wzorzec pisany.

FORMALIZACJA

Szczególną formą instytucjonalizacji organizacji jest formalizacja- utrwalenie organizacji , działań za
pomocą znaków graficznych.

Formalizacja – proces, którego przedmiotem jest utrwalenie celów, struktury, wymogów kadrowych i
reguł współdziałania, określenie środków i sposobów osiągania celów, powiązań instytucji z
otoczeniem.

Funkcje formalizacji

o

Utrwalanie wzorców działań zespołowych

o

Eliminacja(w pewnym stopniu) niepewności działania

Pojęcie organizacji i instytucji a administracja publiczna

Administracja publiczna – może być rozpatrywana w ujęciu instytucjonalnym jako instytucja w
rozumieniu teorii organizacji. Organizacja trwała , zinstytucjonalizowana.

W tym ujęciu administrację publiczną traktujemy jako :

o

System zorganizowany będący częścią aparatu państwowego;

o

System trwały, którego główną cechą jest organizowanie- osiąganie postawionych zadań;

24.10.2013 Nauka administracji z elementami teorii organizacji i zarządzania.

Wykład 1

©Wojtek

8 | 9

GENEZA NAUKI ADMINISTRACJI

_____________________________________________ Rzekomo nie obowiązuje na egzamin______________________________________________

•

XVII wiek – centralizacja władzy w monarchii absolutnej i związany z nią wzrost
liczbowy kadry urzędniczej;

•

Refleksja nad jakością administrowania, nad uprawnieniem, ulepszaniem działań kadr
i całej administracji publicznej;

•

Administrację – zarządzanie państwem;

**Tip** administracja pierwotnie jako przedłużenie władzy rządzącego państwem, nie miała nic
wspólnego z obecnie istniejącą.

•

XVII, XVIII wiek , kameralistyka( camera- skarbiec ) / policystyka ( policja ) – wątki
mieszczące się w różnych dziecinach wiedzy, jako prawo, ekonomia, filozofia. Rezultatem –
wnioski zmierzające do usprawnienia administracji;

•

Opis ówczesnej policji lub wskazówki dla panującego, jak zarządzać państwem, by skarbiec
królewski był pełen;

•

XIX Wiek- prof. Lorenz von Stein :

o

Dążenia do budowy silnego państwa opartego na rządach prawa;

o

Fundament państwa- konstytucja ( „wszystkie formy, przez które władza państwowa
kształtuje oraz realizuje swą wolę” ) a realizacją konstytucji – administracja;

o

Administracja – cała działalność państwowa poza ustawodawstwem polegająca na
wykonywaniu ustaw;

o

Powstała nazwa „nauka administracji”

o

Zadania nauki administracji – wskazywanie związków pomiędzy poszczególnymi
dziedzinami i całością działania administracji a kształtowaniem świadomości o
najwyższym przeznaczeniu wszystkich funkcji władzy państwowej;

o

Nie stworzył metody badań charakterystycznej dla nauki administracji, podobnie
jak kameraliści łączył opis rzeczywistości administracyjnej z rozważaniami natury
ekonomicznej i politycznej;

•

XX Wiek –ważny okres – Ignaz Jastrow i Fritz Stier-Stolomo

Ignaz Jastrow wyodrębnienie Nauk Administracji :

o

Wskazał na konieczność wyodrębnienia nauki administracji ( jako odrębnej dziedziny
od nauki prawa administracyjnego );

Przedmiot nauki administracji :

o

jak się administruje ;

o

jak należy administrować;

Fritz Stier-Stolom –dalsze rozgraniczenie na gruncie wiedzy administracyjnej , do tej pory
uznawane :

o

Triada nauk administracyjnych

•

XX wiek – intensywny rozwój nauk o zarządzaniu ( USA ) – Henry Fayol ( Fr )

o

„Administracja ogólna i przemysłowa” – pomost pomiędzy amerykańskim
naukowym zarządzaniem a tradycyjnym pojmowaniem nauki administracji;

o

Przeniesienie doświadczeń z przedsiębiorstwa na teren aparatu państwowego

o

Analogie pomiędzy przemysłem, życiem gospodarczym a administracją publiczną

•

XX wiek – rozwój licznych nurtów badawczych

24.10.2013 Nauka administracji z elementami teorii organizacji i zarządzania.

Wykład 1

©Wojtek

9 | 9

•

Polska :

o

Brak bogatych tradycji badawczych w zakresie nauki administracji

o

Pojawiły się pewne opracowania w XIX wieku , ale brak ośrodków badawczych i
szeregu zainteresowania

o

Okres po II wojnie światowej również nie sprzyjał badaniom

o

Pewne syntezy problematyki administracji w czasie socjalizmu

o

Lata 80’ i 90’ nie sprzyjają (zmiana systemu, obawy przed wmieszaniem politycznym)