Microsoft PowerPoint

• Chroniczna insomnia (bezsenność)

– problemy z rozpoczęciem i
utrzymywaniem snu przez co
najmniej 6 mcy związane z
obniŜoną sprawnością podczas
codziennych aktywności (

American

Sleep Disorders Association
[ASDA], 1997

)

• Częstsza wśród osób starszych (co

najmniej 55 lat) niŜ w średnim wieku
i bardziej uciąŜliwa (

Lichstein i in.,

2004

)

• Insomnia jest czynnikiem ryzyka dla

depresji, naduŜywania substancji
psychoaktywnych, prób
samobójczych i podwyŜszenia
poziomu lęku (

Taylor i in., 2003

Nau i in., 2005

Zmiany we śnie po 50 r.Ŝ.

• 1. Więcej wybudzeń i spadek efektywności

snu

• 2. Długość całego okresu snu w nocy

spada – od średnio 7 h w dorosłości do 6-
6.5 h w starszym wieku; spadek większy u
męŜczyzn niŜ u kobiet.

• 3. Sen jest lŜejszy i ma więcej okresów

krótkiego pobudzenia (wzrostu aktywności
CUN na 15s lub mniej)

• Korzyści ze snu (spadek metabolizmu w

mózgu i odbudowa CUN) obniŜają się.

• 4. Głęboki sen zmniejsza się - fale delta

zmniejszają się i spada ich amplituda

•

Bliwise, 2000

Czynniki psychologiczne

wpływające na jakość snu

• Reaktywność psychofizjologiczna : (1)

wyŜszy poziom lęku (2) pobudzenie i
napięcie (3) negatywne warunkowanie
(związane z częstymi nocami w czasie
których duŜo czasu spędza się bezsennie).

• Uczenie się negatywnych nawyków (higiena

snu) dotyczących spania: np. zostawanie
długo w łóŜku rano, liczne drzemki,
nieregularne pory chodzenia spać; usilne
próbowanie zasypiania

• Poznawcze nadmierne pobudzenie

(gonitwa myśli)

• Nadmierna wraŜliwość na bodźce (dźwięki,

światło, temperaturę, rodzaj pościeli;
nadwraŜliwość ta moŜe wynikać z
warunkowania).

Leczenie behawioralne i poznawcze

•

relaksacja (progresywna i pasywna,

Lichstein,

1988b

•

Kontrola bodźców (

Bootzin & Epstein, 2000

identyfikacja bodźców wywołujących ograniczenie
snu i ich eliminacja

• Ograniczenie snu

[sleep reduction technique -

SRT]: redukcja ilości godzin spędzanych w nocy w
łóŜku (

Spielman i in., 1987

)

• Kompresja snu

[SCT] (stopniowe zmniejszanie

czasu spędzanego w łóŜku kaŜdej nocy;

Lichstein, i

in., 2001

•

Restrukturyzacja poznawcza (

Morin i in.,, 2000

)

•

6–8 sesji

• 16 badań nad efektywnością

(systematyczna analiza – Nau i in.,
2005)

• Wyniki relaksacji – słabe do Ŝadnych w

progresywnej relaksacji; pasywna
relaksacja - bardziej efektywna

• Ograniczanie snu i kompresja snu –

umiarkowane efekty

• Zmiana higieny snu – umiarkowane

efekty (

Stepanski & Wyatt, 2003

• CBT - umiarkowane
• UWAGA: NAJCZĘŚCIEJ STOSUJE SIĘ

KOMBINACJĘ RÓśNYCH FORM!

Dostosowanie leczenia do

osób starszych

• Relaksacja progresywna – zmieniona w taki

sposób, by uniknąć spazmów mięśniowych
które mogą się pojawiać w starszych wieku
(

Lichstein i Johnson, 1993

) rezygnacja z

relaksacji mięśni szyi – powstawać mogą
silne skurcze (e.g.,

Friedman et al., 1991

);

raczej zastępowanie relaksacją pasywną

• Jeśli są problemy z przemieszczaniem się –

eliminacja Ŝądania opuszczania sypialni
podczas dłuŜszych okresów wybudzenia się i
zamienienia go np. na zmianę pozycji

–

siedzenie z opuszczonymi nogami (

Davies

et al., 1986

• Dozwolenie małej ilości drzemek w ciągu dnia

(zamiast Ŝadnej) (

Friedman et al., 2000

)..

Bezsenność polekowa
(hypnotic dependent insomnia, HDI)

•

Stałe uŜywanie leków nasennych moŜe wzbudzić HDI
która objawia się wzrostem tolerancji i intensyfikacją
symptomów bezsenności przy odstawieniu leków

•

UŜywanie w wieku powyŜej 65 lat waha się 3% - 21%
(męŜczyźni) i 7% - 29% (Kobiety) (

Ohayon i in, 1998

)

•

W młodszych grupach wiekowych - 2% - 4% (

Maggi i

in., 1998

•

Stopniowe wycofanie: 8–12 tygodni: dziennik snu przez
2 tygodnie by ustalić wzór dni w których najłatwiej
moŜna spróbować odstawić; redukcja dawki o 10–25%
co 1–2 tygodnie

•

Dodatek interwencji behawioralnych zwiększa
efektywność leczenia (

Lichstein et al., 1999

Morin et

al., 2004

;

Riedel et al., 1998

•

pasywna relaksacja zmniejsza uŜywanie leków
nasennych o 47% u starszych kobiet; efekty utrzymane
przez 6 tygodni (follow up)

Lichstein i Johnson; 1993

• Uogólnione

zaburzenie lękowe

wieku starszego -
jedno z częściej
diagnozowanych
zaburzeń (

Stanley &

Novy, 2000

• Do 7% populacji osób

starszych (

Flint, 1994

Specyfika zaburzeń lękowych w

wieku starszym

• Mniej ostre stany emocjonalne

niŜ u osób

młodszych (

Kogan et al., 1999

;

Lawton et al.,

1993

)

• Zmniejszona reakcja na stres (obniŜona

reaktywność) (

Kogan et al., 1999

;

Whitbourne,

1985

;

DeBeurs et al., 1999

• Bliskość końca Ŝycia powoduje,

Ŝe problemy

emocjonalne są w większym stopniu
identyfikowane jako problemy somatyczne

(

DeBeurs et al., 1999

;

Flint, 1994

;

Shamoian,

1991

• Starsi mogą odczuwać niŜszy poziom lęku z

związku z mniejszą potrzebą realizowania
waŜnych celów Ŝyciowych

Borkovec (1988)

• Martwienie się ilęki specyficzne dla

wieku

starszego

•

Dotyczy

pogarszana się funkcji

somatycznych i sensorycznych

(„Stracę

kontrolę nad pęcherzem”; „Mój wzrok się
pogorszy")

•

Najstarsi - (>75 ) mają niŜszy poziom
niepokoju niŜ młodsi starsi (55–64) lub
średnio starsi (65–74) .

•

55–64 - więcej obaw o pracę i finanse

Doucet

et al., 1998

•

Najsilniejszy poziom lęku w okresie przed
emeryturalnym,

ok 65 r. Ŝ. i dotyczy rodziny,

finansów i spraw międzynarodowych (wojny,
zagroŜenia)

Skarborn & Nicki, 2000

•

to uŜywanie strategii zaradczych i prób kontroli
lęku jest duŜo rzadsze

(

Hunt et al., 2003

)

mniej efektywne

(

Felton i Revenson, 1987

Badania wskazują Ŝe CBT (relaksacja, restrukturyzacja poznawcza,
ekspozycja i self-monitoring) są efektywniejsze niŜ edukacja czy
dyskusja o stresie/lęku (

DeBerry, 1982

;

DeBerry et al., 1989

;

Sallis et al.,

1983

;

Scogin et al., 1992

Jedno badanie kwestionuje uŜyteczność restrukturyzacji poznawczej
pokazując jej negatywne efekty u starszych osób o znacznie obniŜonych
moŜliwościach poznawczych (

DeBerry et al., 1989

)

Początkowo zakładano, Ŝe CBT będzie bardziej skuteczna w młodszym i
średnim wieku; wzrastająca liczba badań świadczy o jej efektywności w
wieku starszym (

Stanley i Averill, 2000

CBT – obniŜenie lęku i depresji;

wyniki jednak są bardziej zróŜnicowane

niŜ u pacjentów we wcześniejszych okresach Ŝycia; ogólnie, wyniki są
słabsze niŜ u młodszych pacjentów

; i zmiany są bardziej radykalna (brak

poprawy do pogorszenia vs bardzo znaczne korzyści) (

Stanley et al.,

2003

;

Wetherell et al., 2003

Meta- analiza (

Nordhus i Pallesen, 2003)

– 15 badań z grupami

kontrolnymi: effect size 0.55 – uczestnicy poprawili się przeciętnie o 1
S.D.

Czynniki ryzyka dla występowania

depresji

• 20% rozwija depresję w 18

mcach po zawale (Frasure –
Smith i in., 1995)

• Znaczące nagłe

pogorszenie się stanu
zdrowia jest czynnikiem
ryzyka dla depresji (Galo i
Lebowitz, 1999)

• Owdowienie (Wilcox i in.,

2003)

•

CBGT (cognitive-behavioral group therapy) – leczenie depresji
metodą poznawczo-behawioralną w grupach

•

6 mcy, w czasie których przerabia się 3 moduły, kaŜdy 4 tygodnie:
zmiana dysfunkcjonalnego myślenia przez metody restrukturyzacji
poznawczej, wzrost przyjemnych aktywności, poprawa relacji
interpersonalnych i trening asertywności.

Lewinsohn i in,, 1984

;

1992

•

CM (case management) –

pracownik społeczny poszukuje dla

pacjenta róŜnego rodzaju miejsc/grup/ biur gdzie pacjent moŜe
załatwić swoje róŜne problemy
mieszkaniowe/finansowe/zdrowotne

(

Surber, 1994

); jest to 30-

minutowa sesja raz w tygodniu przez 6 tygodni

Strukturalny przegląd Ŝycia

• Leczenie pacjentów przebywających w

domach opieki za pomocą
strukturalnego przeglądu Ŝycia +
treningu rozwiązywania problemów
(

Dhooper i in., 1993

;

Arean, i in. 1993)

• Podstawa – pisanie historii własnego

Ŝycia.

• Problemy:

najpierw ogólna informacja o

zdarzeniach, po czym opisy bardziej
szczegółowe poszczególnych
wydarzeń

Serrano i in., 2004