ALERGIA
NA JAD OWADÓW
BŁONKOSKRZYDŁYCH
KURS ALERGOLOGICZNY
26 - 30 września 2005
ALERGIA
NA JAD OWADÓW
BŁONKOSKRZYDŁYCH
KURS ALERGOLOGICZNY
26 - 30 września 2005
ALERGIA NA JAD OWADÓW
BŁONKOSKRZYDŁYCH
• owady żądlące z rzędu błonkówek
(Hymenoptera) należą do 2 rodzin:
pszczołowatych (Apidae) i osowatych
(Vespidae)
• pszczołowate odpowiadają żądleniem, gdy
ich ulowi zagraża niebezpieczeństwo (poza
tym nie są agresywne)
• osa, osa żółta i szerszeń są agresywne
(między nimi reaktywność krzyżowa)
ALERGIA NA JAD OWADÓW
BŁONKOSKRZYDŁYCH
• reakcja miejscowa po użądleniu może być
wynikiem zarówno alergii, jak i infekcji
• reakcja uogólniona zawsze jest wynikiem
alergii
– wyraża się: pokrzywką, obrzękiem
naczynioruchowym, astmą oraz zapaścią
sercowo - naczyniową
– u ok. 50% uczulonych kolejna reakcja będzie o
podobnym nasileniu
– ryzyko zgonu duże u osób starszych i małych
dzieci
ALERGIA NA JAD OWADÓW
BŁONKOSKRZYDŁYCH
• rozpoznanie opiera się na wywiadzie oraz testach
alergicznych (punktowe testy skórne)
• testowaniu poddaje się jedynie osoby po przebytej reakcji
uogólnionej
• chory uczulony po reakcji uogólnionej powinien mieć
dostęp do natychmiastowej pomocy (strzykawka z
adrenaliną)
• odczulanie swoiste zaleca się dorosłym chorym z
przebytymi reakcjami układu oddechowego i/lub krążenia
– dawka podtrzymująca 100ug jadu wykazuje działanie ochronne u
95% chorych
– wzrost skuteczności leczenia związany jest ze wzrostem IgG
– czas trwania odczulania wynosi 3-5 lat
CHARAKTERYSTYKA OWADÓW ŻĄDLĄCYCH
TYP OWADA
WYGLĄD
ŚRODOWISKO
WYSTĘPOWANIA
Pszczoła miodna
Owłosione ciało z żółtymi
czarnymi plamami; wielkość 1.5cm
Ule domowe, dziuple drzew,
szczeliny skalne
Osa
Nieowłosione ciało z dużym
wcięciem między tułowem i
odwłokiem; czarne lub brązowe
plamy; wielkość 3 cm
Drzewa, krzewy, dachy,
podstrzesza domów
Szerszeń
Małe wcięcie między tułowiem i
odwłokiem , zaokrąglone ciało z
rzadkimi włosami, ciemny pasek
(obwódka) pod oczami; wielkość
2cm
Owalne i gruszkowate gniazda na
drzewach i nad ziemią
Osa żółta
Podobna do szereszenia z żółtymi
plamkami, ale bez ciemnych
pasków (obwódek) pod oczami;
wielkość 1.5cm
Gniazda w ziemi i szczelinach
murów
JAD OWADÓW
BŁONKOSKRZYDŁYCH
• Mieszanina substancji aktywnych
farmakologicznie i biochemicznie o
działaniu toksycznym
• enzymy (fosfolipaza i hialuronidaza A)
• peptydy (melityna w jadzie pszczoły
miodnej)
• aminy biogenne (histamina)
PSZCZOŁY I OSY
nazewnictwo europejskie i amerykańskie
RODZAJ
EUROPA AMERYKA
Vespula
osa
osa żółta
Dolichovespula
osa
szerszeń
Vespa
szerszeń
szerszeń
europejski
Polisters
osa
osa
TYPY REAKCJI
• MIEJSCOWA - ból, rumień i obrzęk
trwające przez 1-2 dni; nasilona reakcja
miejscowa może być też skutkiem
zakażenia
• UOGÓLNIONA
• NIETYPOWE - rozwija się w ciągu kilku
dni - choroba posurowicza, zapalenie
naczyń, zespół nierczycowy, zapalenie
nerwu, encefalopatia (patogeneza niejasna)
REAKCJA UOGÓLNIONA
• zazwyczaj jest reakcją alergiczną
• wzorce reakcji
– uogólniona pokrzywka i obrzęk
naczynioruchowy
– niewydolność oddechowa z obrzękiem krtani
i/lub astmą
– zapaść sercowo - naczyniowa
ROZPOZNANIE
• WYWIAD
• TESTY ALERGICZNE
– wskazaniem do wykonania uogólniona reakcja
wywołana użądleniem owada (wartość
ograniczona u osób z nadmierną reakcją
miejscową)
• punktowe testy skórne (rzadko śródskórne - większa
czułość)
• badanie RAST (wysoka korelacja z t. Punktowymi,
wysoka czułość)
ZASADY ZAPOBIEGANIA
-
I
• unikanie i ograniczanie kontaktu z
alergenem
• farmakoterapia
• odczulanie swoiste (podawanie jadów
owadów błonkoskrzydłych)
JAK PACJENTCI MOGĄ ZMNIEJSZYĆ
RYZYKO UŻĄDLENIA PRZEZ OWADY?
• ryzyko wzrasta w lecie i podczas przebywania na świeżym
powietrzu
• należy zachować ostrożność podczas jedzenia na świeżym
powietrzu i unikać dżemu, miodu, słodkich owoców,
napojów oraz ogórków konserwowych
• zawsze wkładać buty, gdy wychodzi się na dwór; nosić
długie spodnie podczas spacerów po łąkach i polach oraz
rękawice, w razie pracy w ogrodzie
• unikać jasnych i kolorowych ubrań, perfum, mydeł
zapachowych oraz lakierów do włosów, ponieważ
przyciągają one owady
JAK PACJENTCI MOGĄ ZMNIEJSZYĆ
RYZYKO UŻĄDLENIA PRZEZ OWADY?
• wszystkie gniazda i ule sąsiadujące z domem powinny być
usunięte przez inną osobę
• trzymać się z dala od miejsc, w których żywią się owady:
klomby, pola z koniczyną, sady z dojrzałymi owocami
oraz wysypiska śmieci
• należy zawsze mieć w zasięgu ręki pakiet leków do
natychmiastowej interwencji
• szukać opieki lekarskiej natychmiast po użyciu
wymienionego pakietu leków
POSTĘPOWANIE W REAKCJACH
O GWAŁTOWNYM PRZEBIEGU
• Reakcje miejscowe
– usunięcie żądła, przyłożenie kostki lodu do
miejsca użądlenia, ucisk, (20% siarczan glinu z
dodatkiem 1% surfaktantu)
• reakcje uogólnione
– świąd, pokrzywka - leki przeciwhistaminowe
– ciężkie - adrenalina; w niedrożności dróg
oddechowych - intubacja, tracheotomia,
podanie tlenu
ZESTAW LEKÓW
DO NATYCHMIASTOWEGO UŻYCIA
• strzykawka z adrenaliną 1 mg / ml
(zamknięta w środowisku azotu dla
zapobiegania utlenianiu) (dawka 0.3 - 0.5
mg; u dzieci - 0.01ml / kg m.c.)
• lek przeciwhistaminowy w tabletkach
WSKAZNIA DO ODCZULANIA
JADEM OWADÓW ŻĄDLĄCYCH
• dorośli z ciężką reakcją uogólnioną (objawy ze
strony układu oddechowego i krwionośnego)
• dorośli z umiarkowaną reakcją uogólnioną
(pokrzywka, obrzęk naczynioruchowy, łagodna
astma) - w zależności od częstotliwości
występowania reakcji, prawdopodobieństwa
przyszłych ekspozycji na użądlenie oraz dostępu
do służby zdrowia
ODCZULANIE JADEM
OWADÓW ŻĄDLĄCYCH
• przeciwwskazania
– Stosowanie beta - blokerów
– ciąża (rozpoczynanie) - może być jako kontynuacja
• zmiany immunologiczne
– początkowy wzrost IgE swoistych, następnie spadek
stężenia (marker stanu alergii)
– najistotniejszy wzrost stężeń przeciwciał blokujących
IgG (odpowiadają częściowo za pozytywny wynik
odczulania) (marker stanu odporności)
• cel
– osiągnięcie tolerancji dawki podtrzymującej jadu w
ilości 100ug będącej odpowiednikiem kilku użądleń
ODCZULANIE JADEM
OWADÓW ŻĄDLĄCYCH
• Postępowanie
– rozpoczynanie od małych dawek (0.01ug - 0.1ug) i
zwiększanie stopniowo aż do osiągnięcia dawki
podtrzymującej
– na każdym etapie ryzyko wystąpienia uogólnionych
reakcji alergicznych
– prowadzone w ośrodkach posiadających doświadczenie
w tym względzie
• czas trwania leczenia
• 3 - 5 lat