Made by J0RD4N                                                                                                                              1/6 

Agenda 

POLITYKA HANDLOWA 

BARIERY POZATARYFOWE 

  Mechanizm ograniczeń ilościowych i ich skutki, 
  Dobrowolne ograniczenie eksportu i jego mechanizmy, 
  Inne bariery pozataryfowe,  
  Mechanizmy subsydiów produkcji krajowej i subsydiów eksportowych oraz ich skutki,  
  Dumping, 

 

POLITYKA HANDLOWA 

BARIERY POZATARYFOWE 

Inne bariery pozataryfowe 

Kontyngenty  ilościowe  i  dobrowolne  ograniczenia  eksportu  nie  wyczerpują  listy  środków 

innych  niż  cła,  za  pomocą  których  państwo  może  wpływać  na  wielkość  i  strukturę  towarową  lub 
geograficzną importu.  

Przeszkodą w dostępie na niektóre rynki mogą być obowiązujące na nich normy techniczne i 

sanitarne,  czyli  przepisy  dotyczące  parametrów,  jakim  powinny  odpowiadać  towary  sprzedawane 
na danym rynku. Przykładem takiej normy mogą być np. obowiązujące w różnych krajach przepisy 
o ruchu drogowym.  

Wymogi  takie  dotyczą  wszystkich  dóbr  i usług  sprzedawanych  w  danym  kraju. Muszą  się 

do  nich  dostosować  także  eksporterzy  chcący  sprzedawać  swe  towary  na  danym  rynku.  W 
większości  przypadków  ich  spełnienie  jest  stosunkowo  proste  i  tanie.  Ola  każdego  producenta 
samochodów  ustawienie  kierownicy  po  lewej  (lub  po  prawej)  stronie  pojazdu  nie  przedstawia 
żadnego problemu. Podobnie wyposażenie  go we właściwą  gaśnice czy odpowiednio wyposażoną 
apteczkę jest właściwie tylko przedsięwzięciem organizacyjnym. 

Tak  długo,  jak  normy  techniczne  i  sanitarne  są  jednakowe  dla  producentów  krajowych  i 

zagranicznych,  trudno  uznać  je  za  ograniczenie  w  dostępie  do    rynku.  Jednak  dla    małego 
producenta czy  też  eksportera  wchodzącego  na  dany  rynek  sprostanie  nawet  stosunkowo prostym 
wymogom  może  być  kłopotliwe.  Możemy  się  o  tym  przekonać,  śledząc  informacje  na 
opakowaniach i instrukcje używania dóbr z importu, które, zgodnie z naszymi przepisami, powinny 
być napisane po polsku. Zauważymy wówczas z pewnością , ze stosunkowo szybko poradziły sobie 
z  tym  duże  korporacje  transnarodowe  (np.  Toyota  czy  Philips),  a  także  producenci  słodyczy.  W 
dalszym  ciągu  jednak  kupując  towary  mniej  znanych  firm  (np.  niektóre  zegarki,  sprzęt  AGD), 
jesteśmy zdani na instrukcję w jęz. angielskim. 

Sprostanie tego typu wymogom może jednak być niekiedy niezwykle kosztowne czy wręcz 

niemożliwe. Stanie się tak wtedy, gdy dany kraj wprowadzi przepisy skonstruowane w taki sposób, 
aby utrudnić lub uniemożliwić ich spełnienie przez zagranicznego eksportera. 

Najciekawsze przykłady takich działań stały się powszechnie znane w czasie ujednolicenia 

warunków  konkurencji  w  Unii  Europejskiej.  Najbardziej  znany  przykład  dotyczy  francuskiego 
likieru  Cassis  de  Dijon,  któremu  wzbraniano  dostępu  na  rynek  niemiecki,  gdyż zawierał  18  %,  a 
nie, jak wymagane w przepisach niemieckich, 25 % alkoholu. 

Oprócz ustalania samych norm czynnikiem utrudniającym dostęp zagranicznych towarów na 

rynek  danego  kraju  może  być  też  sposób  kontroli  ich  przestrzegania.  Na  przykład  żądanie  od 
eksportera,  o  którym  wiadomo,  że  poddaje  eksportowaną  żywność  ścisłej  kontroli  zgodnie  z 
ostrymi  przepisami  narodowymi,  aby  kontrolować  ją  ponownie  po  wwiezieniu  na  rynek  kraju 
importera, może oznaczać dla niego konieczność poniesienia dodatkowych kosztów. Tym samym, 
przy  wątpliwym  wzroście  bezpieczeństwa  konsumenta,  może  się  to  stać  czynnikiem 
zmniejszającym konkurencyjność tego dobra na danym rynku. 

W  sumie  można  stwierdzić,  że  normy  techniczne  i  przepisy  sanitarne  często  stają  się 

czynnikiem  utrudniającym  swobodę  wymiany  międzynarodowej,  a  tym  samym  zmniejszającym 
korzyści płynące z handlu między na rodowego. 

Made by J0RD4N                                                                                                                              2/6 

Pociągają  one  też  za  sobą  koszty  związane  z  utrzymywaniem  przez  importera  aparatu 

kontroli  przestrzegania  tych  norm  przez  eksporterów,  jak  również  niejednokrotnie  zbyteczne 
dostosowywanie się tego ostatniego do zagranicznych norm. Koszty te znajdują odbicie w wyższej 
cenie płaconej przez konsumentowi za towary importowane lub ich krajowe substytuty stąd też dla 
zwiększenia  korzyści  z  handlu  międzynarodowego  duże  znaczenie  ma  eliminowanie  tego  typu 
barier przez ujednolicanie standardów technicznych. 

Ważną poza taryfową barierą handlu zagranicznego mogą być także zamówienia publiczne. 

We  współczesnej  gospodarce  rynkowej  znaczną  część  ogólnego  popytu  finansowane  z  budżet 
agend i instytucji rządowych a także samorządów lokalnych. Odzwierciedleniem tego stanu rzeczy  
jest wydatków rządowych w produkcie krajowym brutto wielu krajów. 

W  długookresowym  interesie  podatników,  utrzymujących  te  instytucje,  leży,  aby  w  swej 

polityce  zakupów  kierowały  się  one  regułami  rynkowymi.  Z  uwagi  jednak  na  skalę  wydatków 
sposób  wydawania  pieniędzy  publicznych  może  mieć  istotne  znaczenie  dla  stanu  ogólnej 
koniunktury w danym kraju lub dla sytuacji poszczególnych branż. 

Do  pozataryfowych  ograniczeń  handlowych  zalicza  się  również  utrzymywanie  wymogu 

składnika krajowego. Wymóg ten może przyjmować dwie zasadnicze formy: 
•  Pierwsza  z nich  polega  na  zobowiązaniu  krajowego  podmiotu  kupującego  importowane  wyroby 

finalne do pokrycia określonej części popytu zakupami na rynku wewnętrznym, 

• Druga forma tego ograniczenia polega na żądaniu, aby wszyscy producenci określonych wyrobów 

finalnych działający  na danym rynku pokrywali określoną część popytu na podzespoły  i części 
potrzebne do ich wy tworzenia dostawami z rynku krajowego. 

 

Stosowanie  pierwszej  z  wymienionych  form  jest,  w  odniesieniu  do  obrotów  towarowych 

zabronione przez GATT. Interesującym obszarem, na którym tego typu ograniczenia bywają jednak 
niekiedy nadal stosowane, jest szybko rozwijający się rynek rozrywki. 

Druga z wymienionych  form wymogu składnika  krajowego, sprowadzająca się do żądania,  

aby producenci określonych wyrobów finalnych zaopatrywali się w określoną część podzespołów i 
części na rynku krajowym jest stosowane w szczególności w przemyśle samochodowym. 

Wymóg składnika krajowego, wprowadzany najczęściej na żądanie związków zawodowych 

działających  w  danej  branży,  utrudnia  przede  wszystkim  uzyskiwanie  korzyści  z 
międzynarodowego podziału pracy w dziedzinie podzespołów i części. Chociaż jego wprowadzenie 
może  przynieść  krótkookresowe  korzyści  (np.  utrzymanie  zatrudnienia  w  przemyśle 
samochodowym), to na dłuższą metę przyczynia się do zmniejszenia racjonalności gospodarowania, 
przesuwając część produkcji podzespołów i części od producentów tańszych do droższych. 

GATT/WTO dążą do stopniowego eliminowania wymogu składnika krajowego. Znajduje to 

odbicie  w  ustaleniach  Rundy  Urugwajskiej,  według  których  żądanie  od  inwestora  zagranicznego 
przestrzegania  wymogu  minimalnego  wykorzystania  miejscowych  czynników  produkcji  jest 
niedopuszczalne. 

Odpowiedź na podobne pytania jest istotna nie tylko z punktu widzenia wymogu składnika 

krajowego  ale  także  w  przypadku  funkcjonowania  ugrupowań  integracyjnych,  których  istotą  jest 
liberalizacja obrotów handlowych wewnątrz ugrupowania. 

Intencją  członków  takiego  ugrupowania  nie  jest  jednak  umożliwienie  exporterom  spoza 

ugrupowania  wykorzystania  któregoś  z  krajów  członkowskich  jako  bocznej  furtki  umożliwiającej 
sprzedaż towarów na rynku ugrupowania na zasadach przysługujących krajom członkowskim.  

Aby  uniknąć  tego  rodzaju  sytuacji,  poszczególne  ugrupowania  integracyjne  wprowadzają 

reguły  pochodzenia,  czyli  zasady  określające,  jaka  część  wartości  produktu  sprzedawanego  na 
warunkach preferencyjnych musi być dodana na obszarze danego ugrupowania. 

Reguły  pochodzenia  obowiązują  min.  w  stosunkach  miedzy  Unią  Europejką  a  krajami 

stowarzyszonymi,  w  tym  do  1  maja  2004  r.  także  z  Polską.  Układ  stowarzyszeniowy  przewiduje 
bowiem,  że  we  wzajemnych  obrotach  uzyskają  preferencje  celne  jedynie  artykuły  przemysłowe 
spełniające  reguły  pochodzenia  towarów,  czyli  całkowicie  wyprodukowane  w  danym  kraju 
(głównie surowce), oraz takie, które zostały poddane obróbce uznanej za wystarczającą. O tym zaś 

Made by J0RD4N                                                                                                                              3/6 

decyduje  reguła  zmiany  pozycji  taryfowej,  a  w  niektórych  przypadkach  kryterium  procentowego 
udziału wartości nowo dodanej, wahającej się w przedziale 20-50%.  

Podobnie procentowo określone reguły pochodzenia obowiązują również w krajach NAFTA. 

Na  przykład  samochód  eksportowany  z  każdego  z  trzech  krajów  członkowskich  może  być  tylko 
wtedy  preferencyjnie  traktowany  na  rynku  pozostałych  jeżeli  w  kraju  wywozu  zostanie  do  tego 
dodane przynajmniej 60% wartości dodanej. 

Tak  jak  ma  to  miejsce  w  przypadku  innych  ograniczeń  pozataryfowych,  również 

wprowadzenie  wymogu  składnika  krajowego  i  reguł  pochodzenia  jest  czynnikiem  zakłócającym 
racjonalny  podział  pracy,  w  myśl  którego  produkcja  powinna  się  odbywać  tam,  gdzie  jest  ona 
najtańsza. 

Także  rachunek  strat  i  korzyści  netto  jest  dla  kraju  wprowadzającego  dany  wymóg 

niekorzystny.  Przez  wpływ  na  wzrost  kosztów  lub  ujemny  wpływ  na  jakość  usług  (np. 
wyczekiwanie godzinami na samolot rodzimych linii lotniczych) konsumenci ponoszą straty, które 
tylko  częściowo  równoważone  są  korzyściami  rodzimych  producentów,  mogących  sprzedawać 
więcej  dóbr  na  rynku  krajowym.  Podobnie  bowiem  jak  w  przypadku  większości  ograniczeń 
pozataryfowych,  także  wprowadzenie  wymogu  składnika  krajowego  nie  przynosi  korzyści,  które 
odpowiadałyby wpływom z ceł. 

 

Mechanizmy subsydiów produkcji krajowej i subsydiów        

eksportowych oraz ich skutki 

Wszystkie  przedstawione  dotąd  narzędzia  polityki  handlowej  dotyczyły  przede  wszystkim 

importu. Były one stosowane z myślą o jego zmniejszeniu lub wyeliminowaniu. 

Kolejna grupa środków polityki handlowej – subsydia - może wpływać zarówno na eksport, 

jak i na import. 

Subsydia  to  wszelkiego,  rodzaju  wsparcia  udzielane  przez  rząd  krajowym  podmiotom 

gospodarczym,  Przez  swój  wpływ  na  zmniejszenie  kosztów  wytwarzania  subsydia  mogą  mieć 
bezpośredni  lub  pośredni  wpływ  na  wielkość  zarówno  eksportu,  jak  i  importu  poszczególnych 
krajów. 
Możemy wyróżnić dwa rodzaje subsydiów: 

1.subsydia produkcji krajowej 
2.subsydia ekspresowe 
O  subsydiowaniu  produkcji  krajowej  mówimy  wówczas,  gdy  jego  celem  jest 

wyeliminowanie czy zmniejszenie importu określonego dobra albo też osiągnięcie innych uznanych 
za istotne celów gospodarczych lub społecznych (np. spadek bezrobocia). 

Natomiast  celem  subsydium  eksportowego  jest  uzyskanie  nadwyżki  eksportowej 

określonego dobra lub zwiększenie  już występującego eksportu. Cechą różniącą oba subsydia  jest 
też  to,  że  w  przypadku  subsydium  produkcji  krajowej  podmiot  gospodarczy  otrzymuje  je  wraz  z 
podjęciem  produkcji  danego  dobra,  a  w  przypadku  subsydium  eksportowego  —wraz  z  jego 
wywozem. 

Made by J0RD4N                                                                                                                              4/6 

 

 

Do dóbr, których wytwarzanie  jest poważnie subsydiowanie  należą produkty rolne.  Udział 

subsydiów w cenie produktów rolnych w latach 1999-2000 (%). 

 

 

Celem  subsydiowania  produkcji  krajowej  jest  w  pierwszej  kolejności  realizacja  celów 

wewnętrznych  lub dążenie do ograniczenia  importu. Niekiedy  jednak  ich wprowadzenie może się 
także przyczynić do powstania możliwości eksportowych. 

Tak  stało  się  np.  w  przypadku  polityki  rolnej  UE.  W  chwili  wprowadzenia  (1962  r.)  jej 

celem  było  osiągnięcie  samowystarczalności  żywnościowej  w  dziedzinie  produktów  rolnych 
umiarkowanej  strefy  klimatycznej,  a  także  zapewnienie  stałych  dochodów  ludności  rolniczej. 
Polityka  ta,  realizowana  przede  wszystkim  przez  ustanowienie  gwarantowanych  cen  produktów 
rolnych  oraz  system  opłat  wyrównawczych  praktycznie  eliminujących  ich  import,  doprowadziła 
jednak do tego, że począwszy od lat siedemdziesiątych XX w. produkcja rolna krajów UE zaczęła 
przewyższać  popyt  wewnętrzny.  Konsekwencją  tego  stało  się  w  pierwszej  kolejności 
magazynowanie  olbrzymich  nadwyżek  żywności  (np.  masła),  a  następnie  przeznaczanie  ich  na 
eksport. 

 
 
 
 
 
 
 
 

Made by J0RD4N                                                                                                                              5/6 

Działanie  subsydium  eksportowego  w  warunkach  małego  eksportera,  określonego  dobra 

przedstawia poniższy wykres. 

 

 

W punkcie wyjścia, przy cenie światowej Ps i danym przebiegu krzywej podaży krajowej.. 

(Sk) i popytu krajowego (Dk) wielkość produkcji krajowej wynosi Q2, a popytu krajowego (Ql) na 
eksport natomiast jest przeznaczona różnica między wielkościami (Q2-Qi), 

Wraz  z  wprowadzeniem  subsydium  eksporterzy  krajowi  otrzymują  za  jednostkę  produkcji 

przeznaczonej na eksport cenę światową zwiększoną o subsydium. 

Praktycznie  oznacza  to,  że  producenci  krajowi  otrzymują  za  produkcję  przeznaczoną  na 

eksport wyższą cenę (Pś+s) co skłania ich do zwiększenia produkcji do poziomu Q4.   

Subsydia  eksportowe  nie  dotyczą  produkcji  kierowanej  na  rynek  krajowy,  ale  producenci 

podnoszą także te ceny. 

W  konsekwencji prowadzi to  do spadku popytu krajowego do poziomu Q3 co sprawia, że 

dodatkowo większa ilość danego dobra może być skierowana na eksport. Łączna wielkość eksportu 
wynosi  zatem  (Q4-Q#)  i  jest  określona  jedynie  przez  poziom  ceny  światowej  zwiększonej  o 
subsydium (Pś+s) oraz krajową podaż i krajowy popyt. 

Istnieje wiele rodzajów subsydiów eksportowych. Najprostszą możliwą formą subsydium są 

premie pieniężne wypłacane eksporterom. 

Do  subsydiów  eksportowych  zaliczamy  też  wiele  środków  pośrednio  obniżających  koszty 

ponoszone  przez  eksportera,  a  tym  samym  zwiększających  atrakcyjność  transakcji  eksportowych 
przez  obniżenie  kosztów  i  wynikający  stąd  wpływ  na  wzrost  konkurencyjności  wyrobów  danego 
kraju na rynku światowym. 

Najczęściej  stosowanym  środkiem  jest  udzielanie  przez  agendy  rządowe  tanich  kredytów 

zagranicznym  importerom,  wspieranie  finansowe  programów  ubezpieczeń  tych  kredytów, 
ubezpieczanie  samych  transakcji  eksportowych  od  ryzyka  handlowego  i  politycznego  oraz 
ponoszenie części kosztów promocji. 

Subsydia,  podobnie  jak  inne  formy  pozataryfowych  ograniczeń  handlowych,  nie  tylko 

przynoszą  straty  netto  wprowadzającemu  je  krajowi,  ale  także  stanowią  poważny  czynnik 
wypaczający  rzeczywiste  relacje  nakładów  istniejące  między  poszczególnymi  krajami.  W  ten 
sposób  zmniejszają  możliwość  uzyskiwania  przez  społeczność  międzynarodową  korzyści  z 
wymiany. 

Jednak  reakcja  kraju,  na  którego  rynek  trafiają  dobra;  których  produkcja  lub  eksport  są 

subsydiowane, nie zawsze jest negatywna. Zależy to przede wszystkim od sytuacji na jego własnym 
rynku. Jeżeli jest to dobro deficytowe, a jego producenci krajowi nie cierpią na trudności ze zbytem, 
to  import  dóbr  subsydiowanych  nie  wywołuje  sprzeciwu.  Inaczej  jest,  gdy  importowane, 
subsydiowane dobra utrudniają lub uniemożliwiają zbyt ich krajowym producentom. 

Made by J0RD4N                                                                                                                              6/6 

Działając często z inicjatywy krajowych producentów rząd może przystąpić do kontrakcji  i 

zareagować w dwojaki sposób: 
1.  możliwe jest wprowadzenie przez kraj Importujący dobra subsydiowane podobnych subsydiów 

dla  swoich  producentów,  jeżeli  nie  pozwalają  mu  na  to  brak  odpowiednich  środków 
budżetowych  lub  inne  okoliczności,  może  się  on  wówczas  zdecydować  na  zastosowanie 
jednego  z  omawianych  już  środków  polityki  handlowej  w  celu  utrzymania  przywozu  na 
pożądanym poziomie. 

2.  reakcją  rządu  kraju  importującego  towary  subsydiowane  może  być  wprowadzenie  ceł 

wyrównawczych,  czyli  ceł,  których  zadaniem  jest  niwelowanie  negatywnego  wpływu  importu 
subsydiowanych dóbr na ich producentów krajowych. 

 

Aby zmniejszyć ujemny wpływ subsydiów na handel międzynarodowy, GATT od wielu lat 

stara  się  ograniczyć  ich  stosowanie.  Najpełniejszy  wyraz  znalazło  to  w  decyzjach  Rundy 
Urugwajskiej. W odniesieniu do subsydiów produkcji krajowej za legalne, po spełnieniu pewnych 
dodatkowych  warunków;  uznano  jedynie  subsydiowanie  prac  badawczych  i  inwestycji 
wymaganych  w  związku  z  ochroną  środowiska,  a  także  wspomaganie  finansowe  regionów 
zacofanych.  Nie  uznano  również  za  nielegalne  wewnętrznego  wsparcia  produkcji  rolnej.  W  tym 
ostatnim przypadku państwa członkowskie GATT/WTO zostały jednak zobowiązane do redukcji o 
20%  w  ciągu  6  lat  subsydiów  bezpośrednio  wspierających  produkcję  rolną  (np.  w  postaci 
gwarantowanych cen skupu). 

Znacznie  ostrzejszymi  rygorami  objęto  subsydia  eksportowe.  Jako  zakazane  uznano  m.in. 

bezpośrednie  wypłaty  dla  eksporterów,  wszelkiego  rodzaj  ulgi  podatkowe  i  celne,  preferencyjne 
stawki  transportowe  oraz  preferencyjne  kredyty  eksportowe.  Stworzono  również  system,  który 
umożliwia  uruchomienie  procedur  pozwalających  na  legalne  wprowadzenie  ceł  wyrównawczych 
przez kraje zagrożone stosowaniem subsydiów. Warto także zaznaczyć, że w ramach odpowiedniej 
klauzuli zezwolono do 2001r korzystanie z subwencji eksportowych krajom w okresie transformacji 
(więc także Polsce) 

W  odróżnieniu  od  artykułów  przemysłowych,  GATT/WTO  zezwala  na  stosowanie 

subsydiów eksportowych w stosunku do produktów rolnych. W rezultacie rundy Urugwajskiej kraje 
członkowskie WTO zgodziły  się  jedynie obniżyć subwencje  eksportowego  o około 1/3 w ciągu 6 
lat,  począwszy  od  1995  r.,  a  także  nie  wprowadzać  subsydiów  eksportowych  na  artykuły  rolne, 
nieobjęte takim wsparciem w latach 1986-1990.