opracowania z dawnych lat, formuły wyborcze

Metoda D’HONDTA, SAINTE–LAGUE, STV

Formu a d’Hondta jest najbardziej rozpowszechnion w Europie metod transformacji g osów

w mandaty. Nale y do grupy tzw. FORMU NAJWI KSZYCH REDNICH. Polega na

podzieleniu liczby g osów uzyskanych

poprzez poszczególne partie w okr gu wyborczym

przez kolejne liczby ca kowite (1, 2, 3, 4, itd.). Mandaty otrzymuj te partie, które legitymuj

si kolejno najwy szymi wynikami uzyskanymi z tak przeprowadzonej operacji

matematycznej (Holandia, Belgia, Austria, Finlandia, Hiszpania, Portugalia, Grecja).

Przyjmuje si powszechnie, e jest on korzystny dla partii silniejszych. Z tego wzgl du jest

uwa any za umiarkowanie proporcjonalny (zw aszcza gdy jest skorelowany z niewielkimi

okr gami wyborczymi oraz klauz

ul zaporow ).

Formu a Sainte

-Lague polega na zastosowaniu identycznej operacji, z tym e dzielnikami s

tu liczby nieparzyste (3, 5, 7 itd.) (Skandynawia oprócz Finlandii). W zmodyfikowanej,

obowi zuj cej obecnie wersji pierwszym dzielnikiem jest liczb

a 1,4, a nast pnym kolejne

liczby nieparzyste od 3 poczynaj c. Przyjmuje si , e system ten, zw aszcza w wersji

ę ż

klasycznej, jest korzystniejszy dla partii ma ych ni metoda d’Hondta (Lijphart).

STV – inny rodzaj systemu proporcjonalnego; umo liwia on wyb

orcy wyra enie swoich

preferencji personalnych w du o szerszym zakresie ni w przypadku systemu list partyjnych.

Celem STV, jak podkre la si w literaturze irlandzkiej, jest elekcja zespo u jak najbardziej

preferowanych kandydatów przez mo liwie najwi ksz

ą cz

elektoratu (Mair, Laver).

ęść

System STV, jak ka dy system proporcjonalny, mo e by stosowany tylko w okr gach

wielomandatowych, cho , jak si podkre la, w stosunkowo ma ych, bo licz cych przeci tnie 5

mandatów (Gallagher, Laver, Mair). Wyborca musi w trakcie g osowania uszeregowa

poszczególnych kandydatów w kolejno ci od najbardziej do najmniej preferowanego,

podobnie jak w systemie g osowania alternatywnego. Nast pnie dla ka dego okr gu dokonuje

si obliczenia ILORAZU WYBORCZEGO wg formu y:

liczba oddanych g osów

+ 1

liczba mandatów + 1

Dystrybucja mandatów jest dokonywana w nast puj cy sposób:

1. je eli po obliczeniu przez kandydatów „pierwszych miejsc” aden z nich nie przekroczy

ilorazu wyborczego, eliminuje si kandydata z najni sza liczb g o

ą ł sów, a jego g osy rozdziela

si mi dzy pozosta ych wg uzyskanych przez nich „drugich miejsc”,

2. je eli jeden z kandydatów przekroczy okre lon przez iloraz wyborczy liczb g osów,

ę ł

wówczas uzyskuje mandat, a nadwy k (czyli ró nic mi dzy liczba uzyskanych

ż ę

przez niego

g osów a ilorazem wyborczym) rozdziela si mi dzy pozosta ych odpowiednio wed ug liczby

uzyskanych drugich miejsc. Ten sposób „przenoszenia” pojedynczych g osów jest

specyficzn cech omawianego systemu.

Stosuj c przedstawione sposoby post po

wania d

y si do obsadzenia wszystkich mandatów

ąż

przypadaj cych na dany okr g wyborczy. System STV jest uznawany za stosunkowo

najwierniej odwzorowuj cy preferencje wyborcze (Lijphart). Do jego zalet zalicza si

równie znaczny zakres swobody wyborcy, nato

miast o wad – mozliwo os abienia

ść

spójno ci partii politycznych (Gallagher, Laver, Mair).

Trudno podzieli pogl d o kreacyjnym wp ywie systemu wyborczego na stabilno

ść

polityczn . Bez w tpienia natomiast cech systemów proporcjonalnych jest zdolno do

ść

stosunkowo wiernego odwzorowania preferencji wyborczych, cho ujawnia si ona z ró n

ż ą

si .

łą

Typologia systemów wyborczych wg Lakemana:

1) Systemy wi kszo ciowe:

A. wi kszo ci wzgl dnej:

1. jednomandatowe okr gi wyborcze (Wielka Brytania, USA, Nowa Zelandi

2. wielomandatowe okr gi wyborcze (Turcja, Aregentyna)

B. wi kszo ci absolutnej:

1. jednomandatowe okr gi wyborcze:

a. drugie g osowanie (Francja)

b. alternatywne g osowanie (Australia)

2. wielomandatowe okr gi wyborcze

a. drugie g osowanie

b. alternatywne g osowanie

2) Systemy semiproporcjonalne:

A. ograniczone g osowanie

B. SNTV

C. komunikacyjne g osowanie

3) Systemy proporcjonalne:

A. listy partyjne

1. adnego wyboru mi dzy kandydatami

2. wybór jednego kandydata w ramach listy

3. wybór wi cej ni jed

nego kandydata w ramach listy

4. wybór kandydatów nie ograniczony jedn list

B. systemy mieszane

C. STV

Klasyfikacja Taylora i Johnston, którzy wyró nili nast puj ce typy i rodzaje systemów

wyborczych (Blais):

1. Systemy pluralistyczne:

a. jednomandatowe okr gi wyborcze

b. wielomandatowe okr gi wyborcze

c. zbalansowany system pluralistyczny (SNTV)

2. Systemy preferencyjne:

a. jednomandatowe okr gi wyborcze

- alternatywne g osowanie

- drugie g osowanie

b. wielomandatowe okr gi wyborcze: STV

3. Systemy list partyjnych

4. Systemy mieszane

W Europie Zachodniej dominuj systemy wyborcze oparte na okr gach wielomandatowych,

g osowaniu kategorycznym oraz formule proporcjonalnej. Wyj tek stanowi Wielka Brytania

(okr gi jednomandatowe i formu a wi kszo ci wzgl

ędnej), Irlandia, W ochy (do 1993r.) i

Szwajcaria (g osowanie porz dkuj ce) oraz Francja (V Republika)

– formu a wi kszo ci

bezwzgl dnej (z wyj tkiem lat 1986

-1988).

Inna typologia bior ca pod uwag poziom odwzorowania preferencji wyborczych

wyra onych w a

kcie g osowania, równo (nierówno ) szans partii politycznych na

ść

uzyskanie takiej puli miejsc w parlamencie, która odpowiada aby osi gni temu poziomowi

poparcia, oraz stabilno polityczn , mierzon przede wszystkim trwa o ci gabinetu:

ść

ł ś ą

1. systemy „silne”: zorientowane na dysproporcjonalno , preferowanie wielkich partii i

ść

stabilno gabinetow

ść

2. systemy „s abe”: przyporz dkowane g ównie celowi zwi kszenia stopnia proporcjonalno ci

mi dzy procentem zdobytych g osów i zyskanych mandatów