1 

 

14.02.2011 Wykład 1 

Innowacje w rozwoju regionu: 

1.  Definicja innowacji – cechy. 
2.  Klasyfikacja innowacji – kryteria podziału. 
3.  Region – pojęcie. 
4.  Koncepcje rozwoju regionalnego. 
5.  Innowacje a rozwój regionu. 

Literatura podstawowa: 



 

W. Janasz, K. Kozioł, „Determinanty działalności innowacyjnej przedsiębiorstw”, PWE, Warszawa 2007 



 

„Marketing terytorialny”, red. T. Markowski, Studia KPZK PAN, t. CXII, Warszawa 2002, rozdz. I-IV 



 

T. Markowski, „Zarządzanie rozwojem miast”, PWN, Warszawa 1999, rozdz. IV, VI 

Innowacje  na  świecie...  O  powodzeniu  i  atrakcyjności  gospodarek  narodowych  na  świecie  decydować 
będzie ich nasycenie innowacjami i nowymi technologiami. W Strategii Lizbońskiej UE za proorytet uznano 
podniesienie  konkurencyjności  i  budowanie  innowacyjnej  gospodarki  opartej  na  wiedzy  –  uznawanej  za 
podstawowy czynnik rozwoju. 

Innovatis (łac.) – oznacza odnowę, tworzenie czegoś nowego: 



 

nowość; 



  odnowa. 

Celowe  i  zorganizowane  działanie  przedsiębiorców  poszukujących  praktycznego  zastosowania  róznych 
nowych  rozwiązań  w  danych  uwarunkowaniach  i  czasie  w  celu  osiągnięcia  pozytywnych  efektów 
ekonomicznych. 

Pojęcie innowacji można rozpatrywać w aspekcie zarówno przedmiotowym jak też czynnościowym. 

Definicja klasyczna – Joseph Schumpeter (szerokie ujęcie): 



  wprowadzenie do produkcji wyrobów nowych lub doskonalenie dotychczas istniejących; 



  wprowadzenie nowej lub udoskonalonej technologii produkcji; 



 

zastosowanie nowego sposobu sprzedaży lub zakupów; 



  otwarcie nowego rynku; 



 

zastosowanie nowych surowców lub półfabrykatów; 



  wprowadzenie zmian w organizacji produkcji. 

Nowy  sposób  sprzedaży,  zakupów    zróżnicowane  (nowe  nisze  rynkowe,  grupy  klientów  o  specjalnych 
potrzebach). 

Przedmiot  innowacji.  Przedmiotem  innowacji  może  być  produkt,  proces  produkcyjny,  nowa  technika, 
nowy  system zarządzania, szeroko  rozumiana organizacja, także nowe  rynek i  nowe sposoby marketingu. 
Warunkiem jest jednak, aby opisywane procesy były nowe i zostały praktycznie wykorzystane gospodarczo 
z pozytywnym wynikiem ekonomicznym. Według P. Druckera to pojęcie w więcszym stopniu ekonomiczne 
(zmiana  uzysku  zasobów)  niż  technologiczne,  społeczne  itp.  Wąskie  ujęcie  –  innowacja  tylko  pierwsze 
zastosowanie produktu. (E. Mansfield) lub zmiana jedynie w metodach wytwarzania i produktach. 

2 

 

Innowacje  –  podejście  (oryginalność).  W  praktyce  bardzo  trudno  jest  wskazać  „pierwsze  zastosowanie”. 
Procesy  innowacyjne  obejmują  również  wiele  „nowych  zastosowań  stałych  rozwiązań”  –  innowacje 
kreatywne i imitacyjne. 

Model systemu globalnego: 



 

człowiek    innowacje  antropocentryczne  (np.  doskonalenie  fizjologiczne,  funkcjonalne, 
neuropsychiczne); 



  przyroda  innowacje biotyczne (np. hybrydyzacja roślin i zwierząt, walka ze szkodnikami); 



 

społeczeństwo    innowacje  społeczne  (np.  zmiany  w  systemach  ekonomicznych,  zmiany  w  polityce 
społecznej,  zmiany  w  organizacji  i  zarządzaniu,  zmiany  towarzyszące  rewolucjom  i  ewolucjom 
społeczeństwa); 



  technika  innowacje techniczne (np. nowe maszyny i wyposażenie, nowe środki transportu). 

Rodzaje innowacji: 

1.  Stopień oryginalności: 



 

kreatywne (twórcze, pionerskie); 



 

imitujące (naśladowcze). 

2.  Dziedzina wiedzy / praktyki: 



 

techniczne, naukowe, technologiczne, społeczne itp. 

3.  Dziedzina działalności: 



  funkcyjne – zaspokajają nowe, dotychczas nieujawnione potrzeby (np. telefon, telewizja, Internet); 



  przedmiotowe – wprowadzanie nowych przedmiotów lepiej spełniających swe funkcje; 



  organizacyjne – polepszające organizację pracy i jej efektywniejsze wykobywanie; 



  ekologiczne – zmniejszające negatywne oddziaływanie firmy na środowisko, np. SOB. 

4.  Stopień intensywności technologicznej i kapitałowej: 



 

„lekkie” o prostej i zaawansowanej technologii; 



 

„ciężkie” o prostej i zaawansowanej technologii. 

5.  Stopień złożoności: 



 

niesprzężone – rezultat działalności jednostki; 



 

sprzężone – rezultat wspólnego wysiłku wielu osób, zespołów czy instytucji. 

6.  Miejsce powstawania: 



  krajowe; 



  zagraniczne – np. licencja, imitacja, franchising. 

7.  Skala skutków innowacji, horyzont czasowy: 



 

strategiczne (innowacje duże); 



 

taktyczne (innowacje małe). 

8.  Warunki psychospołeczne osób realizujących: 



  refleksyjne – członkowie grupy świadomie realizują zmiany celem dokonania przeobrażeń w procesie 

produkcji; 



  bezrefleksyjne – przeprowadzane na podstawie posiadanego doświadczenia; 



  zamierzone – rezultat różnorodnych kalkulacji; 



  niezamierzone – wprowadzane spontaniczne pod wpływem zasłyszanych opinii, apeli itp. 

9.  Ze względu na mechanizm pobudzania: 



 

podażowe – odkrycia, nowe wynalazki; 



  popytowe – stymulowane przez potrzeby ujawniające się na rynku. 

10. 

Zakres oddziaływania – w odniesieniu do sfery technologii: 

3 

 



  procesowe – nowy sposób wytwarzania danego produktu; 



  produktowe – zmiany w fizycznej charakterystyce produktu/usługi. 

Obszary innowacji: 



  produkt (np. dobro, usług, pomysł); 



  proces (np. technologia, struktura); 



  organizacja; 



  rynek. 

Innowacyjnośc przedsiębiorstwa zależy od jednoczesnych zmian we wszystkich wymienionych obszarach. 

Innowacja  produktowa.  Stanowi  produkt  lub  usługę,  oferującą  konsumentowi  nową  korzyść,  nową 
wartość.  Polega  na  zmianie  fizycznej,  chemicznej  bądź  biologicznej  istniejących  produktów  i  usług, 
ewentualnie wytworzeniu nowych produktów lub usług. 

Innowacja procesowa – polega na wdrożeniu nowego lub udoskonalieniu procesu produkcji, produktu lub 
usługi, np. zastosowanie robotów. 

Innowacje rynkowe – są związane z klientami przedsiębiorstwa oraz ich otoczeniem. 

Innowacje  organizacyjne  –  odnoszą  się  do  tego,  co  się  dzieje  w  przedsiębiorstwie  i  obejmuje  wszystkie 
działania nie związane bezpośrednio z procesem „produkcji”. 

 

21.02.2011 r. Wykład 2 – odwołany 

... 

11.04.2011 r. Wykład 

 

16.05.2011 Wykład 

Klaster – dwie najważniejsze cechy: 



 

Współpraca.  Słowo  „konkurować”  pochodzi  od  łacińskiego  zwrotu  „cumpetere”,  co  oznacza  – 
wspólne poszukiwanie. Przyjęło ono w dzisiejszych czasach przeciwną konotację i stało się hasłem 
firm i rządów, przynosząc często niszczycielskie kontrowersje. 



  Lokalizacja. Jedna z niewielu rzeczy, której nie można skopiować. 

Korzyści anglomeracji związane z koncentracją przestrzennej działalności: 



 

wzrost skali produkcji pojedyńczego przedsiębiorstwa, wspólna lokalizacja zakładów – A. Weber; 



   

Przejawy wspólnej lokalizacji: 



 

korzyści skali ..... 



 

korzyści lokalizacji 



 

korzyści urbanizacji 

Teoria lokalizacji – nowe ujęcie (A. Niebuhr i S. Stiller).  

4 

 

.... 

Przyczyny występowania sił dośrodkowych: 



 

chłonny  rynek  regionalny  (wpływa  na  zyski  przedsiębiorstw  i  stopień  tzw.  użyteczności 
konsumentów); 



 

powiązania po stronie nakładów i efektów (A.J. Venables i D. Puga): 

o 

w  sferze  konsumpcji  „wprzód”  –  większe  rynki,  większa  ilość  dóbr  konsumpcyjnych 
sprzyjają stymulowaniu dochodów konsumentów; 

o 

w  sferze  wytwarzania  „od  tyłu”  –  chłonne  rynki  –  przedsiębiorstwa  mogą  liczyć  na  zbyt 
wyrobów gotowych... 

Teoria lokalizacji działalności gospodarczej a współczesna teoria międzynarodowego podziału pracy. 
Trzy rodzaje pogłębiania międzynarodowego podziału pracy: 



  efekty  alokacyjne  –  skutki  lepszej  alokacji  różnych  zasobów  w  sposób  bezpośredni  i  pośredni  – 

wzrasta mobilność czynników wytwórczych. 



  efekty akumulacyjne 



  efekty lokalizacyjne 

Struktury przestrzenno-produkcyjne 

 

Aktywność gospodarcza 

Przemysły 

powiązane 

technologicznie 

Wydajność (skala) i elastyczność 

Metropolie 

 

Innowacyjność i wzrost 

 

Klastry 

 

 

Okręg przemysłowy a klaster. 

Technopolia  –  przestrzenna  koncentracja  działalności  związanej  z  przemysłwm  wysokiej  technologii, 
zdolnych do generowania naukowych synergii i wysokiej ekonomicznej produktywności. 

kompleks przemysłowy 

park technologiczny 

 

Klaster (OECD) – to geograficzna koncentracja wzajemnie powiązanych ze sobą przedsiębiorstw i instytucji 
danego obszaru, przy czym fizyczna bliskość intensyfikuje przepływ wiedzy..... 

Klastry  –  łańcuch  wartości  przedsiębiorstwa M.  Portera. Na  efektywność całego łańcucha  wartości  wpływ 
mają: 



 

optymalizacja  podstawowych  (f.  przedprodukcyjna,  produkcja,  sprzedaż)  i  pomocniczych  funkcji 
przedsiębiorstwa  (zarządzanie  strategiczne,  polityka  kadrowa,  marketing,  s.  technologiczna,  s. 
finansowa); 



 

poprawa  kondycji  funkcji  wewnętrznych  i  działań  zewnętrznych  (powiązań  z  dostawcami  i 
nabywcami); 



  ... 

5 

 

Etapy rozwoju (według Komisji Europejskiej): 



  tworzenie zalążków klastra (powstają firmy-pionerzy bazujący na specyficznych ... 



 

tworzenie zespołu wyspecjalizowanych dostawców 

 

Klasyfikacja: 



 

zasięg terytorialny (lokalny, regionalny, krajowy, międzynarodowy) 



 

liczba horyzontalnie powiązanych sektorów (wąskie, szerokie) 



 

liczba stadiów łańcucha produkcyjnych 



 

zdolność do kreowania miejsc pracy 



  pozycja konkurencyjna 



  stadium rozwoju (embrionalne, wzrostowe, dojrzałe, spadkowe) 



 

innowacyjność 



 

stopień zaawansowania technologicznego 



 

wielkość i  struktura własności podmiotów (klastry  pokrewne włoskim  dystryktom przemysłowym; 
klaster  hub-and-spoke  np.  Toyota  City;  klaster  satelitarny  np.  Research  Triangle  Park  w  pół. 
Karolinie). 

Typ włoski: 



  cechy    większość  MSP,  ścisła  specjalizacja,  silne  lokalne  współzawodnictwo,  sieć 

rywalizacyjnych ze sobą firm oparta na zaufaniu; 



  mocne strony  elastyczna specjalizacja, wysoka jakość produktów, potencjał innowacyjny; 



 

słabe  strony    powolna  adaptacja  do  radykalnych  zmian  w  środowisku  ekonomicznych  i 
technologicznym, brak niezależnego rozwoju; 



  trajktoria  rozwjowu    stagnacja/spadek;  zmieniający  się  wewnętrznie  podział  pracy;  zlecanie 

niektórych czynności poza otoczenie zewnętrzne; pojawianie się struktury hub-and-spoke. 

Ty satelitarny: 



  cechy    większość  MSP  zależnych  od  firm  zewnętrznych,  często  bazujących  na  tanich  zasobach 

pracy; 



  mocne strony  kosztowa przewaga/”milcząca” wiedza; 



 

słabości  zależność od firm zewnętrznych pod względem sprzedaży, nakładów, zakresu aktywnośc 
lokalnej do tworzenia przewag konkurencyjnych; 



  trajektoria rozwoju  stagnacja; rozwój integracji i nowych powiązań z zewnętrznymi klientami. 

Typ hub-and-spoke: 



  cechy  duże lokalne firmy i lokalne MSP, klarowna strukutra; 



  mocne strony  przewagi kosztowe zależne od wielkości firmy; 



 

słabe strony  funkcjowanie całego klastra zależy od sytuacji kilku dużych firm; 



  trajektoria rozwoju  

Definicja  konkurencyjności  regionu  –  zdolność  jednostki  przestrzennej  do  rywalizacji    (stan)  oraz 
współzawodnictwa i współpracy (procesy), których celem jest osiągnięcie oczekiwanego poziomu rozwoju 
społeczn-gospodarczego przez poprawę produktywności pracy i kreację nowych miejsc pracy: 

6 

 



  stan trwałej przewagi w stosunku do innych regionów – konkurowanie pośrednie; 



  proces konkurowanie – konkurowanie bezpośrednie. 

Identyfikacja klastrów: 



 

nakłady/wyniki – analliza przepływów materiałów i usług między branżami; 



 

współczynnik lokalizacji – ocena koncentracji działalności gospodarczej; 



 

podejście  eksperckie  –  informacje  o  regionalnej  strukturze  gospodarki  zdobyte  od  ekspertów 
(przedstawiciele instytucji publicznych, liderów branżowych); 



  analiza  sieci  –  zależność  pomiędzy  podmiotami  klastra,  identyfikacja  kluczowych  podmiotów 

gospodarczych; 



  metodologia GEM – przypisanie wag w skali 1-10 poszczególnym determinantom klastra; 



 

analiza patentów i cytowań – pozwala na określenie przewag komparatywnych podmiotów. 

Kalifornijski klaster win 

Klastry gospodarcze w Polsce 

Bariery rozwoju klastrów w Polsce