Antologia – interpretacje dzieł sztuki (wstęp) 

 

Cóż po interpretacji? 



 

Wstęp = kilka uwag dotyczących interpretacji: Kiedy się pojawia? Na czym polega? 
Jakie ma granice? 

Złudzenie uniwersalności i oczywistości 



 

Dzieła sztuki są dostępneto złudzenie (JK)!! 



 

Złudzenie uniwersalności/samorozumiałości/oczywistości sztuki określa współcześnie 
dominującą świadomość estetyczną. 



 

Popularny (mylny) pogląddzieła sztuki mówią uniwersalnym językiem (językiem 
obrazów). 



 

Opis dzieła sztuki uchodzi za obiektywny, który ujmuje je jako pewną oczywistość oczu, 
opis tego, co widać. Przekonanie, iż wszyscy widzą to samo w tych samych dziełach 
sztuki.  



 

Unika się interpretacji – ponieważ uchodzi ona za obarczoną wadą subiektywności. 



  JK: W doświadczeniu dzieła sztuki nie jest obojętne kim jest ten, który doświadcza. Owe 

doświadczenie nie ma charakteru bezosobowej obserwacji.  



  JK: Wszelkie widzenie jest interpretujące! Wszelkie widzenie jest widzeniem czegoś w 

czymś. Światopoglądy są czynne już na poziomie oglądu! Dzieło sztuki nie jest raz na 
zawsze zrobioną rzeczą oderwaną od wszelkiego kontekstu i od wszelkich okoliczności.  



  JK: To forma dzieła sztuki (w przeciwieństwie do jego treści) wydaje się należeć do 

sfery „oczywistości”, „widzialności” i wydaje się w niej zamykać. Forma zmysłowa 
dzieła, jako taka jest już subiektywna. 



  Estetyka formy (skrajny formalizm) odsuwa problem interpretacji dzieł sztuki. W 

tym aspekcie (zmysłowej formy) dzieło sztuki miałoby się wyczerpywać. 



  JK: Forma nie może powstać i trwać bez udziału umysłu. Nie mogą patrzeć same 

oczy, bo same oczy widzą tyle, co same okulary!!  



  JK: Sama forma jest ucieleśnieniem, obrazem-uobecnieniem idei. [Rozróżnienie dwu 

pojęć obrazu: obrazu-odbicia i obrazu-uobecnienia]. 



  Rzekomy uniwersalizm języka + estetyka formy. 



  JK: Dzieło sztuki wykracza poza zmysłowość!! Dzieło sztuki nie jest „już zrobioną” 

rzeczą, do oglądania (nawet ready-mades Duchampa nie są w istocie gotowe). Gotowy 
jest tylko pewien materialny obiekt, który artysta stawia przed nami. 
 
 

 

Ideatyczny charakter dzieł sztuki 



  JK: Dzieło sztuki uwarunkowane jest trójstronnie (trzy fundamenty/źródła dzieła): 

1.  Przez pewien materialny obiekt (wytwór ludzki, artefakt, bądź to wykonany 

przez artystę, bądź znaleziony, bądź to pewien twór naturalny, znaleziony). 

2.  Przez człowieka, który go widzi, odczuwa, spostrzega, doświadcza – 

nieświadomie czyniąc go przy tym podłożem swych projekcji (*projekcja = 
nieświadomy proces rzutowania treści umysłu na spotkaną rzecz, czemu 
towarzyszy złudzenie: treści te odczuwane – wręcz postrzegane – są jak gdyby 
były cechami samej, tej oto spotkanej rzeczy; w ten sposób treści umysłu budują 
dzieło sztuki). 

3.  „Świat idei” (idee są niezależne od tego, czy o nich myślimy czy nie, co o nich 

myślimy, czy nimi myślimy czy nie). 



  JK: Dzieła sztuki mają charakter „ideatyczny” = związany z ideami, polegający na 

związku z ideami.  



 

Dzieło sztuki: 

1.  Samo jest miejscem uobecnienia/unaocznienia/ucieleśnienia pewnych idei 
2.  Określa się i wzrasta w odniesieniu ku innym ideom – uobecnianym z kolei 

przez inne dzieła (stąd rozmowa dzieł: danego z wcześniejszym, przyszłym..) 



  Idee (z-)wiązane są z pewnym materialnym obiektem tylko za pośrednictwem 

człowieka spotykającego ten obiekt!!  



  Idee nie są wiązane z materialnym obiektem, lecz z obrazem, jaki na podłożu tego 

wytworu „zjawia” się komuś, kto go spotyka – a obraz ten zmienia się wraz z każdym 
takim („ideatycznym”) odniesieniem, powiązaniem. 



  Akty projekcji mają w świecie idei swe „obiektywne” źródło.  



  W aktach projekcji zastany materialny obiekt przemienia się w obraz.  



 

Dzięki aktom projekcji wyłania się dzieło sztuki!! (Idee, które mam „w głowie” nie są 
moje, prywatne, indywidualne). 



 

Idee leżą więc jakby z tyłu, w tle świadomości, stamtąd określają punkt widzenia 
człowieka, i podobnie jak on nie znajdują się w polu widzenia, dlatego, mogą pozostać 
w ogóle nie zauważone. Podmiot projekcji nawet nie wie, że ma idee i nimi widzi – w 
ten sposób to one go mają!! 



 

Dzieło sztuki powstaje więc w trójstronnym związku wyłania się w tym spotkaniu, nie 
czeka, nie jest czymś gotowym. Ma byt obrazowy i charakter obrazu. 



 

Intencja artysty nie wyznacza „właściwej interpretacji” dzieła. 



  Interpretacja dokonuje się w trójstronnym związku: 

WIDZ–OBIEKT/DZIEŁO–ŚWIAT IDEI.  



 

Interpretacja polega na zawiązywaniu/odkrywaniu tych odniesień/relacji do idei, 
pośród których wydarza się dzieło i jego sens.  



 

Otwartość dzieła polega na tym, iż interpretator zawiązuje nowe 
powiązania/odniesienia „ideatyczne”, pośród których dzieło rozkwita, wchodzi w 
rozmowę z innymi dziełami i ich „deatycznymi” konstelacjami. 



 

Dzieło sztuki z natury nie jest czymś zastanym/skończonym!! 



 

Zbliżamy się do pojęcia interpretacji jako kategorii samej sztuki. 

 

Cud, czyli nic nie rozumiem 



 

Tylko nielicznym dziełom udaje się nam spojrzeć „w twarz”. Chwila wejścia w 
otwartość dzieła wymyka się nawet komuś obdarzonemu chwilą tej łaski. (Chwila 
widzenia okiem umysłu).  



 

Nie istnieje lista warunków, po których spełnieniu chwila taka się powtórzy. Pozostaje 
nieuchwytna, wymykająca się mowie (porównanie do cudu). 



 

W natchnieniu owej chwili powstają kolejne dzieła: dzieła sztuki, dzieła natchnione-
interpretacje. Chwila ta ma wagę inicjacji/narodzin/przemiany. 



  Program estetyki hermeneutycznej dążenie do rozumienia dzieła sztuki. (NIE!!) 



  JK: Dzieło nie jest czymś do zrozumienia!! Ostatecznie nie chodzi o dzieło, lecz o 

rzeczywistość, na którą ono (się) otwiera. 
 

Antologia 



 

Niewiele jest tekstów (zwłaszcza po polsku) interpretujących poszczególne dzieła 
sztuki/grupy dzieł sztuki. 



  Historycy sztuki wymieniają i omawiają dzieła sztuki z inwentaryzatorską precyzją, 

mimochodem  tropią! dzieła okazują się reprezentantami stylów, izmów, trendów.. 



  Zaprezentowana w antologii wielość perspektyw odpowiada charakterowi dzieła 

sztuki, nie tyle jego niewyczerpalności, co raczej jego otwartości! – dzieło napełnia się 
z każdym nowym otwarciem, ale nigdy się nie wypełni. 



  *Higginssztuka: „poznawcza” i „postpoznawcza”. Zgodnie z jego ideałem sztuki 

postpoznawczej – widz/słuchacz potrafi znaleźć pokrewieństwo duchowe z dziełem 
niezależnie od czasu powstania tego dzieła.