IV tydzień, Ograniczenia i granice (tekst dodatkowy)

Ograniczenia i granice

Aby prze

na Pograniczu

musisz

sin fronteras

i sta

skrzy

owaniem dróg.

Gloria Anzaldua, Borderlands/La Frontera (Pogranicze),

The New Mestiza

Ostatnio w klinicznej literaturze feministycznej i niefeministycznej coraz cz

ęś

ciej rozwa

a si

zagadnienie granic psychicznych. Chciałabym wprowadzi

do dyskusji rozró

nienie mi

dzy ograni-

czeniem a granic

, poniewa

uwa

am ich wzajemne wpływy za nadzwyczaj wa

ne dla rozwoju

ludzkiego, szczególnie w sferze relacyjno

ci. Ograniczenie okre

la zakres wzrostu, przestrze

, w jakiej

na si

rozwija

lub porusza

. Wyznacza punkt, poza który jednostka nie mo

e wyj

ść

ze wzgl

du na

bariery wewn

trzne, takie jak brak umiej

tno

ci czy talentu, lub ze wzgl

du na zewn

trzne nakazy,

takie jakie narzuca na przykład edukacja rodzajowa. Jednostka uwewn

trznia ograniczenia i czyni je

ęś

siebie i innych osób.

Silne ograniczenia wymuszone przez okoliczno

ci zewn

trzne (wraz z pewnymi innymi

warunkami, które opisz

w dalszej cz

ęś

ci ksi

ąż

ki), prowadz

do powstania bardziej przenikalnych

granic psychicznych, natomiast brak silnych ogranicze

powoduje tworzenie si

granic szerszych,

mniej ostrych lub słabiej uwewn

trznionych. Ograniczenia bezpo

rednio wpływaj

na tworzenie granic,

które definiuj

jako jasne i zgodne z wyobra

eniem własnego „ja" okre

lanie samego siebie,

wyznaczanie miejsca, „w którym ja si

, a ty zaczynasz". Oczywi

cie ta definicja zakłada wiedz

na temat tego, kim si

jest, a kim si

nie jest.

ERSPEKTYWA M

ĘŻ

CZYZNY

Psycholodzy zazwyczaj uwa

e m

ęż

czy

ni prezentuj

odr

bny i bardziej autonomiczny typ

„ja” ni

kobiety. Opinia ta nale

y jednak do dziedziny kulturowej mitologii. Z pewno

postrzega

ęż

czyzn

jako odr

bnego i niezale

nego, je

li zignoruje si

wszystkie kobiety, których

wsparcie pozwala mu utrzyma

iluzj

. Co wa

niejsze, z psychologicznego punktu widzenia trzeba by

pomin

ąć

fakt,

e rodzaj m

ski zawłaszcza kobiety, dzieci, a nawet fizyczn

przestrze

i przedmioty.

ęż

czy

ni nie maj

po prostu mniej przepuszczalnych granic ni

kobiety - przede wszystkim ich

granice s

szersze i bardziej pojemne, one ogarniaj

i pochłaniaj

. Otwarcie na relacje m

ęż

czyzn jest

nie tyle mniejsze, ile odmienne ni

u kobiet.

We wczesnym dzieci

stwie zach

ca si

ich do fizycznego badania otoczenia. W

yciu dorosłym

zapełniaj

ulice i

wiat pracy. Chłopcom i m

ęż

czyznom zawsze wolno przekracza

fizyczne granice

swego ciała. Fizyczn

i psychiczn

przestrze

eksploruj

zazwyczaj bardziej ekspansywnie i

mielej ni

kobiety. Na przykład ju

jako dzieci dalej odchodz

od domu i maj

ksze poczucie bezpiecze

stwa.

Potrzebuj

kszej ni

dziewczynki przestrzeni dla swoich zabaw, a w pó

niejszym wieku cz

ęś

ciej i

bardziej swobodnie dotykaj

innych osób oraz przerywaj

mówi

cym kobietom. Uogólniaj

c: m

ęż

czy

potrzebuj

cej przestrzeni. Z punktu widzenia m

ęż

czyzny cała przestrze

- publiczna i prywatna -

cznie ze znajduj

cymi si

w niej kobietami, nale

y do niego i jest jego własno

. To

przekonanie/poczucie/do

wiadczenie wywodzi si

z naszych tradycji społecznych i prawnych, według

których kobiet

uwa

ano jedynie za przedłu

enie jej ojca lub m

ęż

a. Poj

cie rodziny pocz

tkowo

obejmowało cały stan posiadania obywatela rodzaju m

skiego ł

cznie z jego

, dzie

mi i nie-

wolnikami. W Stanach Zjednoczonych kobieta zam

ęż

na ma zwykle prawo do posiadania własnego

maj

tku i rozporz

dzania nim, ale w niektórych stanach jest wymagane jeszcze pozwolenie m

ęż

Oregon był pierwszym stanem, w którym w 1977 roku gwałt mał

ski uznano za przekroczenie

prawa. Od 1983 roku m

ąż

oskar

ony o zgwałcenie

ony mo

e by

w Oregonie s

dzony według tych

samych przypisów, które słu

żą

za podstaw

karania wszelkich innych gwałtów (Morgan, 1984). Od roku

1985 ju

dwadzie

cia innych stanów zniosło wyj

tek dla m

ęż

ów i dopu

ciło

ciganie ich przez prawo

(Finkelhor i Yllo, 1985). Jednak w wi

kszo

ci stanów gwałt mał

ski legalnie nadal nie istnieje, cho

zdarza si

bardzo cz

sto. Wyliczenia konserwatystów wykazuj

e około 14% zam

ęż

nych kobiet

wiadczyło gwałtu ze strony m

ęż

a. Ze wzgl

du na to,

e cz

ęść

takich przypadków wcale nie jest

zgłaszana, nale

y te dane uzna

za zani

one (Russell, 1982). Chocia

skie poczucie własno

ci w

stosunku do kobiet nie jest ju

tak powszechnie akceptowane jak kiedy

, co dokonało si

dzi

wyzwaniu rzuconemu ameryka

skiemu prawodawstwu przez feministki, to charakterystyczne dla

ęż

czyzn poczucie prawa do posiadania własno

ci publicznej, a cz

sto i czyjej

własno

ci prywatnej,

wcale si

nie zmieniło (Prawa wielu krajów nie s

nawet tak „post

powe" jak nasze. Przegl

du tych

problemów na

wiecie dokonuje Robin Morgan w Sisterhood Is Global [Globalne siostrze

stwo], 1984).

W miejscach publicznych m

ęż

czy

ni cz

sto podchodz

do kobiet, nawet b

cych w parach lub

grupkach, uwa

e kobieta jest samotna, je

li nie towarzyszy jej m

ęż

czyzna. Kobiety maj

mniejsz

przestrze

osobist

ęż

czy

ni (Lott i Sommer, 1967). Na przykład obserwacje grupy

dzieci wywodz

cych si

z klasy

redniej pozwoliły ustali

e chłopcy wi

cej czasu ni

dziewczynki sp

dzaj

, bawi

c si

poza domem oraz

e do swoich zabaw potrzebuj

około półtora raza wi

cej

przestrzeni ni

one (Harper i Snaders, 1975). Z wyj

tkiem sytuacji laboratoryjnych, kobiety - niezale

nie

od tego, czy s

same, czy w grupie - tak

e zajmuj

dla siebie mniej przestrzeni ni

ęż

czy

ni (Edney i

Jordan-Edney, 1974). Równie

w obr

bie grup zło

onych z samych m

ęż

czyzn osobnik dominuj

cy lub

agresywny zajmuje wi

cej przestrzeni ni

pozostali jej członkowie (Sommer, 1969; Kinzel, 1970).

W wyniku tradycji i przyzwyczajenia kobiety nie tylko maj

mniej fizycznej/psychicznej

przestrzeni, ale tak

e nie pozwala si

im robi

tyle hałasu, co m

ęż

czyznom. Dotyczy to zarówno mowy,

jak i funkcji cielesnych, takich jak na przykład jedzenie. M

ęż

czyzna mo

e mlaska

lub zaspokaja

swoje inne potrzeby fizyczne otwarcie i gło

no, nie naruszaj

c przy tym ogólnego poczucia przyz-

woito

ci czy przypisywanej mu m

sko

ci.

Pewna matka i terapeutka tak opisała swoje do

wiadczenie z Japonii: „Gdy nasz syn przechodził

trening czysto

ci, nauczyli

my go siusia

na drzewo w ogrodzie. Zauwa

ywszy to, jego japo

ska

niania kazała mu najpierw przeprasza

drzewo" (Bell, 1989, s. 52). Jak to wpływa na „ja" małego

chłopca i jego widzenie innych osób, gdy uczy si

e ma prawo siusia

na wszystko, co jest w jego

zasi

gu? Popularny jest nawet rodzaj współzawodnictwa mi

dzy chłopcami, w którym wygrywa ten, kto

nasiusia najdalej. W m

skim slangu istnieje wyra

enie „zawody w sikaniu" (pissing contest) na

okre

lenie sytuacji, w której trzeba konkurowa

z innymi. Najwyra

niej zasad

jest,

e najbardziej

skim zwyci

we własnych oczach i w opinii innych jest ten, kto najdalej potrafi zaznaczy

wpływ

swego ciała (nawet za pomoc

ekskrementów). Wi

cej znaczy lepiej.

Gdyby kobiety traktowały fizyczn

przestrze

jako przedłu

enie siebie i swobodnie poruszały si

po ulicach po zmroku, tak jak to mog

czyni

ęż

czy

ni, nara

ałyby po prostu swoje

ycie. Agresywne

grupy m

ęż

czyzn czasem usprawiedliwiaj

napadanie kobiet, mówi

e zasłu

yły na to, włócz

c si

po nocy (tak jak w wypadku napadu na kobiet

uprawiaj

jogging w Central Parku w New York City,

który wzbudził sensacyjne zainteresowanie). Kobiety wkraczaj

w sfer

publiczn

(to kolejne poj

cie

pozornie neutralne) na własne ryzyko. Przestrze

„publiczna" nie jest w gruncie rzeczy neutralna: nie

nale

y bowiem do kobiet. Ka

da kobieta o tym wie i ma własn

strategi

unikania zagro

enia w

miejscach publicznych lub dawania sobie z nim rady, najcz

ęś

ciej przez zajmowanie jak najmniejszej

przestrzeni lub przez zapewnienie sobie m

skiego towarzystwa. Kobieta musi przej

ść

przez teren

obj

ty wojn

za ka

dym razem, gdy wychodzi za próg swego domu, a cz

sto tak

e, gdy do niego

wraca. Obecnie kobiety mog

profesorami, prawnikami czy lekarzami, zdobywaj

c tym samym

ograniczony dost

p do dziedzin, z których uprzednio wykluczały je m

skie przywileje. Mog

wykłada

dzi

i leczy

, ale w momencie, gdy opuszczaj

swój gabinet i wchodz

na o

wietlone bezlitosnym

sło

cem lub - co gorsza - spowite jeszcze bardziej bezlitosn

ciemno

ulice, ich zawodowy status

przestaje si

liczy

, a pozostaj

tylko widoczne cechy ich wygl

du, okre

laj

ce rodzaj, ras

i wiek.

We własnym domu kobiety maj

do czynienia nie tylko z m

ęż

czyznami, których znaj

, ale tak

e z

natarczywymi obcymi dobijaj

cymi si

do drzwi lub posługuj

cymi si

telefonem. Nieprzyzwoite

propozycje przez telefon przypominaj

kobiecie,

e mo

e by

przedmiotem seksualnej przemocy. W

zwi

zku z rozwojem technologii pochłanianie kobieco

ci przez m

sko

ść

przybiera coraz to nowe formy:

kszo

ść

znanych mi kobiet mieszkaj

cych samotnie prosi przyjaciół lub krewnych rodzaju m

skiego,

by u

yczyli swego głosu ich automatycznym sekretarkom lub by jako

zasugerowali,

e pod tym

numerem mieszka tak

e m

ęż

czyzna. Ma to wprowadzi

w bł

d obcych, a mo

e tak

e i bliskich. Ta

forma kamufla

u jest jednak niezb

dnym elementem kobiecego arsenału

rodków słu

żą

cych prze

yciu

w pozornie neutralnej przestrzeni prywatnej. Kobiety stosuj

strategi

niewidzialno

ci, która zapewnia

im bezpiecze

stwo, ale tak

e je niszczy.

W sensie symbolicznym kobieta musi by

niewidzialna tak

e w przestrzeni publicznej. Gdyby

kobieta publicznie siadała, poruszała si

i dotykała swego ciała w taki sposób, jak to robi m

ęż

czyzna,

mogłaby zosta

oskar

ona o nieprzyzwoito

ść

, a nawet o to,

e prosi si

o gwałt. Zachowuj

cym si

ten sposób m

ęż

czyznom nie grozi

adne niebezpiecze

stwo. Nie nara

aden wstyd.

Badania pozycji siedz

cych i stoj

cych w wielu kulturach ujawniaj

e siedzenie z rozstawionymi

nogami eksponuj

cymi genitalia jest zachowaniem typowo m

skim (Hewes, 1957). Opisywałam ju

maskulinistyczn

tendencj

do szukania

ródła konfliktów w kobiecie. Tutaj dodatkowo ilustruje j

fakt,

e m

ęż

czyzna uznałby tak

pozycj

za nieprzyzwoit

u kobiety, ale siebie i innych m

ęż

czyzn o

nieprzyzwoito

ść

nie oskar

a. Poniewa

ęż

czy

ni lokalizuj

własne do

wiadczenie w kobietach,

neutralizuj

w ten sposób swoje do

wiadczenie, a podporz

dkowuj

sobie do

wiadczenie kobiety. I

znów zachowanie kobiety definiowane jest przez wpływ, jaki wywiera ona na nieokre

lonego m

skiego

obserwatora.

Terapeutka pracuj

ca pod moim nadzorem opowiedziała mi bardzo zdenerwowana, jak klient tu

przed ko

cem sesji pochylił si

i poło

ył jej czek na kolanach, co miało by

sygnałem,

e ju

sko

czyli.

Inny klient z kolei wyj

ł z kieszeni czek całkowicie mokry i wr

czył go terapeutce, której prac

tak

nadzorowałam. Wyja

nił,

e tego dnia bardzo si

pocił. Nie przyszło mu do głowy wyj

ąć

czek z

kieszeni w czasie sesji i pozwoli

mu wyschn

ąć

, by nie narzuca

terapeutce swego potu. Czy

zachowywała si

tak prowokuj

co lub niegrzecznie,

e wywołała lub zasłu

yła sobie na takie

zachowanie? Czy sama si

o nie prosiła?

Oba te zdarzenia prawdopodobnie ujawniaj

wiadom

lub nie

wiadom

wrogo

ść

w relacji

terapeutka - klient, ale tym, co pragn

szczególnie podkre

, jest zawarte w nich m

skie poczucie

prawa do kobiety. Czy mo

na sobie wyobrazi

takie sytuacje, ale z udziałem terapeutów-m

ęż

czyzn i

klientek-kobiet? Czy znaczenia tych zdarze

pozostałyby takie same? Gdyby klientka skupiła w ten

sposób uwag

na swoim ciele i ciele terapeuty, jej post

powanie zostałoby niew

tpliwie uznane za

erotycznie prowokuj

ce. Ona nie miałaby przestrzennych i fizycznych praw m

ęż

czyzny i

przekraczałaby granic

, która dla niego w ogóle nie istnieje. A mo

e znaczenie obu sytuacji odnosiłoby

po prostu do niej, skoro nadwy

ka znacze

zawsze zostaje przypisana kobiecie.

Kolejny przykład: feministyczne próby wł

czenia ojców we wszystkie aspekty rodzicielstwa,

zaowocowały pojawieniem si

nowego wyra

enia: „Jeste

my w ci

ąż

y". Takie stwierdzenie w ustach

ęż

czyzny ma zapewne ukaza

jego wra

liwo

ść

oraz gotowo

ść

do przyj

cia propagowanego przez

feministki wi

kszego udziału ojców w

yciu rodzinnym. Warto jednak rozwa

zawarty w nim punkt

widzenia. Je

li to „my" jeste

my w ci

ąż

y, je

li to w „naszej" macicy rozwija si

„nasze" dziecko, to

dlaczego zapłodnienia nie dokonał „nasz" penis? Co wła

ciwie staje si

wspóln

własno

i do kogo

ta własno

ść

naprawd

nale

y? Ciało kobiety staje si

własno

obojga partnerów, ale ciało m

ęż

czy-

zny nale

y tylko do niego. Pod współczesnym przebraniem zostało tu ukryte tradycyjne m

skie

poczucie własno

ci w stosunku do kobiety lub przynajmniej w stosunku do u

ytecznych cz

ęś

ci jej ciała.

Macica kobiety nale

ała kiedy

do m

ęż

czyzny. On był tak

e wła

cicielem wszystkich dzieci, które z niej

wyszły. Teraz jest ona wspóln

własno

kobiety i m

ęż

czyzny.

Ernest Becker, rozprawiaj

c o m

skiej potrzebie pokonywania fizyczno

ci, jako jej przykład

podaje „szeroko rozpowszechnion

praktyk

umieszczania kobiet w czasie ich menstruacji w

specjalnych chatach oraz najrozmaitsze tabu zwi

zane z tym aspektem kobiecej fizjologii. Oczywiste

jest,

e człowiek stara si

kontrolowa

tajemnicze procesy natury, które manifestuj

w jego ciele"

(1973, s. 32; podkre

lenie - E. K.). Becker na równi z reprezentantami kultur, które opisuje, uwa

kobiec

menstruacj

za co

, co dotyczy ciała m

ęż

czyzny. Jej kulturowe znaczenie wywodzi si

skich pogl

dów i odczu

na jej temat, a nie z kobiecego do

wiadczenia okresowego krwawienia.

Innym pouczaj

cym przykładem jest inicjacyjna praktyka z Nowej Gwinei, gdzie wierzy si

„m

ęż

czyzna staje si

ęż

czyzn

wył

cznie dzi

ki rytualnym narodzinom i przej

ciu przez grup

ęż

czyzn funkcji, które przez kobiety spełniane s

w sposób naturalny" (Mead, 1949, s. 98). W wielu

kulturach symboliczna

mier

chłopca i jego odrodzenie jest dziełem m

ęż

czyzn. Cz

sto do rytuału

nale

y obrzezanie lub - u niektórych plemion australijskich - nacinanie penisa. Rana nazywa si

„pochw

" m

ęż

czyzny, a krwawienie z niej uwa

ane jest za menstruacj

przodki

, któr

ęż

czy

ukradli, uzyskuj

c tym samym przewag

nad kobietami (Kittay, 1984). Uzyskanie efektu „m

skiej

menstruacji" jest kluczowym aspektem rytuałów odrodzenia. W ten sposób m

ęż

czy

ni zawłaszczaj

najbardziej fizyczne przejawy zdolno

ci rodzenia. Poniewa

maj

moc tworzenia znacze

, rytuał ten

nie jest uwa

any za

mieszny czy

ałosny, ale za rzeczywiste

ródło ich władzy i wy

szo

ci.

ęż

czy

ni ci nie maj

adnych powodów, by zazdro

kobietom, skoro ostatecznie maj

wszystko,

wiadczy o kobieco

ci i wszystko, co

wiadczy o m

sko

ci.

Postawa, która wyra

a si

poprzez takie rytuały, nie jest bynajmniej rozpowszechniona tylko w

egzotycznych kulturach plemiennych. Ogólnie wiadomo,

e konstruktorzy bomby atomowej mówili o jej

powstawaniu jako o procesie rodzenia. Ostatnio wydan

ksi

ąż

Billa Cosby'ego o ojcostwie

reklamowały w autobusach Nowego Jorku ogromne plakaty z napisem: „Gratulacje, to ksi

ąż

ka!".

Najwyra

niej jej narodziny były dziełem samego tylko ojca, Billa Cosby'ego. Gwiazda koszykówki, Rick

Barry, miał kiedy

powiedzie

e gdyby jego dzieci były ko

mi, to ka

de z nich byłoby warte milion

dolarów. Mo

na si

domy

e matka dzieci nie jest ani gwiazd

koszykówki, ani koniem.

Wszystkie te zjawiska wyznaczaj

pewien wspólny kierunek. Wydaje si

e m

ęż

czy

wiadczaj

takich samych, jak kobiety trudno

ci w procesie indywiduacji i

e ideały autonomiczno

i indywidualno

ci s

ść

nienaturalne, a ich osi

gni

cie jest głównie spraw

iluzji. Je

li dla m

ęż

czyzn

przedłu

eniem ich samych s

kobiety, dzieci, a nawet fizyczne aspekty

rodowiska, to ich trudno

ci z

oddzielaniem si

staj

po prostu niewidoczne. M

ęż

czy

ni tak cz

sto twierdz

e reakcje kobiet na

ich zachowania s

kontynuacj

ich pragnie

i zachowa

, i

pozostaje tylko jeden wniosek: m

ęż

czyzna

rzeczywi

cie nie wie, gdzie ko

jego granice, a gdzie zaczynaj

granice kobiety. Cz

sto zupełnie

szczerze uwa

e na przykład kobieta, któr

gwałci, chce by

zgwałcona,

e kobiecie sprawiaj

przyjemno

ść

jego lubie

ne spojrzenia i uwagi,

e kobieta odbiera jako komplement gwizdy, które słyszy

na ulicy. Publikacje pornograficzne pełne s

obrazów kobiet obezwładnianych, gwałconych, bitych i

przewa

nie wygl

daj

cych tak, jakby im si

to wszystko podobało.

W terapii mał

stw wielu m

ęż

ów ma trudno

ci z odró

nieniem uczu

i potrzeb

ony od swoich

własnych. Jeden m

ąż

gle powtarzał

onie,

e nie powinna utrzymywa

kontaktu z pewnymi

przyjaciółmi, bo to go rani. Wielu m

ęż

czyzn nie potrafi dostrzec,

e seksualne potrzeby partnerek s

odmienne od ich własnych. Skoro on robi to, co mu sprawia przyjemno

ść

, mo

e go naprawd

dziwi

e jej si

to nie podoba. Nie chodzi o to,

e on si

domaga, by ona miała takie same potrzeby i

odczucia jak on, ale o to,

e według jego nieu

wiadomionych zało

tak wła

nie jest. Mówiło si

kiedy

e w mał

stwie m

ąż

ona staj

jedn

osob

: m

ęż

em. Ta epoka nie całkiem si

jeszcze

sko

czyła.

To, co m

skie musi zawiera

to, co kobiece. Psychiczne granice kobiety s

przepuszczalne i

okre

la si

je wci

ąż

na nowo. Granice m

ęż

czyzny s

rozległe i pochłaniaj

ce. Artykuł w niedawnym

numerze „San Francisco Chronicie" (23 kwietnia 1989) traktuje o gwiazdach ekranu, takich jak Kelly

McGillis, Brigitte Nielsen i Sigourney Weaver, które osi

ły sukces, mimo

e s

wysokie.

Wymienia si

wielu gwiazdorów (Dustin Hoffman, Paul Newman, Robert Redford, Tom Cruise,

Michael J. Fox, Mel Gibson, Sean Penn) wzrostu ni

szego ni

przeci

tny, ale ta ich cecha nie została

uznana za jak

kolwiek przeszkod

na drodze do kariery. Jest spraw

oczywist

e to wysokie aktorki

natrafiaj

na trudno

ci, gdy maj

gra

z partnerem ni

szym od siebie - a nie odwrotnie. Aby rozwi

ten „problem", kamera musi jako

wywoła

złudzenie,

e m

ęż

czyzna jest wy

szy. Zagadnienie nie

polega na tym, jak wysoka jest kobieta, ale czy jej partner jest od niej wy

szy lub przynajmniej mo

e si

takim wydawa

. Chocia

ęż

czy

ni cz

sto obawiaj

pochłoni

cia przez matk

czy inn

kobiet

, to

kobiety s

codziennie pochłaniane, okre

lane i ograniczane przez ojców i innych m

ęż

czyzn, cz

sto

nawet nie zdaj

c sobie z tego sprawy. Jest to praktyka tak powszechna,

e wydaje si

całkowicie

naturalna.

PERSPEKTYWA KOBIETY

Gdy dziewcz

ta i kobiety, natrafiaj

c na zewn

trzne ograniczenia, ucz

, kim nie s

i kim by

nie mog

, dowiaduj

równie

tego, kim s

. W znacznej mierze decyduj

o tym inni - w

społecze

stwie edypalnym głównie m

ęż

czy

ni. Ograniczenia kobiety s

oczywiste: jej granice nie tylko

zostaj

ustalone z zewn

trz jako negatyw granic m

ęż

czyzny, ale jeszcze na dodatek zmieniaj

dorazowo wraz z wkroczeniem w jej

ycie nowego m

ęż

czyzny. Zjawisko to obejmuje tak

przelotny kontakt z obcymi m

ęż

czyznami w sferze publicznej, którzy mog

uzna

za poci

gaj

nieistotn

, niewidzialn

lub stwierdzi

e „sama si

o to prosi", skoro jest dla nich atrakcyjna lub

nieatrakcyjna.

Wczesna edukacja małej dziewczynki pełna jest zakazów i ogranicze

, których nie ma w

wychowaniu małego chłopca. Erikson (1950) uznaje „podstawow

ufno

ść

" za pierwszy stopie

rozwoju

w kształtowaniu si

rdzenia to

samo

ci u dziecka. Ale - jak słusznie zauwa

a Bart (1985) - pierwszym

stopniem rozwoju dziewczynki powinna by

nieufno

ść

. Popularne powiedzenie „chłopcy zawsze b

chłopcami" oznacza,

e zawsze b

nieposłuszni i zawsze b

bada

i zajmowa

coraz wi

kszy

teren wokół siebie, bo na tym polega ich m

sko

ść

. Nie istnieje analogiczne powiedzenie o

dziewczynkach, bo im nie daje si

podobnych przyzwole

Dzi

ki bezpo

rednim stwierdzeniom i przykładom dziewczynka wcze

nie dowiaduje si

zagro

eniach, na jakie jest nara

ona. Nieufno

ść

, l

k i ograniczenie staj

c integraln

ęś

jej

kształtuj

cej si

samo

ci. Musi si

ona nauczy

e niektórzy m

ęż

czy

ni b

rani

, inni b

opiekowa

, a jeszcze inni poł

obie te czynno

ci. Tylko wtedy, gdy kobiet

eskortuje

ęż

czyzna, inni b

uwa

ali,

e jest ona poza ich zasi

giem, bo istnieje wokół niej nieprzekraczalna

granica. Tylko m

ęż

czy

ni mog

wytyczy

dla niej lini

dziel

atrakcyjno

ść

od „proszenia si

o to"

(Grady, 1984), o ile taka linia w ogóle istnieje. Ponadto jedynie ojciec lub m

ąż

e jej da

nazwisko.

Obecnie wiele zam

ęż

nych kobiet nie przybiera nazwiska m

ęż

a, ale wówczas zachowuj

nazwisko

ojca. Tylko poprzez relacj

z m

ęż

czyzn

kobieta mo

e mie

wzgl

dnie bezpieczne granice: mo

e si

sta

widzialna przez to,

e jest z nim „zwi

zana".

Nic wi

c dziwnego,

e kobiety ucz

utrzymywania przy

yciu dzi

ki zwi

zkom, a nie dzi

sobie. Nic dziwnego,

e tworz

przenikalne, dostosowuj

ce si

, zmienne granice. Nic dziwnego,

sto czuj

, i

niewidzialne zarówno w zwi

zkach, jak i poza nimi. Kobieta mo

e by

widzialna

wył

cznie „w relacji do", a poniewa

jest to stan kulturowo aprobowany, podnosi on jej poczucie

własnej warto

ci. Paradoksalnie jednak ma to jednocze

nie skutek odwrotny: jej poczucie własnej

warto

ci obni

a si

z powodu narzuconych jej ogranicze

. Poniewa

te ograniczenia s

zawsze

okre

lane przez innych, granice kobiety musz

reaktywne, gi

tkie i zale

ne od sytuacji, musz

z nieustann

czujno

dostosowane do innych, a nie do własnego „ja". Ostatecznie kobieta

najcz

ęś

ciej osi

ga jedynie złudzenie bezpiecze

stwa, co potwierdzaj

statystyki ukazuj

ce przemoc

wobec kobiet w rodzinie jako zjawisko epidemiologiczne w naszym społecze

stwie.

Carol Brooks Gardner (1980) badała funkcje ulicznych odzywek m

ęż

czyzn do kobiet oraz stopie

ryzyka zwi

zany z przebywaniem kobiet w sferze publicznej bez m

skiej eskorty. Kobieta jest

bezpieczniejsza, gdy ma za towarzysza m

ęż

czyzn

, ale jaki ma to wpływ na ni

sam

? Chocia

pewien stopie

widzialno

ci w

wiecie m

ęż

czyzn jest kobiecie niezb

dny dla rozwoju zdrowej

samo

ci, jej osi

gni

cie wi

ąż

e si

dla niej z ogromnym zagro

eniem. Kolejnym paradoksem jest

fakt,

e autentyczno

ść

czy te

prawdziwa obecno

ść

kobiety tak

e nie jest dla niej bezpieczna. Artystka

Judy Chicago (1975) pisze o kobietach, które do

wiadczyły ulicznego napastowania. Czuły one tak

ogromny l

k psychiczny i fizyczny,

e obawiały si

rozmawia

na ten temat nawet w grupie zło

onej z

samych kobiet. Bały si

tak

e dawa

swym prze

yciom wyraz w sztuce. Vivian Gornick komentuje to

tak: „Mój ojciec był

ydem i nie miał co do tego

adnego wyboru. Na ulicach wołano za nim gudlaj. [...]

Gdy mój ojciec słyszał takie okre

lenie, zamierała w nim siła

yciowa. Kiedy m

ęż

czyzna, widz

c mnie

na ulicy, wydaje zwierz

ce odgłosy albo gdy siedz

c ze mn

przy stole, nie słyszy, co do niego mówi

dzieje si

ze mn

to samo, co z moim ojcem. Sprawia to,

e serce wali mi jak młotem, a krew uderza

do głowy" (1989, s. 95).

k przed fizycznym zranieniem przez m

ęż

czyzn

jest uwa

any za naturaln

ęść

ycia

kobiety i oczywi

cie przejawia si

w jej ciele. Jak cz

sto widzisz kobiet

stoj

prosto i patrz

przed

siebie lub swobodnie, z pewno

ulic

? Przypomnij sobie cytowane wcze

niej słowa ulicznych

opryszków, którzy czekaj

na odgłos kobiecych kroków na ulicy. Wyobra

sobie,

e to ty jeste

kobiet

w nocy ulic

lub znajduj

na jakim

przedmie

ciu i

e nagle słyszysz za sob

szybko

przybli

ce si

kroki m

ęż

czyzny. Co czujesz? Co sobie wyobra

asz?

W czasie sesji, której byłam superwizorem, jeden z m

ęż

czyzn zerwał si

nagle z krzesła

poruszony i zrozpaczony. Zarówno kobiety, jak i m

ęż

czy

ni w grupie skulili si

na swoich miejscach,

obawiaj

c si

ataku z jego strony. Wszyscy oni mieli wiele do

wiadcze

zwi

zanych z przemoc

strony m

ęż

czyzn, a tylko jedna osoba spo

ród nich doznała jako dziecko przemocy ze strony kobiety.

Podczas kursów przygotowawczych dla terapeutów uczestnicz

ce w nich kobiety i m

ęż

czy

ni musz

nauczy

stawia

czoła własnemu l

kowi przed gniewem, szczególnie gniewem m

ęż

czyzn, który

e przerodzi

w przemoc. Gniew kobiety mo

na przedyskutowa

i przekształci

, a przynajmniej

opanowa

. Zmowa terapeutów cz

sto ka

e okre

gniew jako cech

, a wi

c stosown

liw

do zaakceptowania u m

ęż

czyzny, lecz zbyt gwałtown

u kobiety.

Na ró

nych etapach terapii praktycznie ka

da z moich klientek zmagała si

z fizycznym l

kiem

przed m

ęż

czyznami w ogóle lub przed konkretnym m

ęż

czyzn

cym jej partnerem. Wiele kobiet

miewa koszmarne sny o brutalnych m

ęż

czyznach. Wiele nigdy nie wychodzi wieczorem bez asysty,

obawiaj

c si

anonimowego napastnika. Jeszcze inne boj

e ich partner b

dzie je zmuszał do

uprawiania seksu lub

e jego uogólniona wrogo

ść

wobec kobiet zwróci si

przeciw nim. Niektóre

słyszały, jak ich partnerzy mówili o kobietach,

e zasługuj

na to, by je gwałci

, bi

, a nawet mordowa

Lesbijki, je

li nawet nie obawiaj

ataku, to cz

sto czuj

k przed wy

mianiem, tak ze strony

znanych im m

ęż

czyzn, jak i nieznajomych. Wi

kszo

ść

tych kobiet wcale nie nale

y do tak licznej

przecie

grupy ofiar przemocy czy gwałtu w dzieci

stwie.

Prawie ka

da kobieta potrafi opisa

uczucie fizycznego i psychicznego zagro

enia atakiem na

ulicy: „Jad

c taksówk

na lotnisko,

c we własnym łó

ku, korzystaj

c z publicznej toalety, czekaj

na wind

, wracaj

c samochodem do domu, przystaj

c, by porozmawia

z s

siadami lub przyjaciółmi -

kobiety cz

sto do

wiadczaj

dziwnego skurczu w

oł

dku, który w jaki

sposób ostrzega je przed

niebezpiecze

stwem" (Sta

ko, 1988). Kobiety b

ce ofiarami nadu

seksualnych cz

sto czuj

napi

cie w niektórych partiach ciała i umysłu i zwykle nie potrafi

wiadczy

erotycznego

podniecenia bez jednoczesnego odczuwania l

ku. Te, które w dzieci

stwie traktowano brutalnie,

najcz

ęś

ciej przyjmuj

fizyczn

i psychiczn

postaw

nieustannej czujno

ci i gotowo

ci do obrony.

Kobiety nie zawsze s

wiadome tego l

ku. Jest on tak zwyczajn

ęś

ich codzienno

ci,

obecny jest w ich ciele. Zazwyczaj reakcjami na l

k s

takie symptomatyczne zaburzenia, jak ataki

paniki, fobie, zaburzenia dysocjacyjne czy depresje, by wymieni

tylko kilka typowych przypadło

kobiecych. Z pewno

nie wszyscy m

ęż

czy

ni s

wolni od l

ków w stosunkach z kobietami. Mam

jednak wra

enie,

e ich obawy dotycz

głównie odrzucenia, a nie brutalno

ci. M

ęż

czyzna boi si

nie oka

e si

dostatecznie dobry, wystarczaj

co du

y i silny,

e nie sprawdzi si

jego potencja,

kobieta go nie zechce. Boi si

utraty władzy i prawa do kobiety.

Gdyby ustanowi

godzin

policyjn

dla m

ęż

czyzn - poniewa

na ulicach i w parkach, szczególnie

noc

, stanowi

oni powa

ne zagro

enie dla kobiet (a tak

e - cho

w znacznie mniejszym stopniu - i dla

niektórych m

ęż

czyzn, tym wi

ksze, im bardziej przypominaj

oni kobiety swoim wygl

dem, wielko

zachowaniem) - czy doszłoby do eksplozji brutalno

ci w domach? Jak wielu Amerykanów, opisuj

obcokrajowcowi nasze warto

ci i zwyczaje, stwierdziłoby,

e mamy godzin

policyjn

dla kobiet?

Nasza nieformalna godzina policyjna dla kobiet jest traktowana jako co

najzupełniej oczywistego tak

samo, jak brutalno

ść

ęż

czyzn. Musimy zapyta

, dlaczego okre

la si

to zjawisko po prostu jako

zagadnienie fizycznej i psychicznej bezradno

ci kobiet, a nie problem irracjonalnej przemocy i braku

samokontroli u m

ęż

czyzn? Nie istniej

programy zapobiegania m

skiej brutalno

ci, a mo

na by na

przykład uczy

chłopców panowania nad sob

i nad własn

agresj

, szanowania potrzeb i uczu

dziewcz

t, a nawet rozumienia,

e te potrzeby mog

inne od m

skich. Tylko,

e to wymagałoby

nie tylko nazwania niebezpiecze

stwa, ale zrozumienia, kto ma władz

jego okre

lania i na czym ono

polega. Jest to władza definiowania i ograniczania, władza tworzenia figury i tła, władza czynienia

rzeczy widzialnymi i niewidzialnymi. Władz

zawsze dzier

y twórca tła i wła

ciciel kontekstu. To on jest

tym, kto wyznacza granice i definiuje problem. Tylko zmiana kontekstu, dokonuj

ca przesuni

cia

znacze

i ocen wszelkich zdarze

intrapsychicznych i interpersonalnych, b

dzie równie

zmian

natury edypalnego społecze

stwa.

na przytoczy

ycia codziennego wiele przykładów władzy, jak

daje m

ęż

czyznom

panowanie nad kontekstem. Gdy wynaleziono maszyn

do pisania, uwa

ano j

za mechanizm tak

skomplikowany,

e jedynie m

ęż

czyzna był w stanie si

nim posługiwa

. Presti

czony z tym zawodem

w Stanach Zjednoczonych znikn

ł, gdy okre

lono go jako zaj

cie banalne i monotonne, które mog

wykonywa

kobiety. Kolejnym przykładem jest profesja lekarza, który w Stanach Zjednoczonych ma

wysoki status i du

e dochody. Wi

kszo

ść

lekarzy to przecie

ęż

czy

ni. W byłym Zwi

zku Radzieckim,

gdzie lekarzami s

zwykle kobiety, zawód ten nie cieszy si

tak wielkim presti

em i przynosi dochody

sze ni

płace niektórych robotników. By

e i nas czeka podobna sytuacja, na przykład w

pewnych działach prawa i medycyny, gdzie prac

znajduje coraz wi

cej kobiet. Status zaj

cia nie

zale

y od niego samego, ale od przypisanego mu znaczenia, czyli od komponentu warto

ciuj

cego.

W czasach wiktoria

skich włoscy denty

ci zauwa

yli,

e kobiety rzadziej mdlej

z bólu ni

ęż

czy

ni. Ró

nicy tej nie przypisano jednak wi

kszej odwadze i wytrzymało

ci kobiet, ale ni

szej

zdolno

ci odczuwania. Podobnie gdy dziewczynki s

lepiej od chłopców rozwini

te intelektualnie, nie

uwa

a si

ich za bystrzejsze, lecz za bardziej powierzchowne (Russett, 1989). Powolno

ść

, a nie

szybko

ść

zdobywania wiedzy stała si

warto

. Chodzi tu o abstrakcj

szego poziomu: warto

jest sama m

sko

ść

, kobieco

ść

jest podrz

dna na mocy definicji.

Jak dalece zmieniła si

ta perspektywa w ci

gu ostatnich stu lat? Joan Schulman tak

skomentowała sposób, w jaki prawodawstwo niektórych stanów rozszerzyło uprawnienia par

mał

skich na pary zamieszkuj

ce razem bez

lubu:

„M

ęż

czyznom

cym w konkubinacie coraz cz

ęś

ciej przyznaje si

«mał

skie prawo» do

gwałtu, ale ich partnerkom znacznie trudniej uzyska

mał

skie przywileje, takie jak obowi

zek ło

enia

na utrzymanie, podział maj

tku czy ochron

prawn

. W kilku stanach, w których niezam

ęż

na kobieta ma

te prawa, s

dy wymagaj

zdeklarowanej lub domniemanej zgody obu stron. Wymaga

takich nie stawia

w wypadku gwałtu mał

skiego" (Schulman, 1980, s. 538-540).

Znaczenia dotycz

ce kobiecej seksualno

ci i u

ytek, jaki z niej robi

ęż

czy

ni w tym

społecze

stwie, stanowi

kolejny przykład,

e to wła

nie m

ęż

czyzna ma władz

okre

lania,

pochłaniania i wkraczania (przemoc

lub nie) w sfer

kobiecego erotyzmu, który wolno mu

interpretowa

jako przedłu

enie swojego. By

e najwyra

niejszym aspektem seksualno

ci kobiety

jest to,

e ł

czy ona przyjemno

ść

i niebezpiecze

stwo, co udokumentowały liczne prace feministyczne,

a podkre

liła w swej ksi

ąż

ce Carole Vance (1984). Zarówno w sferze prywatnej, jak i publicznej kobiety

nieustannie nara

one na zaczepki, brutalno

ść

i gwałt. Niebezpiecze

stwo grozi im ze strony obcych

oraz tych, których obdarzaj

miło

i zaufaniem. Kobiety zgwałcone przez m

ęż

ów odczuwaj

skutki

tego zdarzenia bardzo długo (Russell, 1982) i powoduje ono zaburzenia w sferze seksualnej wi

ksze

u kobiet zgwałconych przez znajomych lub obcych (Bart, 1985). Oto ułamek szokuj

cej statystyki:

W poddanej badaniom grupie 3187 kobiet 1 na 4 była ofiar

gwałtu lub prób gwałtu; 84% znało

swoich gwałcicieli; 57% tych przypadków miało miejsce podczas randki;

redni wiek ofiary wynosił

osiemna

cie i pół roku (Warshaw, 1988).

Pierwsze do

wiadczenia seksualne przynajmniej jednej trzeciej kobiet wi

ążą

molestowaniem przez „zaufanego" członka rodziny.

Przynajmniej połowa kobiet do

wiadcza gwałtu co najmniej raz w

yciu.

Przynajmniej połowa dorosłych kobiet jest we własnych domach bita przez m

ęż

ów lub kochanków

(Walker, 1979). Doniesienia o gwałtach popełnionych przez m

ęż

ów dotycz

od 11 do 15% kobiet

(Finklehor i Yllo, 1985).

ęż

owie powoduj

u kobiet wi

cej wymagaj

cych leczenia obra

gwałty, napady i wypadki

samochodowe razem wzi

te; jedn

trzeci

kobiet b

cych ofiarami morderstw zabili m

ęż

owie lub

narzeczeni („New York Times" 1984).

Około 85% pracuj

cych kobiet jest nara

onych na seksualne molestowanie w miejscu pracy („New

York Times" 1984).

Według Ameryka

skiego Departamentu Sprawiedliwo

ci (Heise, 1989) w Stanach Zjednoczonych

co pi

tna

cie sekund bita jest jaka

kobieta; co najmniej cztery kobiety trac

codziennie

ycie w

wyniku maltretowania; co sze

ść

minut jest popełniany gwałt.

Statystyki mi

dzynarodowe wcale nie s

lepsze:

W Nikaragui 44% m

ęż

czyzn przyznaje si

e biło

ony.

W Peru 70% zgłaszanych policji przest

pstw dotyczy kobiet bitych przez m

ęż

ów.

W 1985 roku 54% wszystkich morderstw popełnionych w Austrii zdarzyło si

w rodzinie; kobiety i

dzieci stanowiły 90% ofiar.

W Papui Nowej Gwinei 67% kobiet mieszkaj

cych na wsi i 56% kobiet mieszkaj

cych w mie

cie

było ofiarami przemocy ze strony m

ęż

ów.

Podczas 8000 zabiegów aborcji przeprowadzonych w klinice w Bombaju usuni

to 7999 płodów

płci

skiej („Z Magazine", 1989 (lipiec/sierpie

), s. 61).

Statystyki te, a tak

e rozmaite historie, których wysłuchałam jako terapeutka, nauczyciel i

przyjaciółka, nie s

wcale niczym niesłychanym. Ka

da grupa kobiet mogłaby zapewne podzieli

podobnymi prze

yciami. Poni

sze przykłady inicjacji i do

wiadcze

seksualnych skomponowane s

opowie

ci ró

nych kobiet, którym pomagałam. Niczego nie wymy

liłam.

Jako dziecko Anne była cz

sto molestowana przez ojca, praktykuj

cego katolika, który mimo

seksualnego wykorzystywania obu córek upierał si

przy ich religijnej edukacji w szkole parafialnej. Jak

zwykle w takich wypadkach ojciec zakazał córkom mówi

komukolwiek, co dzieje si

dzy nimi. Anne

nigdy nie powiedziała o tym

adnej z zakonnic ze strachu,

e albo j

ukarz

, albo jej nie uwierz

. Jako

osoba dorosła, po kilku miesi

cach terapii, zdecydowała si

na konfrontacj

z ojcem. Została przez niego

pobita i usłyszała,

e jest gotów zrobi

to ponownie, je

li Anne znowu poruszy ten problem z nim albo z

kimkolwiek innym.

Wkrótce potem na kursie biblijnym Anne poznała wra

liwego i troskliwego m

ęż

czyzn

, który

wydawał si

jej całkowitym przeciwie

stwem ojca. Zacz

li sp

dza

razem wiele czasu i wkrótce Paul

wyznał jej miło

ść

. Ze wzgl

du na przekonania religijne nie było mi

dzy nimi

adnego fizycznego kontaktu.

Po o

wiadczynach Paula Anne opowiedziała mu o swoim l

ku przed seksem i o tym, jak traktował j

ojciec. Paul był zaszokowany i bardzo jej współczuł. Zgodził si

e je

li si

pobior

, nie b

dzie nalegał na

współ

ycie, dopóki ona nie b

dzie do tego gotowa, cho

by nawet miało to długo trwa

. Taka postawa

oraz fakt,

ył w czysto

ci, oczekuj

c na mał

stwo, pozostawały w zgodzie z wiar

Paula.

Pobrali si

i sp

dzili dwa lata w celibacie. Paul coraz bardziej si

niecierpliwił. Dwa razy uderzył

Anne, chocia

potem ogromnie tego

ałował i przepraszał. W ko

cu zdecydowali si

zamieszka

oddzielnie. W okresie separacji, gdy pewnego popołudnia wracała z zaj

ęć

, Anne została zaatakowana na

ulicy i zgwałcona. Paul, dowiedziawszy si

o tym telefonicznie od

ony, był bardzo przybity. Kilka godzin

pó

niej zapukał do jej drzwi. Gdy go wpu

ciła, wydawał si

niespokojny. Powtarzał w kółko: „Nawet je

yjemy w separacji, jeste

moj

i mam swoje prawa". Zaczynaj

c rozumie

, do czego zmierza m

ąż

Anne przestraszyła si

i poprosiła, by sobie poszedł. On jednak zaci

ł j

do łó

ka, zdarł z niej

ubranie i zgwałcił j

. Pó

niej przepraszał i mówił,

e nie wie, co si

z nim stało. Ann

nigdy wi

cej ju

z nim nie spotkała, ale niełatwo jej było odrzuci

płyn

z całego

ycia nauk

, do kogo nale

y jej ciało.

Kiedy po raz pierwszy zahaczyłam Dian

, miała gł

bok

depresj

i skłonno

ci samobójcze.

ycie

wydawało si

jej bolesne i bezsensowne. Gdy poznałam j

bli

ej, zobaczyłam nie tyle bezsens, ile

niezwykle dramatyczne do

wiadczenia, które ukształtowały jej negatywny stosunek do

ycia. Wyznała

mi,

e inicjacj

seksualn

przeszła w wieku dwunastu lat, gdy ojciec zaprosił do domu swoich kumpli

pijaków. Gdy z ni

sko

czyli, roze

miał si

i powiedział: „Mam nadziej

e teraz wiesz, gdzie twoje

miejsce". Przedtem uwa

ał,

e jest troch

za bardzo zbuntowana. Po tym zdarzeniu jej buntownicze

nastroje jeszcze bardziej si

wzmocniły. Przez długi czas uprawiała seks bez wzgl

du na to, z kim, gdzie i

kiedy. Szesna

cie lat pó

niej nie widziała i nie czuła

adnego zwi

zku mi

dzy tamtym zbiorowym

gwałtem a za

ywaniem narkotyków i wielokrotnym okaleczaniem si

Chocia

Judy była molestowana seksualnie jako dziecko, seks z m

ęż

em uwa

ała za

satysfakcjonuj

cy. Pobrali si

zaraz po szkole i m

ąż

był jej jedynym partnerem. Jednak cz

sto dotykał jej

ść

obcesowo i sprawiał ból, tak

e zamierała, zamiast z rado

reagowa

na pieszczoty. Gra

wst

pna była krótka i ukierunkowana wył

cznie na szybkie pobudzenie. Judy czuła,

e nie reaguje

prawidłowo. Po dłu

szym czasie zacz

ła zdawa

sobie spraw

e zachodzi zwi

zek mi

dzy jej reakcjami

na m

ęż

a a do

wiadczeniami z dzieci

stwa, wi

c poprosiła go, by dotykał jej tak, jak ona chce. Teraz on z

kolei poczuł si

odrzucony. Uwa

ał zreszt

e to nie on, ale ona ma problem, je

li nie potrafi pozytywnie

reagowa

na to, co lubi jej partner. Argumentował,

e nigdy nie miał podobnych trudno

ci z

adn

dziewczyn

przed

lubem.

Melanie w wieku siedemnastu lat opu

ciła dom, w którym była krzywdzona, i zamieszkała z

rodzin

ciotki i wuja. Zanim wyprowadziła si

po czterech latach, by wyj

ść

za m

ąż

, była zmuszana przez

wuja do stosunków seksualnych w zamian za dach nad głow

i jedzenie. Nie była ch

partnerk

, ale

nie bardzo rozumiała, co si

dzieje, a ponadto bała si

e je

li odmówi, b

dzie musiała wróci

rodziców. Nigdy nie my

lała,

e prze

ywa molestowanie seksualne lub pada ofiar

gwałtu.

Sally wielokrotnie omawiała z terapeut

gwałt, którego była ofiar

jako osoba dorosła. Podczas

jednej z rozmów wspomniała,

e w dzieci

stwie ojciec i dwaj bracia zmuszali j

do współ

ycia. Nie

uwa

ała tego za gwałt. Podobnie jak wiele kobiet, które do współ

ycia zmusili m

ęż

owie, s

dziła - co

zreszt

pokrywa si

ze zdaniem m

ęż

czyzn -

e nie był to gwałt, ale wyegzekwowanie m

skich praw.

Laura, kobieta po pi

ęć

dziesi

tce, jest dumna,

e uchroniła si

przed gwałtem, pochlebiaj

napastnikowi. Przekonała go,

e jest tak bardzo m

ski, i

nie potrzebuje tego udowadnia

gwałtem. W

cu si

z ni

zgodził.

Maureen nie doznała w dzieci

stwie

adnych nadu

seksualnych, chocia

ojciec zawsze

prezentował j

z dum

swoim przyjaciołom. Mówili jej,

e jest ładna i

e ich synowie lub inni chłopcy w

jej wieku na pewno chcieliby z ni

chodzi

. Nie uwa

ała si

za ładn

, wi

c była zadowolona z ich

zainteresowania. Jako osoba dorosła zdawała sobie spraw

z własnej seksualno

ci jedynie wtedy, gdy

udawało jej si

podnieci

jakiego

ęż

czyzn

. Bardzo starała si

zadowoli

tych, którym si

podobała.

Ich podniecenie wpływało podniecaj

co na ni

. Miała obsesj

na punkcie wygl

du i godzinami czytała

kobiece czasopisma, zajmowała si

kupowaniem nowych strojów, wypróbowywaniem kosmetyków,

zmian

fryzury i koloru włosów. Maureen stanowiła kwintesencj

normalnej kobieco

ci.

Harriet stała si

wiadoma swojej seksualno

ci w siódmej klasie, gdy zacz

ty si

kształtowa

jej

piersi. Poniewa

były du

e, nieustannie przyci

gały uwag

chłopców. Nie tylko si

z niej wy

miewali, ale

tak

e urz

dzali sobie co

w rodzaju zabawy: podbiegali do niej, dotykali jej piersi, a potem w grupie

miali

z niej. To upokorzenie spowodowało,

e w wieku lat dwudziestu kilku zdecydowała si

chirurgiczne zmniejszenie piersi. Niestety, wstydu i nienawi

ci do siebie nie da si

usun

ąć

to wszystko przypadki fizycznych, psychicznych i symbolicznych gwałtów. Te ostatnie

definiuj

jako m

uzurpacj

do okre

lenia znacze

ciała, uczu

i potrzeb kobiety. Prowadzi to nie

tylko do odrzucenia wszelkich innych znacze

, ale tak

e pozwala m

ęż

czyznom na ich podstawie

stosowa

brutaln

przemoc. Fizyczne i seksualne ograniczenia kobiety zostaj

okre

lone przez

potrzeby m

ęż

czyzny i jego poczucie prawa do niej. Wszystkie fizyczne nadu

ycia wobec kobiet s

dokonywane i usprawiedliwiane wskutek tworzonych przez m

ęż

czyzn znacze

. W ten sposób

ęż

czyzna narusza najbardziej podstawowe poczucie „ja" kobiety i jej integralno

ść

jako osoby.

A co z mniejszo

, która do

wiadczyła m

skiej agresji jedynie w sferze publicznej? Czy kobiety

te mog

prze

ywa

swoj

seksualno

ść

w sposób wolny, skoro prywatnie nie doznały

adnych urazów?

Czy rozró

nienie mi

dzy sfer

prywatn

a publiczn

jest rzeczywi

cie uzasadnione? Czy kobieta

potrzebuje wsparcia od partnera, który jest raczej łagodny, czuły i cierpliwy ni

nami

tny? Czy musi

zatraca

w romantycznych przygodach? Kobiecie niew

tpliwie przypisuje si

potrzeb

romantycznych uczu

i „gry wst

pnej". Sam termin wskazuje,

e jest to co

niezbyt powa

nego, co

, co

jedynie poprzedza prawdziwy seks. Jednak wiele bada

wykazuje,

e emocjonalna blisko

ść

i intymno

ść

z partnerem s

dla kobiety wa

niejsze ni

osi

ganie orgazmu (Hite, 1976; Jayne, 1981; Bell, 1972).

Chocia

najbardziej intensywne prze

ycie orgazmu - w sensie fizjologicznym i psychicznym (Masters i

Johnson, 1966; Fisher, 1973; Kinsey, 1953) - kobiety osi

gaj

podczas masturbacji, raczej nie uwa

jej za najprzyjemniejsz

form

aktywno

ci seksualnej. Zarówno w sprawach seksu, jak i w wielu innych

one wra

liwe na kontekst, natomiast m

ęż

czy

ni maj

ksz

umiej

tno

ść

i gotowo

ść

prze

ywania seksu bez odnoszenia go do niego.

Zanim dopuszczono kobiety do głosu, gwałt uwa

ano za zjawisko rzadkie i wskazuj

ce na

odchylenia. Pó

niej okazało si

e dokonuje si

go dostatecznie cz

sto, by uzna

go je

li nie za

normalne zachowanie m

ęż

czyzny, to przynajmniej za normaln

fantazj

. Prace feministek

przedstawiły nie tylko kobiecy punkt widzenia, ale i udowodniły cz

stotliwo

ść

gwałtu. Obecnie, chocia

wiadomo,

e dochodzi do niego zbyt cz

sto, by uzna

go za odchylenie, nadal widziany jest oczyma

Edypa -

lepego na wszystko prócz własnych potrzeb.

Liczne badania wykazały,

e ofiarom mniej atrakcyjnym przypisuje si

ksz

odpowiedzialno

ść

za popełniony na nich gwałt (Deitz, Littman i Bent-ley, 1984; Seligman, Brickman i Koulack, 1977;

Thornton i Ryckman, 1983; Tieger, 1981). Seligman, Brickman i Koulack (1977) pisz

e nale

y te

dane rozumie

w nast

puj

cy sposób: kobiety atrakcyjne s

gwałcone z powodu atrakcyjno

ci, a

nieatrakcyjne musiały jako

gwałt sprowokowa

. W obu wypadkach znaczenie odnosi si

do ofiary, nie

do gwałciciela; w obu - ona sama si

o to prosiła. Wiele studiów udowadnia,

e m

ęż

czy

ni przypisuj

ksz

kobiety odpowiedzialno

ść

ofiarom gwałtu (Calhoun, 1978). Wydaje si

e maj

oni po-

zytywny stosunek do gwałtu: 35% (Malamuth, 1980) lub 44% (Check i Mala-muth, 1983), albo nawet

51% (Malamuth, Haber i Feshbach, 1980) badanych m

ęż

czyzn przyznaje,

e dokonaliby gwałtu, gdyby

wiedzieli, i

ujdzie im to na sucho. Nie wszyscy s

potencjalnymi gwałcicielami, ale wszystkie kobiety to

potencjalne ofiary seksualnej napa

ci.

Gwałt, a tak

e dobrowolnie odbyty stosunek okre

laj

działanie i status m

ęż

czyzny, co znajduje

odzwierciedlenie w j

zyku. W naszym społecze

stwie wyra

enie „Pierdol

!" jest chyba najwi

ksz

obelg

, jak

na rzuci

drugiej osobie. Co wyra

enie to mówi o znaczeniach przypisywanych

seksowi i kobiecie? Najwidoczniej jest czym

upokarzaj

cym zosta

obiektem „pierdolenia". Owa

czynno

ść

, któr

jedna osoba - m

ęż

czyzna - mo

e zrobi

drugiej - kobiecie - wyra

a nienawi

ść

dominacj

. Ten, kto zostaje zdominowany, zostaje w sensie kulturowym sprowadzony na najni

szy

poziom, zostaje zdegradowany. W niektórych innych kulturach oraz w pewnych grupach etnicznych

nale

żą

cych do kultury ameryka

skiej obelga obejmuje matk

obra

anego, któr

sytuuje si

w tej

poni

cej dla niej pozycji. Dlaczego jest to wyra

enie agresywne i uwłaczaj

ce, a nie komplement?

Dlaczego stosunek płciowy przydaje warto

ci m

ęż

czy

nie, a poni

a kobiet

? Wła

nie dlatego,

e dla

niej i dla niego nie jest to ten sam stosunek. Problem ten precyzyjnie obna

a ró

nic

znacze

dzy

seksualno

ęż

czyzny a kobiety.

Seksualno

ść

ęż

czyzny stanowi dla niego

ródło siły i władzy. Seksualno

ść

kobiety czyni j

bezbronn

, a nawet podatn

na przemoc. Im wi

kszy jest zakres jego władzy, tym czuje si

pot

ęż

niejszy i tym wi

ksz

sił

mu si

przypisuje. Gwałciciel jest uosobieniem m

sko

ci i siły. Skoro

maskulinistyczna kultura definiuje seksualno

ść

w kategoriach władzy, to władza staje si

ęś

seksualno

ci m

ęż

czyzny tak samo, jak jego poczucie prawa do kobiety. Gwałt wi

c to nie tylko akt

przemocy, ale bezpo

redni wyraz i dominuj

ca forma seksualno

ci edypalnej.

Jak słusznie zauwa

yła Susan Sontag: „Bez zmiany samych norm seksualno

ci wyzwolenie

kobiety nic nie znaczy. Seks jako taki nie jest dla kobiety wyzwoleniem. Nie jest nim tak

e zwi

kszenie

stotliwo

ci uprawiania seksu" (1973, s. 188). Seksualno

ść

edypalna pozostaje w centrum fizycznej i

psychicznej konstrukcji kobiety. Czyni j

obiektem pochlebstw i upokorze

, opieki i brutalno

ci, sprawia,

e przypisuje si

jej pragnienie tego, co m

ęż

czyzna chce z ni

zrobi

. Rozwój kobiety jest ograniczony

skim poczuciem edypalnego prawa do niej i m

ekspansywno

w sensie epistemologicznym,

fizycznym i psychologicznym.

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
II tydzień, Nędza duszy (tekst dodatkowy)
II tydzień Nędza duszy (tekst dodatkowy)
II tydzień Uraza (tekst dodatkowy)
II tydzień, Uraza (tekst dodatkowy)
IV 4 WYBRANE OGRANICZONE PRAWA Nieznany
IV Rzesza Pittzburgska, RPG, Neuroshima, dodatkowe materiały
IV tydzień Problemy zwiazane z nawykami zywieniowymi
Yuganaddha Sutta o czterech drogach Sutta; AN IV.170, Kanon pali -TEKST (różne zbiory)
IV tydzień Rodzaj a odzywianie
IV CKN 420-01, tekst
IV tydzień, Problemy zwiazane z nawykami zywieniowymi
JĘZYK POLSKI Jednostka w świecie ograniczeń Granica Zofii Nałkowskiej pies Fitek Wypracowani
IV tydzień test4
IV 4 WYBRANE OGRANICZONE PRAWA Nieznany
Tydzie ä IV
SBW WYK-IV, Starożytny Bliski Wschód, Dodatkowe materiały, Wykłady

więcej podobnych podstron