Spolki_kapitalowe

Spółki kapitałowe

opierają się na zaangaŜowaniu kapitałowym wspólników i ich
odpowiedzialności ograniczonej do wkładu w majątek spółki.

Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością
Nazwa sp. z o.o. nie oznacza, Ŝe odpowiedzialność samej
spółki jest ograniczona, ale Ŝe ograniczona jest
odpowiedzialność jej wspólników za długi spółki. Spółka za
W odpowiedzi własne zobowiązania odpowiada w sposób
nieograniczony swoim majątkiem (a nie majątkiem
wspólników).

Zawiązanie spółki

Do powstania spółki wymaga się:
sporządzenie aktu załoŜycielskiego w formie aktu
notarialnego
wniesienie przez wspólników wkładów na pokrycie całego
kapitału zakładowego (jeŜeli udział jest obejmowany za cenę
wyŜszą niŜ nominalną takŜe wniesienie nadwyŜki)
powołanie zarządu
ustanowienie rady nadzorczej lub komisji rewizyjnej (jeŜeli
ustawa lub akt załoŜycielski tego wymagają)
wpis do rejestru (do sądu rejestrowego wg miejsca siedziby,
wpis ma charakter obligatoryjny i konstytutywny)

Treść aktu załoŜycielskiego

Część obligatoryjna

firma i siedziba spółki
przedmiot działania spółki
wysokość kapitału zakładowego
czy wspólnik moŜe mieć więcej niŜ jeden udział
liczbę i wartość nominalną udziałów objętych przez
poszczególnych wspólników
czas trwania spółki, jeŜeli jest oznaczony
inne postanowienie wynikające z kodeksu spółek handlowych
lub innych ustaw

część fakultatywna

(dotyczy spraw nie uregulowanych

prawem lub takich, które prawo reguluje, ale zezwala teŜ na
odmienne uregulowanie w akcie załoŜycielskim)

Wkład do spółki

: pienięŜny lub niepienięŜny (aport), lub

część pienięŜna i część niepienięŜna

Zgłoszenia do rejestru sądowego dokonuje zarząd w sądzie
właściwym wg miejsca siedziby spółki, jeŜeli wniosek o wpis
nie jest złoŜony do 6 miesięcy od dnia sporządzenia aktu
załoŜycielskiego, akt ten ulega rozwiązaniu, wkłady są
zwrócone i mianowany jest likwidator i po przeprowadzeniu
likwidacji spółka ulega rozwiązaniu.

Z momentem wpisu do rejestru spółka uzyskuje osobowość
prawną.

Kapitał zakładowy i jego funkcje

= liczbowo oznaczona kwota pienięŜna stanowiąca sumę
udziałów wspólników i tzw. pierwotny majątek spółki.

Stanowi on podstawę zabezpieczenia praw wierzycieli i
rękojmie spłaty kredytów. Jego uszczuplenie wiąŜe się z
pokrzywdzeniem wierzycieli, więc nie moŜe on być dowolnie
obniŜany. Nie moŜe on być rozdzielony pomiędzy
wspólników. Stanowi on gwarancję wypłacalności wobec
wierzycieli.
Minimalna wysokość kapitału wynosi

5 000 zł.

Funkcja gospodarcza, jej wyrazem są zasady: oznaczenia
kapitału zakładowego, stałości oraz całkowitej wpłaty.
Problem wkładu niepienięŜnego: ustawa chroni prawa
wierzycieli. JeŜeli wartość została przeszacowana lub
wniesiony aport ma wady, które zmniejszają jego wartość
musi wyrównać róŜnice.

Udziały

Kapitał zakładowy dzieli się na udziały. Udział = ogół praw i
obowiązków wspólnika wynikających ze stosunku spółki.
Wartość nominalna udziału jest wyraŜona liczbowo w
stosunku do całość kapitału zakładowego. Natomiast wartość
rzeczywista moŜe być inna.
Minimalna wartość udziału wynosi 50 zł.
Udziały albo o równej wartości nominalnej i jeden wspólnik
moŜe mieć więcej niŜ jeden udział albo o nierównej wartość
nominalnej i wspólnik posiada tylko jeden udział.
Udziały mogą być dzielone, ale ich wartość nominalna nie
moŜe być niŜsza niŜ 50 zł.

Udziały są zbywalne, jednakŜe akt załoŜycielski moŜe
zbywalność ograniczyć lub uzaleŜnić od zgody wspólników
lub zarządu.
Prawo do dywidendy tj. do udziału w zysku wynikającego z
rocznego sprawozdania i przeznaczonego do podziału. Co do
zasady dzieli się w stosunku do udziałów (akt załoŜycielski
moŜe stanowić inne zasady podziału). Poza tym mogą istnieć
udziały uprzywilejowane co do dywidendy (mogą
przewyŜszać najwyŜej o połowę dywidendę
nieuprzywilejowaną).
Umorzenie udziału (likwidacja praw i obowiązków
wspólnika) moŜe być dobrowolne (za zgodą wspólnika, moŜe
nastąpić bez wynagrodzenia) lub przymusowa (bez zgody
wspólnika, określa to akt załoŜycielski i zawsze za

wynagrodzeniem). Udział zostaje umorzony na rzecz spółki i
albo następuje kosztem kapitału zakładowego (obniŜka) lub z
czystego zysku.

Prawa i obowiązki wspólników

Prawa korporacyjne, majątkowe, indywidualne, wspólne
(kolektywne) i prawa mniejszości.

Prawa korporacyjne

: prawo uczestniczenia i głosu na

zgromadzeniu wspólników, prawo zaskarŜania uchwał, prawo
kontroli.

NajwaŜniejsze

prawa majątkowe

: udział w zysku, prawo

uczestnictwa z zlikwidowanym majątku spółki.

Prawa indywidualne

są wykonywane przez poszczególnych

wspólników samoistnie.

Prawa wspólne

są wykonywane przez wspólników w formie

uchwał.

Prawa mniejszości

przez wspólników posiadających co

najmniej jedną dziesiątą kapitału.

NajwaŜniejsze

obowiązki wspólników

pokrycie udziałów w gotówce lub aportami

dokonanie dopłat (wkładów), których podstawowych celem
jest pomnoŜenie kapitału obrotowego spółki

wyrównanie ubytku w kapitale zakładowym dokonanym
poprzez bezprawną wypłatę

Władze spółki

Sprawy wewnętrzne i reprezentacja na zewnątrz nie naleŜą do
wspólników jak w spółkach osobowych, ale do władz, które
są powoływane w akcie załoŜycielskim.

Organy spółki

Zgromadzenie wspólników

- podejmowanie uchwał w przypadkach przewidzianych

kodeksem lub aktem załoŜycielskim.

- podejmowanie uchwał na zgromadzeniu poprzez głosowanie
zwykłą lub kwalifikowaną większością (dwie trzecie głosów
ew. trzech czwartych głosów). MoŜliwe jest teŜ pisemne
głosowanie, ale kodeks stanowi specjalne wymogi.

W

spółce jednoosobowej

funkcje zgromadzenia spełnia

jedyny wspólnik.

Zgromadzenie wspólników jest

zwyczajne lub nadzwyczajne

Zwyczajne

corocznie w ciągu sześciu miesięcy po

zakończeniu roku obrachunkowego.
Zatwierdza się bilans, podejmuje uchwała o podziale zysku
lub pokryciu strat, udziela się absolutorium władzom spółki.
Przedmiotem mogą być takŜe inne sprawy.

Nadzwyczajne

zwołuje się w przypadkach przewidzianych

kodeksem i ponadto wtedy, kiedy organy spółki lub osoby
uprawnione do zwołania uwaŜają to za stosowne.
Kodeks szczegółowo reguluje zasady zwoływania oraz
przeprowadzania zgromadzenia.

Uchwała wspólników

, powzięta wbrew postanowieniom aktu

załoŜycielskiego spółki, a takŜe sprzeczna z dobrymi
obyczajami i godząca w interesy spółki lub mająca na celu
pokrzywdzenie wspólnika, moŜe być

zaskarŜona do sądu

drodze powództwa przeciwko spółce o jej uchylenie.

Zarząd

Funkcjonowanie zarządu reguluje k.s.h., akt załoŜycielski,
regulamin przyjęty przez zarząd.

MoŜe być

jednoosobowy lub wieloosobowy

. Jest

powoływany

z grona wspólników lub spoza

ich grona w

reguły drodze uchwały zgromadzenia wspólników.

Kadencja 1 rok

(akt moŜe stanowić inaczej). Prawo do

odwołania przysługuje temu kto zarząd powołał.

Kompetencje zarządu

•

prowadzenie spraw spółki

•

reprezentacja cywilnoprawna

. W braku innych

postanowień obowiązuje

zasada reprezentacji łącznej

: dla

składania oświadczeń woli za spółkę wymagana jest
współdziałanie dwóch członków zarządu lub członka
zarządu z prokurentem.

W umowach między spółką i członkami zarządu spółkę
reprezentuje rada nadzorcza lub pełnomocnicy powołani
przez wspólników.

•

inne czynności

zwłaszcza te, które wiąŜą się z

funkcjonowaniem zgromadzenia wspólników
(zwoływanie, przygotowanie obrad itd.).

Wyjątek z zasady ograniczonej odpowiedzialności

Odpowiedzialność osobista solidarna członków zarządu za
zobowiązania spółki, jeŜeli okaŜe się, Ŝe egzekucja przeciwko
majątku spółki jest bezskuteczna chyba Ŝe wykaŜą, iŜ we
właściwym czasie zgłosili upadłość lub wniosek o
postępowanie układowe.

Pełnomocnicy

powołuje ich zgromadzenie wspólników w celu zawierania
umów pomiędzy zarządem i spółką.
Pewne graniczenia (art. 210 k.s.h.)

Nadzór

Funkcjonowanie reguluje k.s.h., akt załoŜycielski, regulamin
przyjęty przez radę nadzorczą lub komisję rewizyjną

Kontrolę sprawują w pierwszym rzędzie wspólnicy (prawo
przeglądać księgi lub dokumenty spółki). Jednak z aktu
załoŜycielskiego lub ustawy moŜe wynikać obowiązek
ustanowienia rady nadzorczej lub komisji rewizyjnej.

Rada nadzorcza lub komisja rewizyjna

są w zasadzie

organami fakultatywnymi w spółce z o.o.
Obligatoryjnie są ustanawiane jeŜeli kapitał zakładowy
przekracza kwotę 500 000 zł. a wspólników jest więcej niŜ
dwudziestu pięciu.
Składa się z przynajmniej 3 członków powoływanych i
odwoływanych przez zgromadzenie wspólników. Kadencja z
reguły 1 rok. Pewne osoby nie mogą zostać jej członkami
(członek zarządu, prokurent, likwidator, adwokat lub radca
prawny itd.).
Przy zawieraniu umów z zarządem moŜe reprezentować
spółkę.

Rada nadzorcza

sprawuje stały i wszechstronny nadzór nad

działalnością spółki pod względem rachunkowym i
faktycznym.

Działalność rady nadzorczej moŜna poszerzyć o kompetencje
komisji rewizyjnej.

Komisja rewizyjna

ocenia sprawozdania zarządu oraz ocenia

wniosek zarządu o podziale zysków i strat.

Biegli rewidenci mogą zostać powołani przez 1/10
wspólników do sprawdzenia sprawozdań finansowych i
zbadania rachunkowości spółki. Za naleŜyte prowadzenie
rachunkowości odpowiada zarząd.

Wyłączenie wspólnika

Z waŜnych przyczyn z powództwa pozostałych wspólników,
których udziały wynoszą ponad połowę kapitału
zakładowego. O wyłączeniu

orzeka sąd

. Udziały wyłączonego

wspólnika muszą zostać przejęte przez pozostałych
wspólników lub przez spółkę.

Rozwiązanie i likwidacja spółki

Przyczyny:

•

przewidziane w akcie załoŜycielskim

•

uchwała wspólników o rozwiązaniu spółki

•

ogłoszenie upadłości spółki

Rozwiązanie spółki następuje po przeprowadzenie likwidacji
z chwilą

wykreślenia z rejestru

. Otwarcie likwidacji wpisuje

się do rejestru i przeprowadzają ją likwidatorzy. Z momentem
ich stanowienia przejmują uprawnienia i obowiązki zarządu.

Likwidatorem ustawowym jest

zarząd spółki

. Mogą teŜ być

powołani uchwałą wspólników lub powołani przez sąd w
razie sądowego rozwiązania spółki.

Celem

postępowania likwidacyjnego

jest zabezpieczenie

interesów wszystkich wspólników, a przede wszystkim
interesów wierzycieli, którzy mogą poszukiwać zaspokojenia
swoich wierzytelności na majątku spółki.

Wierzycieli wzywa likwidator do zgłoszenia swych pretensji.

Czas tamujący podział majątku przez 6 miesięcy od
ostatniego wezwania.

Dalsze

obowiązki likwidatora

: zgłoszenie likwidacji do

rejestru, sporządzenie bilansu otwarcia likwidacji oraz
sporządzenie sprawozdania i bilansu. po kaŜdym roku.
Przedstawienie ostatecznego rachunku i ogłosić sprawozdanie
likwidacyjne i złoŜyć wniosek do rejestru.
Na czas likwidacji firma otrzymuje dodatek „w likwidacji”.

Spółka akcyjna

związek akcjonariuszy (wspólników) ze spółką jest
najluźniejszy, ich indywidualność jest w zasadzie dla spółki
obojętna.

w związku z tym istnieje potrzeba ustawowej ochrony
akcjonariuszy co powoduje, Ŝe w odniesieniu do spółki
akcyjnej k.s.h. zawiera więcej postanowień o charakterze
bezwzględnie obowiązującym.

Powstanie spółki

•

zawiązanie spółki

, w tym podpisanie statutu przez

załoŜycieli

•

wniesienie przez akcjonariuszy wkładów na pokrycie
całego kapitału zakładowego

•

ustanowienie zarządu i rady nadzorczej

•

wpisu do rejestru

Cel spółki: nie tylko gospodarczy, ale kaŜdy prawnie
dozwolony

Zawiązanie spółki następuje z chwilą

objęcia

wszystkich

akcji. Minimalna wysokość kapitału zakładowego wynosi
50 000 zł. Minimalna wartość nominalna jednej akcji 1 grosz.

OdróŜniać objęcie i pokrycie wkładu!

ZałoŜycielem moŜe być jedna lub więcej osób (są to osoby,
które podpisują statut).

Spółka nie moŜe zostać zawiązana

wyłącznie przez jednoosobową spółkę z o.o.

Statut

jest aktem załoŜycielskim spółki i jest sporządzany w

formie aktu notarialnego (ma postanowienia obligatoryjne i
fakultatywne).

Sposoby zawiązywania spółki

•

albo przez samych załoŜycieli lub łącznie z osobami
trzecimi (tzw.

załoŜenie jednoczesne

, łączne). Objęcie

akcji oraz stwierdzenie wyboru pierwszych organów
spółki teŜ w formie aktu notarialnego

•

albo

w drodze publicznej subskrypcji

(tzw. załoŜenie

sukcesywne)

Spółka jednoosobowa

Jedyny akcjonariusz wykonuje uprawnienia walnego
zgromadzenia. Są specjalne wymogi dotyczące formy.

Podobnie w przypadku gdy akcjonariusz jest jednocześnie
jedynym członkiem zarządu (czynności prawne między tym
akcjonariuszem a spółką wymagają formy aktu notarialnego).

Spółka akcyjna w organizacji

z chwilą zawiązania spółki powstaje spółka akcyjna w
organizacji

moŜe we własnym imieniu nabywać prawa, w tym własność
nieruchomości i inne prawa rzeczowe, zaciągać
zobowiązania, pozywać i być pozwana.

firma zawiera dodatek „w organizacji”. Akcjonariusz
odpowiada solidarnie ze spółką w organizacji za jej
zobowiązania do wartości nie wniesionego wkładu
określonego w akcie załoŜycielskim.

Do momentu ustanowienia zarządu spółka akcyjna w
organizacji jest reprezentowana przez wszystkich załoŜycieli
działających łącznie albo przez pełnomocnika.

Odpowiedzialność ustaje z momentem zatwierdzenia
dokonanych przez nich czynności przez walne zgromadzenie.

Wniesienie wkładów

akcjonariusze muszą wnieść wkłady na pokrycie całego
kapitału zakładowego.

Akcje obejmowane za wkłady niepienięŜne muszą być
pokryte w całości nie później niŜ rok po rejestracji.

JeŜeli akcje są obejmowane za wkłady pienięŜne i
niepienięŜne (lub tylko za wkłady niepienięŜne) przed
rejestracją kapitał zakładowy musi zostać pokryty co najmniej
w jednej czwartej.

Do zgłoszenia spółki do rejestru dołącza się potwierdzony
przez bank lub dom maklerski dowód wpłaty na akcje
dokonanej na rachunek spółki w organizacji.

Ustanowienie zarządu i rady nadzorczej w spółce
Chodzi o organy obligatoryjne: zarząd, radę nadzorczą oraz
walne zgromadzenie.

Rejestracja

Do rejestru zgłasza spółkę akcyjną zarząd, wpis ma charakter

obligatoryjny, konstytutywny i sanujący

(sanujący = nie moŜna orzec niewaŜności wpisu nawet wtedy,
jeŜeli zostały naruszone przepisy prawa, sąd najwyŜej moŜe
orzec o rozwiązaniu wpisanej do rejestru spółki pod
warunkiem od jej wpisu nie upłynęło 5 lat).

Zgłoszenie musi zostać złoŜone do 6 miesięcy spółka
dokonuje zwrotu wpłat na akcje a jeŜeli to nie jest moŜliwe
zarząd dokonuje likwidacji.

Kapitał zakładowy w spółce akcyjnej

Spełnia te same funkcje jak w spółce z o.o. z tą róŜnicą, Ŝe
dzieli się na akcje, których objęcie pozwala uzyskać prawa w
spółce.

Akcja

ma potrójne znaczenie:

ogół praw i obowiązków akcjonariusza

(majątkowe lub

niemajątkowe tj. korporacyjne, indywidualne, kolektywne lub
prawa mniejszości)

ułamek kapitału zakładowego

– stosunek nominalnej wartości

akcji do całego kapitału zakładowego.

Cena nominalna akcji moŜe być niŜsza od ceny emisji akcji
(kursu), ale nie moŜe być wyŜsza. Akcje są niepodzielne i
mogą być wydawane w odcinkach zbiorowych.

Współwłaściciele akcji odpowiadają solidarnie za
ś

wiadczenia związane z akcją i wykonują swoje prawa przez

wspólnego przedstawiciela.

papier wartościowy

(nie tylko akcje w publicznym obrocie)

Typy i rodzaje akcji:

Akcje imienne i na okaziciela

(wg formy)

Gotówkowe i aportowe

(wg sposobu i pokrycia akcji)

Akcje zwyczajne, uprzywilejowane i uŜytkowe

(wg rozmiaru

obowiązków i uprawnień związanych z akcją)

Akcje związane z obowiązkiem powtarzających się świadczeń
niepienięŜnych

Akcje załoŜycielskie

Imienne

akcje zawierają w swojej treści imię i nazwisko

akcjonariusza i mogą być wydawane przed pełną wpłatą
kapitału zakładowego, ale nie przed rejestracją spółki.

Imienne są akcje aportowe

akcje uprzywilejowane i akcje z

którymi jest związany obowiązek powtarzających się
ś

wiadczeń.

Przeniesienie własności wymaga pisemnego

oświadczenia (na akcji lub w oddzielnym dokumencie –
indos) oraz wręczenia (umowa realna).
Przesłanką skuteczności zbycia akcji imiennej w stosunku do
spółki jest wpis do księgi akcyjnej (wobec spółki uwaŜa się za
akcjonariusza tylko ten, kto jest wpisany do księgi akcyjnej)

Akcje na okaziciela

– do zbycia dochodzi wręczeniem (teŜ znalezienie lub
uzyskane nielegalnie). Nie mogą być wydawane przed pełną
wpłatą.

Imienne świadectwa tymczasowe

są wydawane jako dowód

częściowej wpłaty na akcje. Jest papierem wartościowym
(dają takie same prawa jak akcje imienne). Mogą być wydane
dopiero po zarejestrowaniu spółki.

Jaki rodzaj akcji jest wydawany określa statut. MoŜna
dokonać zamiany akcji imiennych na akcje na okaziciela i
odwrotnie

Akcje gotówkowe i aportowe

Gotówkowe

– mogą być pokryte tylko w gotówce, która w

chwili ich wydania musi wynosić co najmniej ¼ ich wartości
nominalnej. Mogą być imienne lub na okaziciela.

Aportowe

– wydawane są w zamian za wkłady niepienięŜne i

muszą zostać imienne aŜ do dnia zatwierdzenia przez
zwyczajne walne zgromadzenie sprawozdania finansowego za
rok obrotowy.

Akcje uprzywilejowane

(akcje o szczególnych

uprawnieniach):

•

co do głosu

•

co do dywidendy

•

co do majątku w przypadku likwidacji.

Jednej akcji moŜna przyznać nie więcej niŜ dwa głosy. Ta
akcja moŜe być tylko imienna, moŜna uzaleŜnić
uprzywilejowanie od pewnych warunków lub od danej osoby.

Uprzywilejowanie co do dywidendy nie moŜe przewyŜszać
więcej niŜ o połowę dywidendę przeznaczoną do wypłaty
akcjonariuszom nieuprzywilejowanym.

Akcje te nie korzystają z pierwszeństwa zaspokojenia przed
pozostałymi.
W przypadku akcji uprzywilejowanej moŜe być wyłączone
prawo do głosu (akcje nieme).

Statut moŜe przyznawać

osobiste uprawnienia akcjonariusza

–

np. prawa odwoływanie lub odwoływania członków zarządu,
rady nadzorczej lub prawa od otrzymywania określonych
ś

wiadczeń od spółki. Wygasają najpóźniej z dniem, kiedy

uprawniony przestaje być akcjonariuszem.

wiadectwa uŜytkowe

(akcje uŜytkowe, upośledzone) mogą

być wydawane w zamian za akcje umorzone.

Nie mają określonej wartości nominalnej. Mogą być imienne
lub na okaziciela.

Uczestniczą w równi z akcjami w dywidendzie lub w podziale
majątku spółki. Brak jest innych uprawnień (np.
korporacyjnych). Nie są to dokumenty akcyjne, kreują po
stronie posiadacza tylko prawa majątkowe a nie korporacyjne.

Akcje zwyczajne

– akcje, które nie są akcjami

uprzywilejowanym ani akcjami upośledzonymi.

Akcje związane z obowiązkiem powtarzających się świadczeń
niepienięŜnych

. Mogą być przenoszone tylko za zgodą spółki,

wynagrodzenie jest wypłacane nawet wtedy, kiedy bilans nie
wykazuje zysku. Są wykorzystywane w spółkach o
charakterze produkcyjnym.

Akcje załoŜycielskie

(imienne świadectwa załoŜycielskie)

mogą być wydawane załoŜycielom spółki, w celu
wynagrodzenia usług świadczonych przez nich przy
powstaniu spółki.

Są wydawane najwyŜej na okres 10 lat od dnia
zarejestrowania spółki.

Dają prawo do udziału w zysku w granicach określonych
przez statut, po uprzednim odliczeniu przez akcjonariusza
minimalnej dywidendy.
Nie są to dokumenty akcyjne, kreują po stronie posiadacza
tylko prawa majątkowe a nie korporacyjne.

Zbycie akcji

moŜe być ograniczone ustawowe albo umowne.

Umorzenie lub uniewaŜnienie akcji

Umorzenie

moŜe nastąpić tylko wówczas jeŜeli statut

przewiduje taką moŜliwość.

•

Albo wymaga obniŜenia kapitału zakładowego

•

lub z czystego zysku (umorzenie niewłaściwe) jest
moŜliwe, przymusowe następuje za wynagrodzeniem.

UniewaŜnienie akcji

prowadzi do pozbawienia mocy prawnej

dokumentu akcyjnego.

Następuje w razie znacznego uszkodzenia dokument albo
wydania wadliwego lub niewaŜnego dokumentu akcyjnego.

Akcje teŜ moŜna uniewaŜnić w razie nie uiszczenia przez
akcjonariusza płatności do których był zobowiązanych przez
statut.

Nabywanie własnych akcji

nie jest moŜliwe z wyjątkiem nabycia ich w celu umorzenia.
Zakaz ten dotyczy takŜe nabywania akcji spółek zaleŜnych.

Prawa i obowiązki akcjonariuszy

•

obowiązek wpłaty kapitału

•

prawa korporacyjne

•

prawa majątkowe (dywidenda, udział w kwocie
likwidacyjnej)

Organy spółki akcyjnej

•

Walne zgromadzenie (zwyczajne w ciągu miesięcy po
skończeniu roku obrotowego, nadzwyczajne)

•

Zarząd

•

Rada nadzorcza (obligatoryjna)