Jak stajemy się sobą: Osobowość Wykład nr 2

Jak stajemy się sobą:

Osobowość

Wykład nr 2

Dr Elżbieta Zdankiewicz-Ścigała

SWPS 2013/14

PSYCHOANALIZA - inspiracje



1. Psychologia ego - świadome i nieświadome funkcje ego - A. Freud, H.

Hartmann, R. White, E. H. Erikson



2. Psychologia analityczna - C. G. Jung



3. Psychologia indywidualna - A. Adler



Obydwaj nie godzili się z akcentowaniem popędu seksualnego w

tłumaczeniu zachowania i doświadczenia człowieka, choć stworzyli zupełnie

odmienne teorie



4. Neopsychoanaliza - kulturowe i historyczne determinanty ludzkiego

zachowania K. Horney, E. Fromm, H. S. Sullivan



5. Teorie relacji z obiektem - najwcześniejsze relacje interpersonalne -M.

Klein, M. Mahler



6. Psychologia self - Self jako centrum osobowości - H. Kohut, O.

Kernberg

Freuda koncepcję popędów biologicznych

zastąpiono przez:

ożywione ego –

archetypy - nieświadomość zbiorowa

cele i styl życia –

kulturę i historię;

relacje interpersonalne i self

Psychologowie ego - adaptacyjne właściwości ego:

zdolność tolerowania odroczonych gratyfikacji,

zmaganie się ze stresem,

poczucie sensowności własnego ja,

zdolność odnoszenia się do innych w kategoriach

wzajemności i intymności,

zinternalizowany system wartości

funkcjonowanie względnie wolne od

konfliktów

PSYCHODYNAMICZNE PODEJŚCIE DO

SOBOWOŚCI

PSYCHOLOGIA C. G. JUNGA

W stosunku do klasycznego freudyzmu:

- Zmiana koncepcji rozwoju: Zainteresowanie

wzrostem i rozwojem osobowości w okresie całego
życia (podejście teleologiczne - pojęcie
samourzeczywistnienia);

- Zmiana koncepcji instynktu: Libido jako

niespecyficzna energia psychiczna;

Zmiana koncepcji

nieświadomości: Obok

nieświadomości osobowej - nieświadomość
zbiorowa.

STRUKTURA OSOBOWOŚCI

topografia: podział osobowości na część świadomą,

nieświadomość osobową, i nieświadomość

kolektywną;

wyróżnienie głównych postaw (ekstrawersji i

introwersji), oraz podstawowych funkcji psychicznych

(myślenia, uczuć, doznania, intuicji).

UJĘCIA

FRAGMENTARYCZNE

KONKRETNE

UJĘCIA

GLOBALNE

STRUKTURA

OBIEKTYWNOŚĆ

KRYTERIA ZEWNĘTRZNE

LOGICZNE APRESONALNE

SUBIEKTYWNOŚĆ

DOZNANIA WŁASNE

PERSPEKTYWA OSOBISTA

L
E

U
C

PERCEPCJA

INTUICJA

TEORETYK

OBSERWATOR

WIZJONER

PRAGMATYK

III

TYPY UMYSŁOWOŚCI WEDŁUG CARLA GUSTAWA JUNGA

EGO

= psychika świadoma (uświadomione

spostrzeżenia, myśli i uczucia).

NIEŚWIADOMOŚĆ OSOBOWA (doświadczenia

jednostki które uległy wyparciu, stłumieniu, lub
zapomnieniu; odpowiednik freudowskiej
przedświadomości + nieświadomości).

Jej główny składnik - to kompleksy (ustrukturalizowana

konstelacja uczuć, myśli, spostrzeżeń, i wspomnień;
składa się z jądra kompleksu i powiązanych z nim
grup elementów).

Przykład: silny KOMPLEKS MATKI. Osoba taka

-

jest skłonna do mówienia o swojej matce niezależnie od tego,

czy jest to na miejscu czy też nie;

preferuje filmy lub powieści, w których matka odgrywa ważną

rolę;

przywiązuje dużą wagę do dnia matki;

przejmuje gusty i zainteresowania matki, a także krąg jej

przyjaciół,

bardziej lubi kobiety starsze niż rówieśników czy rówieśniczki.

Poznawanie kompleksu:

- technika wolnych skojarzeń (zakłócenie: wydłużenie czasu

reakcji, brak odpowiedzi, powtarzanie słowa-bodźca);

- siła reakcji emocjonalnej na daną sytuację (miary obserwacyjne

i fizjologiczne).

NIEŚWIADOMOSC ZBIOROWA (kolektywna,

ogólnoludzka) - produkt ewolucyjnego rozwoju
człowieka, psychiczne "dziedzictwo" ludzkości
zawarte w każdym z nas.

Zawiera reprezentacje (archetypy

) dotyczące pewnych

powtarzających się, kluczowych doświadczeń ludzi
dawnych epok.

Owe reprezentacje - to nie gotowa wiedza, ale

predyspozycje (inklinacje) rzutowane na świat
zewnętrzny.

ARCHETYP
(1) jest uniwersalną formą pojęciową (ideą),

zawierającą znaczny ładunek afektywny. Wyznacza

sposób rozumienia przez człowieka różnych sytuacji i
reakcje emocjonalne na te sytuacje.

(2) Przykłady archetypów: matki (Matki Ziemi),

narodzin, śmierci, mocy, bohatera, dziecka, Boga,

demona, mędrca, itp.

(3) Najważniejsze archetypy, tworzące istotne składniki

struktury osobowości - to persona, anima i animus,

cień, oraz jaźń.

(4) Archetyp może stanowić "jądro kompleksu", które

przyciąga do siebie różne doświadczenia.

(5) Najlepsze źródło wiedzy o archetypach: mity,

symbole kulturowe (religia, mitologia), sny, wizje,
rytuały, dzieła sztuki, a także objawy neurotyczne i
psychotyczne.

Persona -

maska, jaką jednostka przyjmuje

dostosowując się do obyczajów i tradycji
społecznych, rola przypisana jednostce przez
społeczeństwo (często ukrywa prawdziwą naturę
jednostki).

Jeżeli ego identyfikuje się z personą - jednostka lepiej

uświadamia sobie rolę, jaką odgrywa, niż swoje
autentyczne odczucia.

Animus

Anima

archetyp męski u kobiety i żeński u mężczyzny.

Zbiorowe wyobrażenia kobiety lub mężczyzny,
-

sprawiające że każda z płci przejawia

cechy płci przeciwnej

wpływające na

sposób reagowania

na przedstawicieli płci

przeciwnej.

Cień

"ciemna", zwierzęca strona ludzkiej natury (reprezentacja

pierwotnych popędów, jakie człowiek odziedziczył po swoich
zwierzęcych przodkach).

Archetyp odpowiedzialny za pojawianie się

społecznie

nieakceptowanych myśli, uczuć i działań

, które bądź ukrywane są

przez Personę, bądź represjonowane są do nieświadomości

osobowej.

Jaźń - reprezentuje ludzkie dążenie do pełni i jedności

własnej osoby.

Jaźń jest centrum osobowości (leży pomiędzy

świadomym ego a systemami nieświadomości).
Centrum to scala inne systemy i zapewnia

osobowości jedność, równowagę i stabilność.

Archetyp ten motywuje ludzi do

samourzeczywistnienia

, tj. wyrażenia samego

siebie dzięki procesowi indywiduacji -osiągnięcia

zarazem zróżnicowania osobowości i harmonii

wewnętrznej (integracji).

Archetyp jaźni ujawnia się w dość późnym stadium

rozwoju osobowości (kiedy inne jej elementy są już
rozwinięte i zróżnicowane), gdy człowiek osiągnie już
wiek średni ( wyraża się m.in. w dążeniach
religijnych, filozoficznych, "mądrości życiowej" itp).

POSTAWY I FUNKCJE PSYCHOLOGICZNE

Estrawersja

(ukierunkowanie aktywności na świat

zewnętrzny)

Introwersja

(ukierunkowanie aktywności na świat

wewnętrzny)

Każda osobowość zawiera obie te postawy: Jedna z
nich ma charakter

dominujący i jest uświadamiana,

druga - jest

stłumiona i nieświadoma

Funkcje psychologiczne

: myślenie, uczucie (wartościowanie),

doznanie (percepcja), intuicja.

Myślenie i uczucie - funkcje racjonalne,

doznanie i intuicja - funkcje irracjonalne.

Zazwyczaj -

jedna z funkcji jest lepiej zróżnicowana i odgrywa w

świadomości podmiotu rolę dominującą (funkcja główna). Obok
tego - funkcja pomocnicza

, oraz funkcja niższa (stłumiona,

nieświadoma, przejawia się w snach i fantazjach). Synteza tych

funkcji -

gdy jaźń w pełni urzeczywistniona

WKŁAD C.G. JUNGA DO PSYCHOLOGII (rozwój

psychoanalizy, psychologii humanistycznej,
psychologii kulturowej, teorii cech).

Teoria Erika Eriksona

Podstawowa charakterystyka teorii E. Eriksona:

–

skupienie się na etapach rozwoju

społecznego

„połączenie teorii dziecięcej seksualności i wiedzy o fizycznym i społecznym

wzrastaniu dziecka w rodzinie i społeczeństwie” (Erikson, 1980)

–

zasada epigenetyczna

„

epigeneza

(biol.)

– stopniowy rozwój zarodka przez stopniowe różnicowanie

się komórek powstałych z podziału zygoty, a następnie tworzenie się

tkanek, narządów i ich układów” (Słownik PWN)

–

8 stadiów rozwoju, obejmujących również wiek

dorosły i starość

–

Stadia rozwoju opisane w kategoriach

kryzysów

sił ego (cnót)

Okres

życia

Kryzys

psychospołeczny

Siła ego

(cnota)

Niemowlęctwo

(ok. 1 rok)

podstawowa ufność



podstawowa nieufność

nadzieja

Wczesne

dzieciństwo

(ok. 2 – 3 lata)

autonomia



wstyd i zwątpienie

wola

III

Okres zabaw

(ok. 4 – 5 lat)

inicjatywa



poczucie winy

celowość

Okres szkolny

pracowitość



poczucie niższości

kompetencja

Teoria Erika Eriksona

Okres

życia

Kryzys

psychospołeczny

Siła ego

(cnota)

Dorastanie

(ok. 18 – 22)

tożsamość



pomieszanie tożsamości

wierność

Młodość

bliskość



izolacja

miłość

VII

Dorosłość

twórczość



stagnacja

opiekuńczość

VIII Dojrzałość

integralność



rozpacz

mądrość

Teoria Erika Eriksona

NEOPSYCHOANALIZA:

Karen Horney 1885-1952



Lęk podstawowy - odczuwane przez dziecko

poczucie izolacji i bezradności w świecie, który

jest potencjalnie wrogi



bezradność dziecka --> opieka rodziców --> uczucia

urazy i wrogości --> niemożność wyrażenia --> nasilenie

lęku



Neurotyczne konflikty zawsze wywodzą się z

nieprawidłowości w relacjach interpersonalnych, w

których lęk podstawowy i wrogość doprowadzają do

„alienacji jednostki od jej prawdziwego ja” (self)



Trzy strategie radzenia sobie z

wewnętrznym konfliktem

Zwrócenie się:

ku ludziom

przeciwko ludziom

od ludzi

Potrzeby neurotyczne



1. Neurotyczna potrzeba uczucia i uznania



2. Neurotyczna potrzeba partnera, który weźmie w swe

ręce życie danej osoby



3. Neurotyczna potrzeba zamykania swego życia w

wąskich granicach



4. Neurotyczna potrzeba władzy



5. Neurotyczna potrzeba wykorzystywania innych

Potrzeby neurotyczne c.d.



6. Neurotyczna potrzeba prestiżu



7. Neurotyczna potrzeba podziwu własnej osoby



8. Neurotyczna potrzeba osiągnięć



9. Neurotyczna potrzeba samowystarczalności i

niezależności



10. Neurotyczna potrzeba perfekcji i nienaruszalności

Karen Horney – wkład do psychologii



- wczesne relacje interpersonalne w rodzinie i ich wpływ

na kształt osobowości;



- znaczenie kontekstu kulturowego;



- koncepcja lęku podstawowego i strategii zmagania się

z nim; potrzeby neurotyczne



- możliwość zdrowego rozwoju: rozwijanie możliwości

ma wartość moralną



- implikacje - badanie postaw rodzicielskich;



- psychoterapia: odpowiedzialność, szacunek dla norm

pacjenta