Immunologia

– 17.12.2007

Wirusy DNA

1. Rodzina Parvoviridae



Parvovirus B19



Kwas nukleinowy DNA jednoniciowy



Zakażenia:
- rumień zakaźny
- „zespół rękawiczek i skarpetek”
- przełom aplastyczny u osób z przewlekłą niedokrwistością



Receptor – antygen P układu grup krwi na erytrocytach i ich formach prekursorowych,

fibroblastach i komórkach śróbłonka



Rumień zakaźny
- choroba wieku dziecięcego
- droga kropelkowa
- wysypka o kształcie motyla („zespół spoliczkowanego dziecka”)
- u dorosłego zapalenie stawów



Zespół rękawiczek i skarpetek
- wysypka na dłoniach i stopach
- nieswoisty dla B19 (też HSV 6 i 7)



Przełom aplastyczny
- erytroliza
- u anemików zatrzymanie erytropoezy



Zakażenie płodu – następstwa
- poronienie
- głębokie niedokrwienie hemolityczno-aplastyczne
- nieimmunologiczny obrzęk płodu



Diagnostyka zakażeń u ciężarnych
- określenie ekspozycji na B19
- diagnostyka serologiczna

o

Czy było przechorowanie w przeszłości (IgG) i czy jest odporność

o Brak przechorowania – kiedy kolejne badanie (3-4 tygodnie) – i jeśli jest IgM to

ostra faza zakażenia - wtedy USG płodu, wzmożona kontrola ginekologiczno-
położnicza

o Gdy IgM(–) IgG(–) - brak zakażenia – wrażliwość na zakażenie
o

Powikłania: wirus indukuje IL-6 – wzrost produkcji prostaglandyn – skurcze
macicy – poronienie

o Wniosek praktyczny – oznaczanie poziomu IL-6 u ciężarnej ma znaczenie

prognostyczne



Diagnostyka genetyczna – z pełnej krwi na EDTA, metoda RT-PCR

2. Rodzina Herpesviridae – infekcje głównie u ludzi z obniżoną odpornością

Podrodzina Alphaherpesviridae



Rodzaj Simplexvirus



HHV-1 (HSV-1)



HHV-2 (HSV-2) – typ genitalny; kokarcinogen raka szyjki macicy, sam w sobie

nie jest czynnikiem wywołującym

U osób immunokompetentnych dają zmiany powierzchowne; są to jednak wirusy
przede wszystkim neurotropowe, u osób z immunosupresją i noworodków mogą
wywołać zapalenie opon mózgowych oraz zapalenie mózgu. U tychże osób rozwija

się ostre zakażenie. U osób immunokompetentnych zakażenie pierwotne zazwyczaj
bezobjawowe, wirus pozostaje w stanie latencji np. HHV w zwojach nerwowych
(HHV-1 zwoje nerwu trójdzielnego, HHV-2 – zwoje krzyżowo-lędźwiowe), wirus
ospy wietrznej w rogach tylnych rdzenia kręgowego, CMV w leukocytach i kom.
nerki. Czynnikiem reaktywującym może być stres, miesiączka, zaburzenia
hormonalne, immunosupresja np. po transplantacji narządu. Szczepionki przeciw
herpesvirusom obecnie tylko przeciw ospie wietrznej.



Rodzaj Varicellovirus



HHV-3 (VZV) – varicella-zoster virus, dwie jednostki chorobowe powodowane

przez ten sam wirus, osoba z półpaścem jest zakaźna; pierwsza faza zakażenia to
ospa wietrzna, objaw – wysypka wielopostaciowa; osoba chora zakaźnie przez 24-
48h przed i 7 dni po wysypce; wirus pozostaje w tylnych rogach rdzenia
kręgowego i może być reaktywowany dając półpasiec – zmiany lokalizują się w
okolicy unerwionej przez zaatakowany nerw, głęboka immunosupresja może
spowodować półpaśca trzewnego z objawami w postaci wysypki ogólnej i bólu
brzucha, zajęte są: wątroba, płuca, żołądek, rzadziej śledziona. W takim
przypadku jak najszybciej włącza się leczenie: acyklowir – na wirusy z kinazą
tymidylową czyli HSV i VZV, na inne wirusy tego leku się nie używa; nie wolno
go nadużywać gdyż może wystąpić mutacja wirusa i powstanie szczepu opornego
na acyklowir. Inne leki to cidofobir, foscarlen, gancyclovir

Podrodzina Betaherpesviridae



Rodzaj Cytomegalovirus



HHV-5 (CMV, HCMV)

o

Zakaża przez płyny ustrojowe

o

Wirus teratogenny, daje zakażenia okołoporodowe

o Niebezpieczny w transplantacjach – powikłaniem śródmiąższowe zap. płuc
o

Niewrażliwy na acyklowir

o

Związany z miażdżycą – powoduje zakażenie śródbłonka, zaburza metabolizm
lipidów, stymuluje produkcję cytokin, niweluje właściwości antykoagulacyjne

o Badania epidemiologiczne – oznaczanie serologiczne, wykrywanie DNA CMV w

zmianach miażdżycowych

o Diagnostyka – immunofluorescencja, wykrywamy antygen pp65



Rodzaj Roseolovirus



HHV-6



HHV-7

Wirusy te odpowiadają za przewlekłe zmęczenie, rumień nagły (trzydniowa gorączka
z wysypką), zespół Gianotti-Crosti, wykazują tropizm do limfocytów T

Podrodzina Gammaherpesviridae



Rodzaj Lymphocryptovirus



HHV-4 (EBV) – Eppstein-Barr Virus, karcinogenny, daje chłoniak Burkitta,

występuje w dużej ilości w ślinie, zakaża limfocyty B przez C3R powodując ich
poliklonalną aktywację i wytworzenie przeciwciał heterofilnych, diagnostyka wirusa
polega na wykryciu przeciwciał przeciw niemu metodą ELISA



Rodzaj Rhadinovirus



HHV-8 (HSV-8) – karcinogenny, daje mięsaka Kaposiego

Diagnostyka zakażeń herpesvirusami ma znaczenie u osób z immunosupresją oraz w przypadku

zakażeń ciążowych. Preferowaną metodą jest immunofluorescencja. U osób z immunosupresją
diagnostyka serologiczna nie ma większej przydatności, wykorzystuje się techniki genetyczne
ilościowe lub jakościowe (oznaczenie mRNA wirusa) – to ostatnie pozwala na zróżnicowanie
zakażenia latentnego i nielatentengo.

3. Rodzina Papillomaviridae



HPV – Human Papilloma Virus – jest wirusem o potencjale onkogennym



HPV 6 i 11 odpowiadają za kłykciny kończyste



HPV 16 i 18 odpowiada za raka szyjki macicy



Diagnostyka – tylko i wyłącznie metody genetyczne wykrywające DNA, żadne inne metody

nie pozwalają na określenie onkogenności wirusa. Wykrywanie przeciwciał przeciw HPV ma
znaczenie tylko przy sprawdzaniu immunizacji poszczepiennej. Testy genetyczne stosowane
w diagnostyce są oparte na reakcji PCR (np. test AMPLICOR), posiadają akredytację
pozwalającą lekarzowi na wysuwanie nie tylko wniosków diagnostycznych, ale i
konsekwencji terapeutycznych w oparciu o ich wyniki. Test Linear Array HPV Genotyping
pozwala na określenie jednego z 37 genotypów wirusa.



Szczepionki przeciw HPV



Silgard (HPV 6, 11, 16, 18) w systemie 0 – 2 – 6 miesięcy



Cevarix (HPV 16, 18) w systemie 0 -1 – 6 miesięcy



Podaje się kapsyd wirusa

Wirusy RNA

1. Rhadboviridae – przykład: wirus wścieklizny



Leczenie włączamy zaraz po ekspozycji, a nie podczas objawów



Szczepionka może być użyta leczniczo



Długi okres inkubacji – 3-4 miesiące



Wirus ściśle neurotropowy, wnika przez receptory acetylocholinergiczne



Zakażenie człowieka

o

Naruszenie ciągłości tkanek

o

Ślina chorych zwierząt

o

W Europie głównie dzikie lisy

o Droga oddechowa – rzadko, u ludzi chodzących po jaskiniach



Wstępna replikacja w miejscu wniknięcia, potem przez ObwUN do OUN, tu
replikacja i do ślinianek



Profilaktyka poekspozycyjna

o

Roztwór mydła lub alkoholu

o

Potem niezwłocznie do lekarza – szczepionka + surowica odpornościowa

o

W wywiadzie uwzględnić okoliczności pogryzienia itd.



Szczepionka + surowica:

o

Pokąsanie przez dzikie zwierzęta

o

Nie można dostarczyć zwierzęcia do obserwacji

o

Zwierzę nie sprowokowane

o

Zakażenie uszkodzonej skóry lub błon śluzowych



Diagnostyka u zwierząt

o

Przyżyciowo lub po śmierci

o

Gdy pada z objawami wścieklizny – wysłać całe zwierzę, diagnostyka –
preparat z tkanki mózgowej i IF bezpośrednia, próba biologiczna - zakażenie
myszek mózgiem, badanie odciskowe

o

Badanie przyżyciowe gdy możliwe – rozmaz z rogówki, śliny, IF lub próba
biologiczna

2. Orthomyxoviridae – przykład: wirus grypy



3 typy A, B, C



Dla człowieka istotne A i B



Typ A – wirusy ludzi, ptaków, trzody chlewnej – stąd szczepy odpowiedzialne za

pandemię; 8 segmentów RNA które mogą być wymieniane (tzw. reasortacja
antygenowa) co daje podtypy antygenowe; np. w typie A 19 typów hemaglutynin, 9
typów neuraminidaz, stąd oznaczenie HxNy; u ludzi za pandemie odpowiadają
H1N1m H2N2, H3N1; H5N1 najmniej zakaźny dla ludzi, chyba że mamy do
czynienia z niskim poziomem higieny, częstymi kontaktami z ptactwem; gdy dojdzie
do zakażenia jest ono śmiertelne, daje niewydolność układu krążenia



Kryteria różnicujące grypę zwykłą i ptasią – na grypę ptasią zapadają ludzie po
bezpośrednim kontakcie z ptactwem, jest to wirus podatny na oseltamivir



Powikłania pogrypowe

o

Układ oddechowy

o

Inne układy – zapalenie ucha środkowego, serca, osierdzia



Grypy nigdy nie rozpoznajemy na podstawie objawów klinicznych



Diagnostyka grypy

o Immunofluorescencja – w przypadkach tzw. zespołu oddechowego
o Znaczenie

 Unikanie bezcelowej antybiotykoterapii
 Ograniczenie szerzenia zakażenia
 Inhibitory neuraminidazy wirusa grypy – odpowiednio stosowane by

nie dały mutacji powodującej oporność

 Obalenie mitów o nieskuteczności szczepień
 Zmniejszenie kosztów leczenia



Główny sezon zakażeń wirusem grypy – marzec



Szczepionki

o

Co roku inne ze względu na mutacje

o

Wirus rozszczepiony ale w całości lub podjednostkowy (Ag zewnętrzne,
hemaglutyniny, neuraminidazy)



Podejrzenie H5N1 u człowieka

o

Gorączka 38 st. C, kaszel, duszność

o

Powikłania epidemiologiczne w ciągu 7 dni przed objawami

o

Materiał diagnostyczny – wymaz z dróg oddechowych

o

Izolacja na komórkach nerki psa

o RT-PCR
o Immunofluorescencja
o

Czterokrotny wzrost miana przeciwciał przeciw H5N1

o

Gdy jeden z tych testów jest dodatni i potwierdzony przez inne laboratorium –
rozpoznajemy zakażenie

o Szczepionki

 Przedpandemiczna – oparta na szczepach które już wywołały

zakażenie

 Pandemiczna – w trakcie trwania pandemii, oparta na konkretnym

szczepie

3. Togaviridae – przykład: wirusy odry i różyczki



Obecnie program eradykacji odry i różyczki oparty na ich wczesnej diagnostyce i
leczeniu



Rozpoznanie odry

o

Przeciwciała IgM dla wirusa odry

o

Pobranie materiału na izolację wirusa w celu określenia czy jest on rodzimy
czy przywleczony

o Pobranie surowicy po 7 dniach od wysypki
o Do izolacji wirusa – 1-4 dni od wystąpienia wysypki, materiał – wymaz z

gardła, mocz, pełna krew na heparynę



Rozpoznanie różyczki

o

Przeciwciała IgM po 7 dniach od wystąpienia wysypki