Immunologia 

– 17.12.2007 

 
Wirusy DNA 
 
1.  Rodzina Parvoviridae 
 



  Parvovirus B19 



  Kwas nukleinowy DNA jednoniciowy 



 

Zakażenia: 
- rumień zakaźny 
- „zespół rękawiczek i skarpetek” 
- przełom aplastyczny u osób z przewlekłą niedokrwistością 



  Receptor – antygen P układu grup krwi na erytrocytach i ich formach prekursorowych, 

fibroblastach i komórkach śróbłonka 



 

Rumień zakaźny 
- choroba wieku dziecięcego 
- droga kropelkowa 
- wysypka o kształcie motyla („zespół spoliczkowanego dziecka”) 
- u dorosłego zapalenie stawów 



 

Zespół rękawiczek i skarpetek 
- wysypka na dłoniach i stopach 
- nieswoisty dla B19 (też HSV 6 i 7) 



 

Przełom aplastyczny 
- erytroliza 
- u anemików zatrzymanie erytropoezy 



 

Zakażenie płodu – następstwa 
- poronienie 
- głębokie niedokrwienie hemolityczno-aplastyczne 
- nieimmunologiczny obrzęk płodu 



 

Diagnostyka zakażeń u ciężarnych 
- określenie ekspozycji na B19 
- diagnostyka serologiczna 

o 

Czy było przechorowanie w przeszłości (IgG) i czy jest odporność 

o  Brak przechorowania – kiedy kolejne badanie (3-4 tygodnie) – i jeśli jest IgM to 

ostra faza zakażenia - wtedy USG płodu, wzmożona kontrola ginekologiczno-
położnicza 

o  Gdy IgM(–) IgG(–) - brak zakażenia – wrażliwość na zakażenie 
o 

Powikłania: wirus indukuje IL-6 – wzrost produkcji prostaglandyn – skurcze 
macicy – poronienie 

o  Wniosek praktyczny – oznaczanie poziomu IL-6 u ciężarnej ma znaczenie 

prognostyczne 



  Diagnostyka genetyczna – z pełnej krwi na EDTA, metoda RT-PCR 

 

2.  Rodzina Herpesviridae – infekcje głównie u ludzi z obniżoną odpornością 

 
Podrodzina Alphaherpesviridae 
 



  Rodzaj Simplexvirus 



  HHV-1 (HSV-1) 



  HHV-2 (HSV-2) – typ genitalny; kokarcinogen raka szyjki macicy, sam w sobie 

nie jest czynnikiem wywołującym 

U osób immunokompetentnych dają zmiany powierzchowne; są to jednak wirusy 
przede wszystkim neurotropowe, u osób z immunosupresją i noworodków mogą 
wywołać zapalenie opon mózgowych oraz zapalenie mózgu. U tychże osób rozwija 

się ostre zakażenie. U osób immunokompetentnych zakażenie pierwotne zazwyczaj 
bezobjawowe, wirus pozostaje w stanie latencji np. HHV w zwojach nerwowych  
(HHV-1 zwoje nerwu trójdzielnego, HHV-2 – zwoje krzyżowo-lędźwiowe), wirus 
ospy wietrznej w rogach tylnych rdzenia kręgowego, CMV w leukocytach i kom. 
nerki. Czynnikiem reaktywującym może być stres, miesiączka, zaburzenia 
hormonalne, immunosupresja np. po transplantacji narządu. Szczepionki przeciw 
herpesvirusom obecnie tylko przeciw ospie wietrznej. 
 



  Rodzaj Varicellovirus 



  HHV-3 (VZV) – varicella-zoster virus, dwie jednostki chorobowe powodowane 

przez ten sam wirus, osoba z półpaścem jest zakaźna; pierwsza faza zakażenia to 
ospa wietrzna, objaw – wysypka wielopostaciowa; osoba chora zakaźnie przez 24-
48h przed i 7 dni po wysypce; wirus pozostaje w tylnych rogach rdzenia 
kręgowego i może być reaktywowany dając półpasiec – zmiany lokalizują się w 
okolicy unerwionej przez zaatakowany nerw, głęboka immunosupresja może 
spowodować półpaśca trzewnego z objawami w postaci wysypki ogólnej i bólu 
brzucha, zajęte są: wątroba, płuca, żołądek, rzadziej śledziona. W takim 
przypadku jak najszybciej włącza się leczenie: acyklowir – na wirusy z kinazą 
tymidylową czyli HSV i VZV, na inne wirusy tego leku się nie używa; nie wolno 
go nadużywać gdyż może wystąpić mutacja wirusa i powstanie szczepu opornego 
na acyklowir. Inne leki to cidofobir, foscarlen, gancyclovir 

 

Podrodzina Betaherpesviridae 
 



  Rodzaj Cytomegalovirus 



  HHV-5 (CMV, HCMV) 

o 

Zakaża przez płyny ustrojowe 

o 

Wirus teratogenny, daje zakażenia okołoporodowe 

o  Niebezpieczny w transplantacjach – powikłaniem śródmiąższowe zap. płuc 
o 

Niewrażliwy na acyklowir 

o 

Związany z miażdżycą – powoduje zakażenie śródbłonka, zaburza metabolizm 
lipidów, stymuluje produkcję cytokin, niweluje właściwości antykoagulacyjne 

o  Badania epidemiologiczne – oznaczanie serologiczne, wykrywanie DNA CMV w 

zmianach miażdżycowych 

o  Diagnostyka – immunofluorescencja, wykrywamy antygen pp65  



  Rodzaj Roseolovirus  



  HHV-6 



  HHV-7 

Wirusy te odpowiadają za przewlekłe zmęczenie, rumień nagły (trzydniowa gorączka 
z wysypką), zespół Gianotti-Crosti, wykazują tropizm do limfocytów T  

 

Podrodzina Gammaherpesviridae 
 



  Rodzaj Lymphocryptovirus  



  HHV-4 (EBV) – Eppstein-Barr Virus, karcinogenny, daje chłoniak Burkitta, 

występuje w dużej ilości w ślinie, zakaża limfocyty B przez C3R powodując ich 
poliklonalną aktywację i wytworzenie przeciwciał heterofilnych, diagnostyka wirusa 
polega na wykryciu przeciwciał przeciw niemu metodą ELISA 



  Rodzaj Rhadinovirus 



  HHV-8 (HSV-8) – karcinogenny, daje mięsaka Kaposiego 

 

Diagnostyka zakażeń herpesvirusami ma znaczenie u osób z immunosupresją oraz w przypadku 

zakażeń ciążowych. Preferowaną metodą jest immunofluorescencja. U osób z immunosupresją 
diagnostyka serologiczna nie ma większej przydatności, wykorzystuje się techniki genetyczne 
ilościowe lub jakościowe (oznaczenie mRNA wirusa) – to ostatnie pozwala na zróżnicowanie 
zakażenia latentnego i nielatentengo. 

 
3.  Rodzina Papillomaviridae 
 



  HPV – Human Papilloma Virus – jest wirusem o potencjale onkogennym 



 

HPV 6 i 11 odpowiadają za kłykciny kończyste 



  HPV 16 i 18 odpowiada za raka szyjki macicy 



  Diagnostyka – tylko i wyłącznie metody genetyczne wykrywające DNA, żadne inne metody 

nie pozwalają na określenie onkogenności wirusa. Wykrywanie przeciwciał przeciw HPV ma 
znaczenie tylko przy sprawdzaniu immunizacji poszczepiennej. Testy genetyczne stosowane 
w diagnostyce są oparte na reakcji PCR (np. test AMPLICOR), posiadają akredytację 
pozwalającą lekarzowi na wysuwanie nie tylko wniosków diagnostycznych, ale i 
konsekwencji terapeutycznych w oparciu o ich wyniki. Test Linear Array HPV Genotyping  
pozwala na określenie jednego z 37 genotypów wirusa. 



  Szczepionki przeciw HPV 



  Silgard (HPV 6, 11, 16, 18) w systemie 0 – 2 – 6 miesięcy 



  Cevarix (HPV 16, 18) w systemie 0 -1 – 6 miesięcy 



 

Podaje się kapsyd wirusa 

 
Wirusy RNA 
 

1.  Rhadboviridae – przykład: wirus wścieklizny 
 



 

Leczenie włączamy zaraz po ekspozycji, a nie podczas objawów 



  Szczepionka może być użyta leczniczo 



 

Długi okres inkubacji – 3-4 miesiące 



 

Wirus ściśle neurotropowy, wnika przez receptory acetylocholinergiczne 



 

Zakażenie człowieka 

o 

Naruszenie ciągłości tkanek 

o 

Ślina chorych zwierząt 

o 

W Europie głównie dzikie lisy 

o  Droga oddechowa – rzadko, u ludzi chodzących po jaskiniach 



 

Wstępna replikacja w miejscu wniknięcia, potem przez ObwUN do OUN, tu 
replikacja i do ślinianek 



  Profilaktyka poekspozycyjna 

o 

Roztwór mydła lub alkoholu 

o 

Potem niezwłocznie do lekarza – szczepionka + surowica odpornościowa 

o 

W wywiadzie uwzględnić okoliczności pogryzienia itd. 



  Szczepionka + surowica: 

o 

Pokąsanie przez dzikie zwierzęta 

o 

Nie można dostarczyć zwierzęcia do obserwacji 

o 

Zwierzę nie sprowokowane 

o 

Zakażenie uszkodzonej skóry lub błon śluzowych 



  Diagnostyka u zwierząt 

o 

Przyżyciowo lub po śmierci 

o 

Gdy pada z objawami wścieklizny – wysłać całe zwierzę, diagnostyka – 
preparat z tkanki mózgowej i IF bezpośrednia, próba biologiczna -  zakażenie 
myszek mózgiem, badanie odciskowe 

o 

Badanie przyżyciowe gdy możliwe – rozmaz z rogówki, śliny, IF lub próba 
biologiczna 

 
 

2.  Orthomyxoviridae – przykład: wirus grypy 
 



  3 typy A, B, C 



 

Dla człowieka istotne A i B 



  Typ A – wirusy ludzi, ptaków, trzody chlewnej – stąd szczepy odpowiedzialne za 

pandemię; 8 segmentów RNA które mogą być wymieniane (tzw. reasortacja 
antygenowa) co daje podtypy antygenowe; np. w typie A 19 typów hemaglutynin, 9 
typów neuraminidaz, stąd oznaczenie HxNy; u ludzi za pandemie odpowiadają 
H1N1m H2N2, H3N1; H5N1 najmniej zakaźny dla ludzi, chyba że mamy do 
czynienia z niskim poziomem higieny, częstymi kontaktami z ptactwem; gdy dojdzie 
do zakażenia jest ono śmiertelne, daje niewydolność układu krążenia 



 

Kryteria różnicujące grypę zwykłą i ptasią – na grypę ptasią zapadają ludzie po 
bezpośrednim kontakcie z ptactwem, jest to wirus podatny na oseltamivir 



 

Powikłania pogrypowe 

o 

Układ oddechowy 

o 

Inne układy – zapalenie ucha środkowego, serca, osierdzia 



 

Grypy nigdy nie rozpoznajemy na podstawie objawów klinicznych 



  Diagnostyka grypy 

o  Immunofluorescencja – w przypadkach tzw. zespołu oddechowego 
o  Znaczenie 

  Unikanie bezcelowej antybiotykoterapii 
  Ograniczenie szerzenia zakażenia 
  Inhibitory neuraminidazy wirusa grypy – odpowiednio stosowane by 

nie dały mutacji powodującej oporność 

  Obalenie mitów o nieskuteczności szczepień 
  Zmniejszenie kosztów leczenia 



 

Główny sezon zakażeń wirusem grypy – marzec 



  Szczepionki 

o 

Co roku inne ze względu na mutacje 

o 

Wirus rozszczepiony ale w całości lub podjednostkowy (Ag zewnętrzne, 
hemaglutyniny, neuraminidazy) 



 

Podejrzenie H5N1 u człowieka 

o 

Gorączka 38 st. C, kaszel, duszność 

o 

Powikłania epidemiologiczne w ciągu 7 dni przed objawami 

o 

Materiał diagnostyczny – wymaz z dróg oddechowych 

o 

Izolacja na komórkach nerki psa 

o  RT-PCR 
o  Immunofluorescencja 
o 

Czterokrotny wzrost miana przeciwciał przeciw H5N1 

o 

Gdy jeden z tych testów jest dodatni i potwierdzony przez inne laboratorium – 
rozpoznajemy zakażenie 

o  Szczepionki 

  Przedpandemiczna – oparta na szczepach które już wywołały 

zakażenie 

  Pandemiczna – w trakcie trwania pandemii, oparta na konkretnym 

szczepie 

 

3.  Togaviridae – przykład: wirusy odry i różyczki 

 



 

Obecnie program eradykacji odry i różyczki oparty na ich wczesnej diagnostyce i 
leczeniu 



  Rozpoznanie odry 

o 

Przeciwciała IgM dla wirusa odry 

o 

Pobranie materiału na izolację wirusa w celu określenia czy jest on rodzimy 
czy przywleczony 

o  Pobranie surowicy po 7 dniach od wysypki 
o  Do izolacji wirusa – 1-4 dni od wystąpienia wysypki, materiał – wymaz z 

gardła, mocz, pełna krew na heparynę 



 

Rozpoznanie różyczki 

o 

Przeciwciała IgM po 7 dniach od wystąpienia wysypki