1 

Księstwo Warszawskie 

Legiony Polskie 

  działająca w Paryżu Agencja Polska (Józef Wybicki, Franciszek Barss) zwraca się do 

Napoleona o utworzenie ochotniczych oddziałów polskich; misji do Włoch podjął się 
gen. Jan Henryk Dąbrowski 

  Legiony Polskie utworzone w styczniu 1797 roku; po pokoju w Campo Formio 

pozostały we Włoszech jako korpus posiłkowy Republiki Cisalpińskiej 

  po pokoju w Luneville – generał Karol Kniaziewicz i jego ludzie opuszczają Legiony; 

reszta pozostaje w Królestwie Etrurii, a część zostaje wysłana na Santo Domingo do 
tłumienia powstania miejscowej ludności 

Okoliczności powstania Księstwa 

  gen. Jan Henryk Dąbrowski wezwany do Berlina, gdzie stacjonował Napoleon 

(październik 1806); utworzenie polskich sił zbrojnych; 6 listopada gen. Dąbrowski i 
Józef Wybicki wkraczają do Poznania i rozpoczynają organizowanie administracji 
cywilnej 

  14 stycznia 1807 roku na mocy dekretu Napoleona powołana została w Warszawie 

Komisja Rządząca, sprawująca pełnię władzy wykonawczej na terenach polskich 
zajętych przez armię francuską; jej prezesem został Stanisław Małachowski, były 
marszałek Sejmu Wielkiego;  

  sformowano armię złożoną z trzech legii pod dowództwem ks. Józefa Poniatowskiego 

oraz gen. Jana Henryka Dąbrowskiego i gen. Józefa Zajączka (liczyła ok. 40 tys. 
żołnierzy) 

  7-9 lutego 1807 roku – nierozstrzygnięta bitwa pod Iławą pomiędzy wojskami 

francuskimi a armią pruską; 14 czerwca 1807 – decydujące zwycięstwo Napoleona 
pod Frydlandem nad armią prusko-rosyjską, dowodzoną przez rosyjskiego generała 
Leontija Benningsona 

  7 lipca 1807 roku – francusko-rosyjski traktat pokojowy w Tylży:  



  utworzenie Księstwa Warszawskiego, w skład którego weszły ziemie II 

i III zaboru pruskiego; Gdańsk wolnym miastem pod protektoratem 
Francji; do Księstwa przyłączono także Bydgoszcz i Toruń (z I 
zaboru); okręg białostocki dostała Rosja; w sumie obszar Księstwa 
wyniósł 104 tys. km

2

 (1/7 Polski przedrozbiorowej), mieszkało w nim 

2,6 mln ludności 



  Rosja zobowiązuje się zerwać stosunki dyplomatyczne z Anglią i 

przyłączyć się do blokady kontynentalnej 

  w traktacie francusko-pruskim (podpisanym 9 lipca również w Tylży) Prusy 

utraciły ziemie na zachód od Łaby, z których Napoleon utworzył Królestwo Westfalii; 
jego królem został Hieronim, brat Napoleona 

Konstytucja Księstwa 

  nadana 22 lipca 1807 roku przez Napoleona I – podyktowana w Dreźnie 

  zniesienie podziału stanowego; zasada równości wszystkich obywateli wobec prawa; 

zniesienie poddaństwa osobistego chłopów 

 

2 

  monarchia dziedziczna; tron dla saskiej dynastii Wettinów; władcą Księstwa został 

Fryderyk August I, wnuk króla polskiego Augusta III 

  król posiada pełnię władzy wykonawczej i inicjatywę ustawodawczą, a także prawo 

sankcji, czyli zatwierdzania ustaw sejmowych 

  Rada Ministrów mianowana przez władcę i Rada Stanu (do jej kompetencji należało 

przygotowywanie w imieniu króla projektów ustaw, kontrolowanie działalności rządu, 
funkcje sądu najwyższego; w jej skład wchodzili mianowani przez króla prezes, 
referendarze oraz ministrowie) 

  sejm miał prawo dyskutowania oraz uchwalania projektów ustaw w kwestiach 

podatkowych, monetarnych i kodyfikacji prawa przedkładanych przez monarchę; nie 
mógł zgłaszać własnych projektów 

  w Izbie Poselskiej zasiadali posłowie szlacheccy wybierani przez sejmiki ziemskie 

(prawa wyborcze przysługiwały szlachcie-posesjonatom) oraz deputowani wybierani 
na zgromadzeniach gminnych według cenzusu majątkowego i zasług (początkowo 
60 posłów i 40 deputowanych, od roku 1810 liczby te zwiększono do 100 posłów i 66 
deputowanych); w zgromadzeniach gminnych uczestniczyli ludzie posiadający 
nieruchomość lub przedsiębiorstwo wartości co najmniej 10 tys. złotych, plebani i 
wikariusze, zasłużeni artyści i przedstawiciele wolnych zawodów, zasłużeni żołnierze 
i podoficerowie oraz wszyscy oficerowie 

  w Senacie zasiadali biskupi, wojewodowie i kasztelanowie (początkowo 18, od 1809 

roku 30 senatorów) 

  dawne sądownictwo stanowe zostało zastąpione przez jednolite sądownictwo dla 

wszystkich obywateli 

  obowiązywał Kodeks Napoleona 

Dekret grudniowy (21 XII 1807) 

  wszelka własność ziemska należy do pana, w tym również własność ruchoma 

(narzędzia i inwentarz), a chłopi są jedynie jej dzierżawcami 

  utrzymanie pańszczyzny; świadczenia miały być określane w dwustronnych umowach 

rejestrowanych przez notariuszy 

  umowa pan-chłop mogła być rozwiązana przez pana za rocznym wypowiedzeniem, co 

w praktyce pozwalało dziedzicom na usuwanie chłopów z ziemi 

Odzyskanie tzw. Nowej Galicji 

  14 kwietnia 1809 roku wojska austriackie przekraczają granicę Księstwa 

Warszawskiego; 19 kwietnia bitwa pod Raszynem – zwycięstwo księcia Józefa 
Poniatowskiego; kapitulacja Warszawy po przybyciu posiłków austriackich; wyprawa 
księcia Poniatowskiego do Galicji – zajęcie Lublina, Zamościa, Sandomierza 

  pokój w Schönbrunnie: Księstwo uzyskuje tzw. Nową Galicję, czyli ziemie 

austriackie z III rozbioru