-PODZIAŁ KARTOGRAFII NA OKRESY (SĄ TRZY) 

I - starożytnośc- poł. XVI w - > kartografia graficzna- opisana i utożsamiana z geografią, mapa jest 
formą opisu rzeczywistości  
II - od poł. XVI w. do poł XX w. - dyscyplina techniczna wyłącznie metodami pomiarowymi; mapa 
to dokument pomiarowy  
III - od poł XX do teraz - jako nauka interdyscyplinarna - mapa to podmiot twórczego 
opracowania i materiał źródłowy do wszechstronnej interpretacji. 
 

Karto jako nauka: 

1. Od początku do połowy lat 60. ubiegłego wieku –kartografia jako odrębna nauka.  
2. Od połowy lat 60. do połowy lat 80. ubiegłego stulecia – nasilenie dyskusji nt teoretycznych 
podstaw kartografii. Jest to jednocześnie okres, w którym kartografia wyodrębniła się 
ostatecznie jako samodzielna nauka, czego przejawem był gwałtowny rozwój instytucji i org 
3. Od połowy lat 80. sposoby wykorzystania nowych technologii komputerowych, a w 
szczególności coraz szersze zainteresowanie mapą jako elementem systemów informacji 
 

-MODELE HYBRYDOWE 
-PODZIAŁ ATLASÓW ( zasięg terytorialny, treśd, przeznaczenie) 
Zasięg: Atlasy świata i atlasy regionalne 
Treśd: ogólnogeograficzne, tematyczne( fizycznogeograficzne, społeczno- gospodarcze) 
kompleksowe( ogólne, działowe, gałęziowe) 
Przeznaczenie: ogólnoinformacyjny, specjalistyczne, zawodowe 
 
-NARODOWY ATLAS ŚWIATA 
Kartograficzna monografia Paostwa, dająca wszechstronny, geograficzny obraz warunków 
przyrodniczych i rozwoju społeczeostwa w określonym przekroju czasowym. 
 
-ZMIENNE WG BERTINA PLUS TE NOWE ZWIAZANE Z CZASEM I OPISANIE ICH 

Swoisty „alfabet graficzny”. Wykorzystywany jest do nadawania mapom odpowiedniej formy 
graficznej w zależności od przeznaczenia, skali, charakteru, nośnika upowszechnienia. 
- zmienna kształtu– zarys koła, kwadratu, trójkąta, figur symbolicznych i obrazkowych. Pozwala 
na rozróżnienie znaków o odniesieniu punktowym. 
- orientacja– zmienna niekiedy określana jako kierunek; jest wykorzystywana na poziomie 
jakościowym. Stosuje się ją w odniesieniu do znaków punktowych do oznaczenia różnych 
obiektów znakiem o tym samym kształcie, ale o zmiennej orientacji. 
- zmienna ziarnistości– określa grubośd elementów składowych desenia (punktowy, kreskowy) 
- kolor –ton, odcien, chromatycznośc lub rodzajem barwy. właściwości selekcjonujących i 
różnicujących wrażenia barwne.  
- jasnośd –walor, pozwala określic czy dana powierzchnia jest bardziej lub mniej jasna. Skala 
szarości umożliwia wywołanie wrażenia następstwa lub wzrostu natężenia  
- wielkośd – najskuteczniejsza zmienna graficzna pod względem przekazu danych ilościowych. 
Jest stosowana do przedstawiania zagadnieo odnoszących się do punktu lub powierzchni.  

 
-RODZAJE PRZEDSTAWIANIA RZEZBY NA MAPIE PLUS OPIS JEDNEGO Z NICH, WADY I ZALETY 

- metoda perspektywiczna najczęściej kopczyki, więc metodą kopczykową 
- metoda kreskowania – polegało na przedstawieniu zboczy gór kreskami 
Metody przedstawienia nachylenia zbocza intensywnością kreskowania („im stromiej tym 
ciemniej)  

- metoda cieniowania - najczęściej stosuje się cieniowanie w oświetleniu ukośnym, przy 
założeniu, że źródło światła znajduje się w lewym górnym rogu. 
- metoda poziomicowa - oddaje trójwymiarową rzeźbę powierzchni za pomocą poziomic. 
-  metoda cyfrowa 
- metoda hipsometryczna - – polega na wypełnieniu kolorami przestrzenie pomiędzy kolejnymi 
poziomicami.  
- blokdiagram  - przedstawia plastyczną powierzchnię Ziemi przy nachylonym kącie widzenia. 
 

-BYŁY TEZ PYTNIA O ROZWINIĘCIE SKRÓTÓW WWW ALBO HTTP, GPS, GUGIK-80 
-ILE WYNOSI SUMA KĄTÓW W TRÓJKĄCIE SFERYCZNYM 
180- 540 
 
-ZASADY KONSTRUKCJI SYGNATUR 
Sygnatury: geometryczne, symboliczne, obrazkowe, literowe i strałki ruchu 
 
-CO TO JEST GEOKOMPOZYCJA,GEOPRZEDSTAWIENIE, HIPERGEOPRZEDSTAWIENIE 

Geoprzedstawienie- każdy przestrzenno-czasowy,skalowy i zgeneralizowany model obiektu 
ziemskiego lub procesów przedstawiony w obrazowej formie graficznej. Termin ogólny 
określający przedstawienie Ziemi. Cechy: wielowymiarowośd, dynamika, multimedialnośd  
Geokompozycja -każda techniczno-estetyczna kompozycja celowo dobranych i właściwie 
uporządkowanych elementów graficznych, dźwiękowych i tekstowych, jako zmiennych 
komponentów samoistnych lub współwystępujących ze sobą w różnych konfiguracjach z 
możliwymi funkcjami interaktywnego modyfikowania treści, a informujących o obiektach, 
procesach oraz zjawiskach społeczno-przyrodniczych zachodzących w geosferze 

Hipergeoprzedstawienie  jest zloZonym, wiełowymlarowym geoprzedstawie 
 
-MAPY OPRACOWANE PRZEZ WIG-ZWŁASZCZA HISTORIA I SKALE, PODZIAŁ(SZCZEGÓŁOWE, 
TAKTYCZNE OPERACYJNE) 
-METODY ILOŚCIOWE I JAKOŚCIOWE (MĘCZYŁ GŁÓWNIE O RODZAJE I PODZIAŁ IZOLINII) 
Jakościowe: sygnatury, chor chromatyczna, zasięgów 
Ilościowe: kropkowa, izolinie, kartogramu i kartodiagramu 
 
-PODZIAŁ KARTOGRAMÓW, KARTODIAGRAMÓW 
Kartogramy: strukturalne, złożone 
Kartodiagram: liniowe, słupkowe, kropkowe, kołowe 
 
-CO TO JEST MAPA SOZOLOGICZNA 
Mapa sozologiczna przedstawia stan środowiska przyrodniczego, przyczyny i skutki przemian 
zachodzących w środowisku oraz formy jego ochrony. 
 
-PODZIAŁ MAP WG UHORCZAKA 
1.Wstępne: obszar geograficzny i skala 
2. Podstawowe: Treśd i przeznaczenie 
3. Metodyczne: rodzaje ujęcia treści i metody graficzne 
4. Uzupełniające: cechy techniczn 
 
-CO TO JEST REDUNDANCJA 
nadmiarowośd np. wielokrotne występowanie w jakimś systemie pewnego elementu 
 
-NOMENKLATURA MAP (BYŁO TAKŻE ROZSZYFROWANIE SKALI MAPY) 

Nomenklatura map pozwala na łatwą identyfikację poszczególnych arkuszy. Nomenklaturę tworzą 
nazwa i godło. 
 
-OBLICZENIE BŁĘDU MAPY NA PODSTAWIE SKALI 
-JAKA JEST ROLA MAPY(ŹRÓDŁOWA, ANALITYCZNA,SYNTETYCZNA) 
-CO TO JEST GIS 
System Informacji Geograficznej system informacyjny służący do wprowadzania, gromadzenia, 
przetwarzania danych 
-CO TO JEST BARWA 
-PODZIAŁ SKAL 
a) Skala liczbowa – jest przedstawiona w postaci ułamka, np.:                                                                                 
1:100 000. W liczniku i mianowniku tej samej skali występują takie same jednostki. Zapis ten oznacza, 
że odległośd na mapie zmniejszono 100 000 razy w porównaniu od odległości rzeczywistych. 
b) Skala liniowa (podziałka) – przedstawia skalę w postaci graficznej. Ma postad prostego odcinka z 
zaznaczonymi jednostkami miary liniowej. Pierwsza jednostka dodatkowo podzielona jest na 
mniejsze, równe części w celu dokonania dokładniejszego odczytu. 
c) Skala mianowana – określa odległośd w terenie, której odpowiada podstawowa jednostka długości 
na mapie np. 1 cm – 2000 m lub 1 cm – 2km. Skalę liczbową zamieniamy na mianowaną odcinając 
określoną liczbę zer. 
d) Skala polowa – to stosunek pola powierzchni figury na mapie do pola odpowiadającej w terenie. 
 
-ATLASY ELEKTRONICZNE 

Mapy elektroniczne mogą wchodzid w skład atlasów elektronicznych – opracowao, które – 
podobnie jak tradycyjne atlasy geograficzne – tworzą system logicznie powiązanych części. 
Cechami charakterystycznymi atlasów elektronicznych są interaktywnośd oraz struktura 
rozbudowana o audiowizualne środki przekazu informacji 

 
-OPISAC GEOIKIONIKE, GEOIIKONOMETRIE 
-OBLICZENIE SPADKU 
-CO TO JEST GENERALIZACJA I RODZAJE WG RATAJSKIEGO 

jest  sposobem  podniesienia  jakości  przekazu  kartograficznego  przez  przeciwdziałanie  skutkom 
zmniejszenia skali mapy. Jej istotą jest wybór do przedstawienia na mapie najważniejszych treści 
oraz ich celowe uogólnienie. 

Rodzaje:  
Ilościowe: 

zmniejszeniu liczby obiektów danej kategorii

 

Jakościowe: 

zastąpieniu szczegółowej klasyfikacji obiektów klasyfikacją ogólną

 

 
-KLASYFIKACJA DIAGRAMÓW I WYKRESÓW 
 
 
 
 
Kartografia niderlandzka:  

Dominacja kartografii niderlandzkiej (1500-1700) 
Gerard Kramer (Merkator)  
1537r – wydał swoje pierwsze opracowanie kartograficzne – sześcioarkuszowa mapa Palestyny 
1540r – wydał podręcznik o posługiwaniu się pismem ozdobnym na mapach 
1554r – szczegółowa mapa Europy (15 arkuszy) 
1564r – wielka mapa Wysp Brytyjskich w 8 arkuszach 

1569r – główne dzieło Merkatora – wielka mapa świata (21 arkuszy) Nova et aucta orbis terrae 
desctripto ad usum navigantium emendate accommodata- pierwszy raz zastosowano odwzorowanie 
walcowe równokątne (cechą tego odwzorowania jest to, że loksodromy odwzorowują się w postaci 
linii prostych, a ponieważ kursy statków wyznaczane są za pomocą loksodromy taka mapa była 
wielkim ułatwieniem dla żeglugi) 
Merkator jest uważany za twórcę pierwszego ułożonego zbioru map który nazwano atlasem.  
Abraham Ortelius  
Żył i działał w czasach Merkatora 
Uważany jest za twórcę pierwszej jednolitej koncepcji atlasu map 
Zajmował się iluminowaniem map i ich dystrybucją  
Najważniejsze dzieło: atlas Sceny Kuli Ziemskiej. Atlas zawierał 70 map oraz wykaz kartografów, 
którzy przyczynili się do powstania dzieła w tym Polak Wacław Grodecki 
Rodzina Blaeu 
Willem Blaeu – publikacje: globus ziemi, globus niebieski. Wydawał mapy w tym także morskie oraz 
podręczniki o treści nawigacyjnej. Wraz z synem Johannesem Blaeu otworzyli firmę – drukowali 
mapy Merkatora oraz Abrahama Orteliusa.  
 
 
ATLAS RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ jest publikacją jednotomową, składającą się z czterech części 
tematycznych w postaci luźnych arkuszy mapowych. Umożliwia to wymianę istniejących map lub 
dokładanie arkuszy uzupełniających. Poszczególne części tematyczne ATLASU zawierają od 29 do 45 
arkuszy mapowych - całośd łącznie 157 arkuszy. Mapami podstawowymi w ATLASIE są mapy w skali 
1:1 500 000. Jest to, ze względu na format, maksymalna wielkośd mapy atlasowej, która umożliwia 
już dośd szczegółowe przedstawienie poszczególnych zjawisk w skali całego kraju. Oprócz map w tej 
skali w ATLASIE znajdują się liczne mapy w skalach pochodnych: 1:3 000 000, 1:4 500 000 i 1:6 000 
000, a także sporadycznie w innych skalach. Treśd podkładu topograficznego (sied wodną, główne 
miasta, granice) starano się ujednolicid w odniesieniu do poszczególnych kategorii zagadnieo. 
 
Punkt typograficzny – najmniejsza jednostka wielkości pisma. W przeliczeniu na miary metryczne 
równa się 0,376mm 
 
Trójkąt sferyczny – jest to figura przestrzenna powstała z trzech łuków kół wielkich na sferze. Suma 
kątów wewnętrznych wynosi od 180° do 540° 
 
Tabula Peutingeriana – mapa komunikacyjna z III wieku. Zachowało się 11 pergaminowych arkuszy (z 
12) na których wrysowano szkic dróg komunikacyjnych imperium rzymskiego i terytoriów sąsiednich. 
Mapa ignoruje kształt Ziemi.  
 
Mappe mundi – mapy świata, T w O lub OT (VIII w.) 
Powstawały głównie w klasztorach oparte głównie na wyobraźni oraz poglądach Kościoła i treści 
Pisma Świętego. Okrągły kształt, wschodnia orientacja i układ części świata w kształcie litery T, czyli 
krzyża egipskiego, w którego przecięciu umieszczano Jerozolimę. Podstawą litery T było Morze 
Śródziemne, a daszkiem rzeki: Don i Nil. U góry mapy umieszczano raj.  
 

Służba Topograficzna Wojska Polskiego – 

standaryzacja i aktualizacja map zaborczych (pruskich, 

rosyjskich i austro-węgierskich). Przystąpienie do sporządzania jednolitej sieci triangulacyjnej i 
wykonywania własnych oryginalnych arkuszy w skali 1:100 000. Polskie mapy kartograficzne były bardzo 
cenione w całej Europie i w podstawowych skalach kopiowane, zarówno przez Niemców, jak i aliantów. 
 
Zasady konstrukcji znaków kartograficznych:  
- czytelności – zastosowanie odpowiedniej wielkości aby znaki były dobrze czytelne i rozróżnialne  
- poglądowości – znaki mają się kojarzyć z przedstawionymi obiektami  
- hierarchicznego uporządkowania – uwypuklenie najważniejszych elementów treści mapy 
- logicznego grupowanie znaków – aby poszczególnym kategoriom treści były przyporządkowane 
odpowiednie graficzne kategorie znaków 
- równowagi graficznej – statyczność obrazu, walory plastyczne, odpowiednia gęstość treści, zachowanie 
jednolitego stylu i równowagi w doborze kształtu, barwy i wielkości znaków 
 
Zadania obliczeniowe 
R – promień Ziemi 
R= 6371,116 km 
Oblicz długość równoleżnika 60° 
 
cos60° x 6371,116