Na dialog – w perspektywie edukacyjnej – można spojrzed dwojako… 

 

DIALOG JAKO PARATECHNICZNE DZIAŁANIE PEDGOGA 

 
Dialog  taki  składa  się  z  pytania  i  oczekiwanej  odpowiedzi.  W  tej  formie  nie  istnieje 
równy  udział  stron  (NAUCZYCIEL-UCZEO).  To  pedagog  jest  stroną  dominującą  – 
uprzywilejowaną, bo: 

o  określa treśd  sposób dialogowania 
o  zadaje pytania 
o  oczekuje określonej (wzorcowej) odpowiedzi 
o  dba o dobór argumentów 

 
 
 

DIALOG JAKO FORMUŁA LUDZKIEGO MYŚLENIA 

 
DIALOG  jest  realnym  wątkiem  życia  społecznego.  Pytanie  i  dialog  są  naczelna  ideą 
określającą  sposób  myślenia  o  wychowaniu  w  całości  (nie  jako  o  metodzie 
dydaktycznej: pytanie-odpowiedź). 

o  wychowanie jako fakt 
o  dialog jako współbycie ludzi 
o  bycie „w relacji” z drugim 
o  poszukiwanie prawdy „odmieniającej rozmówców” 

 
 

ŹRÓDŁA DIALOGU: 

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

Majeutyka sokratejska  

Sokrates 

porównywał się do akuszerki, tyle 

tylko, że nie pomagał w 

przychodzeniu na świat dzieci, ile w 

„rodzeniu się”, ujawnianiu się wiedzy  

i poznania. 

Postawa dialogiczna 

wynika ze świadomości 

niewiedzy: „wiem, że nic nie 

wiem”. 

Stary i Nowy Testament   

Bóg nie jawi się jako metafizyczna 

zasada rzeczywistości, ale jako 

„Naprzeciwko” bytu ludzkiego. 

Cała Ewangelia jest dialogiem  
z człowiekiem, z pokoleniami, 

kulturami, społecznościami, na 

nowo odkrywanym. 

(„Co chcesz abym ci uczynił?”)

 

Martin Buber   

Do spopularyzowania dialogu  

w wychowaniu przyczyniła się tzw. 

filozofia dialogu, której 

manifestem było opublikowane  

w 1923 roku przez Martina Bubera 

dzieło „Ja i Ty”

 

 
 
 
 
 
 

 

ODMIANY DIALOGU EDUKACYJNEGO: 

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

DIALOG JAKO DROGA DO ZROZUMIENIA… 

 

  To konstytuowanie znaczeo i sensów, ustawiczna wymiana myśli – nie odtwarzanie ustalonych już znaczeo 

 

  To szansa na stworzenie odmiennego punktu widzenia, przebudowania siebie… 

 

  To nieustanny wysiłek dwóch stron (np. nauczyciela i ucznia), pozwala na wytyczenie dróg rozważao nad 

wychowaniem bez „powiedzenia ostatniego słowa”. 

 

  NIE! dla „pytania zwieoczonego odpowiedzią”, TAK! dla „pytajności” jako stosunku do świata 

 
 
Rozmowę  czyni  rozmową  nie  to,  że  doświadczyliśmy  w  niej  czegoś  nowego,  lecz  ze  napotkaliśmy  coś  w  drugim 
człowieku,  czego  jeszcze  w  naszym  doświadczeniu  świata  nie  spotkaliśmy.  Najważniejsze  są  wtedy  „ich  światy”  – 
dwóch podmiotów dialogu, które stwarzają rodzaj otwartego horyzontu, ciągle na nowo zakreślanego. 
 
Chodzi o to by pojmowad pytanie jako „zjawisko bez kresu” – ciągłą pytajnośd. Często boimy się takiego nastawienia, 
broniąc się przed świadomością sytuacji, w której niczego nie będziemy wiedzied do kooca i na pewno. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

UKŁAD DIACHRONICZNY 
Obejmuje wydarzenia wychowawcze w ich ciągu: 
przeszłośd, teraźniejszośd, przyszłośd… 
Podmiotami  dialogu  są:  studenci,  nauczyciele,  historycy  oraz  wszyscy 
ci, którzy kreślą przyszłe wizje, antycypują o przyszłości pedagogiki. 
(student  zgłębiający  teksty  źródłowe  i  studiujące  poszczególne 
koncepcje będzie dialogował z przeszłością) 

UKŁAD SYNCHRONICZNY 
Obejmuje wielośd relacji zachodzących w wychowaniu: 
makroskala, dany system edukacyjny, różnorodne instytucje 
Podmioty  dialogu:  np.  instytucje  edukacyjne  (w  makroskali  i  jako 
miejsce życia i pracy jednostek) 
 

 
 
 
 
 
 

 

„W każdej godzinie ród ludzki się zaczyna, zapominamy o tym, gdyż każde dziecko rodzi się z  danymi dyspozycjami 
płynącymi z historii. Każde narodziny, to płynąca nieprzerwanie możliwośd, często trwoniona. Czy można wyobrazid 
sobie  większą  troskę,  większy  problem,  niż  dowiedzied  się,  co  robid,  aby  ta  siła  nowości  nie  uległa  trwonieniu, 
zachowała zdolnośd do odnawiania się?” 
 

 

 

 

 

 

 

 

Martin Buber 

 
 
Martin  Buber,  a  za  nim  filozofowie  dialogu  ukazali,  że  podstawową  sytuacją  egzystencjalną  człowieka  jest  bycie  
w relacji, innymi słowy: człowieka nie powinno się traktowad jako wyabstrahowanego indywiduum, lecz jako istotę 
pozostającą w związku z konkretnymi ludźmi. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

 

 

NIE  DA  SIĘ  żyd  tylko  w  teraźniejszości, ale  można  żyd  tylko  samą  przeszłością.

 

Człowiek  nie  może żyd  bez  „ONO”, ale  kto  żyje  tylko nim

 

NIE  JEST  CZŁOWIEKIEM!

 
 
„SPOTKANIE” to forma „dialogu” lub jego konsekwencja. 
Jest jednak niedyskursywne – nie można przekazad treści spotkania. 
Spotkania  nie  można  zaplanowad,  spowodowad,  mied  na  nie  recepty.  
To  doświadczenie  przekraczające  poznawcze  i  emocjonalnie  nastawienie 
partnerów  –  to  wydarzenie  wspaniałe,  tajemnicze,  niepowtarzalne,  wywołujące 
we mnie pewne zmiany, na które się godzę. 
 
W  spotkaniu  z  drugim  człowiekiem  „szybciej  dojrzewam”,  a  więc  muszę  też  byd 
bardziej  odpowiedzialny.  Spotkanie  człowieka  z  człowiekiem  niesie  ze  sobą  siłę 
perswazji, że zdolne jest zmienid nastawienie do świata, wartości, ukształtowad na 
nowo bycie człowieka w świecie, ułożyd nowa hierarchię wartości. 
 
 
 

-to doświadczenie przedmiotowe 

-”JA” próbuje zawładnąd swoim 
„naprzeciwko” 

-to doświadczenie „na zewnątrz” 

-rzeczy, instytucje 

-to doświadczenie osobowe 

-”JA” uznaje „TY” za niepowtarzalne 

-to co jest wewnątrz, czym się żyje 

-stanowi istotę człowieczeostwa