Wykłady napisane przez: Kasię Kubikowską, Magdę Strzelczak, Martę Ścibisz i Kasię Stós!!

ŻYWNOŚĆ DLA DZIECI

W-d 1

Niemowlęta- dzieci do dwunastego miesiąca życia włącznie
Małe dzieci- dzieci pomiędzy pierwszym, a trzecim rokiem życia włącznie.

Preparat do początkowego żywienia niemowląt- środek spożywczy specjalnego
przeznaczenia żywieniowego stosowany w żywieniu niemowląt, pokrywający całkowite
zapotrzebowanie żywieniowe przez pierwsze cztery do sześciu miesięcy życia
Preparat do dalszego żywienia niemowląt- środek spożywczy specjalnego przeznaczenia
żywieniowego stanowiący podstawowy płynny składnik stopniowo różnicującej się diety,
stosowany w żywieniu niemowląt powyżej czwartego miesiąca życia

Środek spożywczy specjalnego przeznaczenia żywieniowego – środek spożywczy, który ze
względu na specjalny skład lub sposób przygotowania wyraźnie różni się od środków
spożywczych powszechnie spożywanych i zgodnie z informacją zamieszczona na
opakowaniu jest wprowadzany do obrotu z przeznaczeniem do zaspokajania szczególnych
potrzeb życiowych:

a.

osób, których procesy trawienia i metabolizmu są zachwiane lub osób, które ze

względu na specjalny stan fizjologiczny mogą odnieść szczególne korzyści z
kontrolowanego spożycia określonych substancji zawartych w żywności- taki środek
spożywczy może być określany jako „dietetyczny”

b.

zdrowych niemowląt i małych dzieci w wieku od roku do 3 lat.

Środki spożywcze specjalnego przeznaczenia żywieniowego:
-

spełniają bardzo rygorystyczne normy żywieniowe

-

opracowane są wyłącznie z myślą o niemowlętach i małych dzieciach

-

nie zawierają konserwantów, sztucznych barwników i dodatkowych substancji

Grupy środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego:

1.

preparaty do początkowego żywienia niemowląt, w tym mleko następne

2.

środki spożywcze uzupełniające, obejmujące produkty zbożowe przetworzone i inne

środki spożywcze dla niemowląt i małych dzieci

3.

środki spożywcze stosowane w dietach o ograniczonej zawartości energii, w celu

redukcji masy ciała

4.

dietetyczne środki spożywcze specjalnego przeznaczenia medycznego

5.

środki spożywcze zaspokajające zapotrzebowanie organizmu przy intensywnym

wysiłku fizycznym, zwłaszcza sportowców

6.

środki spożywcze dla osób z zaburzeniami metabolizmu węglowodanów (cukrzyca)

7.

środki spożywcze niskosodowe, w tym sole dietetyczne o niskiej zawartości sodu lub

bezlodowe

8.

środki spożywcze bezglutenowe

Podstawy biologiczne i kulturowo-

społeczne żywienia małego dziecka

Celem żywienia jest zaspokojenie potrzeb warunkujących:
-

zdrowie i prawidłowy rozwój psychosomatyczny

-

zapobieganie niedoborom żywieniowym makro- i mikroskładników

-

uzupełnienie zapotrzebowania rozwijającego się organizmu na Fe tiaminę /Wit. B

1

/ i inne

składniki
-zapobieganie chorobom cywilizacyjnym-

dieto zależnym: miażdżyca, cukrzyca typ II,

otyłość, osteoporoza

O prawidłowym odżywianiu decydują:

1.

optymalne spożycie

2.

prawidłowa czynność układu trawienia i wchłaniania

3. sprawny metabolizm ustrojowy

Akceptacja nowych posiłków w okresie rozszerzenia diety jest uzależniona od
urozmaicenia smaków pierwszych posiłków niemlecznych!!!
Badania populacyjne wykazały, że nadmierny wzrost oraz nadwaga do 2 roku życia
częściej prowadzą do otyłości w wieku młodzieńczym oraz zmniejszenia
ostatecznego wzrostu osobnika, są więc zjawiskiem niekorzystnym

W oparciu o badania naukowe, uwzględniające zapotrzebowanie rozwijającego się
dziecka Amerykańska Akademia Pediatryczna opracowała zalecenia żywieniowe dla
niemowląt i małych dzieci (do 3 roku życia):
1.

stopniowe wprowadzanie urozmaiconych posiłków

2.

kierowanie się apetytem dziecka- aby unikać przekarmienia lub niedożywienia

3.

dziecko potrzebuje tłuszczu

4. wprowadzanie owo

ców, jarzyn i zbóż w umiarkowanych ilościach- aby nie

przedawkować błonnika

5. dziecko potrzebuje umiarkowanie cukru
6. dziecko potrzebuje umiarkowanie soli
7.

zapewnienie w jadłospisie dziecka produktów bogatych w żelazo, cynk i wapń

Optymalne żywienie w okresie wprowadzania posiłków „stałych” wymaga wiedzy nt.
dojrzałości biologicznej dziecka, zapotrzebowanie na energię i poszczególne składniki
pokarmowe, zachowań żywieniowych uwzględniających rodzime wartości kulturowe oraz
właściwej edukacji rodziców.

Ilość przyjętego pokarmy w karmieniu piersią regulowana jest przez niemowlę, natomiast w
żywieniu sztucznym- narzucona jest przez osobę karmiącą.

O gotowości dziecka do rozszerzenia diety i wprowadzania posiłków stałych decydują:
-indywidualne tempo wzrostu niem

owlęcia

-

potrzeby żywieniowe

-

tempo dojrzewania czynnościowego i neurologicznego, a nie wiek kalendarzowy dziecka

Żywność dla dzieci
Uwarunkowania dietetyczne żywienia niemowląt i małych dzieci

Noworodek- zalecane pokarmy:
-pokarm matki
-

mleko początkowe, gdy karmienie piersią nie jest możliwe

Pokarm kobiecy ma optymalne wartości odżywcze jeżeli chodzi o podaż białka, tłuszczów i
węglowodanów. Jego skład zmienia się zarówno w czasie pojedynczego karmienia
(początkowo, aby zaspokoić pragnienie niemowlęcia wydziela się mleko bardziej
rozrzedzone i słodkie, w końcowej fazie karmienia zawiera więcej białek i tłuszczów), jak
również w czasie całego okresu laktacji. Przeciwbakteryjne właściwości pokarmu
zmniejszają częstość występowania wielu dolegliwości i chorób biegunek zakaźnych,
zapaleń dróg oddechowych i ucha środkowego oraz dróg moczowych. U niemowląt
karmionych piersią rzadziej występują: astma, alergia pokarmowa, cukrzyca, choroba
Leśniowskiego-Crohna. W tym mleku działają enzymy o właściwościach bakteriostatycznych,
przeciwciała z krwi matczynej, leukocyty, neutrofile i makrofagi, a także niepatogenne
bakterie.

Pokarm matki dostarcza składniki odzywcze, zapewniające niemowlęciu harmonijny rozwój,
jak i przeciwciała- dziecko mniej choruje, lepiej się rozwija i jest mniej zagrożone alergią.
Skład mleka kobiecego tak pod względem ilości, jak i proporcji poszczególnych składników,
jest idealnie dostosowany do potrzeb niemowlęcia.
Karmienie piersią zaspokaja także potrzebę poczucia bezpieczeństwa i bliskości między
matką a dzieckiem. Spróbuj utrzymać karmienie piersią tak długo, jak to jest możliwe, a
przynajmniej przez pierwsze trzy miesiące życia dziecka.

Karmienie piersią
-

wpływa pozytywnie na rozwój psychiczny niemowlęcia.

-

zapewnia bliskośc matki

-chr

oni przed biegunkami i infekcjami układu pokarmowego

-

zmniejsza ryzyko wielu chorób także ostrych i przewlekłych

-idealnie dostosowane do potrzeb dziecka
-w okresie poporodowym zapobiega odwodnieniu (sole mineralne)
-

zapewnia prawidłowy rozwój mięśni twarzy i aparatu mowy

Korzyści dla matki:
-

pogłębia instynkt macierzyński

-

zmniejsza ryzyko osteoporozy i niektórych schorzeń o podłożu kancerogennym i układu

krążenia
-minimalizuje krwotoki poporodowe
-

w czasie laktacji lepsze spalanie tłuszczu

Mleko matki

– co zawiera?

Ponad 100 aktywnych składników o działaniu odżywczym leczniczym
-

łatwo przyswajalne i lekkostrawne białka

-

laktoferynę, o właściwościach przeciw-bakteryjnych, -grzybiczych i –zapalnych, stanowi

pierwszą linię obrony organizmu przed czynnikami chorobotwórczymi
-

immunoglobuliny, wzmacniają odporność organizmu

-

enzymy pomagające w trawieniu (układ trawienny i jelita nie w pełni dojrzale)

-alfa-

laktoglobuliny ( w środowisku kwasów żołądkowych niszczą komórki nowotworowe)

-

hormony regulujące pracę organizmu

-

tłuszcze ( w tym nienasycone kwasy tłuszczowe) ważne dla rozwoju układu nerwowego

-

glikoproteiny i oligosacharydy chroniące przed dbn chorobotwórczymi

-

związki mineralne w optymalnej ilości dla dziecka

-

komórki macierzyste przekształcane w odpowiednie potrzebne komórki

Mleko kobiece:
-

uznawane za najlepsze źródło substancji odżywczych

-

jest znakomitym źródłem tryptofanu

-

dostarcza składników odżywczych niedostępnych w innej formie

-jest bardzo dobrze tolerowane
-

chroni dziecko dostarczając mu przeciwciał

-

stopniowo dostosowuje się do potrzeb niemowlęcia początkowo bogate w białko /szybki

wzrost/, a potem ilość białka maleje, a wzrasta ilość węglowodanów /potrzeba energii/
-

zawartość DHA w mleku kobiecym zależy od diety matki i waha się w granicach 0,05% do

0,7%, a nawet 1,9%-

u kobiet spożywających duże ilości ryb

-

pozwala na prawidłowe odżywianie organizmu dziecka przy mniejszej ilości soli

mineralnych, które podawane w nadmiarze z mlekiem krowim muszą być wydalane z
większą ilością płynów
-to

źródło lepiej przyswajalnego wapnia niż w przypadku mieszanek mlecznych

-

laktoza zawarta w optymalnych ilościach w mleku matki, chroni niejako niemowlę przed

przekarmieniem

Modyfikacje mleka krowiego w kierunku zbliżenia składu do mleka ludzkiego polegają na
eliminacji składników nie występujących w mleku ludzkim (np. beta-laktoglubuliny) oraz
obniżaniu zawartości składników będących w nadmiarze (np. niektórych soli mineralnych i
kazeiny), czy dodatku składników niewystępujących w mleku kobiecym (np. białka
serwatkowe, wielonienasycone kwasy tłuszczowe).

Mleko adaptowane (humanizowanym), jako pokarm początkowy dla niemowląt w pierwszych
dniach życia, powinno być najbardziej zbliżone do mleka kobiecego.

Aby zapewnić prawidłowy wzrost i rozwój organizmu oraz zapobiec niedoborom, skład
wszystkich produktów gotowych z wyraźnym przeznaczeniem dla najmłodszych został tak
ustalony, aby dostarczyć wszystkich niezbędnych składników odżywczych w formie najlepiej
przyswajalnej oraz w ilościach wymaganych do prawidłowego wzrostu i rozwoju.

Decyzję o rozpoczęciu żywienia uzupełniającego niemowląt środkami spożywczymi
uzupełniającymi obejmującymi produkty zbożowe przetworzone i inne środki spożywcze
przeznaczone dla niemowląt i małych dzieci, w tym o rozpoczęciu żywienia uzupełniającego
niemowląt przed ukończeniem szóstego miesiąca życia, należy podjąć wyłącznie po
zasięgnięciu opinii niezależnych osób posiadających kwalifikacje z zakresu medycyny,
żywienia lub farmacji, w tym przede wszystkim lekarzy pediatrów, farmaceutów lub
dietetyków albo innych osób profesjonalnie odpowiedzialnych za opiekę nad matka i
dzieckiem, uwzględniając indywidualne zapotrzebowanie niemowlęcia w okresie wzrostu i
rozwoju.

Mleko początkowe- mleko krowie upodobnione do mleka kobiecego w zakresie aktualnych
możliwości technologicznych. Mleko to jest przystosowane (adaptowane) do żywienia
noworodków, a potem niemowląt w pierwszym kwartale życia z założeniem pokrycia w tym
wieku wszystkich potrzeb żywieniowych.

Mleko następne przeznaczone jest dla niemowląt od 5 do 12 miesiąca. Może być stosowane
u dzieci między 1 a 3 rokiem życia. Mleko następne różni się od mleka krowiego głównie
zawartością białka i żelaza, w mniejszym zaś stopniu zawartością tłuszczów,
węglowodanów, składników mineralnych oraz witamin.

Mleko modyfikowane opracowane jest dla niemowląt, które nie mogą być karmione piersią.
Mleko modyfikowane ma skład możliwie najdokładniej zbliżony do kobiecego pokarmu,
dostosowany do potrzeb niemowlęcia. Do jego produkcji, używa się mleka krowiego, w
którym dokonuje się wielu istotnych zmian. Dodaje się laktozę oraz inne węglowodany,
odpowiednie tłuszczu bogate w kwas linolowy, witaminy i deficytowe składniki mineralne.
Natomiast zmniejsza się ilość białka i zmienia się jego skład.

Mleka modyf

ikowane dzielą się na:

-

mleko początkowe /przeznaczone dla niemowląt od pierwszych dni życia i oznaczone

symbolem 1/
-

mleko następne / z symbolem 2, które można podawać dzieciom po ukończeniu przez nich

4 miesiąca/
-

mleko H.A (hipoalergiczne) /dla niemowląt zagrożonych alergią które także jest oznaczone

odpowiednio liczbami 1 i 2/

Dobra mieszanka dla niemowląt ma zawierać wszystkie podstawowe składniki pokarmowe w
potrzebnych ale nie nadmiernych ilościach – dobrze zrównoważona pod względem udziału
kalorii

pochodzących z białek, węglowowadnów i tłuszczów.

Mieszanki mogą być zmieniane ze względu na wymagania rynku, np. rosnące koszty lub nie
przydatność określonych składników.
W stanach chorobowych lub przy zaburzeniach komponuje się indywidualne mieszanki.

Cechy odróżniające mleko początkowe od niemodyfikowanego mleka krowiego:
-

obniżona całkowita zawartośc białka

-

zmiana stosunku białek serwatkowych do kazeiny 60/40 (w mleku krowim 20/80)

-

modyfikacja składu tłuszczów, zapewniająca prawidłową podaż m.in. NNKT (kwasu

linolowego i alfa-linolenowego)
-

adaptacja składu i zawartości węglowodanów- wyłącznym ich źródłem, winna być laktoza

(dopuszczalny jest niewielki udział glukozy i/lub dekstromaltozy), a jej stężenie jak w
pokarmie matki
-

obniżona zawartość sodu

-

stosunek wapnia do fosforu jak w mleku kobiecym około 2:1

-

wzbogacane w żelazo przez 12 m-cy może być dodatkiem do innych pokarmów

Wybrane czynniki warunkujące wprowadzenie pokarmów wytworzonych technologicznie
*Galaktozemia-genetycznie uwarunkowane za

burzenie przemiany galaktozy glukozę

prowadzące do nieodwracalnego uszkodzenia ośrodkowego układu nerwowego lub
żółtaczki.
*Fenyloketonuria- schorzenie uwarunkowane genetycznie /zaburzeniu przemiany
aminokwasu fenyloalaniny w tyrozynę prowadzące do nieodwracalnego uszkodzenia
centralnego układu nerwowego. Wszystkie noworodki w Polsce SA badane w kierunku tej
choroby!
*Wrodzona nietolerancja laktozy choroba bardzo rzadka.

W-d 2

Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 17 października 2007 r w sprawie środków
spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego
Dz.U.2010 nr 16 poz.89 z późniejszymi zmianami
Dz.U.2008 nr 208 poz.1313
Dz.U.2007 nr 209 poz.1518

Wymagania dla preparatów do początkowego żywienia niemowląt i preparatów do dalszego
żywienia niemowląt
§5.Preparaty do początkowego żywienia niemowląt i preparaty do dalszego żywienia
niemowląt nie mogą zawierać jakichkolwiek substancji w ilości mogącej szkodzić zdrowiu
niemowląt i małych dzieci.
§6.1.Podstawowy skład preparatów do początkowego żywienia niemowląt, przygotowanych
zgodnie z instrukcją producenta określa załącznik nr 1 do rozporządzenia.
2.Preparaty do początkowego żywienia niemowląt muszą spełniać wymagania dotyczące
niezbędnych oraz względnie niezbędnych aminokwasów, które zawarte są w mleku
kobiecym.
3.Wymagania dotyczące niezbędnych oraz względnie niezbędnych aminokwasów w mleku
kobiecym określa załącznik nr 2 do rozporządzenia.
§7.1.Preparaty do początkowego żywienia niemowląt są wytwarzane, w zależności od
przypadku, ze źródeł białka, o których mowa w ust.2 załącznika nr 1 do rozporządzenia, oraz
z innych składników żywności, w odniesieniu do których udowodnione zostało na podstawie
ogólnie przyjętych danych naukowych, że są odpowiednie do specjalnego odżywiania
niemowląt od chwili urodzin.
§11.1.Preparaty do początkowego żywienia niemowląt i preparaty do dalszego żywienia
niemowląt w celu pokrycia zapotrzebowania na:
1.składniki mineralne
2.witaminy
3.aminokwasy i inne związki azotu
4.inne substancje o szczególnym znaczeniu żywieniowym

-mo

gą zawierać w swoim składzie wyłącznie składniki odżywcze określone w załączniku nr 5

do rozporządzenia.

Najważniejsze wytyczne w zakresie znakowania

1.

W odniesieniu do preparatu do początkowego żywienia niemowląt – informację, że

preparat jest odpowiedni d

la niemowląt od urodzenia w przypadku, gdy nie są one

karmione piersią

2.

W odniesieniu do preparatu do dalszego żywienia niemowląt – informację, że:

a.

preparat jest odpowiedni wyłącznie dla niemowląt powyżej szóstego miesiąca życia,

b. preparat powinien sta

nowić tylko część zróżnicowanej diety niemowlęcia,

c.

preparat nie może zastępować mleka matki przez pierwsze sześć miesięcy życia

niemowlęcia
d. decyzję o rozpoczęciu żywienia uzupełniającego niemowląt środkami spożywczymi
uzupełniającymi obejmującymi produkty zbożowe przetworzone i inne środki spożywcze
przeznaczone dla niemowląt i małych dzieci, w tym wszelkie odstępstwa w żywieniu
niemowląt począwszy od wieku sześciu miesięcy życia, należy podjąć wyłącznie po
zasięgnięciu opinii niezależnych osób posiadających kwalifikacje z zakresu medycyny,
żywienia lub farmacji, w tym przede wszystkim lekarzy pediatrów, farmaceutów lub
dietetyków, albo innych osób profesjonalnie odpowiedzialnych za opiekę nad matką i
dzieckiem, uwzględniając indywidualne zapotrzebowanie niemowlęcia w okresie wzrostu i
rozwoju

3.

w odniesieniu do preparatów do początkowego żywienia niemowląt i preparatów do

dalszego żywienia niemowląt:

a.

informację o wartości dostępnej wartości energetycznej (energii) wyrażonej w kJ i kcal

oraz informację o zawartości białka, tłuszczu i węglowodanów, wyrażonej w postaci liczbowej
w 100 ml tego preparatu gotowego do spożycia
b. informację o średniej zawartości każdego składnika mineralnego i każdej witaminy
wymienionych odpowiednio w załącznikach nr 1 i 4 do rozporządzenia oraz, w razie
potrzeby, podaną liczbowo zawartość choliny, inozytolu i karnityny w 100 ml preparatu
gotowego do spożycia
c. instrukcję dotyczącą odpowiedniego przygotowania, przechowywania i pozbywania się
preparatu oraz ostrzeżenie, że niewłaściwe przygotowanie i przechowywanie może stanowić
zagrożenie dla zdrowia dziecka

Wymagania dotyczące niezbędnych oraz względnie niezbędnych aminokwasów w mleku
kobiecym

Aminokwasy

Na 100 kJ

1)

Na 100 kcal

Cystyna (mg)

9

38

Histydyna (mg)

10

40

Izoleucyna (mg)

22

90

Leucyna (mg)

40

166

Lizyna (mg)

27

113

Metionina (mg)

5

23

Fenyloalanina (mg)

20

83

Treonina (mg)

18

77

Tryptofan (mg)

8

32

Tyrozyna (mg)

18

76

Walina (mg)

21

88

1) 1kJ=0,239kcal

Mieszanka mleczna-

środek spożywczy specjalnego przeznaczenia żywieniowego

stanowiący połączenie mleka następnego z kleikiem zbożowym, stosowany w żywieniu
niemowląt powyżej czwartego miesiąca życia.

Wykaz niektórych mieszanek dla niemowląt i wskazania do ich stosowania

Rodzaj mieszanki

Definicja/zastosowanie

Mleko początkowe

Modyfikowane mleko krowie przeznaczone do żywienia

zdrowych, urodzonych o czasie niemowląt w pierwszych 4-6

miesiącach życia

Mleko następne

Modyfikowane mleko krowie przeznaczone do żywienia

niemowląt powyżej 5 miesiąca życia

Mleko mleczne

Mieszanka typu mleko następne z dodatkiem kleiku ryżowego lub

gryczanego

Mleko dla wcześniaków

Modyfikowane mleko krowie przeznaczone dla noworodków

urodzonych przedwcześnie i/(lub) z niską urodzeniową masą

ciała

Hydrolizaty stosowane w

profilaktyce alergii

Hydrolizaty te, o nieznacznym stopniu hydrolizy białka, nie nadają

się do leczenia alergii!!

Hydrolizaty białkowe

Preparaty bezmleczne; białko hydrolizowane; mogą być

bezlaktozowe i/(lub) zawierać modyfikowane tłuszcze

*alergie i nietolerancje pokarmowe

*przewlekła, oporna na leczenie biegunka

*zaburzenia trawienia i wchłaniania

*nietolerancja disacharydów

Preparaty sojowe

Preparaty bezmleczne, źródłem białka jest pełnowartościowe

białko roślinne (soi); bezlaktozowe

*pierwotne i wtórne nietolerancje laktozy

*nietolerancja sacharozy

*galaktozemia

*fruktozemia

*alergia na białka mleka krowiego

Mleko dla dzieci powyżej

1 roku życia

Mleko o nieco wyższej kaloryczności niż mleko następne

Środki spożywcze uzupełniające- produkty zbożowe przetworzone i inne środki spożywcze
przeznaczone dla niemowląt i małych dzieci stosowane do żywienia niemowląt w okresie
odstawienia od piersi i małych dzieci, jako uzupełnienie diety lub stopniowej adaptacji do
diety rodzinnej. Środki te pokrywają zapotrzebowanie żywieniowe i zapewniają prawidłowy
wzrost i rozwój niemowląt i małych dzieci.

1)

Przetworzone zbożowe przetworzone:
a)

Proste produkty zbożowe, które są lub muszą być przygotowane do spożycia po

dodaniu mleka lub innych odpowiednio odżywczych potraw,

b) Pro

dukty zbożowe z dodatkiem składników wysokobiałkowych, które są lub muszą

być przygotowane do spożycia z dodatkiem wody lub innego płynu niezawierającego
białka,

c)

Makarony stosowane w żywieniu po ugotowaniu w wodzie lub innych odpowiednich

płynach,

d) Sucharki

i biszkopty, które mogą być stosowane zarówno do bezpośredniego

spożycia, jak i po rozdrobnieniu, z dodatkiem wody, mleka lub innego stosowanego
płynu,

2)

Środki spożywcze uzupełniające inne niż produkty zbożowe przetworzone.

Nowy schemat żywienia (karmienia) niemowląt, obowiązujący od roku 2007 jest zgodny ze
stanem wspólczesnej wiedzy i ma na celu zmniejszenie ryzyka wystąpienia choroby trzewnej
i ryzyka podaży nadmiaru substratów energetycznych

Wiek

(miesiące)

Rodzaj pożywienia / żywność uzupełniająca

1-6

Karmienie

piersią na

żądanie

Karmienie piersią

1

Posiłki dodatkowe- w 5-6 miesiącu, początkowo (nie

wcześniej niż w 5 miesiącu):

*zupa- przecier

2

jarzynowy z dodatkiem kaszy manny

(2-3 g na 100 ml), 1x dziennie

7-9

Karmienie

piersią na

żądanie

Posiłki uzupełniające

3

:

*zupa jarzynowa lub przecier jarzynowy z gotowanym

mięsem (bez wywaru) z kleikiem zbożowym glutenowym i z

½ żółtka co drugi dzień

*kaszka/kleik zbożowy bezglutenowy lub glutenowy

4

*sok owocowy (najlepiej przecierowy) lub przecier owocowy

(n

ie więcej niż 150g)

10

Karmienie

piersią na

żądanie

Posiłki uzupełniające:

*obiad z dwóch dań: zupa jarzynowa z kaszką glutenową +

jarzynka z gotowanym mięsem, ½ żółtka do potraw dziennie

5

*kaszki/kleiki glutenowe i bezglutenowe, niewielkie ilości

pieczywa, biszkopty, sucharki

*przecier lub sok owocowy (nie więcej)

11-12

Posiłki uzupełniające:

*obiad z dwóch dań: zupa jarzynowa z kaszką glutenową +

jarzynka z gotowanym mięsem ewentualnie z ziemniakiem

lub ryżem i całe jajko 3-4 razy w tygodniu

*produkty

zbożowe (kaszki/kleiki glutenowe i bezglutenowe,

pieczywo, biszkopty, sucharki) łączone z produktami

mlecznymi (np. mleko modyfikowane, twarożek, jogurt

6

, kefir-

kilka razy w tygodniu)

*przecier lub sok owocowy (nie więcej niż 150ml)

1-

Na życzenie matki, można wprowadzić mleko modyfikowane

2-

Składnikiem tłuszczowym zup jarzynowych może być wysokiej jakości masło, oliwa z

oliwek lub niskoerukowy olej rzepakowy

3- Nowe produkty-

np. owoce, warzywa, kasze, mięso- należy wprowadzać kolejno i

osobno obserwując reakcję dziecka. Wprowadzając posiłki uzupełniające zaczynać
od małych ilości np. 3-4 łyżeczki. Posiłek inny niż karmienie mlekiem kobiecym
podawać po zakończeniu karmieniem piersią- w sytuacji kiedy dziecko odmawia
jedzenia/próbowania posiłków uzupełniających można odwrócić tą kolejność

4-

Zaleca się aby produkty zbożowe wprowadzane w pierwszym roku życia były

wzbogacone w żelazo

5-

Konsystencja jarzyn i mięsa powinna stymulować życie pokarmu

6-

Tylko naturalne składniki bez konserwantów z ograniczeniem cukru

Wiek w

miesiącach

Liczba posiłków
Wielkość porcji

1

Rodzaj posiłku

1

7 x 90

– 110 ml

Mleko początkowe

2

6 x 110

– 130

ml

Mleko początkowe

3

6 x 130 ml

Mleko początkowe

4

6 x 150 ml

Mleko początkowe

5

5 x 180 ml

4x mleko początkowe*

1x zupa

– przecier jarzynowy

2

, skrobane jabłko lub sok

(najlepiej przecierowy)

– 50-100 g

6

5 x 180 ml

4x mleko początkowe

1x zupa

– przecier jarzynowy z dodatkiem kleiku

glutenowego (2-3 g kleiku na 100 ml + 10 g gotowanego

mięsa (bez wywaru))

Przecier owocowy lub sok (najlepiej przecierowy)

7

5x

1x 180 ml-

mleko następne z dodatkiem kaszki zbożowej

glutenowej (2-3 g na 100 ml),

1x 180 ml-

mleko następne z dodatkiem bezglutenowego

kleiku (2-3 g na 100 ml)

1x 200 ml zupa-

przecier jarzynowy z ½ żółtka co drugi

dzień i z gotowanym mięsem

3

codziennie (10g0

1x 150 g kaszka na mleku następnym lub deser

mleczno- owocowy

Przecier owocowy lub sok-

nie więcej niż 150 g

8

5x

1x 180 ml-

mleko następne z dodatkiem kaszki zbożowej

glutenowej (6 g na 100 ml),

1x 180 ml-

mleko następne z dodatkiem bezglutenowego

kleiku (6 g na 100 ml)

1x 200 ml zupa-

przecier jarzynowy z ½ żółtka co drugi

dzień i z gotowanym mięsem

3

codziennie (10-15g)

1x kaszka na mleku następnym lub deser mleczno-

owocowy

Przecier owocowy lub sok-

nie więcej niż 150 g

9

5x

1x 200 ml-

mleko następne z dodatkiem kaszki

glutenowej

1x 200 ml-

mleko następne z dodatkiem kaszki

bezglutenowej

1x 200 ml-

kaszka na mleku następnym

1x 200 ml zupa-

przecier jarzynowy z dodatkiem ½

żółtka i z gotowanym mięsem

3

10

4-5x

3x 220 ml-

mleczny posiłek łączony z produktami

zbożowymi (np. mleko następne, kaszki mleczne

glutenowe i bezglutenowe, niewielkie ilości pieczywa,

biszkopty, sucharki)

1x zupka jarzynowa z kaszą glutenową

1x obiad jarzynka z gotowanym mięsem

3

(15-

120 g) i ½

żółtka, z dodatkiem ziemniaka lub ryżu

Przecier owocowy lub owoce lub kompot lub sok

(najlepiej przecierowy)-

nie więcej niż 150 g

11-12

4-5x

Posiłki jak 10 miesiącu życia

Zmiana: wprowadzić całe jajko 3-4 razy w tygodniu,

twarożek, kefir, jogurt 1-2 razy w tygodniu

4

*mleko początkowe może być zamienione na mleko następne, do czasu formalnego
uregulowania czasu podania tych preparatów w zaleceniach UE
1-

podana wielkość porcji jest średnią, jaką zjada dziecko w danym wieku zależnie od

łaknienia i zapotrzebowania. Różnice mogą również dotyczyć liczby posiłków
2-

składnikiem tłuszczowym zup jarzynowych może być wysokiej jakości masło, oliwa z

oliwek lub niskoerukowy olej rzepakowy
3-

konsystencja jarzyn i mięsa powinna stymulować żucie pokarmu

4- tylko naturalne

składniki , bez konserwantów z ograniczeniem cukrów

Zalecane pokarmy

– dziecko 3-6 miesiąc:

-pokarm matki
-

mleko początkowe, ale tylko wtedy gdy karmienie piersią jest niemożliwe

-rzadkie papki o jednolitej konsystencji
-

bezglutenowe przetwory zbożowe (kleiki, kaszki ryżowe lub kukurydziane)

-

zupa jarzynowa, przetarte warzywa i owoce oraz soki, z wykluczeniem pokarmów z owoców

cytrusowych i innych owoców południowych

Plan żywieniowy małego dziecka
Pierwsze pożywienie- pierwsze delikatne posiłki- od 5 miesiąca
-

okres tzw. różnicowania diety, kiedy to do menu malca można wprowadzać pierwsze posiłki,

inne niż mleko, o półpłynnej konsystencji,
-

bezglutenowe lekkostrawne kleiki ryżowe lub kukurydziane

-

owoce o niskim prawdopodobieństwie uczulenia np.: jabłko, maliny, morele- pod postacią

owocowych musów, przecierów i soków
-

pierwsze kaszki bezmleczne z dodatkiem delikatnych owoców

-gotowane warzywa (np. marchew, ziemniaki, dynia, kabaczek) w formie zmiksowanych
papek lub zupek
-

delikatne mięsa: kurczak, indyk czy królik (od 6 miesiąca życia jako dodatek do zupek)

Zalecane pokarmy

– dziecko 6-9 miesiąc

-pokarm matki
-

mleko następne lub mieszanka

-

gęste papki

-

pokarmy wieloskładnikowe

-

można wprowadzić kolejno: mięso, żółtko jaja, przyprawy o łagodnym smaku

Drug

ie pożywienie – nowe smaki – od 7 miesiąca

Oznacza dla niemowlęcia poznawanie świata smaków. Jego dieta rozszerza się o:
-

żółtko jaja kurzego (można podawać pół żółtka co drugi dzień, najlepiej jako dodatek do

zupek zamiennie z mięsem)
-

kolejne grupy owoców np. gruszki

-

dalsze warzywa, których nie wprowadziliśmy jeszcze w etapie 1, półpłynne jedzenie możesz

już podawać dziecku łyżeczką, co jest nowym doświadczeniem lubianym przez wiele dzieci-
to pierwszy krok do samodzielności. Na początek najlepiej wybrać łyżeczkę plastikową,
kontakt z zimnym metalem mógłby zniechęcić twojego malucha do kulinarnych
eksperymentów

Czołowi producenci żywności dla dzieci i niemowląt na rynku w Polsce:
-

gerber (należy do nestle)

-nestle
-hipp
-nutricia (bebiko, BoboVitam bebilon, nutridrink, nutrison)

Marki produktów dla dzieci I niemowląt:
-Bobo Vita
-Bebelec
-Cow&Gate
-Hami
-Mildi

-Milupa
-Nutrilon
-Top-Top
-Olvarit

W-d 3

Przykładowy podział produktów dla dzieci:
-pierwsze dania
-dania junior
-owoce
-herbatki
-dania dla dzieci

-warzywa
-soki
-kaszki
-desery mleczne
-muesli

Kryteria produkcji bezpiecznej żywności dla dzieci:
-

produkcja może się odbywać jedynie w zakładach lub w wydziałach zakładu

przeznaczonych wyłącznie do tych celów
-

zakład musi być wyposażony w specjalistyczne urządzenia, dobrze wyposażone w

laboratorium oraz przeszkolony personel
-

muszą być spełnione bardzo rygorystyczne wymagania higieniczne

-

obowiązkiem jest wdrażanie nowoczesnych systemów jakości

-

w procesie produkcji wyznaczone są tzw. krytyczne punkty kontroli, wprowadzone systemy

kontroli jakości zapewniające jakość i bezpieczeństwo produktów żywnościowych
-

należy używać surowców tylko od wyselekcjonowanych dostawców

-

wyrób gotowy musi być badany pod kątem specjalistycznych wymagań

-produkcja

musi odbywać się przy zaostrzonej kontroli sanitarnej agencji rządowych

-

zabronione jest stosowanie substancji konserwujących i barwników

-

używanie soli dozwolone jest tylko do produktów mięsnych od 6 miesiąca życia

-

obowiązuje zakaz poddawania działaniu prądów o wysokiej częstotliwości oraz

promieniowaniu jonizującemu
-

należy przeprowadzić odpowiednie i częste kontrole, przyczyniając już od pola (kontrola

czystości gleb), poprzez badanie drogi produktu, aż do chwili dostarczenia do nabywcy
końcowego
0nal

eży przestrzegać odpowiedniego przeprowadzania obróbki termicznej

-

eliminując zanieczyszczenia należy stosować wielostopniowy proces mycia opakowań oraz

wyjaławianie parą

Osiągnięcie wysokiej wartości żywieniowej produktów dla dzieci odbywa się przez:
-wz

bogacanie w składniki odżywcze

-

zmniejszenie zawartości składników niepożądanych

-

poprawę dostępności i efektywności wykorzystania składników odżywczych przez organizm

-

stosowanie technologii i opakowań zmniejszających straty składników odżywczych podczas

przetwarzania i przechowywania

Dietetyczne środki spożywcze przeznaczone dla niemowląt i małych dzieci:
-

mleko początkowe, produkowane z mleka krowiego, zgodnie z wymaganiami krajowymi

stosowane w żywieniu niemowląt przez pierwsze 4 miesiące życia, pokrywające całkowicie
zapotrzebowania żywieniowe tej grupy dzieci
-

mleko następne, produkowane przemysłowo z mleka krowiego, zgodnie z wymaganiami

krajowymi stosowane w żywieniu niemowląt od 5 miesiąca życia , stanowiące podstawowy
płynny składnik stopniowo różnicującej się diety tej grupy dzieci

-

środek spożywczy sojowy przeznaczony dla niemowląt produkowany z izolatów białka

sojowego, który może być stosowany w żywieniu niemowląt nietolerujących białka mleka
krowiego
-

mieszanka mleczna modyfikowana, stanowiąca połączenie mleka następnego z kleikiem

zbożowym bezglutenowym, stosowana w żywieniu niemowląt od 5 miesiąca życia lub z
kleikiem glutenowym, stosowana w żywieniu niemowląt od 10 miesiąca życia
-

produkty uzupełniające przeznaczone dla niemowląt i małych dzieci, stosowane w żywieniu

jako uzupełnienie diety dzieci karmionych piersią lub sztucznie w celu zaspokojenia ich
potrzeb żywieniowych oraz stopniowej adaptacji do diety rodzinnej
-

produkty zbożowe dla niemowląt i małych dzieci np. kaszki, kleiki, makarony, kluseczki,

sucharki, biszkopty, herbatniki z dodatkiem lub bez mleka i owoców
-

kleik zbożowy- zawierający łatwo przyswajalną skrobię

-

kaszka zbożowa- zawierająca łatwo przyswajalną skrobię

-

produkty inne niż zbożowe, przeznaczone dla niemowląt i małych dzieci- produkowane z

owoców, warzyw, mięsa
-soki owocowe, warzywne, owocowo-warzywne
-przeciery owocowe, warzywne, owocowo-warzywne
-zupy warzywne, warzywno-

mięsne, przeciery warzywno-mięsne,

-

herbatki z wyciągów owoców, ziół

Asortyment produktów dla niemowląt i małych dzieci
Produkty podstawowe:

1.

Przetwory mleczne dla niemowląt i małych dzieci

*mleko początkowe przeznaczone dla niemowląt od urodzenia
*mleko następne przeznaczone dla niemowląt od 4 miesiąca
*mleko dla wcześniaków
*mleko przeznaczone dla

dzieci powyżej 12 miesiąca życia

2. przetwory mleczno-

zbożowe

*mieszanki mleczne
*kaszki, kleiki mleczne bezglutenowe i glutenowe

kukurydziana, ryżowa, mleczno-ryżowa,

ryżowa z owocami
*kaszki i kleiki mleczno-owocowe bezglutenowe i glutenowe

3. przetwory be

zmleczne dla niemowląt:

*przetwory owocowe, warzywne
-soki 5, 7, 10 przecierowe i klarowne
-soki owocowe
-soki owocowo-warzywne
-soki owocowo-warzywne typu nektarowego
*przetwory warzywno-

mięsne i mięsne i owocowe, warzywne niesklasyfikowane powyżej

-konserwy zupki 5, 6, 7, 10, przeciery 5, obiadki 6, 7, 10, 12, deserki 5, 7, 10, 12 itd
-konserwy owocowe /przetarte owoce-desery, desery tropikalne/
-konserwy owocowo-warzywne
-konserwy warzywne/zupki, przetarte warzywa/
-konserwy warzywno-

mięsne /obiadki, pierwsze dania/

-konserwy warzywno-

mięsne-owocowe /pierwsze dania/

*przetwory zbożowe
-kleiki 5, 7, 10, 12
-kaszki dwu-

lub wielozbożowe

-kleiki i kaszki z owocami

4.

przetwory mieszane dla niemowląt

*przetwory owocowe, zbożowe, warzywne, mięsne z niewielkim dodatkiem mleka i inne
*mesli i kleiki zbożowo-owocowe

5.

herbatki instant rumiankowa, z kopru włoskiego, ziołowa 1, z jabłka i melisy 5

6.produkty dla alergików

*modyfikowane mleko początkowe

*

modyfikowane mleko o działaniu pro biotycznym

*hypoalergiczne prepar

aty mleka początkowe

*preparat sojowy, bezmleczny, bezlaktozowy

Produkty „uzupełniające”

1. Soki junior
2. Dania junior /warzywne i warzywno-

mięsne/

3. Dania dla dzieci
4. Napoje owocowo-mleczne

5.

Soki mama fruit

produkowane prozaicznie, nie przyjęły się

6.

Soki dla kobi

et w ciąży

produkowane prozaicznie, nie przyjęły się

Inne



Pożywienie enteralne- do stosowania po 1 lub nawet 3 roku życia. Żywienie

generalne to wspólna nazwa dla dużej grupy metod odżywania lub leczenia
żywieniowego drogą przewodu pokarmowego. Pokarm może być podawany do
przewodu pokarmowego różnymi sposobami i na różnych jego poziomach.



Preparaty mleko zastępcze – preparaty zastępujące mleko modyfikowane gdzie

białko mleka zastąpiono innym źródłem białka jak np. białko sojowe, hydrolizat białka
mleka, st

osowane w żywieniu niemowląt i dzieci- stosowane w alergiach.



Mleko niskolaktozowe dla niemowląt od urodzenia z obniżoną tolerancją laktozy.



Mleko modyfikowane dla niemowląt z małym apetytem, przy kolkach i wzdęciach.



Mleko modyfikowane dla wcześniaków



Mle

ko z probiotykami wspomagające naturalna odporność zapobiegające zaparciom.



Wzmacniacze mleka kobiecego dla niemowląt z małą masą urodzeniową /wzbogaca

mleko w białko, składniki mineralne, pierwiastki śladowe i podnosi wartość
energetyczną pokarmu/



Kuchnia alergika:

o hipoalergiczne preparaty dietetyczno-lecznicze
o

posiłki ze składników najrzadziej wywołujących alergie pokarmowe od 6

miesiąca



„Substancje zagęszczające” dla niemowląt ze skłonnością do ulewania

Substancje dodatkowe, a żywność dla dzieci
Dz.U.2010 nr 153 poz.1032

Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 9 sierpnia 2010 r.

zmieniające rozporządzenie w sprawie wprowadzenia do obrotu i stosowania w żywności na
terytorium RP określonych substancji dodatkowych
Dz.U.2010 nr 23 poz.120

Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 3 lutego 2010 r.

zmieniające rozporządzenie w sprawie specyfikacji i kryteriów czystości substancji
dodatkowych
Dz.U.2009 nr 17 poz.96

Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 14 stycznia 2009 r. w

sprawie wprowadzenia do obrotu i sto

sowania w żywności na terytorium RP określonych

substancji dodatkowych
Dz.U.2008 nr 177 poz.1094

Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 18 września 2008 r. w

sprawie dozwolonych substancji dodatkowych
Dz.U.2007 nr 199 poz.1441

Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 12 października 2007 r.

w sprawie specyfikacji i kryteriów czystości substancji dodatkowych

Substancje dodatkowe stosowane w produkcji żywności dla niemowląt i małych dzieci:
-

przeznaczone do początkowego żywienia zdrowych niemowląt

- substancj

e przeznaczone do dalszego żywienia niemowląt i małych dzieci

-

substancje dodatkowe w żywności dla dzieci obejmujące produkty zbożowe przetworzone

-

substancje dodatkowe dla niemowląt i małych dzieci przeznaczone do specjalnych celów

medycznych

Substancje

dodatkowe dopuszczone są do stosowania ściśle określonych dawkach i ściśle

określonych przypadkach.

Preparaty do początkowego żywienia niemowląt, preparaty do dalszego żywienia niemowląt i
środki spożywcze uzupełniające obejmujące produkty zbożowe przetworzone i inne środki
spożywcze dla niemowląt i małych dzieci, mogą zawierać – gumę arabską, gumę akacjową i
dwutlenek krzemu w wyniku dodatku niektórych preparatów odżywczych oraz mannitol, jako
nośnik witaminy B

12

.

Preparaty do początkowego żywienia niemowląt, preparaty do dalszego żywienia niemowląt i
środki spożywcze uzupełniające obejmujące produkty zbożowe przetworzone i inne środki
spożywcze dla niemowląt i małych dzieci, mogą zawierać sól sodową oktenylobursztynianu
skrobiowego w wyniku dodatku prep

aratów witaminowych lub preparatów zawierających

wielonienasycone kwasy tłuszczowe.

Preparaty do początkowego żywienia niemowląt, preparaty do dalszego żywienia niemowląt i
środki spożywcze uzupełniające obejmujące produkty zbożowe przetworzone i inne środki
spożywcze dla niemowląt i małych dzieci, mogą zawierać E 301 (L-askorbinian sodu),
stosowany w dawce quantum saris, przy powlekaniu preparatów odżywczych zawierających
wielonienasycone kwasy tłuszczowe ale nie więcej niż 75 mg/l.

Do produkcji przetwor

ów mlecznych ukwaszanych, przeznaczonych do początkowego

żywienia zdrowych niemowląt, mogą być używane niechorobotwórcze kultury bakterii kwasu
mlekowego L(+).

Jeżeli więcej niż jedna z substancji (E 322, E 471, E 472c i E 473) jest dodana do środka
spożywczego przeznaczonego do początkowego żywienia niemowląt, to maksymalny
poziom zawartości każdej z tych substancji w produkcie zostaje pomniejszony o część równą
zawartości wszystkich pozostałych substancji razem w tym produkcie.

Jeżeli więcej niż jedna z substancji (E 407, E 410 i E 412) jest dodana do środka
spożywczego przeznaczonego do dalszego żywienia niemowląt, to maksymalny poziom
ustalony dla każdej z tych substancji w tym środku spożywczym musi być obniżony
odpowiednio o łączną zawartość pozostałych dwóch substancji.

Najnowsze regulacje prawne dotyczące żywności dla niemowląt i małych dzieci
Środki spożywcze specjalnego- środki spożywcze, który ze względu na specjalny skład lub
sposób przygotowania wyraźnie różni się od środków spożywczych powszechnie
spożywanych i zgodnie z deklaracją zamieszczoną na etykiecie są wprowadzane do obrotu z
przeznaczeniem do zaspokajania szczególnych potrzeb życiowych:

a.

osób, których procesy trawienia i metabolizmu są zachwiane lub osób, które ze

względu na specjalny stan fizjologiczny mogą odnieść szczególne korzyści z
kontrolowanego spożycia określonych substancji zawartych w żywności- taki środek
spożywczy może być określany jako „dietetyczny”

b.

zdrowych niemowląt i małych dzieci.

Dietetyczne produkty dla niemowląt i małych dzieci to gotowe do spożycia przetwory z
owoców, warzyw, zbóż, mięsa i dodatków przeznaczone do żywienia niemowląt i małych
dzieci jako uzupełnienie pokarmów mlecznych lub jako pełne posiłki stanowiące składniki
diety mieszanej, opracowane zgodnie

ze zwyczajami żywieniowymi pożywienia dla

niemowląt zgodne jednocześnie z zaleceniami naukowymi i medycznymi.

Obecna droga wprowadzania na rynek żywności dla dzieci do lat 3
-

harmonizacja polskich przepisów z unijnymi

-

pakiet przepisów zawierających szczegółowe wymagania

-

nie ma wymogu uzyskiwania zezwoleń GIS

-

nie ma wymogu uzyskiwania opinii instytutów

Producent jest teraz wyłącznie odpowiedzialny za skład jakość produktów żywnościowych!!


W-d 4

Od 1 maja 2004 r przy produkcji: w obrocie środkami spożywczymi prócz przepisów Ustawy
z dnia: 11 maja 2001 r o warunkach zdrowotnych żywności i żywienia, obowiązują Dyrektywy
i Rozporządzenia Komisji UE.

Wybrane wymagania prawne, przy produkcji żywności dla dzieci:

1.

Produkt (surowiec) jest używany do wyrobu dietetycznych środków spożywczych
do żywienia niemowląt i małych dzieci zgodnie z dyrektywą 96/5/EC dotyczącą
wyrobów zbożowych i żywności dla dzieci oraz dyrektywą 91/321/EEC dotyczącą
mlek modyfikowanych dla dzieci.

2.

Dostarczony produkt musi spełniać wszystkie wymagania UE oraz polskiego
ustawodawstwa, łącznie z dyrektywą 2004/852/EC o higienie żywności, ze
zmianami obowiązującymi na dzień dostawy Produktu.

3.

Poziomy hormonów i leków weterynaryjnych w produktach pochodzenia
zwierzęcego muszą być zgodne z limitami zawartych w EC-Dyrektywie 23-77/90
ze zmianami obowiązującymi w momencie dostawy Produktu.

4.

Dostawca nie powinien stosować w obrębie łańcucha dostaw pestycydów,
chemicznych środków ochrony roślin, regulatorów wzrostu zakazanych do
stosowania w żywności przeznaczonej do konsumpcji dla niemowląt i małych
dzieci zgodnie z EC-

Dyrektywą 2003/13/EC i 2003/14/EC. Pozostałości środków

ochrony roślin zdefiniowanych w EC_Dyrektywie 91/414, powinny być
utrzymywane na możliwie najniższym poziomie.

5. Zanieczyszczenia-

limity opierają się na ustawodawstwie EU (ochra toksyna A,

aflatoksyny, patulina, dioksyny, metale ciężkie, PAH itp.)

Składniki produktów dla dzieci i niemowląt:
Restrykcyjnie określono zawartość:
-

pestycydów (stosowanie do uprawy jakichkolwiek chemiczno-syntetycznych środków

ochrony roślin, czy nawozów sztucznych jest zabronione)
-

azotanów (produkt musi spełniać rygorystyczne normy pod względem zawartości tych

substancji, czemu służy kontrola i selekcja surowca)
-substancji dodatkowych

(jedynie wyraźnie dozwolone lub za specjalnym zezwoleniem, po

wyczerpujących badaniach przeprowadzonych przez niezależne gremia naukowe)
-

chemicznych środków konserwujących i sztucznych barwników (niedopuszczalne,

utrwalanie wyłącznie metodami termicznymi, w produkcji nie używa się sztucznych środków
słodzących czy zapachowych, stabilizatorów, przeciwutleniaczy i emulgatorów)
-cukier

(bez dodatku cukru krystalicznego, produkt zawiera wyłącznie pełnie cukrów

surowca)
-

sól (wprowadzane do diety uzupełniającej zgodnie z zaleceniami FAO, WHO oraz

europejskich gremiów pediatrycznych, dopiero w daniach z dodatkiem mięsa stosowanych
od 6 miesiąca życia)

-

dopuszcza się także niewielki dodatek naturalnych, łagodnych przypraw ziołowych (jak np.

rozmaryn, majeranek, cebula, co może korzystnie wpływać na przebieg procesów
trawiennych, ich stosowanie odbywa się na warunkach, jak dla soli)

Środki spożywcze specjalnego przeznaczenia żywieniowego dla niemowląt i małych dzieci.
Znakowanie:
-

środek spożywczy specjalnego żywieniowego przeznaczenia

-

określenie wieku podawania (nie może być niższy niż ukończone 4 miesiące życia)

-

wartość energetyczna i wartość odżywcza (zawartość białka, tłuszczu, węglowodanów,

witamin i składników mineralnych)
-

instrukcja przygotowania (oraz podkreślenie ważności przestrzegania tej instrukcji)

-

informacja o obecności lub nieobecności glutenu (dla produktów poniżej 6 miesiąca życia

dziecka)
-inne-

zgodne z przepisami ogólnymi o znakowaniu (nazwa produktu, adres producenta,

skład, zawartość netto, sposób przygotowania, termin przydatności do spożycia)

Na opakowaniu m.in.:
-

sposób użycia

-

informacja o zawartości glutenu

-wiek podawania
-

wartość odżywcza

W oznakowaniu pr

eparatów do dalszego żywienia niemowląt informacja o zawartości

witamin i składników mineralnych może być również wyrażona, zgodnie z wartościami
odniesienia, jako procent realizacji zalecanego dziennego spożycia tych witamin i składników
mineralnych w 100 ml preparatu gotowego do spożycia.

Wymagania dotyczące składu preparatów do początkowego żywienia niemowląt
uprawniające do odpowiedniej informacji żywieniowej:
1.adaptowane białko- zawartość białka jest niższa niż 0,6 g/ 100 kJ (2,5 g/100kcal) i
stosunek białek serwatkowych do kazeiny jest nie niższy niż 1
2.niskosodowe-

zawartość sodu jest niższa niż 9mg/100kJ (39mg/100kcal)

3.bez cukru (sacharozy)

– cukier jest nieobecny (sacharoza jest nieobecna)

4.wyłącznielaktoza – laktoza jest jedynym obecnym węglowodanem
5.bez laktozy

–laktoza jest nieobecna

6.wzbogacone w żelazo- żelazo jest dodane
7.zmnie

jszenie ryzyka alergii na białka mleka. Takie stwierdzenie może obejmować

określenia dotyczące obniżenia alergenności lub obniżonych wartości antygenowych

Alergia pokarmowa to nieprawidłowa reakcja odpornościowa organizmu na składniki zawarte
w pożywieniu, uwarunkowana przez mechanizmy immunologiczne. Ryzykiem wystąpienia
alergii pokarmowej najbardziej zagrożone są niemowlęta, których rodzice, oboje lub jedno,
byli w przeszłości lub są obecnie alergikami, a także dzieci, u których rodzeństwa wystąpiła
choroba alergiczna.

Występowaniu alergii pokarmowej najlepiej zapobiega karmienie niemowlęcia piersią.
Wyłączne karmienie piersią przez 4-6 m-cy, bez jakichkolwiek posiłków uzupełniających,
stanowi najlepszą ochronę przed alergią lub przynajmniej może opóźnić bądź złagodzić
objawy choroby. Jednak nawet u niemowlęcia karmionego wyłącznie piersią także mogą
wystąpić objawy alergii (zmiany skórne, kolka jelitowa, biegunka, nieżyt nosa, nawracające
zapalenie dróg oddechowych) spowodowane minimalną ilością antygenów pokarmowych
przechodzących do pokarmu z diety matki. Zalecana jest wówczas dieta eliminacyjna matki.

Atopia to wrodzona przekazywana potomstwu i genetycznie warunkowana skłonność do
zachorowalności na alergie.
Nie oznacza to, ze dziecko na pewno będzie chorowało, ale łatwo będzie się uczulać i jest
podatne na choroby alergiczne.

Najsilniejsze potencjalne alergeny:
-mleko krowie i przetwory mleczne
-

cielęcina i wołowina

-jaja kurze

(szczególnie białko)

-ryby
-orzeszki ziemne i orzechy laskowe
-czekolada, kakao
-soja

– ale preparaty sojowe stosowane przy alergii na białko mleka lub nietolerancje laktozy

+ kleik ryżowy jako efekt sycący /energia/, chyba że enterocolitis i/lub enteropatia.
-

niektóre owoce np. pomarańcze, cytryny, mandarynki, banany, truskawki, poziomki, maliny.

Tych owoców należy unikać przynajmniej do końca pierwszego roku życia. Z warzyw
pomidory ,selery, pietruszka. Tych warzyw należy unikać do końca pierwszego roku życia.
-

żywność z dodatkiem chemicznych konserwantów, sztucznych barwników, aromatów – przy

żywieniu niemowląt i małych dzieci zabroniona.

Uwaga na często przenawożone warzywa. Szczególnie niebezpieczne są azotany i azotyny,
gdyż wiążą się z hemoglobina krwi i mogą wywoływać groźne niedotlenienie zwane sinicą.
Wprowadzenie

pierwszych soków powinno mieć miejsce w 5 m-cu, a zup warzywnych

dopiero od 6 m-

ca życia (zamiast w 4-5 jak u niemowląt zdrowych).

W

przypadku niemowlęcia zagrożonego alergią niezmiernie ważne jest opóźnienie o 1-2 m-

ce wprowadzania nowych pokarmów do jego diety.
Należy opóźniać czas wprowadzenia posiłków uzupełniających – na 5-6 m-c życia dobierać
produkty niealergizujące – najrzadziej uczulające.
Uwaga! Ograniczenie spożywania wielu pokarmów w żywieniu dzieci z alergią pokarmową
może być przyczyna niedostatecznej wartości odżywczej i niedoborów pokarmowych, co
prowadzi do zaburzenia rozwoju dlatego należy wyeliminować tylko produkty uznawane za
silnie alergizujące lub te, które wcześniej wywołały i dziecka objawy uczulenia.

Produkty eliminowane należy zastąpić odpowiednikami, aby np. nie wywoływać niedoboru
białka stosujemy mięso drobiowe, królicze itp.
Dieta eliminacyjna mus

i pozostać pełnowartościowa, urozmaicona, lekkostrawna.

Najsilniejsze alergeny eliminujemy z jadłospisu matki karmiące i dziecka.
U

alergika wywary mięsne wprowadzamy powyżej 1 roku, zaś ryby, orzechy, soję czekoladę

powyżej 2 roku.

Wybrane składniki produktów dla dzieci z alergią:
-izolaty

białek sojowych stosowane przy alergii na białko mleka lub nietolerancji laktozy

-

kleik ryżowy jako efekt sycący zapewniający optymalna dawkę energii

-hydrolizaty serwatki o znacznym stopniu hydrolizy

Jako bezpieczne

uznaje się

-

jabłka

-czarna i czerwona porzeczka
-dynia
-jagody
-marchew
-ziemniaki

-buraki
-cebula
-kalarepa
-kalafior
-groszek

K

alendarz karmienia dzieci zagrożonych alergią – do 1 roku życia:

-od 0-

6 karmienie piersią/mleko modyfikowane, hipoalergiczne

-

>5 kleik ryżowy, kaszka kukurydziana (zbożowe bezglutenowe) soki, przeciery: z jabłka,

marchwi, porzeczek, dyni
- >6 zupa jarzynowa (marchew, ziemniak, burak, cebula, kalarepa, kalafior), oliwa z oliwek,
olej słonecznikowy, rzepakowy niskoerukowy

- 7-

8 mięso drobiowe (kura, indyk), królik

-

10 żółtko jaja kurzego

-

>10 kaszki z glutenem: pszenna, owsiana, jęczmienna, pieczywo, biszkopty

Terminarz i możliwości wprowadzania określonych wybranych produktów dla dzieci:
- 5 m-c Pierwsze owoce i warzywa oraz produkty bezglutenowe
- 6 m-

c Mięso

- 7 m-

c Rosół, żółtko

- 9 m-c Biszkopt bezglutenowy
- 10 m-

c Zboża bezglutenowe

- 11 m-c Jajka

Wybrane aspekty żywienia dzieci chorych.
Żywność i żywienie dzieci chorych powinno uwzględniać szereg aspektów, jak np.:
-wiek dziecka
-rodzaj schorzenia
-wytyczne lekarskie

Gru

py „preparatów” zależne od stosowania:

-

żywienie pozajelitowe

-

żywienie dojelitowe

-

płyny specjalistyczne

-leki


Projektowanie procesu technologicznego

Skrócony schemat technologiczny produkcji przetworów warzywno-mięsnych

Skrócony schemat technologiczny produkcji przetworów owocowych

Rozmrażanie

Mieszanie

Rozdrabnianie

Standaryzacja

Rozlew i przygotowanie opakowań

Utrwalanie termiczne i napełnianie

termiczne

Przygotowywanie opakowań

Rozmrażanie warzyw

Gotowanie

Rozdrabnianie

Mieszanie

Standaryzacja

Napełnianie i utrwalanie termiczne

Przygotowywanie opakowań

Dodatek innych składników

Pojęcie odżywek dla dzieci – wyroby spożywcze o wysokiej wartości odżywczej i dietetycznej
przeznaczone dla niemowląt i małych dzieci, bogate w określone składniki o obniżonej lub
wykluczonej zawartości innych.
Odżywki mogą występować pod postacią:
-konserw
-

mączek

-

syropów

-granulek

Podział pożywek dla dzieci:
-

białkowe (zawierające hydrolizaty mięsne, mleko, krew)

-t

łuszczowe (emulsje tranowe, preparaty lecytynowe)

-

węglowodanowe (zawierające cukry, dekstryny, mąkę, płatki kukurydziane, skrobię, ekstrakt

słodowy)
-witaminowe

(zawierające witaminy, związki wapnia pod postacią mleczanów, węglanów,

fosforanów, siarczanów, glukonianów oraz żelazo zredukowane, glukonian żelaza II)

Surowce opcjonalne stosowane przy produkcji odżywek:
-olej

sojowy i słonecznikowy

-sacharoza, laktoza
-

mleko w proszku i koncentraty białek mleka

-m

ąka pszenna, gryczana, kukurydziana, owsiana, ryżowa, skrobia

-

kasza jęczmienna, kukurydziana, manna, ryżowa

-naturalne proszki owocowe
-witaminy A, B1, C, D3, E
-gluk

onian żelazowy

-substancje smakowe (kakao, wanilina)
-

kiełki i zarodki pszenne

-

związki wapnia i sodu

Receptury zagraniczne ponadto opcjonalnie dopuszczają sole mineralne i mikroelementy
(Zn, Mg, Mn, Cu, Se, Fe) dzięki zastosowaniu jako komponentu produktów roślinnych oraz
obfitujących w żelazo dwuwartościowe.
Podział odżywek:
-humanizowane
-

zbożowe

*bez dodatków
*z dodatkiem mleka w proszku
*z dodatkiem mleka i owoców w proszku

-

pozostałe

Podział asortymentów ze względu na stosowany proces technologiczny:
1.obróbka termiczna (na etapie kupażowania)
-soki, napoje, produkty Gerber owocowe- pasteryzacja
-produkty Gerber warzywne, warzywno-

mięsne oraz mięsne –sterylizacja

2.obróbka mechaniczna

Prod

ukty przeznaczone do spożywania przed 8 miesiącem życia są dokładnie rozdrabniane

(homogenizowane) i nie wymagają gryzienia.
Dania junior i dla dzieci mają grubszą strukturę i pobudzają do gryzienia ułatwiając dziecku
przejście do pożywienia mieszanego z udziałem potraw z tzw. stołu rodzinnego.

Projektowanie procesu technologicznego obejmuje:
-wiek i przeznaczenie:

*wybór obróbki termicznej podczas kupażowania np. gotowanie (czas, temperatura,

sekwencja)

*wybór obróbki mechanicznej np. wielkość rozdrobnienia składników a także użytego

urządzenia (rodzaj przecieraczki, młyna)

Produkty dla dzieci przechodzą ponad kilkaset (około 300) produktów kontroli począwszy od
kontroli gleby i upraw, a na wyrobie gotowym skończywszy. System i sposób kontroli mogą
być opracowywane indywidualnie przez poszczególne zakłady celem zapewnienia jak
najwyższej jakości i zdrowotności wyrobu końcowego.

Składowe Systemy Zarządzania Jakością:
-

System Zarządzania Jakością ISO 9001:2000

-

System Zarządzania Bezpieczeństwem Pracy EVISA

-

System HACCP, zapewniający bezpieczeństwo produktu dla konsumenta

-System Higieny

Trójstopniowy system zapewnienia jakości produktów dla dzieci uwzględniający analizę
zagrożeń w oparciu o krytyczne punkty kontroli (HACCP)
I etap

– System zapewnienia jakości to Nadzów nad wszystkimi elementami sfery

przedprodukcyjnej.
II etap

– System zapewnienia jakości nazywany jest międzyoperacyjną kontrolą produkcji

III etap

– system zapewnienia jakości odpowiada za kontrolę gotowych wyrobów

Kremogeny owocowe

– półprodukt – jest to przecier o dużym stopniu rozdrobnienia,

o

trzymany przez przetarcie pozbawionego części niejadalnych miąższu świeżych lub

mrożonych owoców jednego gatunku, poddany odpowiednich zabiegom stabilizacyjnym (np.
homogenizacja i odpowietrzenie), z dodatkiem lub bez kwasu L-askorbinowego, utrwalony
przez

pasteryzację lub zamrożenie.

Kremogeny owocowe to półprodukt przeznaczonych do wytwarzania nektarów,
przecierowych produktów dla dzieci, napojów mleczno-owocowych, nadzień cukierniczych i
innych artykułów spożywczych.

Grupy zabiegów w procesie technologicznym produkcji kremogenów
-

obróbka wstępna surowców

-procesy termomechaniczne
-

kupażowanie i doprawianie

-procesy stabilizacyjne
-rozlew i utrwalanie