25.11.2013
_________________________________________

Schorzenia skóry występujące w 

ciąży

W czasie ciąży bardzo charakterystyczna jest 

hiperpigmentacja skóry ze względu na 
podwyższone poziomy niektórych hormonów

Często występuje ostuda, szczególnie u 

pacjentek  ciemną karnację, która nasila się 
podczas ekspozycji słonecznej. Ponadto proces 
hiperpigmentacji może dotyczyć zarówno 
występujących piegów, jak i znamion 
barwnikowych.

Istotne zmiany zachodzą również w 

metabolizmie włosów. Przedłużenie fazy 
anagenowej cyklu wzrostu włosa może 
spowodować hipertrichozę. Po porodzie 
następuje łysienie typu telogenowego.

Paznokcie mogą stać się matowe, z 

charakterystycznym prążkowaniem, czasem 
może rozwinąć się grzybica w dystalnej części

Gruczoły potowe ekrynowe są powiększone i 

często dochodzi do nadmiernego pocenia, zaś 
wydzielanie gruczołów apokrynowych jest 
zmniejszone.

Ciąża sprzyja powstawaniu zmian o podłożu 

naczyniowym. Częsty jest rumień dłoni oraz 
pajączki naczyniowe, które po zakończeniu 
ciąży wykazują tendencję do zmniejszenia 
rozmiarów i zanikania.

Zapalenie dziąseł.
Powstawanie żylaków, zwłaszcza kończyn 

dolnych i krocza (uciśnięcie naczyń żylnych).

Najbardziej dokuczliwą zmianą skórną są 

rozstępy, które rozwijają się u (???) 90% kobiet.

Dermatozy swoiste dla ciąży
Do tych chorób należą:
- atopowe zapalenie skóry ciężarnych - 

świerzbiączka ciężarnych, swędzące ciążowe 
zapalenie mieszków włosowych

- polimorfincze wykwity ciążowe
- pemfigoid ciężarnych
- ciązowa cholestaza wewnątrzwątrobowa
- różne nieswoiste dermatozy

Pemfigoid cieżarnych
Jest to najbardziej specyficzna dermatoza 

występująca w okresie ciąży.

Mimo że wcześniejszą nazwą była opryszczka 

ciężarnych, to nie ma związku z zakażeniem 
wirusami opryszczki.

Świąd i pokrzywkowate zmiany rumieniowe.

Polimorficzne wykwity ciążowe
Obraz kliniczny
Swędzące grudki i ogniska rumieniowo-

obrzękowe, mają barwę czerwoną i lokalizują 
się początkowo głównie w obrębie rozstępów. 
Zmiany te pojawiają się w ostatnim trymestrze 
ciąży.

Osutka szerzy się następnie na pośladki, uda, 

boczne powierzchnie tułowia i ramion. Twarz 
jest wolna od wykwitów.

Świąd jest jedyną dolegliwością i nie występują 

żadne zaburzenia czynności narządów 
wewnętrznych.

Przebieg i rokowanie
4 tygodnie po porodzie ustępuje.
Leczenie
Miejscowo: GKS - hydrokortyzon
Ogólnie: leki przeciwhistaminowe

Ciążowa cholestaza wewnątrzwątrobowa
Epidemiologia
Należy pamiętać, że najczęstszą przyczyną 

żółtaczki podczas ciąży jest wirusowe 
zapalenie wątroby, a nie ciążowa cholestaza, 
która powinna być rozpoznawana na 
podstawie wyników badań laboratoryjnych, a 
nie zabarwienia skóry (żółtaczka w/w 
jednostce występuje rzadko).

Obraz kliniczny
Nie występują żadne pierwotne wykwity 

skórne, zaś wtórnie pojawiają się przeczosy i 
guzki, będące wynikiem ciągłego drapania. 
Najczęściej objawy dotyczą początkowo tylko 
dłoniowej powierzchni rąk i podeszw stóp ale 
później szybko szerzą się na pozostałe części 
ciała. Choroba utrzymuje się do końca ciąży, a 
objawy są szczególnie dokuczliwe w nocy.

Przebieg i rokowanie
Świąd ustępuje w ciągu kilku dni po porodzie, 

żółtaczka po kilku tygodniach.

______________________________________________________________________________________

1/6

Nawroty choroby zdarzają się niemal 

automatycznie w następnych ciążach lub po 
zastosowaniu doustnych środków 
antykoncepcyjnych.

Stan kobiety po porodzie jest dobry.
Ryzyko dla płodu jest znaczące i obejmuje 

zwiększoną częstość porodów 
przedwczesnych, stan zagrożenia płodu i 
śmierć płodu.

Leczenie
Kwas urodezoksycholowy jest jedynym lekiem, 

który pomaga zmnijeszć świąd u ciężarnej 
pacjentki oraz czynniki ryzyka dla płodu. Jest 
to naturalny, nietoksyczny kwas żółciowy.

Należy jak najszybciej rozpocząć leczenie i 

przyjmować lek do czasu porodu. Do działań 
niepożądanych należy łagodna biegunka.

Atopowe wykwity ciążowe
Epidemiologia
Świerzbiączka ciężarnych jest najczęściej 

występująca dermatozą przebiegającą ze 
świądem skóry.

Zazwyczaj pojawia się wcześniej niż inne 

schorzenia ciężarnych - w 1. trymestrze ciąży.

20% ciężarnych ma atopowe zapalenie skóry, 

które pogarsza się w okresie ciąży i prowadzi 
do erytrodermii.

Nawroty w kolejnych ciążach.
Choroba charakteryzuje się szybką 

odpowiedzią na leczenie. Nie ma zagrożenia 
dla płodu.

Leczenie
Emolienty zawierające mocznik.
Miejscowo: maść hydrokortyzonowa (GKS), 

środki przeciwhistaminowe.

Ogólnie: nawet krótki okres ogólnej 

steroidoterapii.

Pomocna jest fototerapia UVB.
Antybiotyki: penicylina, cefalosporyny, 

makrolidy (bezpieczne w okresie ciąży).

Algorytm postępowania diagnostycznego i 

terapeutycznego u kobiet w ciązy ze świądem

Leczenie miejscowe
Aby zapewnić ochronę skóry, należy unikać jej 

wysuszenia.

Ciężarne nie powinny stosować mydeł, tylko 

dokładnie natłuszczać skórę.

Zarówno mocznik (do 10%), jak i polidokanol 

są bezpiecznym dodatkiem, mającym 
korzystny wpływ na skórę.

Miejscowo stosowane GKS są zasadniczo 

bezpieczne.

W leczeniu miejscowym dobry profil ryzyka w 

stosunku do bezpieczeństwa mają 
hydrokortyzon i preparaty nowej generacji.

Leczenie ogólne
Lekiem z wyboru jest prednizolon, który jest w 

znacznym stopniu inaktywowany w łożysku.

Duże dawki nie powinny być stosowane dłużej 

niż 10 dni.

Bezpieczne dawki 10-15mg/dobę - moga być 

podawane dlużej.

Należy monitorować wzrost płodu i ryzyko 

wystąpienia niewydolności nadnerczy u 
noworodka.

Ryzyko rozszczepu podniebienia lub wargi.

Leki antyhistaminowe
Mogą być bezpiecznie stosowane przez kobiety 

ciężarne.

W I trymestrze ciąży preferowanymi lekami sa 

preparaty starszej generacji.

W II i III trymestrze stosuje się loratadynę i 

cetyryzynę.

Inne schorzenia dermatologiczne 

występujące w ciązy

Łuszczyca
Stan chorych zwykle poprawia się w ciązy, zaś 

pogarsza po porodzie.

Stosuje się naświetlanie UVB.
Można rozważyć miejscowe stosowanie GKS i 

kalcipotriolu.

W ostrych przypadkach można rozważyć 

przyjmowanie cyklosporyny.

Liszajec opryszczkowaty jest ostrą postacią 

łuszczycy krostkowej, który pojawia się w 
czasie ciąży (wapnia) - nieraz wskazanie do 
usunięcia ciąży.

Choroby autoimmunologiczne

______________________________________________________________________________________

2/6

Choroby takie jak SLE zwykle ulegają 

pogorszeniu w ciąży, a po porodzie następuje 
poprawa.

U noworodka może rozwinąć się noworodkowy 

toczeń rumieniowaty (przeciwciała SSA i SSB 
przez łozysko).

Zespół antyfosfolipidowy cechuje sinica 

siateczkowata wraz z nawracającym 
zapaleniem zakrzepowym żył oraz ryzykiem 
poronienia.

Stan pacjentek z twardziną układową jest 

dobry, natomiast dodatkowe zajęcie nerek 
może prowadzić do wystąpienia rzucawki.

Schorzenia skórne dotyczące twarzy
Może dojść do pogorszenia lub poprawy stanu 

skóry twarzy.

W większości przypadków trądzik poprawia 

się, niekeiedy zaś dramatycznie się pogarsza i 
nazywany jest wówczas trądzikiem ciężarnych.

Wszystkie pochodne witaminy A sa 

przeciwwskazane zarówno w leczenieu 
miejscowym, jak i ogólnym.

Bezpieczny w leczeniu miejscowym jest tlenek 

benzoilu, kwas azelainowy oraz erytromycyna.

Antybiotyki z wyboru - erytromycyna oraz 

makrolidy nowej generacji.

Zapalenie okołustne może być bolesne, u 

niektórych cieżarnych rozwija się ostry trądzik 
różowaty, a nawet jego postać piorunująca, co 
wymaga ogólnej antybiotyko- i steroidoterapii.

Rumień guzowaty
Nie wymaga leczenia poza środkami 

przeciwbólowymi.

Nowotwory wywodzące się z melanocytów
Bezpieczne jest prowadzenie diagnostyki USG i 

MR.

Wg niektórych źródeł nawet TK i 

limfoscyntygrafia w celu uwidocznienia węzła 
wartowniczego nie zwiększa ryzyka 
wewnątrzmacicznej śmierci płodu lub 
wystąpienia malformacji.

Zakażenia wirusowe
Pojawianie się ich we wczesnym okresie 

prowadzi do wiremii i niesie ryzyko 
wystąpienia poronienia i patologii płodu.

Przykładami takich infekcji są:
- wirus opryszczki - lekiem z wyboru jest 

acyklowir.

- wirus ospy wietrznej
- wirus półpaśca - nie jest związany z wiremią i 

przez to nie stanowi ryzyka dla płodu. 
Miejscowo środki odkażające i wysuszające, 
ogólnie przeciwbólowe.

- HPV - kłykciny kończyste mogą powiększać 

sie w okresie ciązy, szczególnie między 12 a 
24 tygodniem, mają tendencję do 
krwawienia. Lasero- i krioterapia.

- kiła - lekiem pierwszego rzutu jest debecylina.
- borelioza - lekiem pierwszego rzutu jest 

amoksycylina w postaci doustnej (w 
przypadku alergii azytromycyna).

Semiotyka dermatologiczna 

wybranych narządów ruchu

Psoriasis arthropatica
Przewlekłe zapalenie stawów u 5-12% chorych 

na łuszczycę.

Występuje 2-3x częściej u K niż u M, 

rozpoczyna się między 20-30rż.

Ma powolny przebieg i okresy nawrotów.
Objawy skórne często występują wcześniej niż 

objawy stawowe (o kilka lat).

Postacie kliniczne łuszczycowego zapalenia 

stawów (!):

- zapalenie stawów międzypaliczkowych 

dalszych

- symetryczne zapalenie wielostawowe 

przypominające RZS bez czynnika 
reumatoidalnego

- asymetryczne zapalenie skąpostawowe, 

najczęściej kolanowych lub innych dużych 
stawów

- zapalenie stawów kręgosłupa
- okaleczjące zapalenie stawów 5%
- klinicznie bezobjawowa postać ŁZS (zmiany 

tylko w RTG)

- “utajona” uogólniona osteopatia

Grudki łuszczycowe występują na całej skórze 

w postaci rozlanej, częściej występuje 

______________________________________________________________________________________

3/6

łuszczyca krostkowa, a może być tylko 
łuszczyca zwykła.

Zmiany łuszczycowe pojawiają się 

równocześnie z pogorszeniem się dolegliwości 
stawowych.

Wynik typowego badania serologicznego 

obejmującego oznaczenie zarówno czynnika 
reumatoidalnego, jak i przeciwciał 
przeciwjądrowych, jest ujemny.

W RTG rąk - na ogół stwierdza się zwężenie 

szpar stawowych z nadżerkami na obrzeżach i 
okołostawowym rozrzedzeniem; później 
pojawiają się zesztywnienie i osteoliza.

Scyntygrafia koścca jest czułą metodą 

identyfikacji miejsc objętych zmianami.

RZS
Jest przewlekłą, postępującą chorobą zapalną, 

która dotyczy głównie stawów, prowadząc do 
ich uszkodzenia.

Jest to wielonarządowa autoimmunologiczna 

choroba tkanki łącznej.

Zmiany skórne w RZS nie są patognomoniczne 

dla czegośtam blablabla

Guzki reumatoidalne
- nie są diagnostyczne wyłącznie dla tej 

choroby

- zlokalizowane sa najczęściej w miejscu ucisku
- spotyka się je u chorych ze średnimi lub 

wysokimi mianami RF

- są to zmiany podskórne, twarde, kopulaste, 

niebolesne, wielkości kilku mm do 5cm

- duże zmiany mogą ulegać rozpadowi z 

wytworzeniem owrzodzenia

- są koloru skóry niezmienionej, ruchome w 

stosunku do podłoża

(!!!!) Zmiany skórne w RZS wywołane 

zapaleniem naczyń można podzielić ze względu 
na stopień ciężkości na 3 grupy:

Jest to uwarunkowane wielkością naczyń 

wciągniętych w proces chorobowy albo 
obecnością lub brakiem zmian systemowych.

Zmiany poważne - zgorzel palców, martwica, 

owrzodzenia skóry - zajęte duże lub średnie 
tętnice

Zmiany o średnim nasileniu - alergiczne 

zapalenie naczyń - zajęcie naczyń 
krwionośnych mniejszego kalibru

Zmiany łagodne - teleangiektazje wałów 

paznokci, guzki purpurowe opuszek palców, 
wybroczyny na palcach.

(!) Zespół Felty’ego
Cechuje się:
- granulocytopenią
- splenomegalią
- obecnością owrzodzeń podudzi opornych na 

leczenie (oraz w okolicy narzadów płciowych 
i odbytu)

- leukopenia
Na skórze całego ciała - głównie w okolicach 

wystawionych na działanie światła - obecne są 
zółtobrązowe przebarwienia - jednak na 
skórze stóp drobne odbarwienia.

Choroba reumatyczna
Objawy skórne występują w około 10% 

przypadków.

Do objawów swoistych zaliczamy erythema 

annulare (u dzieci powyżej 14rż) oraz guzki 
okołostawowe.

Zmiany występują na skórze całego ciała z 

wyjątkiem twarzy.

Są to plamy rumieniowe, czasami sine, okrągłe 

lub owalne, aktywne na obwodzie.

Mają one charakter nawrotowy.
Niektórzy uważają, że jest to wczesny objaw 

zapalenia wsierdzia.

Masywny wysiew guzków świadczy o ciężkim 

przebiegu choroby.

Guzki są bolesne, występują w grupach.
Może wystąpić osutka plamistogrudkowa na 

grzbietach rąk i stóp.

Do innych objawów można zaliczyć 

pokrzywkę, rumień guzowaty, wybroczyny, 
rumień wielopostaciowy wysiękowy.

Reasumując - skóra pacjentów reumatoidalnych 

jest zwykle (!):

- delikatna
- chłodna
- wykazuje objawy zanikowe (szczególnie dłoni 

i stóp)

______________________________________________________________________________________

4/6

- ścieńczała
- miękka
- wygładzona
- czasami przebarwiona
- bardzo często stwierdza się nadmierną 

potliwość, szczególnie rąk

Płytki paznokci są na ogół:
- ścieńczałe
- łamliwe
- przeważnie podłużnie prążkowane
- często wykazują zmiany w postaci białawych 

plam

- niekiedy ulegają zgrubieniu
- mogą się zakrzywiać haczykowato
- może współistnieć zespół żółtych paznokci

Polekowa utrata włosów

Łysienie polekowe pojawia się najczęściej po 

kilku miesiącach terapii i niekiedy trudno 
rozstrzygnąć 
cośtamblablalblalblablabliuasfiuahsdfiuhasdlf

Jest zazwyczaj rozlane, niebliznowaciejące 

odwracalne, a rzadko wyłysienie jest trwałe.

Mechanizm może być różny - zależny od 

rodzaju leku, dawki, i osobniczej wrażliwości 
chorego.

Leki mogą powodować:
- wypadanie włosów
- stymulować ich wzrost
- indukować zmiany dotyczące kształtu i barwy

Zwykle mamy do czynienia z łysieniem 

telogenowym, które ujawnia się w 3 miesiące 
od rozpoczęcia terapii.

Klasyczne łysienie anagenowe jest 

obserwowane rzadko.

Z punktu widzenia patomechanizmu jego 

powstawania.

Cytostatyki - łysienie zależne od wysokości 

dawki, schematu leczenia i rodzaju 
cytostatyku.

Taksoidy, antracykliny, leki alkilujące, 

antagoniści pirymidyn.

OMG co za pierdoły
Niektórym chorym po chemioterapii odrastają 

włosy innego koloru (objaw flagi) lub o innym 
utkaniu (włosy szopa).

Głównie występuje łysienie o mechanizmie 

mieszanym lub dystroficznym.

Nie ma korelacji między wiekiem i płcią, a 

podatnością na łysienie.

W literaturze spotyka się opisy przypadków 

trwałego wyłysienia w następstwie 
przyjmowania jakichśtam cytostatyków 
blablablaaaaa

Mogą też wypadać po radioterapii.

Objaw Pohla-Pinkusa.

Leki przeciwzakrzepowe
Powodują łysienie u 50% stosujących je 

pacjentów, które pojawia się między 1 a 12 
tygodniem po ostatniej dawce (mechanizm 
telogenowy).

Antykoagulanty
Są antagonistami witaminy K, przerzedzenie 

włosów pojawia się zwykle pomiędzy 3 a 20 
tygodniem od rozpoczęcia terapii.

Większość przypadków łysienia jest łagodna.

Retinoidy
Prowadzą do utraty włosów u 20-30% 

leczonych chorych (charakter rozlany i 
obejmuje całe owłosienie).

Witamina A w dawce 500k IU dziennie 

pwoduje łysienie po kilku miesiącach 
stosowania.

Reumatologia
Sole złota, metotreksat, sulfasalazyna, 

takrolimus.

Odpowiedzialne za rozwój łysienia i 1-10% 

pacjentów reumatologicznych.

Psychiatria i neurologia
Karbamazepina, karbimazol, kwas 

walproinowy, sole litu, leki dopaminergiczne.

______________________________________________________________________________________

5/6

Kardiologia <3
Leki hipolipemizujące (statyny i fibraty, 

wypadanie włosów ma charakter przejściowy), 
inhibitory konwertazy angiotensyny (bo spada 
poziom Zn), leki beta-adrenolityczne, Ca-
blokery

Leki przeciwgrzybicze
U 88% dochodzi do łysienia rozlanego.
Głównie azolowe leki przeciwgrzybicze. 

Powodują one przejściową utratę włosów, 
zazwyczaj przerzedzenie włosów głowy 
(łysienie rozlane). Niekiedy inne okolice - 
obraz łysienia złośliwego.

Hormony tarczycy
Propylotiouracyl, karbimazol, metamizol.

Leki antykoncepcyjne
Doustna terapia antykoncepcyjna.
W pierwszym przypadku zwiększona utrata 

włosów pojawia się ok. 3 miesiące od 
zakończenia terapii i klinicznie odpowiada 
łysieniu poporodowemu.

Związane jest ono z dłuższym pozostawieniem  

włosów w okresie anagenu w trakcie ciąży i 
następowm gwałtownym, związanym z burzą 
hormonalną w połogu, wejściem w okres 
telogenu.

W drugim przypadku łysienie związane jest z 

androgenicznym działaniem progestagenów, 
wchodzących w skład pigułki.

Pozostałe leki wpływające na gospodarkę 

hormonalną i odpowiedzialne za rozwój 
łysienia:

Androgeny, steroidy anaboliczne, 

antyestrogeny, inhibitory aromatazy, agoniści 
gonadoliberyny.

(!) Należy pamiętać o zmianach 

barwnikowych oraz o zmianach struktury 
łodygi włosów.

Wyprostowane łodygi:
- interferon
- lit
Skręcenie łodygi:
- chemioterapeutyki

- retinoidy
- kwas walproinowy

Chlorochina (!) odpowiada za powstanie 

odbrawienia włosów skroni oraz brwi w 3-4 
miesiącu od rozpoczęcia terapii.

Zjawisko to dotyczy jasnowłosych lub rudych 

chorych i związane jest z zaburzeniem syntezy 
feomelaniny.

(Leki przeciwmalaryczne).

W terapii łysienia polekowego zaleca się 

preparaty wielowitaminowe, biotynę, żelazo 
oraz mezoterapię (igłową).

Łysienia te są odwracalne w następstwie 

zakończenia lub zaniechania terapii 
podejrzanym lekiem.

Łupież rumieniowy i pstry - różnica - na 

egzamin.

(!)

______________________________________________________________________________________

6/6