Opracował dr C. Marasiński

Etyka

Dwie charakterystyczne postawy współczesnych ludzi wobec wartości

1. Przypisywanie sferze wartości jednoznacznie pozytywnej ontologii (uważanie wartości za byty) np. idealizm obiektywny Platona.

Postawa ta charakteryzuje zazwyczaj ludzi o usposobieniu religijnym. (Substancjalne bądź personalne ujmowanie wartości)

W tym przypadku koncepcja wartości wykracza poza powszechnie dostępne doświadczenie.

2. Redukowanie wartości, czyli ujmowanie ich, jako tego, co pożyteczne (utylitaryzm), skuteczne (pragmatyzm), przyjemne (sensualizm). Postawę tę charakteryzuje relatywizm i skłonność do subiektywistycznego traktowania wartości, którym odmawia się przeważnie substancjalnego istnienia. Wartości są zasadniczo cechami pewnych przedmiotów. Postawa taka rozpowszechniła się w II poł. XIX wieku (pozytywizm)

Z dzisiejszej perspektywy obie postaw opierają się na założeniach przyjętych „na wiarę”

Leszek Kołakowski:

[...] żadne doświadczenie nie może przekonać nas bez wątpliwości, że nie ma energii boskiej działającej w ewolucji, że nie ma intencji, która prowadzi świat w określonym kierunku.

[...] obowiązujący kodeks procedur naukowych, ustalony w ostatnich czterech stuleciach naszej cywilizacji, nie pozwala nam postrzegać śladów Boga w maszynerii materii.

Etyka współczesnego nauczyciela nie powinna służyć żadnemu światopoglądowi (por. Deklaracja Praw Człowieka, Dziecka, Ucznia, Karta Nauczyciela) Powinna być uniwersalna.

Aksjologia Moore'a

George Edward Moore (1873-1951) Uniwersytet w Cambridge

Stanowisko Moore'a stanowi przykład „nieagresywnej” analizy języka, przeprowadzanej ze znacznie wyższą kulturą filozoficzną niż neopozytywizm w radykalnej formie. Kilka cech postawy filozoficznej Moore,a:

Stał na stanowisku realizmu. Realizm przyznawał światu zewnętrznemu prawdziwość. Przeciwstawiał się idealizmowi. Należy dodać, że był to idealizm rozumiany radykalnie, subiektywistycznie „po angielsku” (Berkeley).

Unikał wyjaśniania i tłumaczenia tego, co jest zrozumiałe. Wyjaśniać, znaczy sprowadzać do czegoś, redukować. Nie ma sensu, aby słowo zrozumiałe (jak pojęcie dobry) tłumaczyć, innym pojęciem lub pojęciami. Poznanie jest faktem ostatecznym.

Dążyć do jedności i sytemu kosztem prawdy nie jest rzeczą dla filozofów właściwą, chociaż wielu tak czyni.

Moore zajmował się analizą potocznego języka i zdrowym rozsądkiem. Podkreślał fragmentaryczny i niesystemowy charakter własnych prac.

Deklaracja Praw Człowieka i Obywatela

Deklaracja Praw Człowieka i Obywatela została uchwalona 26 sierpnia 1789 r. przez Konstytuantę. Stworzona przez rewolucję francuską, wywodziła się z filozoficznych i politycznych nurtów oświecenia i masonerii (Rousseau, Wolter, Diderot, J. Locke).

Rozwiązania szczególne

W jej treści można było wyodrębnić dwie podstawowe grupy zagadnień:

• Zasady organizacji państwa:

• suwerenność narodu francuskiego

• trójpodział władzy (wzorowana na podziale Monteskiusza)

• Wolności i prawa obywatelskie (fundamentalne i nienaruszalne):

• wolność fizyczna i duchowa (wolność słowa i wyznania)

• prawo własności

• bezpieczeństwo

• opór przeciwko wszelkim formom ucisku

• równość wobec prawa i sądu

• nietykalność osobistą

• równy dostęp do urzędów i stanowisk

Stosunek przedstawicieli Oświecenia do religii i tradycji

Hermeneutyczne studium niemieckiego filozofa - Hansa-Georga Gadamera (1900-2002)- przywołuje ducha tej epoki docierając do osiemnastowiecznego sensu wzajemnych relacji takich kluczowych słów jak „tradycja”, „przesąd”, „autorytet” czy wreszcie „rozum”.

Jak wiadomo Oświecenie pragnęło być Epoką Rozumu:

Ogólna tendencja oświecenia polega na tym, by nie uznawać żadnego autorytetu i wszystko rozstrzygać przed trybunałem rozumu.

Zwalczano wszelkie przejawy irracjonalizmu, które utożsamiano z przesądami. Ponieważ wszelka tradycja, nawet ta szlachetna, z której kultura czerpie swe życiodajne soki, wykracza zdecydowanie poza płaski racjonalizm, doszło do szkodliwego przeciwstawienia tradycji rozumowi:

Nie tradycja, lecz rozum stanowi ostateczne źródło wszelkiego autorytetu. Zapis nie musi być prawdziwy. Możemy wiedzieć lepiej. Oto ogólna maksyma, z którą nowożytne oświecenie występuje wobec tradycji [...]

Filozofowie podróżnicy i nie-podróżnicy: Herodot a Arystoteles

Herodod: właściwym sposobem istnienia ludzkości jest wielość

Arystoteles: wszyscy ludzie powinni żyć tak samo, jak Grecy

„Uznając daremność niemożliwej rewolucji, Potocki wyraża złożoność rzeczywistości, naszą niezdolność do jej uchwycenia; podróżnik poświadcza nieskończoną różnorodność ludzkich istnień, akceptację innego, która jest podstawą tolerancji:

Natura wynalazła trzydzieści zewnętrznych form dla ras człowieka, całkowicie odmiennych, a my domagamy się, żeby miała tylko jedną wewnętrzną formę i żeby te same zasady rządzenia służyły wszystkim. (J. Potocki)

W chwili, kiedy Francja ogłasza prawa człowieka., co jest wielkim postępem, ale też i zalążkiem zachodniej świadomości, która uznaje swoją wyższość (usprawiedliwiając tym samym kolonizację), Potocki broni prawa do zachowania różnicy.”

Dlaczego PC mogły być odbierane jako zagrożenie tożsamości?

Aktualne akty praw uniwersalnych

Podkreślanie globalnego i powszechnego (uniwersalnego) sensu i zasięgu Deklaracji Praw Człowieka (1948).

Wartości chronione przez Powszechną Deklarację Praw Człowieka (1948).

godność

wolność

Podkreślanie globalnego i powszechnego (uniwersalnego) sensu i zasięgu KONWENCJI PRAW DZIECKA (1924, 1989).

Wartości chronione przez KONWENCJĘ O PRAWACH DZIECKA.

ochrona (dziecka)

rozwój

Obecne w PRAWACH UCZNIA nawiązania do Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka oraz KONWENCJI PRAW DZIECCKA.

Wartości chronione przez PRAWA UCZNIA.

rozwój

bezpieczeństwo

podmiotowe traktowanie (podmiot - subiectum, łac.)

Karta Nauczyciela (2011)

Art. 6.

Nauczyciel obowiązany jest:

1. rzetelnie realizować zadania związane z powierzonym mu stanowiskiem oraz podstawowymi funkcjami szkoły: dydaktyczną, wychowawczą i opiekuńczą, w tym zadania związane z zapewnieniem bezpieczeństwa uczniom w czasie zajęć organizowanych przez szkołę;

2. wspierać każdego ucznia w jego rozwoju;

3. dążyć do pełni własnego rozwoju osobowego;

4. kształcić i wychowywać młodzież w umiłowaniu Ojczyzny, w poszanowaniu Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, w atmosferze wolności sumienia i szacunku dla każdego człowieka;

5. dbać o kształtowanie u uczniów postaw moralnych i obywatelskich zgodnie z ideą demokracji, pokoju i przyjaźni między ludźmi różnych narodów, ras i światopoglądów.

Podstawa programowa z komentarzami (2008-2009)

W procesie kształcenia ogólnego szkoła podstawowa kształtuje u uczniów postawy

sprzyjające ich dalsze mu rozwojowi indywidualnemu i społecznemu,

takie jak: uczciwość, wiarygodność, odpowiedzialność, wytrwałość, poczucie

własnej wartości, szacunek dla innych ludzi, ciekawość poznawcza, kreatywność,

przedsiębiorczość, kultura osobista, gotowość do uczestnictwa w kulturze,

podejmowania inicjatyw oraz do pracy zespołowej. W rozwoju społecznym

bardzo ważne jest kształtowanie postawy obywatelskiej, po stawy poszanowania

tradycji i kultury własnego narodu, a tak że postawy poszanowania

dla innych kultur i tradycji. Szkoła podejmuje odpowiednie kroki w celu zapobiegania

wszelkiej dyskryminacji.

W procesie kształcenia ogólnego szkoła na III i IV etapie edukacyjnym kształtuje

u uczniów postawy sprzyjające ich dalszemu rozwojowi indywidualnemu

i społecznemu, takie jak: uczciwość, wiary godność, odpowiedzialność,

wytrwałość, poczucie własnej wartości, szacunek dla innych ludzi, ciekawość

poznawcza, kreatywność, przedsiębiorczość, kultura osobista, gotowość do

uczestnictwa w kulturze, podejmowania inicjatyw oraz do pracy zespołowej.

W rozwoju społecznym bardzo ważne jest kształtowanie postawy obywatelskiej,

po stawy poszanowania tradycji i kultury własnego narodu, a tak że

postawy poszanowania dla innych kultur i tradycji. Szkoła podejmuje odpowiednie

kroki w celu zapobiegania wszelkiej dyskryminacji.

Idea społeczeństwa liberalnego, konstytucyjnego, obywatelskiego

Jedno prawo - wielość postaw i przekonań moralnych

Relacja prawa i etyki:

Prawo chroni wartości.

Etyka realizuje (urzeczywistnia) i przekazuje wartości; kształtuje postawy.

H-G. Gadamer, Prawda i metoda. Zarys hermeneutyki filozoficznej, przeł. i wstęp B. Baran, Warszawa 2007, s. 376.

Op. cit., s. 376.

Cytuję za: F. Rosset, D. Triaire, Jan Potocki., Biografia, s. 171

10

---