Program nauczania

Wykład 1. Psychologia społeczna- zagadnienia ogólne

Czym zajmuje się psychologia? Główne problemy w psychologii społecznej. Omówienie wybranych teorii z zakresu psychologii społecznej. Zagadnienia szczegółowe:

• historia badań psychologicznych,

• zagadnienia i zadania współczesnej psychologii społecznej,

• założenia nauki,

Wykład 2. Metody badań w psychologii

Typy badań: badania opisowe i eksperymentalne, badania podłużne i poprzeczne. Zagadnienia szczegółowe:

• Obserwacja (pojęcie, rodzaje, zastosowanie).

• Eksperyment

• Studium przypadku

Wykład 3. Właściwości społecznego rozwoju i funkcjonowania:

Wpływ dyspozycji wrodzonych i uwarunkowań wychowawczych na rozwój społeczny człowieka. Prawidłowości rozwojowe w ciągu życia. Zagadnienia szczegółowe:

• Natura i wychowanie jako zagadnienia rozwojowe.

• Okresy i fazy prawidłowego rozwoju społecznego człowieka.

• Zagrożenia rozwoju (czynniki patogenne)

Wykład 4. Procesy poznawcze

Podstawy kształtowania sprawności poznawczych. Teorie rozwoju poznawczego. Odbiór wrażeń i percepcja jako warunki poznawania świata. Mechanizm koncentrowania uwagi. Kształtowanie się właściwości myślenia. Zagadnienia szczegółowe:

• O poznawaniu świata przez człowieka.

• Procesy poznawcze w ujęciu teoretycznym. Mechanizmy przetwarzania informacji.

• Definicja procesów poznawczych.

• Czynniki warunkujące sprawność poznawczą.

• Złudzenia percepcyjne.

Wykład 5. Społeczne mechanizmy przetwarzania informacji

Mechanizmy skryptów oceny społecznej. Atrakcyjność- cecha czy ocena? Błędy w percepcji

społecznej.

Zagadnienia szczegółowe:

• Mechanizmy wpływu społecznego

a) społeczny dowód słuszności,

b) zasada kontrastu,

c) lubienie i sympatia,

d) autorytet,

e) reguła wzajemności,

• Skrypty społeczne.

• Mechanizmy percepcji społecznej (atrakcyjność interpersonalna).

• Błędy w ocenach społecznych

a) błąd etykietowania,

b) efekt halo,

c) błąd Pigmałiona (samospełniające się proroctwo),

d) pierwsze wrażenie,

e) ukryte teorie osobowości,

• Mechanizmy zachowań moralnych.

Wykład 6. Komunikacja społeczna

Podstawowy towar XXI w.- słowo i informacja. Komunikacja społeczna- komunikacja interpersonalna. Bariery w skutecznym porozumiewaniu się. Zagadnienia szczegółowe:

• Komunikacja jedno- i dwukierunkowa, czyli komunikowanie i komunikowanie się.

• Gra nadawcy z odbiorcą w racje i emocje.

• Błędy w komunikowaniu się.

• Jak działają słowa, jakie słowa działają.

• Komunikacja perswazyjna: reklama, debata polityczna.

• Psychologia zachowań konsumenckich.

Wykład 7. Emocje

Człowiek- istota emocjonalno- poznawcza. Krytyczne okresy rozwoju emocjonalnego. Emocjonalne dziecko- emocjonalny dorosły. Stres i wypalenie zawodowe- problem współczesności. Zagadnienia szczegółowe:

• Cechy procesów emocjonalnych.

• Wpływ emocji na procesy poznawcze i sprawność działania.

• Pojęcie rozwoju emocjonalnego.

• Emocje a uczucia.

• Stres i jego natura.

• Teorie stresu.

• Indywidualne różnice w reagowaniu na stres a. typ osobowości, b. złożoność pracy, c. samoocena, d. organizacja i realizacja kontraktu psychologicznego,

• Wypalenie zawodowe.

• Pracoholizm.

Wykład 8. Procesy motywacyjne Motywacja i motywowanie. Potrzeby jako źródło motywacji.

Zagadnienia szczegółowe:

• Składniki motywacji.

• Prawa Yerkesa- Dodsona.

Wykład 9. Osobowość

Zagadki osobowości: genetyka czy wychowanie? Błędy wychowawcze i ich konsekwencje dla rozwoju osobowości. Osobowość charyzmatyczna. Zagadnienia szczegółowe:

• Wybrane teorie osobowości.

• Etapy rozwoju osobowości.

• Okresy krytyczne dla kształtowania struktur osobowościowych.

• Kształtowanie się własnej podmiotowości.

• Typ osobowości a warunki powodzenia społecznego

Wykład 10. Rozwój moralny

Rozumowanie a postępowanie moralne, związek rozwoju moralnego z poziomem rozwoju umysłowego. Kształtowanie motywacji do zachowań moralnych- rola autorytetów i grup społecznych. Zagadnienia szczegółowe:

• Specyfika rozwoju moralnego w ujęciu Piageta.

• Realizm i relatywizm moralny jako etapy rozwoju świadomości moralnej.

• Poziomy rozwoju moralnego według Kohlberga.

Psychologia społeczna

made by: Mathev, Jozef_K, kozax

numeracja wykładów zgodna z programem nauczania - kolejność zgodna z kolejnością na wykładach

Wykład 1. Współczesna psychologia naukowa

Dziedziny psychologii

• psychologia poznawcza - badanie przetwarzania informacji przez człowieka (wybiórczość uwagi, pamięć, procesy spostrzegania, myślenie)

Dwie formy skupienia uwagi:

- uwaga mimowolna - bodźce przykuwają naszą uwagę

- uwaga dowolna - niezależna od atrakcyjności bodźca, czy chcemy czy nie, w danej chwili musimy zwrócić uwagę

• psychologia rozwojowa - badanie prawidłowości rozwojowych w ciągu życia (rozwój fizyczny, poznawczy, intelektualny, społeczny, moralny, emocjonalny)

- myślenie dzieci - konkretno-wyobrażeniowe, taka informacja, jaka dociera, tak jest odbierana)

• psychologia porównawcza - badanie podobieństw i różnic psychicznych między człowiekiem a zwierzęciem

• psychometria - zastosowanie metod i technik pozwalających mierzyć zjawiska psychiczne (inteligencja, progi wrażliwości i czas reakcji)

• psychologia pracy

- rozwój zapotrzebowania na rynku

- logika rozwoju psychologii jako nauki

Zadania:

- diagnoza przydatności do pracy

- określenie uzdolnień zawodowych

- motywowanie

- dynamika procesów grupowych

• psychologia społeczna - badanie procesów psychicznych i zachowań ludzi w różnych sytuacjach i interakcjach społecznych (np.: postaw, spostrzegania ludzi, atrakcyjności interpersonalnej)

Psychologia Społeczna - obszar badań

- jednostka indywidualna

- grupa społeczna

- zbiorowości społeczne

- społeczne zależności w organizacjach

- społeczeństwo

Psychologia Społeczna bada wszelkie aspekty ludzkiego zachowania w społeczeństwie, ponieważ człowiek nie istnieje poza społecznym odniesieniem

Psychologia psychologia

ogólna społeczna socjologia

Socjologia zajmuje się sytuacjami społecznymi (zachodzącymi w zbiorowościach a wynikającymi z wzajemnych interakcji miedzy ludźmi)

Wykład 2. Metody badań psychologii (21.02.07)

Metody - najogólniejsze sposoby postępowania w badaniu określonych zjawisk.

Techniki - szczegółowe, specyficzne sposoby za pomocą których można badać określone zjawiska.

Podział metod badania

Metody:

• specyficzne (testy psychologiczne)

• niespecyficzne (obserwacja, eksperyment, studium przypadku, wywiad, sondaż)

1. OBSERWACJA:

	Wskaźniki konstytucjonalne
Obiekt obserwacji	Wskaźniki behawioralne	Obserwator psycholog
	Wskaźniki fizjologiczne

Wskaźniki konstytucjonalne - wygląd danej osoby

Wskaźniki behawioralne - zachowania, przejawy agresji, postawa unikania lub dążenia

Wskaźniki fizjologiczne - zapach, rumieńce, drżenie rąk, bladość powłok skórnych

Cechy prawidłowej obserwacji: - celowość - systematyczność i planowość - selektywność - obiektywność

Zalety: - podstawowy, a często jedyny sposób poznawania ludzi - stwarza punkt wyjścia dla innych metod - jest źródłem informacji dodatkowych

Wady: - nastawienie obserwatora - subiektywizm - ograniczanie możliwości kontrolowania zmiennych

Podstawa wnioskowania społecznego

1. Heurystyka stosowana - pozwala tworzyć wrażenia i oceniać ludzi na podstawie:

- płeć

- wiek

- rasa

- atrakcyjność fizyczna

- pozycja społeczna

2. Heurystyka postaw - postawy wobec kogoś wpływają na to, jakie informacje o tej osobie uznajemy za prawdziwe

2. EKSPERYMENT

Operowanie zmiennymi, umożliwiające określenie, jak one wzajemnie na siebie oddziaływają i od niego zależy końcowy efekt doświadczenia,

Rodzaje eksperymentów: - laboratoryjny - terenowy - naturalny

ZALETY - replikowalność (eksperyment powielany powinien dawać tkai sam wynik) - obiektywizm - kontrola

WADY - błąd próby - dehumanizacja - nastawienie uczestników - nastawienie eksperymentatora

3. STUDIUM PRZYPADKU

- badanie ma możliwość szczególnego, tworzącego dłuższy czas gromadzenia danych za pomocą różnorodnych technik

- obejmowanie swoim zainteresowaniem całości ( jednostki, zbiorowości)

- uzyskane wyniki są przenoszone na inne całości (społeczność, zbiorowość)

4. TESTY

1. Testy psychologiczne

- testy dokonań ( co jednostka może zrobić teraz)

- testy zdolności ( ukryte możliwości mogące mieć wpływ na przyszłe zadania)

* zdolności poznawcze

* zdolności mechaniczne

* zainteresowania

* specyficzne testy zawodowe

2. Testy projekcyjne

- projekcja

* przypisywanie innej osobie lub obiektowi innych cech, których się u siebie nie akceptuje

* uzewnętrznianie indywidualnych właściwości, osobowości człowieka poprzez jego zachowania

- klasy zachowań w testach projekcyjnych

* subiektywne spostrzeganie

* interpretacja znaczeń

* rzutowanie

3. Kwestionariusze osobowości

Metodą badania osobowości wykorzystującą samoopis w postaci odpowiedzi osoby badanej na zbiór standardowych pytań, stwierdzeń lub jednoznacznych określeń.

Kwestionariusz dostarcza wyników ilościowych, charakteryzujących się pożądanymi właściwościami psychometrycznymi.

Czynniki powodujące błędy w ocenianiu ludzi:

- brak informacji lub przeciążenie

- presja czasu

- Uważanie sytuacji za niezbyt ważną

Na selekcję informacji o drugim człowieku wpływają

- dominujące potrzeby

- trwałe cechy osobowości

- doraźne stany emocjonalne, nastroje

- stosunek do osoby spostrzeganej

- dotychczasowe doświadczenia

PROCESY POZNAWCZE - HOBBES

Polegają na obserwacjach, poprzez zmysły, dzięki którym interpretujemy informacje.

Poznanie - wszystkie procesy umysłowe wyższego rzędu, dzięki którym ludzie dążą do zrozumienia świata, przystosowania się do niego

Na aktywność poznawczą składa się:

- sprawność percepcyjna

- myślenie, rozwiązywanie problemów, rozumowanie

- uczenie się

Sprawność percepcyjna:

- odbieranie wrażeń - wykonywanie i różnicowanie informacji neurotycznych ( np.: zdolność słyszenia danego tonu, rozróżnianie jego wysokości). Odbieramy wrażenia za pomocą zmysłów. Interoreceptory dostarczają nam informacji co się dzieje w naszym organizmie. Osoby autystyczne nie dokonują selekcji informacji.

- spostrzeganie - spostrzeganie ma charakter selektywny

- uwaga

Podział ze względu na rodzaj receptorów
RECEPTORY
Interreceptory	Eksteroreceptory Telereceptory -wzrok -słuch -węch Kontaktoreceptory - dotyk - smak

Spostrzeganie - oznacza interpretowanie wrażeń i obejmuje:

- rozpoznawanie (już kiedyś słyszałem)

- identyfikacja informacji sensorycznej (ten dźwięk został wydany przez gitarę)

Uwaga odnosi się do selektywności percepcji

Uwaga mimowolna - niezależna od woli, związana z atrakcyjnością, siłą i nowością bodźca

Uwaga dowolna - wtedy kiedy myślimy

Wykład 3. TEORIE PROCESÓW POZNAWCZYCH

1) Teoria uczenia się - podkreśla rolę doświadczenia w rozwoju percepcyjnym. Człowiek buduje wrażenia percepcyjne przez skojarzenia (pozwala wyjaśnić takie zjawiska jak trudności w rozróżnianiu twarzy ludzi należących do słabo znanej nam rasy). Między drugim a trzecim miesiącem życia dzieci rozpoznają twarze. Dziecko uczy się integrowania bodźców, które stale występują w tym samym schemacie. Nie nauczyliśmy się dokładnie precyzować różnic innych ras. Zdolność do postrzegania jest wynikiem doświadczenia. W ciągu życia uczymy się rozpoznawania.

2) Teoria etologiczna - podkreśla naturalne wyposażenie, które zostało wypracowane przez zwierzęta i u ludzi w toku ewolucji w celu gromadzenia informacji z otaczającego świata. Mamy wrodzoną zdolność postrzegania.

3) Teoria poznawcza - podkreśla rolę wiedzy w interpretowaniu świata przez ludzi.

Wg Brunnera procesy poznawcze wyprzedzają percepcję, czyli człowiek nie może spostrzec jakiegoś obiektu dopóki nie jest w stanie go scharakteryzować.

Wg Piageta sposób spostrzegania świata zależy od poziomu rozwoju poznawczego człowieka:

- studium sensoryczne (0 - 2 rok życia)

- stadium przedoperacyjne (2 - 6 rok życia)

- stadium operacyjne:

* stadium operacji konkretnych (6- 11 rok życia)

* stadium operacji formalnych (powyżej 11 roku życia)

W stadium sensoryczno motorycznym dziecko zbiera informacje za pomocą zmysłu dotyku. W następnym stadium kieruje się danymi, które widzi, brak związku w tym co widzi.

(Doświadczenie z plakatem, podzielonym na cztery części, które robiliśmy na zajęciach.)

Percepcja - proces odbioru i analizy informacji zmysłowej oraz jej interpretorów w świetle posiadanej wiedzy.

Percepcja ma charakter aktywny, twórczy, nie jest jedynie suma wrażeń doznawanych przez zmysły a obraz świata powstający w wyniku percepcji nie jest dokładnym odbiciem świata zewnętrznego lecz jego interpretacją w oparciu o indywidualną wiedzę każdego człowieka.

Organizacja spostrzegania

- spostrzeganie tak na poziomie sensomotorycznym jak i semantycznym operacyjnym jest czynnością zorganizowaną

- organizacja ta ma charakter zautomatyzowany i zależy od czynników wrodzonych takich jak struktura narządów zmysłowych i ośrodków mózgu

- przykładem pierwotnej i wrodzonej organizacji jest zdolność różnicowania figury i tła

Stałość spostrzeżeń

- stałość barwy

- stałość wielkości

- stałość kształtu

Mimo zmiany w pewnych granicach warunków spostrzegania spostrzegamy jako stałe, pewne cechy przedmiotów

Złudzenia - w specjalnych warunkach, przy szczególnych układach bodźców powstają zniekształcenia i zmienne obrazy obiektów. Złudzenie wynika z kontrastowego zestawienia składników obrazu spostrzeżeniowego, co doprowadza do fałszywej oceny figury i tła.

Uwaga - stan aktywności organów zmysłowych i związanych z nim ośrodków korowych polegających na zmianach w aparaturze akomodacyjnej, mięśniowej i naczyniowej, umożliwiający dokładny odbiór bodźców.

Stan ukierunkowanego napięcia - uwaga mimowolna i uwaga dowolna.

Wykład 5. Społeczne mechanizmy przetwarzania informacji

PERCEPCJA SPOŁECZNA - jest definiowana jako różnorodne procesy poznawania i rozumienia rzeczywistości społecznej a szczególnie zdobywania orientacji we właściwościach innych ludzi. Jeśli mechanizm działa analogicznie przy odbieraniu innych bodźców -> skupiamy się tylko na pewnych aspektach, inne pomijamy.

TEORIA WNIOSKOWANIA PRZEZ ANALOGIĘ - J.S. Mill

Cudze fakty psychiczne poznajemy przez następujące wnioskowanie: znany z doświadczenia, że gdy zachowujemy się lub wyglądamy w określony sposób to posiadamy określone stany lub przeżycia psychiczne. Jeśli zatem inni ludzie ujawniają podobne cechy zachowywania się i ekspresji to wnioskujemy, że posiadają takie same przeżycia

TEORIA NAŚLADOWANIA

Wyjaśnia doświadczenie cudzego przeżycia mimowolnym naśladowaniem (często jedynie na poziomie myślowym, a nie rzeczywistym) cudzego wyrażania przeżyć, z naśladowaną ekspresją łączą się nam przynależne do nich przeżycia, które wiążemy z cudzym wyrazem twarzy, gestem.

TEORIA WCZUCIA

Własne stany psychiczne projektujemy („wkładamy”) w cudze ciała. Spostrzeganie społeczne nie jest bezstronnym i obiektywnym wychwytywaniem właściwości drugiego człowieka. Zawsze ma miejsce selekcja docierających informacji ze względu na ich znaczenie dla podmiotu.

Na selekcję informacji o drugim człowieku wpływają:

- trwałe cechy osobowości,

- dominujące potrzeby

- doraźne stany emocjonalne, nastroje

- stosunek do osoby spostrzeganej

- pełniona rola

- dotychczasowe doświadczenia.

To, na co człowiek zwraca uwagę w procesie spostrzegania zależy od jego struktur poznawczych, od systemu wymiarów i kategorii, za pomocą których spostrzega innych i przypisuje im określone cechy

Czynniki powodujące błędy w ocenianiu:

- brak informacji lub przeciążenie nimi

- presja czasu

- uznanie sytuacji za niezbyt ważną.

Przykłady błędów percepcji społecznej:

1. Błąd etykietowania - szufladkowanie interpretacji pojedynczych zachowań jako świadczących o posiadaniu przez osobę ocenianą względnie trwałych cech

2. Błąd atrybucji przyczynowych - polega na fałszywej interpretacji zachowań, opartej na analizie skutków przy braku informacji o przyczynach, intencjach.

3. Błąd Pigmaliona (samospełniające się proroctwo) - początkowo przyjmujemy fałszywe założenie, definicja sytuacji prowokująca wystąpienie zachowań, które sprawiają, że fałszywa wyjściowa definicja stanie się w końcu prawdziwa.

4. Pierwsze wrażenie - opinie na temat innych ludzi kształtowane są najczęściej w ciągu pierwszych kilku sekund kontaktu z nimi. Zakodowana wówczas informacja działa na tzw. „czysty umysł” i jest najsilniej utrwaloną informacją wpływającą na przyszłą ocenę działań i zachowań tej osoby

5. Transfer stereotypu estetycznego - osoby przystojne, eleganckie są oceniane wyżej niż osoby których wygląd zewnętrzny nie jest oceniany jako atrakcyjny.

6. Konformizm oceniającego (błąd tendencji centralnej) - skłonność do rezygnacji z posługiwania się ocenami skrajnymi na rzecz wyboru ocen przeciętnych. Przyczyny:

- brak autentycznego zainteresowania

- niedostateczna znajomość ocenianych lub ocenianego zagadnienia

- obrona przed narażaniem się osobie nisko ocenionej

- niechęć do uzasadnienia ocen skrajnych

7. Błąd liberalizmu (lub nadmiernej surowości) - skłonność do posługiwania się ocenami skrajnymi (nadmiernie) pozytywnymi lub negatywnymi

8. Dogmatyzm - sztywność przekonań (np. że kobiety/mężczyźni nie powinni podejmować pewnych działań życiowych, zawodowych)

9. Zjawisko promieniowania - kreowanie się w ocenianiu wrażeniem ogólnym i naginanie do niego ocen cząstkowych

10. Efekt Halo

- anielski (aureoli) - ocena pozytywna

- szatański (Horn - róg) - ocena negatywna

Ocena jednej cechy zostaje uogólniona i przeniesiona na inne cechy ocenianego

11. Efekt kontaktu - wspólne spędzanie czasu wpływa na efekt oceny (im bliżej oceniający czuje się powiązany z ocenianym, tym wyżej go ocenia)

12. Błąd projekcji - podświadome przenoszenie własnych cech na osoby oceniane

13. Branie pod uwagę ostatnich działań - ostatnie wydarzenia wywierają takie wrażenie, że inne, wcześniejsze ulegają zapomnieniu.

Wykład 6. Komunikacja społeczna

Periodyzacja rozwoju ( od urodzenia do 2,5 roku życia)

1. Okres inteligencji sensomotorycznej:

- kształtowanie się przywiązania:

- bezpieczny styl przywiązania

- unikający styl przywiązania

- lękowo-ambiwalentny styl przywiązania

0-2,5 rok życia - dziecko odbiera, wszystkie zmysły. Od 3. miesiąca dzieci zaczynają rozpoznawać twarze. W reakcji na drugiego człowieka pojawia się uśmiech. 6. miesiąc życia - to zdolność do różnicowania twarzy obcych od znajomych, kształtowanie się przywiązania. Pierwszy kryzys - jeżeli przerwane są więzi, dziecko szuka innego obiektu przynależności

2. Okres inteligencji przedoperacyjnej

- lęki dziecięce

- egocentryzm

- rozwój dziecięcych teorii umysłu

Od 2. do 5. roku życia zaczyna się proces izolowania, dziecko jest negatywnie nastawione, często mówi „ja”.

3. Okres operacji formalnych

- konkretnych

- abstrakcyjnych

Kierowanie się tym co zostanie spostrzeżone przez dziecko (przelewanie wody), nie widzi związku przyczynowo-skutkowego - teoria umysłu - myślenie o sposobach myślenia innych

ROZWÓJ SPOŁECZNY

Natura, cechy wrodzone	ROZWÓJ	Wychowanie, postawy rodzicielskie
Sytuacja społeczna

Rozwój społeczny - zmiana osobowości następująca pod wpływem oddziaływania środowiska społecznego, przygotowującego jednostkę do życia w zbiorowości (społeczeństwie) - Trempała, 200, Tyszkowa 1996

Cechy wrodzone

Temperament - wrodzona zdolność do określonych zachowań, do angażowania się w określony styl zachowania

Aspekty temperamentu

- poszukiwanie doznań (dążenie do nowych wrażeń, często w sytuacjach wysokiego ryzyka)

- towarzyskość - preferowanie przebywania pośród innych ludzi

- emocjonalność - skłonność do ulegania emocjom, niestabilność emocjonalna, neurotyzm

- impulsowość - skłonność do natychmiastowego reagowania na bodziec.

Cztery style rodzicielskie:

1. Permisywny - rodzice kochający i wrażliwi emocjonalnie, ale stawiają nieliczne ograniczenia zachowaniu, dostarczają dziecku akceptacji i zachęty, ale nie zapewniają strukturalizacji i przewidywalności sytuacji. Konsekwencje dla rozwoju: impulsywność, niedojrzałość społeczna, egocentryzm

2. Autokratyczny - wymagający, sprawiający silna kontrolę nad zachowaniem dzieci, groźba i kara jako sposób egzekwowania posłuszeństwa. Konsekwencje dla rozwoju: zmienność nastrojów, agresja, nieposłuszeństwo.

3. Obojętny - brak ograniczeń i wymagań stawianych dzieciom, niewiele uwagi, zainteresowania i wsparcia emocjonalnego. Konsekwencje dla rozwoju: nadmierne wymagania w stosunku do innych, brak wymagań narzuconych sobie, nieposłuszeństwo, brak umiejętności efektywnego uczestnictwa w interakcjach społecznych.

4. Autorytatywny - opiekuńczy i wrażliwi rodzice, stawiający dziecku wymagania, ograniczenia co do swobody działań, tworzący przewidywalne ustrukturalizowane i bezpieczne środowisko. Konsekwencje dla rozwoju: ciekawość poznawcza, aktywność życiowa, pewność siebie, niezależność, wrażliwość na innych.

POSTAWY SPOŁECZNE

Wyuczona bezradność - wyuczona postawa niezaradności, poczucie braku mozliwości zmiany we własnym życiu.

Poczucie sprawstwa - zaradność, wyuczona postawa zaradności, umiejętność rozwiązywania problemów, samodzielność życiowa.

Moment krytyczny - moment szczególnej wrażliwości organizmu, w którym dotychczasowe mechanizmy adaptacyjne zostają zastąpione przez nowe formy adaptacji.

Teoria rozwoju osobowości wg E.H Eriksona (1997)

Okres rozwoju	Wypracowana właściwość / Kryzys
Dzieciństwo	Ufność / nieufność Autonomia / wstyd, zwątpienie Inicjacja / poczucie winy Pracowitość / poczucie niższości
Adolescencja	Tożsamość / brak wglądu w siebie
Wczesna dorosłość	Intymność / izolacja
Wiek średni	Kreatywność / stagnacja
starość	Integracja / rozpacz

Wykład 4. SCHEMATY, PROCESY POZNAWCZE

Określają:

- na jakich aspektach rzeczywistości koncentruje się uwaga jednostki

- jakich informacji ona poszukuje

- jak interpretuje dostrzeżone informacje

- determinują to, które z tych informacji i w jaki sposób mogą zostać zastosowane przy rozwiązywaniu problemów

Współokreślają:

- treść naszego widzenia świata

- decydują o tym, co w otoczeniu dostrzegamy a co ignorujemy.

Podstawą tworzenia schematu jest posiadana wiedza:

- dziecko oderwało rękę od podłogi

- działo się to na moich oczach

- rzuć okiem na moją torebkę

- sprał kogoś na kwaśne jabłko.

Oprócz znajomości języka, składni, gramatyki konieczna jest dla zrozumienia treści znajomość faktów, wiedza o rzeczywistości. Wiedza o rzeczywistości stanowi kontekst umożliwiający zrozumienie sensu wypowiedzi.

SCHEMATY:

- RELACYJNE - reprezentują „akcje”, związki między ludźmi, są reprezentacjami uwzględniającymi bardziej złożone aspekty rzeczywistości.

- PODSTAWOWE (nierozkładalne) - dotyczą elementarnych właściwości sensomotorycznych ( kolor, kształt, itd.)

POSTAWY:

- odgrywają ważną rolę w sposobie przetwarzania informacji i zapamiętywania zdarzeń dotyczących świata społecznego.

- w niejednoznacznych sytuacjach społecznych, nasze postawy pomagają organizować zdarzenia i poprzez to określają na jakie informacje zwracamy uwagę, jakie przetwarzamy, kodujemy i zapamiętujemy.

- postawy wpływają także na sposób kształtowania się naszych celów i oczekiwań oraz interpretowania przeszkód ( nie samo zdarzenie ale sposób jego postrzegania określa, czy wywołuje ono stres)

Wpływ postaw na zachowanie zależy od:

- siła postawy

- stałości (stabilności)

- bezpośredniego związku z zachowaniem

- ważności postawy

- dostępności w pamięci.

Wpływ społeczny - proces w wyniku którego dochodzi do zmian zachowania, postaw, doświadczonych emocji, motywacji pod wpływem rzeczywistym bądź wyobrażonych zachowań innej osoby lub grupy osób. ( D. Doliński, 200)

Manipulacja - jest oddziaływaniem, w którym osoba wywierająca wpływ, nie liczy się z interesem osoby, na którą ten wpływ jest wywierany. Ważna jest tylko korzyść osobista ( D. Doliński, 2000)

- każda manipulacja należy do wpływu społecznego.

- nie każdy wpływ społeczny jest manipulacją

WPŁYW:

1. zamierzony (wychowanie), niezamierzony (przypadkowe spotkanie)

2. pośredni (media, reklama), bezpośredni

Mechanizm wpływu społecznego:







Zachowania osoby A Myśli osoby B

Myśli osoby A Zachowania osoby B




Mechanizmy wpływu społecznego: zasada kontrastu reguła wzajemności reguła konsekwencji społeczny dowód słuszności lubienie i sympatia autorytet reguła określonej dostępności

1. Zasada kontrastu. Porównywanie dwóch obiektów:

- wpływa na sposób w jaki widzimy różnicę między dwoma obiektami

- jeżeli obiekty różnią się, to zależnie od motywacji spostrzegamy je jako bardziej różne niż w rzeczywistości:

* dewaloryzacja obiektu - w sytuacji „unikanie-unikanie” oraz „przyciąganie - unikanie”

* waloryzacja obiektu - w sytuacji „przyciąganie - przyciąganie”

2. Reguła wzajemności (rewanżu)

- skłonność do odwdzięczania się za dostarczone dobro:

* zobowiązanie do dawania

* zobowiązanie do przyjmowania

* zobowiązanie do oddawania ( np. przesłuchanie dobry - zły policjant)

Technika „drzwiami w twarz” (drzwi zatrzaśnięte przed nosem)

- odmowa-wycofanie

- technika polegająca na tym, że ludzie konfrontowani są najpierw z wygórowaną prośbą, którą będą odrzucać a następnie z mniejszą, „bardziej rozsądną”, co do której istnieje duże prawdopodobieństwo iż wobec kontrastu z pierwszą zostanie zaakceptowana.

* podstawa decyzyjna, efekt kontrastu i norma wzajemnych ustępstw

- uległość do spełnienia drugiej prośby wzrasta do 60%

3. Reguła konsekwencji

- mechanizm determinacji ludzkich zachowań społecznymi wymaganiami, skryptem człowieka mądrego i rozsądnego, pragnieniem bycia konsekwentnym.

- pragnienie zgodności i konsekwencji motywuje nasze zachowanie.

- jeśli ktoś nas skłoni do małego ustępstwa, zwiększa swoje szanse do ustępstw znaczniejszych.

Technika „stopy w drzwiach”

Technika polegająca na konfrontacji najpierw z małą prośbą, którą na ogół każdy stara się spełnić, a następnie z prośbą większą co do której się oczekuje, że również zostanie spełniona.

4. Społeczny dowód słuszności

- o tym, czy cos jest słuszne czy nie decydujemy poprzez odwoływanie się do tego, co myślą na dany temat inni ludzi

- najbardziej jesteśmy skłonni uznać działania innych za dowód słuszności wtedy, gdy jesteśmy niepewni swego, gdy sytuacja jest niejasna, dwuznaczna

- wskazówek co do poprawności naszego postępowania poszukujemy w zachowaniach ludzi, których widzimy jako podobnych do nas samych

5. Lubienie i sympatia

- łatwiej ulegamy i chętniej spełniamy prośby ludzi, których uznajemy za znanych sobie lub lubianych

- kogo lubimy?

* ładnych

* podobnych do nas

* tych których znamy

* tych z którymi się często kontaktujemy

6. Autorytet

- skłonność do ulegania tym, których uznajemy za autorytet

- automatyczne uleganie autorytetom może oznaczać uleganie jedynie symbolom czy oznakom autorytetu

- symbole statusu i władzy:

* tytuły

* ubranie

* samochody

7. Ograniczona dostępność

- za najbardziej wartościowe uznajemy to co jest trudno osiągalne:

* ograniczenia ilościowe

* ograniczenia czasowe

- większy wpływ gdy:

* niedostępność jest świeża (zabrakło „przed nosem”)

* konkurujemy z innymi.

MANIPULACJA W JĘZYKU REKLAM

Język jest systemem znaków za pomocą którego ludzie się porozumiewają. Język reklamy ma charakter komunikatu perswazyjnego. Celem przekazu jest nakłonienie odbiorcy do podjęcia decyzji zgodnej z intencją nadawcy.

Dobór komunikatu językowego wynika z rozpoznania i identyfikacji odbiorców:

- odbiorca poznawczo-rozbudzony

- odbiorca otwarty na zachętę

- odbiorca intelektualny leń

- odbiorca niechętny

Język reklamy powinien zawierać obietnicę (pobudzenie) i uwiarygodnić ją

Zadania komunikatu językowego:

1. Przyciąganie uwagi

2. ukierunkowanie uwagi

Cechy komunikatu językowego w reklamie

1. Łatwy do zapamiętania

2. Odważny, niebanalny

3. Trwały, aktualny

4. Zrozumiały, prostu, zwięzły

5. Skierowany bezpośrednio do odbiorcy

6. Wskazujący na przynależność określonej grupy.

Wykład 7. Emocje

Emocja - pozytywna lub negatywna reakcja na bodziec spostrzegany lub przypominany (podmiot, osoba, zdarzenie, okoliczność). Emocje ukierunkowują działanie jednostki, dostarczają wskazówek do interpretacji istotnych aspektów reakcji innych ludzi

Cechy emocji:

- Znak:

Dodatni (emocje pozytywne)

Ujemny (emocje negatywne)

- Treść - odnosi się do znaczenia nadawanego przeżycia

- Intensywność

Intensywność emocji a procesy poznawcze:

• Emocje bliskie zera - łatwiej odbierane są bodźce mające dla człowieka jakieś znaczenie (pozytywne lub negatywne)

• Emocje słabe - procesy poznawcze przebiegają sprawnie, niezależnie od znaku emocji

• Emocje o średniej sile - podlegają w pełni kontroli jednostki, mają jednak wyraźny wpływ na procesy poznawcze. Zmiany procesów korespondują z treścią emocji

• Emocje intensywne - przybierają postać krótkotrwałych wybuchów (afektów) lub mogą utrzymywać się dłużej. Spostrzeżenia, wyobrażenia, procesy pamięciowe, myśli zostają podporządkowane dominującemu stanowi emocjonalnemu.

• Obronność percepcyjna - w umyśle człowieka powstaje blokada, która uniemożliwia uruchomienie czynności poznawczych

• Maksymalne natężenie emocji - wyłączenie poznawczych mechanizmów regulacyjnych. Wszystkie czynności (także procesy umysłowe) zostają podporządkowane procesom emocjonalnym. Człowiek staje się obojętny na to, co go otacza (silny strach paraliżuje myśli i uniemożliwia orientację w sytuacji)

Rodzaje emocji wg Ekmana

Emocje podstawowe - wrodzone, wspólne wszystkim ludziom

- szczęście

- smutek

- strach

- gniew

- zdziwienie

- wstręt

Emocje podstawowe

- powstają pod wpływem bodźców bezpośrednich

- obrazowanie mózgu (MRI): aktywizacja najpierw ciała migdałowatego, potem płatków czołowych

Uczucia

- świadomie przeżywane

- intencjonalne

- trwałe

Teorie emocji

Teoria Williama Jamesa - Carla Langego




Różne emocje biorą początek z różnych reakcji organizmu i dlatego są różnie odczuwane („nie dlatego uciekasz, że się boisz, lecz boisz się bo uciekasz”)

Teoria Waltera Canzona i Philipa Barda

Zdarzenie pobudzenie i zmiany fizjologiczne emocje

Pobudzenie organizmu i doświadczenie emocji powstają równocześnie. Emocja zostaje wygenerowana w tym samym czasie, w którym następuje poznawcza identyfikacja sytuacji.

Teoria poznawcza (Richard Lazarus, Schachter, Arnold)




Emocje powstają na skutek procesu adaptacyjnego - nieustannej, przebiegającej między organizmem a otoczeniem, która podlega ocenie

Teoria Josepha LeDouxa





- Dla różnych emocji istnieją różne systemu mózgowe (odruchowe - niezależne od myśli i interpretacji oraz zależne

- Emocje powstają w wyniku: 1) połączenie reakcji organizmu i mózgu

2) interpretacji i wspomnień związanych z daną sytuacj

Źródła emocji:

- niezaspokojenie potrzeb (przeszkody zew. czynne i bierne, oraz wewnętrzne czynne i bierne)

- bodźce bólowe

- współwystępowanie bodźca obojętnego z bezwarunkowym

- ocena i informacja słowna

- brak zgodności spostrzeżeń i oczekiwań

Zniekształcenia orientacji w zjawiskach emocjonalnych

• Człowiek nie zdaje sobie sprawy z wystąpienia emocji (np. nie zauważa swojego zaangażowania emocjonalnego)

• Człowiek dokonuje fałszywej kategoryzacji emocji (np. określa urazę jako brak zainteresowania)

• Człowiek nieprawidłowo określa źródła emocji

• Człowiek może nieprawidłowo określać związek między emocją a postępowaniem

Wykład 7. Stres

Definicja

STRES




fizjologiczny psychologiczny

stresory

ostre przewlekłe





Stres - ogólny termin opisujący fizjologiczną i psychologiczną reakcję na bodziec wyprowadzający organizm ze stanu równowagi

Stresor - bodziec wyprowadzający organizm ze stanu równowagi

Reakcja stresowa - wystąpienie pod wpływem stresora w organizmie zmian umożliwiających poradzenie sobie z sytuacją

Fizjologiczny aspekt stresu - reakcja między siłą stymulacji a poziomem fizycznego pobudzenia

Psychologiczny aspekt stresu - treściowe znaczenie bodźca dla życia i rozwoju organizmu

Typ stresora	Czas działania stresora
	OSTRE	PRZEWLEKŁE
Fizyczny, infekcyjny, chemiczny	Np. zranienie, zimno, trucizna	Niedożywienie, choroba nowotworowa
psychologiczny	Np. wykonanie pracy przed terminem	Np. długotrwałe poczucie bycia pod presją pracy
społeczny	Np. Doznanie upokorzenia	Np. długotrwała izolacja, przeludnienie

STRES:

Incydentalny - prowadzi do zmęczenia

Chroniczny - prowadzi do przemęczenie, wypalenie brak aktywności

STRES:

Konstruktywny: eustres - stres euforyczny, mobilizacja do działania

Destrukcyjny: dystres - ogranicza możliwości poznawcze

Selye (1936)

Stan, w jakim znajduje się organizm zagrożony utratą równowagi pod wpływem czynników lub warunków narażających na niebezpieczeństwo jego mechanizmy homeostatyczne

Wyróżnił 3 stadia reakcji stresowych

1. Stadium alarmowe (faza szoku b. krótkie - kierowca kopiący w koło bo złapał kapcia)

(faza przeciwdziałania szokowi)

2. stadium odporności

3. stadium wyczerpania










Źródła stresu

- poznawcza - ocena stresorów (względność - badania Speismana: ocena rytuału ze względu na typ tła dźwiękowego)

- pierwotna - prawdopodobieństwo zagrożenia, wstępna ocena subiektywnego znaczenia sytuacji - bez znaczenie sprzyjająco - pozytywna, pierwotna

- wtórna - ocena zasobów pozwalających na poradzenie sobie z zaistniałą sytuacją, może prowadzić do zmiany oceny wstępnej i ostatecznie radzenia sobie ze stresem

- spostrzegana kontrola (przewidywalność)

- konflikt wewnętrzny

- trudności życia codziennego

- praca (warunki fizyczne i relacje społeczne)

- status ekonomiczny

Stres: zdrowie - choroba

Psychoneuroimmunologia - zajmuje się badaniem, w jaki sposób stany umysłowe i emocjonalne wpływają na układ odpornościowy

Janis (1951) - Psychosomatyczna koncepcja stresu

Zależność miedzy czynnikami emocjonalnymi o wystarczająco dużej intensywności i wystarczająco długom czasie trwania a chorobami somatycznymi.

Zespół stresu pourazowego

Zaburzenie psychiczne charakteryzujące się mimowolnym powtórnym przeżywaniem doświadczenie traumatycznego, wzrostem pobudzenie oraz unikaniem wszystkiego co wiąże się z tym zdarzeniem

Somatyczne skutki stresu

• Jak złapać przeziębienie? Osłabienie układu odpornościowego

- limfocyty B (w szpiku)

- limfocyty C (podtyp NK - natural killers, zdolność wykrywania i niszczenia uszkodzony lub zmutowanych komórek)

• Nowotwory

• Choroby niedokrwienia serca

Źródła frustracji

- przeszkody zewnętrzne bierne (np. zamknięte drzwi)

- przeszkody zewnętrzne czynne (np. człowiek udaremniający działania)

- przeszkody zewnętrzne bierne (np. właściwości fizyczne lub psychiczne)

- przeszkody wewnętrzne czynne (procesy, stany psychiczne blokujące działania i dążenia)

Transakcyjna teoria stresu - R. Lazarus

Stres = proces transakcji zachodzących między jednostką i światem zewnętrznym

Koncepcja salutogenezy - A. Antonovsky

• Brak homeostazy i uporządkowania jest normalnym stanem organizmu ludzkiego (koherencja - pewna spójność, wszystko jest spójne i przewidywalne)

• Czynniki decydujące o położeniu jednostki na continuum „zdrowie - choroba”

- ogólne zasoby odpornościowe

- poczucie koherencji

• Poczucie koherencji - globalna orientacja człowieka wyrażająca stopień w jakim ma on dominujące trwałe choć dynamiczne poczucie pewności, że:

- bodźce napływające ze środowiska zewnętrznego i wewnętrznego mają charakter przewidywalny i wytłumaczalny

- dostępne są zasoby, które pozwolą sprostać wymaganiom stawianym przez te bodźce

- wymagania te są wyzwaniem wartym wysiłku i zaangażowania

Poczucie koherencji kształtuje się wraz z doświadczeniem życiowym

Czynniki sprzyjające:

- spójność, przewidywalność, zrozumiałość wydarzeń życiowych

- zrównoważenie przeciążenia - niedociążenia

Radzenie sobie ze stresem

- zorientowanie na problem

- zorientowanie na emocjach

- na unikanie (tłumienie) - efekt rykoszetu

Zachowania prawidłowe w sytuacji stresowej

- próba ominięcia przeszkody

- rezygnacja z celu i poszukiwanie celu zastępczego

Zachowania nieprawidłowe w sytuacji stresowej: agresja, fiksacja (trzymanie się jednego nieskutecznego działania), regresja, ucieczka

Mechanizmy obronne - mają charakter symboliczny. Pojawiają się na poziomie myśli.

Wypieranie - usuwanie i niedopuszczanie do świadomości myśli wywołujących lęk

Projekcja - rzutowanie na innych i przypisywanie im cech i właściwości, których jednostka nie akceptuje u siebie

Racjonalizacja - tworzenie wyjaśnień mających usprawiedliwić własne postępowanie

Wykład 10. Zachowania aspołeczne i prospołeczne

Czynniki kształtujące zachowania społeczne

Struktura społeczna, kultura




Osoby znaczące i grupy Osobowość społeczna

Zachowania społeczne jako efekt zmian osobowości człowieka:

- zmiany w otoczeniu jednostki prowadzą do zmian osobowościowych w niej samej

- proces zmian zachodzących w ciągu całej życiowej kariery jednostki jest rezultatem wchodzenie w interakcje z innymi ludźmi

- zmiany w zachowaniu następują pod wpływem środowiska społecznego, przygotowując w ten sposób do coraz pełniejszego uczestniczenia w życiu zbiorowym (umiejętności społeczne, repertuar behawioralny, cechy społeczne, kompetencje interpersonalne, wiedza społeczna)

- proces w toku, którego człowiek ze swoimi specyficznymi i psychicznymi dyspozycjami staje się dojrzałą społeczną jednostką wyposażoną w dynamiczne, w okresie całego życia zdolności i umiejętności skutecznego działania w obrębie całego społeczeństwa i poszczególnych jego elementów

Zachowanie społeczne jako efekt przygotowania do życia w społeczeństwie

- podstawowy proces społeczny, dzięki któremu dochodzi do integracji jednostki z grupą społeczną, poprzez uczenie się kultury tej grupy i własnej w niej roli

- wyrabianie w jednostce poczucia obowiązku i umiejętności pełnienia w przyszłości ról dorosłych

- zmiana relacji jednostki z innymi osobami lub grupami społecznymi na skutek nabywania określonych umiejętności społecznych stwarza szanse na opanowanie kolejnych umiejętności społecznych

Warstwa wartości jest dla każdej kultury najważniejsza

Wpływ sytuacji społecznej na jednostkę

- waloryzacja zachowań pozytywnych

- etykietowanie zachowań negatywnych

- utrata zachowań negatywnych

- utrata kontroli nad zachowaniem

- naiwne podejście do rozwiązywania problemów społecznych

Myślenie grupowe - sposób myślenia, do którego uciekają się ludzie wtedy, gdy w spójnej własnej grupie dążenie do jednomyślności staje się tak dominujące, że prowadzi do lekceważenie realistycznej oceny alternatywnych kierunków działania (długość linii)

- pod wpływem nacisków nakłaniających do konformizmu poszczególni członkowie grupy zaczynają mieć wątpliwości, co do słuszności swoich zastrzeżeń i powstrzymują się od wypowiadania odmiennych opinii (lustracja)

- grupa zostaje „zaślepiona optymizmem” własnej nieomylności

- cenzorami napływających kłopotliwych informacji są „strażnicy umysłów” (weryfikowanie wszystkich poglądów)

Charakter zachowań społecznych

Konformizm - zmiana zachowania lub opinii danej osoby spowodowana rzeczywistym lub wyobrażonych naciskiem ze strony jakiejś osoby lub grupy osób (popieranie faszyzmu)

Nonkonformizm - nie ulega presji, wpływom

Antykonformizm - nie oparte na żadnej idei, bunt przeciwko wszystkiemu, co jest, bez żadnego uzasadnienia (jazda autostradą pod prąd)

Rozwój moralny a kształtowanie zachowań społecznych

Postępowanie moralne - aspekt moralnego rozwoju odnoszący się do zachowania

Rozumowanie moralne - odbywa się na poziomie teoretycznym. Odnosi się do zdolności człowieka do oceny moralnej sytuacji oraz do znajomości i rozumienia problemów i zasad moralnych (umiejętność rozstrzygania takich kwestii jak: Czy dane zachowanie jest właściwe? Czy osoba powinna być ukarana? Jaką powinna otrzymać karę?)

Model rozwoju moralnego wg Piageta

I stadium - anomia moralna

- brak rzeczywistego pojęcia moralności

- rozpoznanie zachowań ze względu na reakcje otoczenia

Dziecko po urodzeniu nie wie, co dobre, a co złe. Dlatego jeżeli rodzice nie nauczą go tego w dzieciństwie, to prowadzi to do patologii. Z czasem może pojawić się przeświadczenie, że co dobre a co złe dowiemy się od innych i to oni będą o tym decydować. Intencja jest poza obserwowalnym stanem (rozlanie atramentu przez przypadek i celowa strzelanie z pióra - w rozumieniu dziecka rozlanie przez przypadek jest gorsze, bo wielkość czynu jest większa)

II stadium - realizm moralny

- heteronomiczny charakter reguł (przejęcie wzorca z anomii moralnej, przejęcie zachowań dorosłych)

- nienaruszalność reguł, jako narzuconych przez autorytet

- zasada odpowiedzialności obiektywnej: wielkość czynu jako wyznacznik wielkości kary. Bez uwzględnienia intencji

- zasada immanentnej sprawiedliwości: każde naruszenie reguły jest sprawdzane

Immanentna sprawiedliwość - „przecież był taki dobry, dlaczego to go spotkało?”

III stadium - relatywizm moralny (względność)

- reguły są umowami, które stworzyli ludzi, aby pomagać sobie i ochraniać się nawzajem

- przestrzeganie reguł jest traktowane jako współdziałanie z innymi, niż jako podporządkowanie się przepisom

- motywy i intencje działania danej osoby stają się równie ważne, jak wynik (kontrakt psychologiczny, wzajemność zobowiązań i oczekiwań)

IV stadium - autonomia

- rozszerzenie rozumowania poza poziom osobisty, na poważniejsze społeczne i polityczne sprawy

Kategorie stylów utrzymywanie dyscypliny

1. przejawianie siły - polega na wydawania nakazów, używania gróźb i siły fizycznej

2. cofanie miłości - wypowiadanie słów dezaprobaty, ośmieszenie lub nieokazywanie uczuć (baba Cię zabierze)

3. indukcja - poszukiwanie wyjaśnienia, dlatego pewne zachowania są niedozwolone, pokazuje się przyczynę krzywdy lub nieszczęścia kogoś innego, co często wywołuje u dziecka poczucie winy. Najbardziej efektywny styl, dyscyplinująco stymulujący.

Zachowania aspołeczne

Agresja - zachowanie mające na celu wyrządzenie szkody lub przykrości innej osobie

- agresja jest częścią natury człowieka

- agresja jako wynik akceptacji przemocy

Agresja

1. Destrukcyjna - stanowiąca cel sam w sobie

2. Instrumentalna - służy do osiągnięcia innego celu

Przyczyny agresji

Wrodzony charakter agresji

• Teoria Freuda: thanatos - instynkt śmierci

- skierowany do wewnątrz: autoagresja, autodestrukcja

- skierowany do zewnątrz: wrogość, skłonność do niszczenia

- teoria „hydrauliczna”: jeżeli agresji nie da się upustu, może dojść do eksplozji

• Uczenie się agresji: wczesne doświadczenia mogą wpływać hamująco lub pobudzająco na zachowania agresywne (zdobywanie ocen a nie wiedzy)

• Zmiana warunków społecznych: bogacenie się społeczeństwa, wzrost rywalizacji społecznej (kulturowa obsesja zwycięstwa)

Zadania agresji

• selekcja naturalna - przetrwanie najsilniejszych, najlepiej przystosowanych

• Katharsis - oczyszczenie

- uprawianie sportów

- nie destruktywna forma agresji - „agresja w wyobraźni”

- agresja bezpośrednia - atakowanie innych

• agresja w celu zwrócenia uwagi społeczeństwa na jakiś problem

Wzrost nasilenia agresji, gdy:

- cel był niemal w zasięgu ręki

- oczekiwania, co do realizacji celu są duże

- dążenie do osiągnięcia celu zostało zablokowane bez właściwego uzasadnienia

Mobbing

Mobbing - Terror psychologiczny - wroga i nieetyczna postawa względem osoby spychanej do pozycji obronnej i pozbawionej pomocy

Następstwa mobbingu

- emocjonalne

- poznawcze

- umysłowe

Ofiary mobbingu

Ofiary mobbingu często przypisują sobie winę. Ofiarami mobbingu są najczęściej osoby samotne, młode i o wysokich kompetencjach. Ponieważ bardzo często chce się zniszczyć wroga, który jest zazwyczaj wyższy kompetencjami

- osoby samotne, niewchodzące w układy

- osoby w wieku przedemerytalnym

- osoby nietypowe (pochodzenie, narodowość, wyznanie, poglądy polityczne, orientacja seksualna, nieakceptujące kodów grupy)

- kobiety (samotne, rozwiedzione, samotnie wychowujące dzieci, kobiety w ciąży)

- osoby zbyt sumienne

- osoby młode i ambitne

Wypalenie zawodowe - Freudenberger (1974)

- jedna z możliwych reakcje organizmu na stres chroniczny

- pojawia się przy dużej kumulacji dużego nakładu pracy i jej małej efektywności

Trzy komponenty wypalenia

- wyczerpanie emocjonalne

- nadmierna depersonalizacja

- brak satysfakcji osobistej z wyników pracy

Przyczyny wypalenia (zawsze tkwią w relacjach z innymi)

- osobiste

- interpersonalne

- organizacyjne

Kontrakt psychologiczny

Niepisany zbiór oczekiwać i obietnic wzajemnych zobowiązań. Działający cały czas miedzy wszystkimi uczestnikami danej sytuacji społecznej lub psychologicznej

- dotyczy aspektów niematerialnych (psychologicznych)

- nieformalny

- nie zawsze uświadamiany

- oczekiwania dotyczą uczciwego i sprawiedliwego traktowania

- zrozumiały raczej pośrednio niż bezpośrednio

- im dłużej trwają relacje między ludźmi, tym bardziej powinien się rozszerzać

Rodzaj kontraktu: psychologiczny

Treść: nagroda za dodatkowy wysiłek

Oczekiwania: szacunek przynależność

Proces: prawa do uzgodnienia

Kontrakt ekonomiczny - treść

Kontrakt psychologiczny - proces, oczekiwania

Treść = co to jest oczekiwanie?

Proces = sposób, w jaki regulowana jest wymiana

Konsekwencje łamania oczekiwań:

- uczucie rozczarowania

Konsekwencja łamania zobowiązań

- złość

- rozżalenie

- agresja

- wycofanie

Wykład 8. Procesy motywacyjne Motywacja i motywowanie.

Motywacja

Motywacja - wewnętrzny proces warunkujący dążenie do określonego celu. W psychologii to termin stosowany do wymogów i pragnień sprawiających, że zwierzęta (także ludzie) zachowują się w określony sposób w konkretnym miejscu i czasie.

Motywowanie - zewnętrzne oddziaływanie ukierunkowane na skłonienie jednostki do dążenia określonych celów

W motywowaniu odróżniamy koncepcje: behawioralne, poznawcze i …

Czynniki determinujące motywację:

- potrzeby

- zadania

- przynależność (kultury indywidualistyczne i kolektywistyczne)

Brak motywacji
- apatia

- wyuczona bezradność

Zadania motywacji

- uruchamia i organizuje zachowania człowieka

- nadaje kierunek i intensywność ludzkiej aktywności

- umożliwia osiągnięcie celu

Uwarunkowania osobowościowe motywacji

- potrzeby i wartości wyznawane przez jednostkę - są to cech określające kierunek działania i wybór celów

- zdolność i inteligencja - określają poziom i sprawność działania

- temperament - wyznacza tempo wykorzystywania zadań, trwałość reakcji jednostki na bodźce płynące otoczenia

- charakter - określa zgodność działań jednostki z obowiązującymi standardami moralnymi i społecznymi.

Teorie motywacji

1. Teoria instynktu

Instynkt - odziedziczona skłonność do wyjaśniania zorganizowanych i niezmiennych relacji na określone bodźce

Krytyka teorii: sposoby reagowania na bodźce są u ludzi różnorodne, plastyczne, nie spełniają kryterium niezmienności

2. Teoria ewolucji

Cele, które motywują człowieka oraz ogólne strategie poznawcze, ich osiągnięcia się wrodzone

Krytyka: są z reguły trudne do sprawdzenia, nigdy nie można z całą pewnością twierdzić, jacy byli i jak ewaluowali nasi przodkowie.

3. Teoria popędów i homeostazy

- popęd jest wynikiem wewnętrznego braku równowagi, aktywizującym jednostkę do realizacji celu, jakim jest zaspokojenie potrzeby

- homeostaza - proces utrzymywania równowagi między organizmem a środowiskiem

Krytyka teorii: ludzi są motywowani do utrzymania także innego rodzaju równowagi, która nie ma nic wspólnego z homeostazą fizjologiczną.

4. Teoria Festingera

Dysonans poznawczy: stan napięcia powstający wówczas, gdy u danej osoby występują równocześnie dwa elementy poznawcze, które są psychologicznie niezgodne ze sobą. Stan niepokoju. Występowanie dysonansu poznawczego jest przykre, ludzie dążą do uzyskania stanu zgodności przekonań. Dążenie to staje się podstawowym motywem działania.

Istotą naszego funkcjonowania jest to, że podejmujemy działania prowadzące do redukcji dysonansu.

- Ludzie nie lubią słuchać, Anie oglądać tego, co koliduje z ich mocno utrwalonymi przekonaniami i pragnieniami

- niekiedy redukcja dysonansu ma charakter irracjonalny - może szkodzić człowiekowi w poznaniu ważnych faktów lub znalezieniu rzeczywistych rozwiązać problemów

- redukcje dysonansu - człowiek stara się utrzymać dodatnie wyobrażenie o sobie

Warunki kontrolowania:

- poznanie własnych mechanizmów obronnych, zrozumienie tendencji do redukowania dysonansu

- uświadomienie sobie, że popełnienie błędu nie musi oznaczać bezpowrotnej utraty kompetencji

- budowanie siły ego, aby móc tolerować własne błędy

- rozumienie korzyści, jakie daje przyznanie się do błędu

5. Teoria pobudzenia

Prawo Yerksa-Dodsona

Wykonanie zadanie jest najlepsze wówczas, gdy jednostka znajduje się na średnim poziomie aktywności. Poziom zbyt niski powoduje brak koncentracji, ospałość, niewygodność uwagi. Poziom zbyt wysoki powoduje, że człowiek ma trudności z utrzymanie uwagi.

Pierwsze prawo Yerksa-Dodsona

W miarę wzrostu motywacji rośnie do pewnego momentu sprawność działania, a następnie zaczyna spadać.

Drugie Prawo Y-D

Im łatwiejsze zadanie, tym lepsze osiągamy wyniki przy dużym natężeniu motywacji, im zaś zadanie trudniejsze, tym dla sprawności działania korzystniejsze jest niewielkie natężenie motywacji.

6. Teoria wzmocnień oczekiwanych

Skłonność do zachowania się w taki sposób, który zapewnia osiągniecie efektów pozytywnych, lub uniknięcie kary.

1. ocena szans (prawdopodobieństwo uzyskania celu)

2. wartość nagradzająca celu

1. + b) = stan podmiotu

- Wartość nagradzająca celu jest tym wyższa im mniejsze są szanse jego realizacji

- Niepowodzenia w zadaniach łatwych sprawują znacznie większy zawód, niż w zadaniach trudnych

- Osoby, które cechuje dążenie do osiągnięcia sukcesów mają tendencje do wyboru takich zadań, w których prawdopodobieństwo sukcesu jest umiarkowane

7. Teoria Maslowa

8. Teoria Ch. Buhlera

a) dzieciństwo - tendencja do zaspakajania potrzeb

b) okres dorastania - dążenie do podporządkowania się normom społecznym

c) dorosłość - ekspansja twórcza

d) późna dojrzałość (50-65 rok życia) - tendencja do utrzymania ładu wewnętrznego

Wykład 9. Osobowość i wizerunek własnej osoby

Osobowość - wewnętrzny spójny zespół charakterystyk zachowania, jakie ludzie prezentują w różnych momentach i sytuacjach, a którymi jednostki różnią się między sobą

Czynniki kształtujące osobowość:

• otoczenie kulturowe

- styl indywidualistyczny, nastawienie na własną niepowtarzalność, niezależność- kultura amerykańska, zachodnioeuropejska

- styl kolektywistyczny, nastawienie na interes wspólnotowy, przynależność grupowa, harmonia - społeczeństwa kultury daleko wschodniej, afrykańskie

• oddziaływania wychowawcze

• aktywność własna jednostki

Wizerunek własnej osoby

• JA fenomenologiczne - doświadczane w danej chwili, zależne od np. odgrywanej roli, doświadczanych emocji i oceny możliwości ich wyrażania ze względu na kontekst sytuacyjny.

• Struktura JA:

- własne ciało (jego obraz i ocena)

- wiedza o sobie (struktura JA)

- tożsamość ( nadaje poczucie ciągłości JA w czasie i zmieniających się sytuacjach)

• JA jest luźną strukturą różnych ról i tożsamości społecznych, przekonań na własny temat i samoocen oraz wartości i celów uznawanych za własne:

- efekt odniesienia do JA - lepsze zapamiętywanie informacji odnoszących się do własnej osoby niż do innych osób

- efekt cocktail party - informacje dotyczące nas samych łatwiej do nas docierają nawet w warunkach pochłonięcia uwagi czymś innym.

Formy JA

• JA realne - odnosi się do rzeczywistej oceny, informacji na własny temat

• JA idealne - odnosi się do pragnień, nadziei, obowiązujących modeli i norm ( JA narzucone)

• JA powinnościowe - oznacza, jaki człowiek powinien być, przekonanie o obowiązkach, powinnościach

Geneza JA

• Porównanie społeczne ( p. Czysty - p. Brudny) - nasza samoocena wzrasta, kiedy w otoczeniu znajduje się osoba prezentująca się gorzej niż my sami a maleje, kiedy obok znajduje się osoba prezentująca się lepiej.

• Tożsamość osobista - cechy odróżniające własną osobę od innych, spostrzegane jako najbardziej charakterystyczne i specyficzne dla własnej osoby

• Tożsamość społeczna - identyfikacja z konkretnym grupami lub kategoriami

• Własne zachowania i ich ocena - formułowanie sądów o sobie na bazie własnych zachowań i warunków, warunków, jakich ono przebiega bez nacisków zewnętrznych.

• Pozytywne złudzenia:

- przecenianie własnych cech i osiągnięć

- przecenianie stopnia sprawowanej przez siebie kontroli nad biegiem sytuacji

- nierealistyczny optymizm: przecenianie szans wystąpienia w życiu zdarzeń dobrych (np. znalezienie dobrze płatnej pracy) i jednoczesne ignorowanie prawdopodobieństwa wystąpienia wydarzeń złych.

Funkcje JA

• Utrzymywanie i negocjowanie tożsamości (wiedza o sobie i budowanie u innych wiedzy o nas)

• Stymulowanie psychiki partnerów interakcji - model funkcjonowania psychiki używany do odczytywania /rekonstruowania psychiki innego człowieka:

- efekt fałszywej powszechności: założenie, że opinia lub zachowania innych są takie same jak nasze własne

• Regulacja zachowania celowego (dokonywanie wyborów)

- teoria przedmiotowej samoświadomości: uwaga człowieka może być w dowolnym momencie skoncentrowana na jakimś fragmencie świata zewnętrznego lub na sobie samym

• Samokontrola zamierzona i dowolna zmiana własnych reakcji:

- paradoksalny efekt kontroli: próby zahamowania myśli na jakiś temat skutkują hiperdostępnością, czyli wzrostem ich pojawiania się w porównaniu z sytuacją, gdy człowiek nie próbuje się ich pozbyć.

-wyczerpanie woli: spadek zdolności do samokontroli w następstwie samego jej sprawowania

Samoocena

• Samoocena - afektywna reakcja człowieka na samego siebie

• Ludzie o wysokiej samoocenie widzą siebie w pozytywny sposób i mają jasno sprecyzowane, subiektywnie pewne, pochlebne przekonanie na własny temat

• Największą skłonność do reakcji gniewnych lub agresywnych mają ludzie o wysokiej i jednocześnie niestabilnej samoocenie (subiektywnie odczuwają niesprawiedliwe traktowanie przez innych, kiedy ci nie podzielają ich pozytywnych ocen, bronią „naruszonego honoru”)

• Samoocena jest bieżącym stanem a nie cechą człowieka. Może się zmieniać w różnych okolicznościach, zależy od podejmowanych decyzji, zadań i otoczenia.

Motywy związane z JA

• Samopoznanie - dążenie do pozyskania prawdziwej i dokładnej informacji na temat własnej osoby

• Samonaprawa - dążenie do rzeczywistego poprawienia własnych cech, umiejętności, stanu zdrowia czy dobrostanu

• Autoweryfikacja - dążenie do zgodności między istniejącymi przekonaniami o sobie a nowo nadchodzącymi informacjami na własny temat (ludzie chętniej poszukują i lepiej zapamiętują informacje zgodne z posiadaną już koncepcją JA)

• Autowaloryzacja - dążenie do obrony, podtrzymania lub nasilenia dobrego mniemania o sobie:

- totalitaryzm ego: skłonność do zniekształcania i fabrykowania faktów dotyczących nas samych

- efekt bycia lepszym niż przeciętne: wyższa ocena własnej skłonności do np. udzielania pomocy, niż innych

Mechanizmy autowaloryzacji

• Porównanie społeczne - dążenie do pozytywnego wypadania na tle innych, szczególnie w sytuacji zagrożenia samooceny:

- pławienie się w cudzej chwale (świecenie odbitym blaskiem): sposobność do podniesienia własnej samooceny dzięki znajomości z kimś, kto zajmuje eksponowaną pozycję społeczną lub sukcesom innych. (np. po wygranym meczu - „my wygraliśmy”, po przegranym - „oni przegrali”)

- model utrzymywania pozytywnej samooceny - spadek samooceny tym wyższy, im większe sukcesy odnosi ten, z którym się porównujemy

• Pozytywna samoocena - przyczynia się do osiągania różnych celów, jest buforem chroniącym jednostkę przed lękami i trwogą, jest socjometrem (wskaźnikiem bieżącej akceptacji jednostki przez jej otoczenia społeczne - monitoruje wskaźniki dezaprobaty, odrzucenia, wykluczenia)

Zadania autoprezentacji

• Osiąganie materialnych lub społecznych korzyści, których pozyskanie jest zależne od innych (funkcja manipulacyjna)

• Autowaloryzacja - utrzymywanie i/lub podwyższanie poczucia własnej wartości

• Kształtowanie pożądanej tożsamości osobistej

Taktyki autoprezentacji dzielimy na słabe i mocne:

Słabe (obronne) taktyki autoprezentacji

• Samoutrudnianie - angażowanie się w działania, które utrudniają szanse sukcesu albo zwalniają z osobistej odpowiedzialności za porażkę (wina leży po stronie sytuacji a nie naszej), jednak w przypadku sukcesu zwiększają osobistą chwałę

• Suplikacja - prezentowanie własnej bezradności w nadziei uzyskania pomocy od innych dzięki odwołaniu się do normy społecznej (odpowiedzialności społecznej, nakazującej pomagać tym, których losy od nas zależą)

• Wymówka - zaprzeczanie intencji wyrządzenia szkody i/lub przekonywanie się, że nie miało się kontroli nad przebiegiem zachowania, które szkodę wyrządziło

• Usprawiedliwienie - akceptowanie własnej odpowiedzialności przy jednoczesnych próbach redefinicji czynu jako mało szkodliwego

• Przeprosiny - akcentowanie własnej odpowiedzialności za szkodę, okazania żalu, kompensowanie szkody ofierze,

Mocne taktyki autoprezentacji

• Ingracjacja - wkradanie się w cudze łaski lub pozyskiwanie sympatii przez:

- prezentowanie własnych, niekoniecznie istniejących, cech wzbudzających sympatię

- schlebianie innym i prawienie im komplementów

- konformizm (prezentowanie opinii zgodnych z opiniami innych)

- czynienie przysług (dylemat lizusa)

• Autopromocja - przedstawienie siebie, jako osoby kompetentnej, przekonywanie o niezwykłości i wielkości własnych osiągnięć (dylemat skromności, dylemat autentyczności)

• Dawanie przykładu - przedstawianie siebie jako osoby moralnej, z zasadami

• Zastraszanie - przedstawienie siebie jako twardej osoby, która można zaszkodzić, narobić kłopotów

3

Wpływ społeczny

Np. reklama

manipulacja

Procesy poznawcze/percepcja

emocje

Zdarzenie

Pobudzenie i zmiany fizjolog,

Interpretacja zmian fizjolog.

emocje

Reakcje mózgu

i ciała

emocje

Interpretacja jako funkcja kontekstu

Pobudzenie i zmiany fizjolog.

zdarzenie

emocje

zdarzenie

Wspomnienia
i interpretacja

Normalny poziom odporności

Faza wyczerpująca

Faza alarmowa

Organizm mobilizuje swoje zasoby w celu osiągnięcia homeostazy pomimo obecności stresora

Organizm mobilizuje swoje zasoby do walki lub ucieczki

Przedłużające się próby osiągnięcia homeostazy prowadzą do wyczerpania i uszkodzeń organizmu

---