WYŻSZA SZKOŁA BIZNESU

W PILE

„ANALIZA DZIAŁAŃ I EFEKTÓW GMINY TARNÓWKA

w LATACH 1996-2002”

Studia: Zaoczne

Kierunek: Zarządzanie i Marketing

Grupa: 1

- Piła 2003 -

SPIS TREŚCI

Strona

1. Wprowadzenie 2

1. Cel i zakres pracy. 2

2. Gmina jako przedmiot analizy. 4

3. Pojęcie budżetu gminy. 5

2. Analiza działań Gminy Tarnówka w latach 1996-2002 6

1. Ogólna charakterystyka badanej gminy. 6

2. Dochody gminy. 8

3. Wydatki budżetu gminy. 13

4. Dochody a wydatki gminy. 15

3. Wnioski końcowe. 17

Bibliografia 18

Spis tablic 19

I.WPROWADZENIE

1. Cel i zakres pracy

Celem rozważań objętych w pracy była analiza działań i efektów wybranej w sposób celowy Gminy Tarnówka, na podstawie uzyskanych informacji.

Zakres czasowy pracy objął lata 1996-2002. Przeprowadzając analizę szczególną uwagę starano się zwrócić zarówno na zdolność gminy do generowania dochodu jak i sprawność działania oraz źródła finansowania działalności. Stosownie do sformułowanego celu głównego przyjęto następującą konstrukcję pracy:

Po określeniu celu i zakresu pracy, przedstawiono gminę jako przedmiot analizy oraz pojęcie budżetu gminy. Stanowi to rozdział pierwszy niniejszej pracy.

Rozdział drugi poświęcono określeniu analizy działań Gminy Tarnówka, który stanowi właściwą fazę badaną. Dokonano w nim oceny działalności gminy na którą złożyła się: analiza dochodów, wydatków.

Pracę zamykają wnioski końcowe, które nasunęły mi się w trakcie przeprowadzonej analizy.

2. Gmina jako przedmiot analizy.

Gmina traktowana jest zgodnie z Konstytucją RP jako podstawowa jednostka samorządu terytorialnego opierająca swoje istnienie o ogół mieszkańców zamieszkujących obszar gminy.

W mowie potocznej bardzo często mówimy „iść do gminy”, „załatwić sprawę w gminie”, „on pracuje w gminie” - w rozumieniu urzędu gminy. Gmina oznacza również związek lub zrzeszenie społeczne lub religijne.

Gminy, na podstawie uchwał zainteresowanych rad, mogą utworzyć związek międzygminny.

Związek wykonuje zadania publiczne w imieniu własnym i na własną odpowiedzialność, posiada osobowość prawną. Organem stanowiącym i kontrolnym związku międzygminnego jest zgromadzenie złożone przez przedstawicieli poszczególnych gmin. Zgromadzenie jest wybierane przez organ wykonawczy - zarząd, składający się w co najmniej 2/3 z członków zgromadzenia. Gminy mogą także zawierać porozumienia związane z przyjęciem przez jedną z gmin realizacji zadań publicznych.

Gmina jako podstawowy szczebel samorządu terytorialnego w Polsce ma bardzo duże znaczenie dla rozwoju społeczno-gospodarczego społeczeństwa.

Organem wykonawczym gminy jest zarząd. W skład zarządu wchodzą: wójt albo burmistrz (prezydent miasta) jako przewodniczący zarządu, ich zastępcy oraz pozostali członkowie.

Podstawowym dokumentem określającym ustrój gminy jest jej statut, który przyjmuje rada samorządu terytorialnego. Statut gminy podlega ogłoszeniu w wojewódzkim dzienniku urzędowym. W obrębie gminy mogą także funkcjonować jednostki pomocnicze: dzielnice, sołectwa, osiedla itp. Jednostkę pomocniczą tworzy rada gminy, w drodze uchwały, po przeprowadzeniu konsultacji z mieszkańcami lub z ich inicjatywy.

Rada gminy obraduje na sesjach zwoływanych przez przewodniczącego, nie rzadziej niż raz na kwartał.

3. 3. Pojęcie budżetu gminy.

Budżet gminy, proces jego opracowywania, uchwalania i wykonywania jest elementem zarządzania w samorządzie terytorialnym. Zaś częścią procesu zarządzania gminą jest planowanie w ogóle, w tym szczególnie planowanie finansowe. Przed przystąpieniem do planowania, gmina musi określić:

• cele, które chce osiągnąć,

• sposób, w jaki chce osiągnąć zaplanowane cele

• czas, w jakim chce uzyskać efekty lub zamierzone cele

Gospodarka finansowa gminy jak i planowanie realizowane jest w oparciu o budżet uchwalony przez radę samorządu terytorialnego.

Budżet definiowany jest jako akt stanowiący zestawienie dochodów i wydatków na z góry ustalony okres i zatwierdzany przez najwyższą władzę ustawodawczą państwa.

Budżet powinien być tak opracowany, aby był zrozumiały dla wszystkich a przede wszystkim, dla radnych i społeczności lokalnej.

Budżety gminy są rocznymi planami finansowymi.

Plan finansowy przyjęty w drodze uchwały rady gminy, o charakterze dyrektywnym i jednostkowym, na którego podstawie gmina prowadzi w sposób jawny i samodzielny swoją gospodarkę finansową (budżet gminy). Gminy muszą określić zasady związane z planowaniem, uchwalaniem, realizacją i sprawozdaniem z wykonania budżetu. Samodzielnie, pod nadzorem państwa musza przejść cały proces gospodarowania wspólnymi zasobami finansowymi. Opracowując budżet, rada i zarząd muszą zadecydować, jakie cele chcą osiągnąć. W propozycjach zadań budżetowych muszą wpierw uwzględnić zadania obowiązkowe. Pozostałe środki mogą być podzielone na zadania samodzielne określone przez rade gminy.

II. ANALIZA DZIAŁAŃ GMINY TARNÓWKA W LATACH 1996-2002

1. Ogólna charakterystyka badanej gminy.

Gmina Tarnówka położona jest w środkowo-zachodniej części powiatu złotowskiego. Wschodnia jej część znajduje się w obrębie Pojezierza Krajeńskiego, zachodnia część - w  dolinie rzeki Gwdy. Graniczy z gminami: Krajenka, Złotów i Jastrowie w powiecie złotowskim i gminą Szydłowo w powiecie pilskim. Gmina zajmuje obszar 13.223 ha i liczy ponad 3100 mieszkańców. Tworzy ją 10 sołectw. Wszystkie miejscowości połączone są siecią dróg o nawierzchni bitumicznej, w dobrym stanie technicznym. Przez teren gminy przebiega linia kolejowa z dwoma przystankami w Ptuszy i Płytnicy, stwarzając dogodne, bezpośrednie połączenie z Poznaniem, Warszawą, Kołobrzegiem, Koszalinem. Dojazd drogowy do gminy zapewnia droga krajowa nr 11 relacji Poznań - Koszalin. W Ptuszy czynna jest całodobowa stacja benzynowa, a także punkt pomocy drogowej. Tarnówka to gmina typowo rolnicza, część ludności zatrudniona jest w gospodarce leśnej i usługach, w tym turystycznych. Funkcjonuje tu ponad 250 indywidualnych gospodarstw rolnych, w tym kilkanaście o powierzchni powyżej 50 ha, które specjalizują się głównie w uprawie zbóż i rzepaku. W gminie rozwija się również przemysł papierniczy i przetwórstwo rolne. Największą firmą jest Fabryka Tektury w Tarnówce. Gmina, położona wśród lasów, to wspaniałe miejsce na wypoczynek i prawdziwy raj dla grzybiarzy. Okoliczne lasy obfitują w grzyby i jagody: na grzybobranie tłumnie zjeżdżają tu Ślązacy. Środowisko jest tutaj nieskażone, powietrze czyste, mikroklimat leśny, a wokół kojąca cisza i spokój. Wzdłuż malowniczej Gwdy, w otoczeniu lasów, leżą: Ptusza, Tarnowsi Młyn, Płytnica i Plecemin. Do wypoczynku znakomicie nadają się także zbiorniki piętrzące wodę w Ptuszy i Tarnowskim Młynie. W zalewach tych występują duże okazy karpia, lina, leszcza. W Ptuszy funkcjonuje gospodarstwo agroturystyczne, we wsi czynny jest całodobowy bar.

Edukację dzieci na poziomie podstawowym realizują dwie szkoły: Szkoła Podstawowa i Gimnazjum w Tarnówce. Szkoły dysponują budynkami do zajęć dydaktycznych, salą gimnastyczną, biblioteką, pracownią komputerową, stołówką. Obiekty szkolne pochodzą z  1989r., wymagają remontu i modernizacji. W miejscowości Tarnówka funkcjonuje Publiczne Przedszkole. Podstawową placówką upowszechnienia kultury w gminie jest

Gminny Ośrodek Kultury, który od 1 października 2002r. w swej strukturze ma również bibliotekę z czytelnią.

Opiekę lekarską nad mieszkańcami gminy sprawuje lekarz rodzinny.

Głównym obiektem dla aktywności sportowej mieszkańców gminy jest stadion sportowy. Stadion posiada dwa pełnowymiarowe boiska do piłki nożnej, bieżnię, boisko do piłki siatkowej, miejsca dla widowni. Stadion użytkowany jest przez LKS „TARNOVIA” Tarnówka. Podstawową dyscypliną uprawianą w klubie jest piłka nożna. Przy Szkole Podstawowej działa UKS „Delfin”.

2. Dochody budżetowe gminy

Kwestie wiążące się z dochodami samorządów terytorialnych bezpośrednio definiują pozycję społeczności lokalnej w rozstrzyganiu spraw o znaczeniu społecznym i gospodarczym, nawet w wymiarze ogólnonarodowym. Prawna pozycja ustalająca zakres i możliwości uzyskiwania własnych dochodów, w tym także stałych wpływów z budżetu państwa, w oparciu o zobiektywizowane i trwałe kryteria, świadczy o wymiarze podmiotowości gmin.

W śród dochodów gmin, wyróżnia się grupy dochodów:

• dochody własne,

• udziały w podatkach stanowiących dochód budżetu państwa,

• dotacje i subwencje z budżetu państwa i państwowych funduszy celowych.

W badanej gminie dochody ogółem obrazuje tabela 1 oraz wykres 1.

Tabela 1

Dochody budżetowe Gminy Tarnówka w latach 1996-2002

	Lata
		1996	1997	1998	1999	2000	2001	2002 (dane za III kw.)
planowane	1.888.500	2.979.070	2.675.200	2.968.100	3.512.165	3.739.205	3.812.639
wykonane	1.871.615	2.949.279	2.642.563	2.931.889	3.469.533	3.555.494	2.883.331
wykonanie	99%	99%	99%	99%	99%	95%	75%

Źródło: Dane uzyskane z Urzędu Gminy

Wykres 1

Źródło: Por. tabela 1

W wyniku dokonanej analizy dochodów gminy ogółem, można stwierdzić, iż w badanych latach 1996-2002 dochody wg planu zostały zrealizowane w 99% w latach 1996-2000, natomiast rok 2001 odnotowuje wykonanie planu w 95% założeń. W kolejnych okresach zauważamy również wzrost dochodu przypadający na 1 mieszkańca gminy, który kształtuje się następująco:

1996- 573,4 zł

1997- 910,2 zł

1998- 823,9 zł

1999- 926,9 zł

2000- 1.109,5 zł

2001- 1.121,9 zł

2002- 905 zł

Najważniejszym źródłem dochodów budżetu każdej gminy są podatki stanowiące dochody własne gminy.

W badanej jednostce dochody własne przedstawiają się następująco:

Tabela 2

Dochody własne Gminy Tarnówka w latach 1996-2002

	Lata
		1996	1997	1998	1999	2000	2001	2002 (dane za III kw.)
podatek od nieruchomości	152.884,1	268.679,3	240.737,5	267.095,1	316.074,5	323.905,5	262.671,5
podatek od środków transportu	3.844,7	6.783,3	6.077,9	6.743,3	7.979,9	8.177,6	6.631,7
podatek od posiadania psów	835,8	1.474,6	1.321,3	1.465,9	1.734,8	1.777,7	1.441,7
podatek rolny	92.106,0	162.505,3	145.605,2	162.547,1	191.171,3	199.907,7	158.871,5
podatek leśny	37.778,5	66.653,7	59.721,9	66.260,7	78.411,4	80.354,2	65.163,3
Dochody własne ogółem	287.449,1	506.096,2	453.463,8	502.812,1	595.371,9	614.122,7	494.779,7

Źródło: Dane uzyskane z Urzędu Gminy

Wykres 2

Źródło: Por. tabela 2

Wśród dochodów własnych gminy dominującymi pozycjami są: podatek od nieruchomości oraz podatek rolny ze względu na specyfikę gminy, gdzie dominuje rolnictwo. Dochody własne stanowią w badanym okresie średnio 17% dochodów ogółem, co stanowi bardzo niski udział i jest zjawiskiem negatywnym.

Znaczną pozycję w dochodach gminy stanowi podatek od nieruchomości. I tak w poszczególnych latach:

1996 - planowano kwotę 153.822,4zł, wpłaty uiszczone wynoszą 152.284,1zł tj.99% w odniesieniu do kwoty zaplanowanej,

1997 - planowano kwotę 271.393,3zł, wpłaty uiszczone wynoszą 258.679,3zł tj.95,3% w odniesieniu do kwoty zaplanowanej,

1998 - planowano kwotę 243.710,7zł, wpłaty uiszczone wynoszą 240.757,5zł tj.98,7% w odniesieniu do kwoty zaplanowanej,

1999 - planowano kwotę 270.393,9zł, wpłaty uiszczone wynoszą 267.095,1zł tj.98,8% w odniesieniu do kwoty zaplanowanej,

2000 - planowano kwotę 319.958,2zł, wpłaty uiszczone wynoszą 316.074,5zł tj.98,8% w odniesieniu do kwoty zaplanowanej,

2001 - planowano kwotę 340.692,2zł, wpłaty uiszczone wynoszą 328.905,5zł tj.96,5% w odniesieniu do kwoty zaplanowanej,

2002 - planowano kwotę 347.331,4zł, wpłaty uiszczone wynoszą 262.671,5zł tj.75,65 w odniesieniu do kwoty zaplanowanej.

Drugą wielkość w dochodach własnych stanowi podatek rolny, który kształtował się następująco w badanym okresie:

1996 - planowany na kwotę 93.036,4zł, wykonany został na sumę 92.106,0zł tj.99%

1997 - planowany na kwotę 164.146,8zł, wykonany został na sumę 162.505,3zł tj.98,9%

1998 - planowany na kwotę 147.403,3zł, wykonany został na sumę 145.605,2zł tj.98,7%

1999 - planowany na kwotę 163.542,3zł, wykonany został na sumę 161.547,1zł tj.98,7%

2000 - planowany na kwotę 193.520,3zł, wykonany został na sumę 191.171,3zł tj.98,7%

2001 - planowany na kwotę 206.063,3zł, wykonany został na sumę 195.907,7zł tj.95%

2002 - planowany na kwotę 210.076,4zł, wykonany został na sumę 158.871,5zł tj.75,6%

Reasumując, można stwierdzić, iż ściągalności podatku są wysokie. Występujące zaległości spowodowane są trudnościami gospodarczymi mieszkańców. Trudna sytuacja materialna osób zamieszkujących gminę, spowodowana w szczególności brakiem zatrudnienia oraz niską opłacalnością produkcji rolnej, jest czynnikiem mającym wpływ na wysokość realizacji dochodów własnych gminy.

Dochody własne samorządów terytorialnych nie stanowią wyłącznego i wystarczającego źródła finansowania zadań samorządu terytorialnego. Konieczne staje się zatem zasilenie zewnętrzne. Różne są tego przyczyny, między innymi istniejące dyspozycje terytorialnego rozkładu źródeł dochodów własnych gmin, konieczności równomiernego zaspokojenia potrzeb ludności w zakresie infrastruktury technicznej w skali kraju

Do źródeł zasilania zewnętrznego budżetów lokalnych można zaliczyć:

• udziały w podatku państwowym

• dotacje i subwencje

• wpływy pochodzące z tzw. redystrybucji poziomej dokonywanej pomiędzy jednostkami terytorialnymi tego samego szczebla, wg zasady obciążenia przykładowo gmin zamożniejszych, tzn. mających relatywnie wysokie dochody własne, gmin uboższych.

Zasilenie zewnętrzne w badanej gminie przedstawia się następująco:

Tabela nr 3

Dochody zewnętrzne Gminy Tarnówka w latach 1996-2002

	Lata
		1996	1997	1998	1999	2000	2001	2002
udział gminy w podatku dochodowym od osób fizycznych	206.947	211.366	218.823.	240.543	365.436	266.014	253.726
udział gminy w podatku dochodowym od osób prawnych	-	-	-	-	-	-	4.000
subwencja wyrównawcza	265.222	308.415	314.415	326.121	517.065	452.370	542.349
subwencja oświatowa	1.093.483	1.105.633	1.193.633	1.205.633	1.217.633	1.271.886	1.528.373
ogółem zasilanie zewnętrzne	1.565.652	1.625.414	1.726.871	1.772.297	2.100.134	1.990.270	2.328.448
% dochodów zewnętrznych w dochodach ogółem	83,6%	55,1%	65,3%	60,4%	60,5%	55,9%	61,1%

Źródło: Dane uzyskane z Urzędu Gminy

Wykres 3

Źródło: Por. tabela 3

W przedstawionej powyższej tabeli i danych wynika, iż zasilenie zewnętrzne w badanej gminie jest bardzo wysokie. Stanowi ponad połowę dochodów ogółem, tylko rok 1996 w 83% sfinansowany został z zewnętrznych źródeł (rok 2002 zawiera wykonanie planu za 3 kwartał). Władze gminy w swojej polityce dążą do zmniejszania udziału zasilania zewnętrznego, lecz ze względu na specyfikę terenu gminy tj. brak przemysłu, zakładów produkcyjnych jest to bardzo trudne.

3. Wydatki budżetowe gminy

Wydatkami budżetów są środki pieniężne przekazywane z budżetu na realizację zadań budżetu państwa lub gminy, można też uznać, że są to wydatki dokonywane ze środków finansowych zgromadzonych w budżecie.

W badanej gminie wydatki przedstawia tabela 4 i ilustruje wykres.

Tabela 4

Wydatki budżetowe Gminy Tarnówka w latach 1996-2002

	Lata
		1996	1997	1998	1999	2000	2001	2002
wydatki ogółem	1.960.695	2.415.303	2.869.757	3.068.206	3.603.683	3.766.111	2.689.530
wydatki bieżące	1.668.695	1.921.303	2.287.557	2.840.206	3.057.141	3.375.333	2.099.530
inwestycje	292.000	494.000	582.200	228.000	546.666	390.778	442.660

% inwestycje do wydatków ogółem

14,8%

20,4%

20,3%

7,4%

15,2%

10,37%

16,4%

Źródło: Dane uzyskane z Urzędu Gminy

Wykres 4

Źródło: Por. tabela 4

Plan budżetowy wydatków w 98% został zrealizowany z założeniami. Powyższe dane odzwierciedlają wzrost wydatków bieżących, m.in. na utrzymanie szkół, przedszkola, na cele pomocy społecznej, na cele kulturalno-oświatowe.

Zgodnie z danymi można zaobserwować, iż wydatek na 1 mieszkańca przedstawia się następująco, w roku:

1996- stanowi 600,7 zł

1997- stanowi 745,5 zł

1998- stanowi 894,8 zł

1999- stanowi 970,0 zł

2000- stanowi 1.152,4 zł

2001- stanowi 1.188,4 zł

2002- stanowi 844,1 zł ( z zastrzeżeniem, iż rok 2002 zawiera wykonanie planu za 3 kwartał)

Efektywne inwestowanie to przede wszystkim wykonywanie wieloletniego programu zapewniającego mieszkańcom niezbędne warunki do codziennego życia, a także rozwoju produkcji przy jednoczesnej ochronie naturalnego otoczenia.

Wydatki na inwestycje w Gminie Tarnówka stanowią średnio 15% w wydatkach ogółem. Przede wszystkim środki te zostały przeznaczone na:

• utrzymanie dróg gminnych,

• budowę kolektora,

• budowę kanalizacji sanitarnej.

Jak wynika z powyższego skala inwestycji przeprowadzonych w gminie ma istotny wpływ na tempo i kierunek rozwoju gospodarki lokalnej.

4. Dochody a wydatki Gminy

Największym odzwierciedleniem budżetu gminy, jest zestawienie z sobą dochodów z wydatkami, obrazuje to tabela 5

Dochody i wydatki Gminy Tarnówka w latach 1996-2002

Tabela 5

	Lata
		1996	1997	1998	1999	2000	2001	2002
dochody	1.871.615	2.949.279	2.642.563	2.931.889	3.469.533	3.555.494	2.883.331
wydatki	1.960.695	2.415.303	2.869.757	3.068.206	3.603.683	3.766.111	2.689.530

Źródło: Dane uzyskane z Urzędu Gminy

Wykres 5

Por. tabela 5

Jak wynika z danych rok 1996 zamknął się saldem ujemnym w kwocie 89.080 zł, natomiast 1997r. wykazuje nadwyżkę dochodów w kwocie 533.976 zł. Następne lata tj. rok 1998, 1999, 2000 i 2001 odnotowuje wynik ujemny w ogólnej działalności stanowiący około 5,3% w przeciwieństwie do roku 2002, który za III kwartał odnotował wynik dodatni w kwocie 193.801 zł.

Odzwierciedlenie w/w sytuacji przedstawia w analogicznym okresie dochód i wydatek na 1 mieszkańca gminy.

Dochody i wydatki na 1 mieszkańca Gminy w latach 1996-2002

Tabela 6

	Lata
		1996	1997	1998	1999	2000	2001	2002
Ilość mieszkańców w osobach	3.264	3.240	3.207	3.163	3.127	3.169	3.186
Dochód na 1 mieszkańca	573,4	910,2	823,9	926,9	1.109,5	1.121,9	905
Wydatek na 1 mieszkańca	600,7	745,5	894,8	970,0	1.152,4	1.188,4	844,2

Źródło: Dane uzyskane z Urzędu Gminy

Analizując dane zawarte w powyższej tabeli należy stwierdzić, iż ilości osób w badanym okresie tj. w latach 1996-2002 utrzymuje się na podobnym poziomie tj. średnio 3.193 osoby.

Dochód na 1 mieszkańca gminy wynosi średnio 910 zł, a wydatek stanowi 913 zł.

1. Wnioski końcowe.

Uzyskane w trakcie przeprowadzonego badania empirycznego analizy dały podstawę do sformułowania szeregu wniosków i spostrzeżeń. Przede wszystkim wyniki badania wykazują niski stopień rozwoju gminy.

Szczególnymi przykładami tego są:

1. ujemny bilans wydatków nad dochodami w większości badanych okresach,

2. wysoki udział środków zewnętrznych

3. niski udział dochodów własnych gminy.

W związku z przedstawioną analizą władze Gminy powinny zmienić strategię zarządzania, zwracając szczególną uwagę na wzrost dochodów własnych gminy poprzez zachęcenie podmiotów do inwestowania w zagospodarowanie terenów i obiektów. Gmina powinna być otwarta na propozycje inwestorskie. Można więc głęboko wierzyć, iż zastosowane nowe formy zarządzania poprawią sytuację finansową Gminy, co znajdzie również odzwierciedlenie poprawy warunków socjalno-bytowych dla mieszkających w niej ludności.

Bibliografia

1. Kozłowski A.J. „Model samorządowej gminy” Olsztyn 2002

2. Kozłowski A.J. „Strategia rozwoju samorządów gminnych” WSB w Pile, Piła 1999.

3. Konstytucja RP z 22 marca 1997.

4. Ustawa z dnia 8 marca 1990 o samorządzie terytorialnym

5. Swalter L. „Finanse” PWI:Warszawa 1985

6. Słownik Samorządu Terytorialnego 1997 UMCS,Lublin

7. Kozłowski A.J. ”Samorząd terytorialny w Polsce” SOFT VISION ,Szczecin 1997.

8. Weralski M. „Finanse i prawo finansowe” PWE, Warszawa 1984.

9. Misiąg W., E. Suchocka-Roguska,S.Tymiński „Polski system budżetowy. Budżet państwa-budżet gmin”, Warszawa 1992

Spis tablic

Strona

1. Tabela 1. Dochody budżetowe Gminy Tarnówka w latach 1996-2002 ............. .....8

2. Tabela 2. Dochody własne Gminy Tarnówka w latach 1996-2002 .....9

3. Tabela 3. Dochody zewnętrzne Gminy Tarnówka w latach 1996-2002.............................12

4. Tabela 4. Wydatki budżetowe Gminy Tarnówka w latach 1996-2002 ............................. 13

5. Tabela 5. Dochody i wydatki Gminy Tarnówka w latach 1996-2002................................ 15

6. Tabela 6. Dochody i wydatki na 1 mieszkańca Gminy Tarnówka w latach 1996-2002.....16

Konstytucja RP z 22 marca 1997r.

Kozłowski A.J. „Model samorządowej gminy” Olsztyn 2002r. str.32

Kozłowski A.J. „Strategia rozwoju samorządów gminnych” WSB w Pile, Piła 1999r. str.17

Ustawa z dnia 8 marca 1990r. o samorządzie terytorialnym

Kozłowski A.J. „Samorząd terytorialny w Polsce” OFICYNA WYDAWNICZA SOFT VISION Szczecin 1997r. str.69

L. Swalter „Finanse” PWI: Warszawa 1985r str.162

Słownik Samorządu Terytorialnego.1997.UMCS,Lublin, s.23.

Kozłowski A.J. „Model samorządowej gminy” AM „APIS”Olsztyn 2002r. str.83

Kozłowski A.J. „Samorząd terytorialny w Polsce” Oficyna Wydawnicza SOFT VISION, Szczecin 1997r. s.175

Kozłowski A.J., „Samorząd terytorialny w Polsce”, Oficyna Wydawnicza SOFT VISION, Szczecin 1997r.,s.78

W.Misiąg, E. Suchocka-Roguska, S.Tymiński,”Polski system budżetowy.Budżet państwa-budżet gmin”, Warszawa 1992, s.16

M. Weralski, „Finanse i prawo finansowe”, PWE.Warszawa 1984, s.210

Kozłowski A.J., „Samorząd terytorialny w Polsce”, Oficyna Wydawnicza SOFT VISION, Szczecin 1997r., s.175

Praca pochodzi z serwisu www.e-sciagi.pl

---