1. TEMAT WYKŁADU: CELE I ZADANIA DYDAKTYKI MEDYCZNEJ I WYCHOWANIA ZDROWOTNEGO.

DYDAKTYKA OGÓLNA - teoria nauczania i uczenia się

• Jest to nauka o nauczaniu i uczeniu się system poprawnie uzasadnionych twierdzeń i hipotez dotyczących: procesu nauczania/uczenia, zależności, prawidłowości nauczania - uczenia się i sposobu kształtowania procesu nauczania przez człowieka.

• Dydaktyka ogólna - obejmuje wszystkie przedmioty i szczeble pracy szkolnej.

• Dydaktyki szczegółowe - metodyki nauczania poszczególnych przedmiotów - teorie nauczania i uczenia się przedmiotów na określonych szczeblach nauczania.

DYDAKTYKA MEDYCZNA - należąca do dydaktyk szczegółowych - jest rozwinięciem dydaktyki ogólnej w kierunku wyspecjalizowanego kształcenia zawodowego pracowników ochrony zdrowia.

PRZEDMIOT ZAINTERESOWAŃ DYDAKTYKI MEDYCZNEJ - kształcenie i doskonalenie zawodowe i działalność edukacyjna profesjonalisty zdrowia wobec pacjenta i grup społecznych.

Edukacja pacjenta i grup społecznych ukierunkowana jest na:

• pobudzanie aktywności człowieka do rozwijania własnych zainteresowań

• zdobywanie wiedzy o zdrowiu

• kształtowanie umiejętności prowadzenia zdrowego stylu życia

• kształtowanie systemu wartości i pozytywnych postaw wobec zdrowia

• rozwijaniu u ludzi własnych kompetencji w odniesieniu do zdrowia.

PROCES KSZTAŁCENIA/DYDAKTYCZNY - to uporządkowany w czasie ciąg zdarzeń obejmujący takie czynności nauczycieli i uczniów, ukierunkowane przez odpowiedni dobór celów i treści oraz uwzględniający takie warunki i środki, jakie służą wywołaniu pożądanych zmian w uczniach.

UCZENIE SIĘ JEST PROCESEM INTELEKTUALNYM I EMOCJONALNYM powodującym określone, względnie trwałe zmiany w sposobie myślenia, odczuwania i działania. Dużą rolę odgrywa motywacja i aktywność.

EFEKTYWNOŚĆ UCZENIA SIĘ ZALEŻY OD: osobistego zaangażowania, motywacji, informacji zwrotnej.

NAUCZANIE- organizowanie uczenia i kierowanie uczeniem się uczniów (elementy wychowawcze).

Nauczanie determinowane jest przez: cele, treść, osobowość nauczyciela, zasób wiedzy wyjściowej uczniów, materialno-techniczne wyposażenie szkoły.

ZASADY KSZTAŁCENIA -„ ZASADY NAUCZANIA, UCZENIA SIĘ”

Zasady nauczania (kształcenia) - to normy dydaktyczne (ogólne prawidła), które wskazują, jak należy organizować i realizować proces kształcenia, aby osiągnąć zamierzone cele.

ZASADY KSZTAŁCENIA wg. Nowackiego T.

1.  zasada poglądowości

2. zasada świadomej aktywności

3. zasada wiązania teorii z praktyką

4. zasada systematyczności (systemowości)

5. zasada przystępności (stopniowania trudności)

6. zasada trwałości wiedzy i umiejętności.

7. zasada indywidualizacji zespołowości.

ZASADA POGLĄDOWOŚCI - Cel: ograniczenie lub usuniecie z procesu nauczania/uczenia się słownego przekazu wiadomości. Tam gdzie to możliwe wprowadzenie bezpośredniego poznania za pomocą obserwacji, eksperymentu czy rysunku.

ZASADA ŚWIADOMEJ AKTYWNOŚCI - zadaniem nauczyciela w procesie kształcenia jest zaznajomienie uczącego się z celami ogólnymi i szczegółowymi, rezultatami ich osiągania i wartościami tych rezultatów.

Warunkiem wyzwalającym aktywność jest:

• samodzielne wykonywanie czynności poznawczych,

• ocena wyników pracy i samoocena,

• wskazanie osiągnięć,

• wsparcie i pomoc. 

ZASADA WIĄZANIA TEORII Z PRAKTYKĄ -  racjonalne łączenie teorii z praktyką:

• łączenie myślenia i poznawanych treści o charakterze praktycznym z myśleniem i treściami o charakterze teoretycznym

• łączenie zdobywanych wiadomości w struktury i posługiwanie się nimi w praktyce, zwłaszcza przy zdobywaniu dalszych wiadomości

• łączenie nauki z techniką, przechodzenie od praw nauki do zasad techniki

• łączenie poznania z działaniem, planowanie i wykonywanie różnorodnych przedmiotów i czynności związanych z treścią nauczania.

ZASADA SYSTEMATYCZNOŚCI - proces kształcenia jest układem, uporządkowanym zbiorem ściśle ze sobą powiązanych składników: nauczyciel, uczący się, cele, metody, środki nauczania wchodzących ze sobą w określone związki czasowo - przestrzenne, przyczynowo - skutkowe. Układ składników i związków między nimi powinien być uporządkowany w sposób logiczny.

ZASADA PRZYSTĘPNOŚCI - (stopniowania trudności) opiera się na prawidłowościach rozwoju psychicznego dzieci i młodzieży, występujących w procesie kształcenia.

• w nauczaniu należy przechodzić od tego, co dla ucznia bliskie, do tego co dalekie

• od tego co jest dla uczniów łatwiejsze, do tego co trudniejsze

• od tego co jest uczniom znane, do tego co nowe i nieznane

• należy uwzględnić różnice w tempie pracy i stopniu zaawansowania w nauce poszczególnych uczniów.

ZASADA INDYWIDUALIZACJI ZESPOŁOWOŚCI - takie organizowanie procesu nauczania - uczenia się, w którym: uwzględnia się wszelkie walory indywidualne każdego uczącego się, z drugiej strony nauczyciel znajduje płaszczyznę współpracy i współdziałania wszystkich uczących się.

GŁÓWNE ZASADY DYDAKTYKI W KSZTAŁCENIU I EDUKACJI ZDROWOTNEJ

• precyzyjne określenie celów kształcenia (zadań dydaktycznych)

• strukturyzacja wiedzy

• stopniowanie trudności

• samodzielne rozwiązywanie problemów

• zaplanowane i systematyczne działania nauczycieli

• aktywny udział uczących się

• indywidualizacja uczenia

• kontrola postępów

• informacja zwrotna.

ROLA WSPÓŁCZESNEGO NAUCZYCIELA

• precyzyjne określenie szczegółowych celów kształcenia

• aktywizowanie uczących przez tworzenie atrakcyjnych sytuacji problemowych

• zastąpienie nauczania kierowanym samokształceniem

• wypracowanie trafnych, rzetelnych i obiektywnych metod oceny wyników kształcenia.

CECHY NOWOCZESNEGO MODELU KSZTAŁCENIA

• jedność nauczania i uczenia się

• jedność oddziaływań dydaktycznych i wychowawczych

• wszechstronność

• indywidualizacja

• aktywizacja

• elastyczność metodyczna, organizacyjna i programowa.

LITERATURA ZALECANA DO PRZEDMIOTU:

1. Arends R.J.: Uczymy się nauczać. WSiP, Warszawa, 1994.

2. Ciechaniewicz W.: Pedagogika. PZWL, Warszawa 2008

3. Kruszewski K.: Sztuka nauczania. Czynności nauczyciela. PWN, Warszawa 1998

4. Kupisiewicz Cz..: Dydaktyka ogólna. Oficyna Wydawnicza Graft Punkt, Warszawa 2000

5. Wasyluk J.: Podręcznik dydaktyki medycznej. CMKP, Warszawa 1998

6. Woynarowska B.: Edukacja zdrowotna. PWN 2012;

7. Andruszkiewicz A., Banaszkiewicz M.: Promocja zdrowia dla studentów studiów licencjackich kierunku pielęgniarstwo i położnictwo. PZWL, Warszawa 2010.

2. TEMAT WYKŁADU: KLASYFIKACJA CELÓW KSZTAŁCENIA. KONCEPCJE TAKSONOMICZNE CELÓW KSZTAŁCENIA.

CELE KSZTAŁCENIA - są nadrzędnym elementem systemu kształcenia, obejmują nauczanie i cele uczenia się. To świadomie założone skutki planowej działalności nauczyciela i ucznia w procesie dydaktyczno - wychowawczym. Stanowią opis stanu projektowanej przyszłości w zakresie operacji i procesów umysłowych ucznia.

CELE KSZTAŁCENIA - to zadania dydaktyczne, sformułowane w ten sposób, że dają się: zaobserwować, zmierzyć i ocenić.

SFORMUŁOWANY CEL KSZTAŁCENIA POWINIEN:

• jednoznacznie określać planowane zmiany w wiedzy i postawie ucznia w procesie dydaktyczno - wychowawczym

• wskazywać warunki w jakich efekty mogą być przez ucznia ujawniane

• określać wymagany poziom nabywanej wiedzy i umiejętności wg przyjętego układu taksonomicznego.

CELE OGÓLNE - wyznaczają perspektywę pracy dydaktycznej w dłuższym czasie, stanowiąc pomost między szczegółowymi i głównymi celami kształcenia.

CELE SZCZEGÓŁOWE - są celami konkretnymi, których realizacja przyczynia się do osiągnięcia celów ogólnych. Obejmują zarówno wiadomości jak i umiejętności.

EFEKTY NAUCZANIA/EDUKACJI

Definiując efekty nauczania/edukacji (oczekiwane kompetencje), należy skoncentrować się na tym, co uczeń/pacjent powinien wiedzieć, rozumieć i/lub zademonstrować po zakończeniu programu nauczania/edukacyjnego. Określają co uczący się, a nie nauczający powinni wykonywać (efekty kształcenia/kompetencje).

Definicją celu kształcenia/ efektów nauczania/edukacji jest jego oczekiwany, mierzalny rezultat końcowy, a nie opis lub streszczenie programu.

SFORMUŁOWANY CEL KSZTAŁCENIA POWINIEN:

• jednoznacznie określać planowane zmiany w wiedzy i postawie ucznia w procesie dydaktyczno - wychowawczym

• wskazywać warunki w jakich efekty mogą być przez ucznia ujawniane

• określać wymagany poziom nabywanej wiedzy i umiejętności wg przyjętego układu taksonomicznego.

SCHEMAT USTALANIA CELÓW OPERACYJNYCH WG. R. MAGERA

• sytuacja sprawdzenia - warunki, w których należy się spodziewać działania słuchacza

lub w których będzie ono obserwowane

• opis zachowania słuchacza (co słuchacz wykona lub jakie działanie nauczyciel uzna za

dowód osiągnięcia celu)

• kryteria osiągnięć - standard lub poziom wykonania uznany za wystarczający.

OPERACJONALIZACJA CELÓW KSZTAŁCENIA - zamiana celów ogólnych na szczegółowe

1. Sprecyzowanie - pozbawienie wyrażen służących ozdobie.

2. Uszczegółowienie - zmiana pojedynczego hasła w kilka dłuższych zdań (czynność, treść, warunek, kryterium).

3. Konkretyzacja - możliwie dokładne określenie zarówno sytuacji, w której działanie się dokonuje, jak i stanu końcowego, do którego działanie zmierza.

4. Upodmiotowienie osiągającego cel, polegające na osobistym zaangażowaniu, inwencji i odpowiedzialności słuchacza.

ZASADY OPERACJONALIZACJI CELÓW KSZTAŁCENIA

1. Poszanowanie osobowości ucznia - słuchacz powinien mieć swój udział w operacjonalizacji, prawo do podejmowania stanowiska wobec celów które przedstawi nauczyciel.

2. Umiar w uszczegóławianiu - nie może być prowadzone aż do poziomu pojedynczych wiadomości, umiejętności.

3. Zachowanie celu ogólnego w pamięci - cel kształcenia szkoły/uczelni.

4. Otwartość zbioru celów operacyjnych - włączyć słuchaczy do projektowania celów, uwzględniać nowości, rozwój nauki.

5. Pełna realizacja celów operacyjnych - sprawdzenie czy cel założony został osiągnięty.

TAKSONOMIA CELÓW KSZTAŁCENIA - teoria dotycząca klasyfikacji celów kształcenia według przyjętych zbiorów pojęć i kryteriów klasyfikujących działalność człowieka w trzech dziedzinach (sferach): poznawczej, afektywnej i psychoruchowej

1. TAKSONOMIA CELÓW KSZTAŁCENIA/NAUCZANIA wg Wasyluka

• DZIEDZINA POZNAWCZA

W dziedzinie poznawczej liczy się:

• wiedza

• sprawność myślenia

• zdolność rozumienia, kojarzenia, wnioskowania

• zdolność syntezy, analizy

• umiejętność oceny

• zdolności twórcze.

POZIOMY W DZIEDZINIE POZNAWCZEJ

• Najniższy, pierwszy poziom to umiejętność zapamiętywania i odtwarzania informacji, gdyż bez znajomości podstawowych faktów, zjawisk, metod i koncepcji trudno działać na wyższym poziomie intelektualnym.

• Drugi poziom to zdolność rozróżniania, interpretowania faktów i zjawisk, rozumienia znaczenia. Człowiek działający na tym poziomie umie zinterpretować jakieś zjawisko, wyjaśnić prawo czy regułę na podstawie przykładu, przewidzieć skutki, wytłumaczyć sposób postępowania.

• Trzeci poziom - to umiejętność zastosowania wiedzy teoretycznej w praktyce, wdrożenie jakiejś metody, procedury, praktyczne rozwiązanie problemu pielęgnacyjnego (problem jest dość prosty i typowy).

• Czwarty poziom obejmuje umiejętność rozwiązywania problemów nowych i złożonych. Wymaga to umiejętności analizy i syntezy poszczególnych zjawisk i procesów.

• Najwyższy, piąty poziom obejmuje zdolność wydawania sądów, formułowania oceny końcowej, opinii o wartości jakiegoś dzieła, a przede wszystkim zdolność do tworzenia dzieł oryginalnych, inspirujących innych do pracy twórczej.

DZIEDZINA PSYCHORUCHOWA

Dziedzina psychoruchowa - ocenia czynności wymagające nie tylko myślenia ale i kontroli narządów zmysłów, użycia siły mięśni, koordynacji ruchów, precyzji.

W dziedzinie psychoruchowej liczy się:

• sprawność i biegłość w wykonywaniu czynności manualnych

• umiejętności praktyczne

Powtarzanie określonych czynności powoduje wytworzenie automatyzmu, wykształcenie pożądanych nawyków.

Wykonywanie prostych czynności (manipulowanie i naśladowanie)

↔ poprzez doświadczenia, ćwiczenia

→ doprawadza do biegłości i doskonałości

→ przeniesienia umiejętności do innych obszarów dziedziny psychoruchowej, wykorzystanie ich w odmiennych warunkach i nieprzywidywalnych sytuacjach.

DZIEDZINA AFEKTYWNA

Dziedzina afektywna (postaw) - klasyfikuje:

• uczucia i emocje w działaniu człowieka

• postawy

• zachowanie w sytuacjach trudnych, niecodziennych

• sądy

• zaangażowanie, nastawienie

• zdolność adaptacji

• współpracę i komunikowanie się z innymi ludźmi

1. Najniższy poziom - postawa bierna.

Ocenia się:

• zdolność słuchania

• koncentrowania uwagi

• uświadomienie sobie istnienia jakiejś sytuacji

• zaakceptowanie jakiegoś zjawiska

2. Drugi poziom - czynne zaangażowanie w dziejących się wydarzeniach, konstruktywna odpowiedź - reagowanie gestem, słowem, czynem.

3. Trzeci poziom -umiejętność:

• osądzenia postawy

• zachowania lub działania człowieka

• akceptacji lub odrzucenia

• określenia przydatności bądź szkodliwości jakiegoś zjawiska

• aktywne uczestniczenie w działalności zespołów i grup społecznych.

• POZIOMY W DZIEDZINIE AFEKTYWNEJ c.d.

4. Czwarty poziom:

• umiejętność wdrażania w życie własne i otoczenia pewnych zasad, wartości, wiązania ich razem - zapoczątkowanie budowy jakiegoś systemu wartości w danym środowisku

• umiejętność planowania i organizowania - zgodnie z interesem własnym i ogółu

• odpowiedzialność za swoje postępowanie, powierzone mienie i warsztat pracy, za dom i rodzinę.

5. Najwyższy poziom - najwyższą ocenę osiągają ludzie, którzy wytworzyli charakterystyczny dla siebie „ styl życia”, czyli:

• dysponują dużym doświadczeniem i utworzonym zbiorem wartości

• kontrolują swoje zachowanie, które jest dla nich typowe, charakterystyczne, dające się przewidzieć

• przyjmują odpowiedzialność za swoją działalność

• przyjmują odpowiedzialność za postępowanie i zachowanie otaczających ich lub podlegających im ludzi.

2. TAKSONOMIA CELÓW wg wg Niemierki (A,B,C,D)

DZIEDZINA POZNAWCZA - w dziedzinie poznawczej liczy się: wiedza, sprawność myślenia, zdolność rozumienia, kojarzenia, wnioskowania, zdolność syntezy, analizy, umiejętność oceny, zdolności twórcze.

POZIOMY W DZIEDZINIE POZNAWCZEJ wg Niemierki (A,B,C,D):

1. wiadomości

A - zapamiętanie wiadomości - umiejętność zapamiętywania i odtwarzania informacji,

B - zrozumienie wiadomości - zdolność rozróżniania, interpretowania faktów i zjawisk, rozumienia znaczenia.

2. umiejętności

C - stosowanie wiadomości w sytuacjach typowych, praktyczne stosowanie wiadomości wg wzorów,

D - stosowanie wiadomości w sytuacjach problemowych - umiejętność rozwiązywania problemów nowych i złożonych.

DZIEDZINA PSYCHORUCHOWA - ocenia czynności wymagające nie tylko myślenia ale i kontroli narządów zmysłów, użycia siły mięśni, koordynacji ruchów, precyzji.

W dziedzinie psychoruchowej liczy się sprawność i biegłość w wykonywaniu czynności manualnych, umiejętności praktyczne.

POZIOMY W DZIEDZINIE PRAKTYCZNEJ wg Niemierki (A,B,C,D):

1. działania

A - naśladowanie działania

B - odtwarzanie działania

2. umiejętności

C - sprawność działania w stałych warunkach,

D - sprawność działania w zmiennych warunkach.

DZIEDZINA AFEKTYWNA - (postaw, motywacyjna) - klasyfikuje: uczucia i emocje w działaniu człowieka; postawy; zachowanie w sytuacjach trudnych, niecodziennych; sądy; zaangażowanie, nastawienie; zdolność adaptacji; współpracę i komunikowanie się z innymi ludźmi.

POZIOMY W DZIEDZINIE AFEKTYWNEJ (celów motywacyjnych wg) Niemierki (A,B,C,D):

1. działania

A - uczestnictwo w działaniu - dostosowanie do sytuacji

B - podejmowanie działania - wewnętrzne zaangażowanie

2. umiejętności

C - nastawienie na działanie - potrzeba podejmowania działań, zachęcanie innych

D - system działań - identyfikacja z zasadami, skuteczność postepowania, swoistość stylu.

III. TAKSONOMIA BLOOMA

• Taksonomia Blooma dzieli się na trzy sfery celów: poznawczą, afektywną i psychomotoryczną.

• Narzędzie to doskonale nadaje się do definiowania mierzalnych celów nauczania, od szkoły podstawowej po uczelnie wyższe i profesjonalne szkolenia.

DOMENA KOGNITYWNA (POZNAWCZA)

• WIEDZA- umiejętność przywoływania lub pamiętania faktów bez konieczności ich rozumienia

Czasowniki: definiować, opisywać, wyliczyć, znaleźć, nazwać, rozpoznać, pokazać, powiedzieć, zaprezentować, odnieść, powtórzyć itp.

• ZROZUMIENIE - umiejętność rozumienia i interpretowania wyuczonych (nabytych) informacji

Czasowniki: powiązać, wyjaśnić, zakwalifikować, dostosować, opisać, rozróżnić, oszacować, uogólnić, rozpoznać, zilustrować, przetłumaczyć, zinterpretować itp.

• ZASTOSOWANIE- umiejętność wykorzystania nabytych informacji w nowych sytuacjach, np. wykorzystanie wiedzy do rozwiązywania problemów

Czasowniki: wdrażać, obliczać, zmieniać, wybierać, budować, pokazywać, rozwijać, znaleźć, ilustrować, organizować, produkować, wybierać, rozwiązywać, używać, modyfikować itp.

• ANALIZA- umiejętność rozbijania informacji na elementy składowe, np.

odnajdywanie wewnętrznych powiązań i idei (rozumienie struktury organizującej)

Czasowniki: analizować, ułożyć, rozbić, obliczać, kategoryzować, zaklasyfikować, porównać, powiązać, przedyskutować, rozpoznać, rozdzielać, podkreślać, oddzielać, rozróżniać, odnieść, zidentyfikować itp.

• SYNTEZA- umiejętność łączenia poszczególnych elementów w całość

Czasowniki: uzasadniać, komponować, kompilować, budować, rozwijać, wyjaśniać, formułować, uogólniać, integrować, modyfikować, organizować, planować, przygotowywać, rekonstruować, podsumowywać, streszczać itp.

• OCENA- umiejętność oceny wartości informacji ze względu na dany cel

Czasowniki: ocenić, oszacować, argumentować, porównać, konkludować, przekonać, krytykować, bronić, wyjaśniać, interpretować, polecać, osądzać, wspierać, przewidywać, streszczać itp.

DOMENA AFEKTYWNA (uczucia i postawy)

• charakteryzowanie - zespolenie przekonań, idei i postaw

• organizowanie - porównywanie, zestawianie wartości

• wartościowanie - rozumienie wartości

• odpowiadanie - aktywne uczestniczenie we własnym uczeniu się

• otrzymywanie - chęć otrzymania informacji

Czasowniki: doceniać, akceptować, podejmować, wyzwanie, demonstrować, dyskutować, łączyć, organizować, osądzać, integrować, odnosić itp.

DOMENA PSYCHOMOTORYCZNA (dotycząca umiejętności fizycznych)

• Percepcja (postrzeganie)

Możliwość wykorzystania bodźców sensorycznych do prowadzenia aktywności ruchowej.

• Postawa

Gotowość do działania. Obejmuje stan umysłowy, fizyczny i emocjonalny.

• Reagowanie kierowane - naśladownictwo, próby i błędy.

• Mechanizm

Wyuczone reakcje stają się przyzwyczajeniem, a ruchy są wykonywane sprawnie, z pewnością siebie.

• Jawne reagowanie kompleksowe

Umiejętne wykonywanie czynności mechanicznych, które wymagają skomplikowanych wzorów ruchu. Ta kategoria obejmuje wykonywanie ruchów bez wahania.

• Adaptacja (przystosowanie)

Umiejętności są dobrze rozwinięte. Jednostka może modyfikować wzorce ruchu, dopasowując je do wymagań.

• Oryginalność

Tworzenie nowych wzorców ruchowych w celu dopasowania ich do danej sytuacji lub konkretnego problemu. Efekty kształcenia podkreślają kreatywność opartą na wysoko rozwiniętych umiejętnościach.

• Czasowniki: zbudować, dostosować, posługiwać się, używać, chwytać, rozróżniać (dotykiem), zmierzyć itp.

WSKAZÓWKI DOTYCZĄCE DEFINIOWANIA EFEKTÓW

• Powinno się używać czasowników czynnych, unikać takich czasowników, jak: rozumieć, wiedzieć, być świadomym, doceniać, gdyż nie da się ich łatwo zmierzyć.

• W celu zdefiniowania, w jaki sposób pacjenci mogą zademonstrować zdobytą wiedzę, można używać czasowników takich, jak: rozwiązywać, szacować, analizować.

Przykład nieprawidłowo sformułowanego EK: „po zakończeniu programu edukacyjnego pacjent powinien znać zasady samoopieki w astmie oskrzelowej ”.

Poprawnie zdefiniowany efekt edukacji: po zakończeniu programu edukacyjnego pacjent będzie potrafił napisać plan rehabilitacji oddechowej, odpowiedzieć na pytania….., wytłumaczyć mechanizm działania leków wziewnych itp.).

3. TEMAT WYKŁADU: PLANOWANIE PRACY DYDAKTYCZNO - WYCHOWAWCZEJ NAUCZYCIELA.
   

Planowanie pracy dydaktyczno - wychowawczej/edukacyjne pozwala na przemyślenie poszczególnych czynności nauczyciela/edukatora, przemyślenie poszczególnych czynności słuchaczy w określonym czasie, uniknięcie chaosu, przypadkowości i improwizacji oraz uchronienie przed schematem i rutyną.

PLANOWANIE KSZTAŁCENIA/EDUKACJI TO:

• wybór celów ogólnych

• określenie celów pośrednich

• opisanie celów szczegółowych, czyli zadań dydaktycznych

• dobór metod nauczania

• dobór środków dydaktycznych, czyli pomocy naukowych

• wybór nauczycieli

• określenie miejsca i czasu zajęć

• zaplanowanie metod kontroli i oceny

LEKCJA, JEJ STRUKTURA I TYPY wg. CZ. KUPISIEWICZA

TYPY LEKCJI:

• służące zaznajomieniu uczniów z nowym materiałem

• powtórzeniowo - systematyzujące (utrwalanie opanowanej wiedzy (wiązanie teorii z praktyką)

• poświęcone kontroli i ocenie wyników nauczania (sprawdzanie wiadomości, umiejętności i nawyków połączone z oceną pracy uczniów)

Każda lekcja przebiega według planu:

• czynności przygotowawcze (np. sprawdzenie pracy domowej)

• czynności podstawowe

• czynności końcowe (utrwalanie nowego materiału, zadanie pracy domowej).

PLAN METODYCZNY - KONSPEKT ZAJĘĆ - pisemnie zarejestrowany układ merytoryczno - metodyczny zajęć dydaktycznych, zawiera:

•      cele do realizacji

•      metody

•      treści

•      definicje, przykłady, cytaty

•     pomoce dydaktyczne

•      planowane pytania

•    czynności nauczyciela i słuchaczy

•      sposoby sprawdzenia wiadomości, umiejętności i oceny

•      praca domowa dla słuchaczy

TEMAT POWINIEN BYĆ: trafny, czyli adekwatny do treści nauczania, przystępny i zrozumiały, precyzyjny, szczegółowy, atrakcyjny, ciekawy, mobilizujący do pracy, krótki, jednocześnie informujący.

W edukacji formułujemy DIAGNOZĘ PIELĘGNIARSKĄ (np. w kontekście deficytu wiedzy, czynników ryzyka, zmiany zachowań zdrowotnych wg teorii samo opieki D. Orem)

Brak wiedzy na temat …………

Niezdolność pacjentki do samoopieki……..

Ryzyko wystąpienia ………

Zwiększone ryzyko występowania późnych powikłań ………….

Brak umiejętności wykonywania ………………………..

Niebezpieczeństwo wystąpienia …………………….

Deficyt wiedzy rodziny w zakresie …………………………..

(w formułowaniu diagnoz proszę używać terminologii zawartej w katalogu ICNP)

WARUNKI WSTĘPNE - określamy co np. nasz odbiorca już umie, z jaka wiedzą przychodzi na zajęcia i

motywacją.

CELE KSZTAŁCENIA/EDUKACYJNE POWINNY WIĄZAĆ SIĘ Z CELAMI POSZCZEGÓLNYCH ZAJĘĆ/SPOTKAŃ EDUKACYJNYCH.

CZASOWNIKI DO FORMUŁOWANIA SZCZEGÓŁOWYCH CELÓW KSZTAŁCENIA/EDUKACJI ZDROWOTNEJ

ARANŻACJA PRZESTRZENI (np. stoliki i krzesła ustawione z możliwością pracy w grupach 6-8 osobowych

- 4 grupy stolików).

OGNIWA PROCESU NAUCZANIA I UCZENIA SIĘ - organizacja i przebieg procesu kształcenia (W.OKOŃ)

uświadomienie celów i zadań dydaktycznych - stawianie problemów, informowanie o celach kształcenia, wzbudzanie zainteresowania powstawanie motywów uczenia się u uczących, odpowiedniego „ładu wewnętrznego”;

zaznajomienie uczących się z nowym materiałem (użycie środków techniczno-poglądowych, słowa żywego i drukowanego), ze strony uczących się określona działalność praktyczna, obserwacja, gromadzenie materiału do rozwiązywania problemów i przyswajania gotowych wiadomości;

kierowanie procesami uogólniania - nadawanie kierunku tokowi rozumowania, ze strony uczących się opanowanie pojęć i sądów ogólnych (odpowiednie operacje myślowe, rozwiązywanie problemów);

utrwalanie wiadomości uczących się;

ukształtowanie umiejętności, nawyków i przyzwyczajeń - przełożenie posiadanej przez uczącego się wiedzy na zachowanie;

wiązanie teorii z praktyką - służące wytwarzaniu przedmiotów i zmian w otoczeniu;

kontrola i ocena wyników nauczania - osiągniętych przez uczących się kompetencji, w procesie nauczania - samokontrola uzyskanych wyników.

Ramowy plan realizacji programu edukacyjnego

Lp.	Diagnoza pielęgniarska (deficyt wiedzy, zagrożenie)	Liczba godzin /czas	Cel ogólny	Oczekiwane kompetencje /wskażniki	Pomoce edukacyjne	Metody dydaktyczne	Metody ewaluacji
1.

METODY EWALUACJI (narzędzia do oceny zakładanych efektów np. pogadanka kontrolno-oceniająca, test dydaktyczny, obserwacja pracy, praktyczne zaliczenie umiejętności, zaliczenie ustne, analiza pracy własnej, projektu pacjenta np. opracowanie diety i inne metody………).

OPIS PRZEBIEGU SZCZEGÓŁOWYCH ZAJĘĆ EDUKACYJNYCH

1. Część wstępna

a) Przedstawienie się, zapoznanie z uczestnikami edukacji, ich oczekiwaniami.

b) Przedstawienie tematu zajęć i zadań (np. zapisanie na tablicy), określenie oczekiwanych

kompetencji. Charakterystyka przebiegu zajęć (omówienie zaplanowanych czynności

edukatora i pacjentów/opiekunów w czasie).

2. Część właściwa

a) Wprowadzenie do tematu (np. ćwiczenie wprowadzające lub pogadanka)

b) Przeprowadzenie zajęć wybranymi metodami dydaktycznymi

c) Podsumowanie najważniejszych zagadnień (uogólnianie).

d) Ćwiczenia utrwalające wiedzę/umiejętności.

e) Ewaluacja np. pogadanka, test praktyczny.

3. Część końcowa - zadanie pracy domowej, podsumowanie pracy odbiorców edukacji, podanie tematu następnego spotkania.

4. TEMAT WYKŁADU: METODY DYDAKTYCZNE

MODEL NAUCZANIA (strategia, metoda nauczania) - to ogólny plan lub schemat, który ma pomóc uczniom opanować określone rodzaje wiedzy, postawy lub umiejętności. To ogólny sposób podejmowania nauczania (sposób osiągania określonych celów i rozwiązywania określonych zadań).

METODY DYDAKTYCZNE

• PODAJĄCE:

wykład informacyjny, referat, opis techniczny, opowiadanie,

wyjaśnienie, prelekcja, odczyt

• PROBLEMOWE:

wykład problemowy, wykład konwersatoryjny

dyskusja dydaktyczna dyskusja okrągłego stołu, wielokrotna

panelowa, burza mózgów, metaplan

uczenie aktywizujące analiza przypadków

inscenizacja, gra dydaktyczna -symulacyjna,

warsztaty dydaktyczne, seminarium

• METODY PROGRAMOWANE: uczenie wspomagane komputerem,

z użyciem maszyny dydaktycznej,

podręcznika programowanego

• EKSPONUJĄCE: plakat, pokaz, film, wideo,

telewizja, wystawa, sztuka teatralna

• PRAKTYCZNE: zajęcia praktyczne, ćwiczenia

przedmiotowe, laboratoryjne,

produkcyjne, pokaz, metoda projektów

1. Model nauczania podającego.

Nauczanie podające jest modelem ześrodkowanym na nauczycielu. Nauczyciel działa aktywnie jako źródło wiadomości, uczniowie są aktywnymi słuchaczami.

PROWADZENIE LEKCJI PODAJĄCEJ

SYNTAKSA (ogólny bieg lekcji ) składa się z 4 faz:

1. wyjaśnienie celów i wywołanie nastawienia

2. wstępne uporządkowanie

3. podanie materiału

4. wzbogacenie i intensyfikacja procesów myślowych.

WSKAZÓWKI DO PODAWANIA MATERIAŁU

• Klarowność celów i węzłowych elementów materiału:

• oznajmij cele i objaśnij, czemu ma służyć podawanie materiału

• nie podejmuj więcej niż jedną kwestię naraz

• unikaj dygresji

• unikaj niejednoznacznych sformułowań i zaimków.

• Podawanie materiału krok po kroku:

• podawaj materiał w małych porcjach

• tak uporządkuj i przedstawiaj materiał, żeby uczniowie przyswoili dany element, nim przejdziesz do następnego

• kiedy to możliwe podawaj bezpośrednie instrukcje, jakie czynności intelektualne i fizyczne powinni wykonać w danym momencie uczniowie

• jeśli materiał jest złożony, podawaj streszczenie lub plan.

• Konkretyzacja:

• kiedy to potrzebne, posłuż się wzorcowym przykładem nauczanej umiejętności

• elementy trudne objaśniaj dokładnie i szczegółowo, nie unikaj nadmiaru wyjaśnień

• korzystaj z konkretnych i urozmaiconych przykładów.

• Sprawdzenie:

• nim przejdziesz do następnego punktu, upewnij się, że uczniowie rozumieją poprzedni

• zadawaj uczniom pytania sprawdzające opanowanie podawanych wiadomości

• żądaj od uczniów podsumowywania własnymi słowami ważniejszych kwestii

• wracaj do tych partii materiału, których uczniowie nie zdołali opanować, objaśnij je sam lub poproś uczniów, którzy zrozumieli materiał.

TECHNIKI PODAWANIA NOWEGO MATERIAŁU

A. Łączniki - przyimki i spójniki wskazujące na przyczynę, skutek, sposób czy cel, zdarzenia lub myśli - „dlaczego”, „ponieważ”, „po to, żeby”, „jeśli.....to”, „więc”, „w konsekwencji”.

B. Przykłady

• UKŁAD REGUŁA - PRZYKŁAD - REGUŁA

• przedstawienie podstawowej reguły

• podanie przykładu tej reguły

• podsumowanie i przeformułowanie reguły

Markery werbalne informują ucznia co jest istotne np. „to jest główna sprawa, o której próbuję wam powiedzieć”, „zapamiętajcie to proszę”, „najważniejsze z tego do zapamiętania jest....” .

PRZYKŁADY METOD PODAJĄCYCH

1. WYKŁAD INFORMACYJNY - bezpośrednie lub pośrednie przekazywanie uczącym się, za pomocą słowa informacji nowych, trudno dostępnych, w krótkim czasie, dużej liczbie uczących się.

Dobry zapis wykładu powinien odzwierciedlać: jego strukturę, główne myśli w nim zawarte, nowe pojęcia i definicje.

2. OPIS - wykorzystywany w kształceniu zawodowym - podanie charakterystycznych cech głównie przedmiotów, osób, zjawisk i procesów. Stosuje się w przypadku sytuacji nowych, nieznanych.

Opisowi powinien towarzyszyć pokaz opisywanego przedmiotu w naturze, w postaci rysunku, schematu, fotografii lub obrazu filmowego. Opis bez wyjaśnienia posiada znikomą wartość poznawczą. OPIS pobudzający wyobraźnie słuchaczy powinien być: jasny, zrozumiały, barwny, żywy i plastyczny.

3. INSTRUKTAŻ - metoda słowna, komentarz wspierający pokaz. Polega na omówieniu i wyjaśnieniu celu wykonywanej czynności, obowiązujących zasad przy ustalaniu optymalnej kolejności elementów tej czynności i techniki ich wykonania. Wyjaśnienie może być przekazane na piśmie, uzupełnione rysunkiem lub schematem.

Wymagania do nauczyciela:

• precyzyjne wyrażanie myśli

• posługiwanie się poprawną terminologią zawodową

• uzyskanie od uczącego się zwrotnej informacji (zrozumienie treści).

4. POGADANKA - to metoda nauczania oparta na dialogu nauczyciela i ucznia/uczniów. Podstawową jednostką interakcyjną w metodzie pogadanki stanowią: pytanie nauczyciela - odpowiedź ucznia - porządkowanie i wartościowanie odpowiedzi ucznia przez nauczyciela.

POSTACIE POGADANKI

• pogadanka wstępna - pełni funkcję porządkującą, organizacyjną i przygotowawczą; przygotowuje studentów do pracy na zajęciach i wytwarza stan gotowości poprzez motywację do pracy nad nowym tematem

• pogadanka przedstawiająca nowe wiadomości - ma postać rozmowy, aktywizuje studentów do tego, by nowe treści były przez nich samych „odkryte”, czemu sprzyja powiązanie formułowanych pytań przez nauczyciela, z własnym doświadczeniem i dotychczasową wiedzą studentów;

• pogadanka utrwalająca - polega na operowaniu materiałem wcześniej opanowanym, który wymaga jednak uporządkowania, zintegrowania w ramach pewnej struktury

• pogadanka kontrolna - nauczyciel rozmawia z uczącym się na temat treści już wcześniej zrealizowanych; pełni rolę sprawdzania stopnia opanowania wiedzy przez uczących się.

5. PRACA Z KSIĄŻKĄ

Etapy pracy z książką:

• pierwszy etap - wybór odpowiednich źródeł, zaznajomienie z tytułem i spisem treści, pobieżne czytanie wybranych fragmentów;

• drugi etap - dokładne zapoznanie się z wybranymi fragmentami, wyjaśnienie niezrozumiałych wyrazów pojęć, zdań - wyodrębnienie informacji najważniejszych;

• trzeci etap - sporządzanie notatek

• konspekt: streszczenie tekstu - najważniejsze wiadomości, uogólnienia, wnioski

• plan - wyodrębnienie logicznie powiązanych części, nadanie im tytułów.

2. Model nauczania praktycznego - metoda bezpośrednia.

MODEL NAUCZANIA BEZPOŚREDNIEGO

składa się z 5 faz:

1. wywołanie nastawienia

2. objaśnienie i pokaz

3. ćwiczenia pod kierunkiem

4. dostarczenie informacji zwrotnej

5. rozbudowane ćwiczenia samodzielne.

PLANOWANIE NAUCZANIA BEZPOŚREDNIEGO

• ANALIZA WYKONYWANIA UMIEJĘTNOŚCI

1 etap - ustal co robi człowiek w trakcie posługiwanie się umiejętnością, którą doskonale opanował

2 etap - podziel tę umiejętność na umiejętności składowe

3 etap - nadaj im logiczną kolejność (opanowanie pewnych umiejętności składowych stanowi warunek wstępny opanowania innych - hierarchia umiejętności składowych)

4 etap - opracuj procedurę nauczenia każdej umiejętności składowej oraz związków między nimi:

Struktura czynności: czynności przygotowawcze; czynności właściwe; czynności końcowe.

• PLANOWANIE CZASU I WYKORZYSTANIA PRZESTRZENI

• nauczyciel musi mieć dość czasu na realizacje zadań dydaktycznych

• ilość czasu należy dostosować do zdolności uczniów

• motywacja powinna wystarczyć uczniom na całą lekcję

• ustawienie krzeseł, stolików powinno zapewniać dobrą widoczność.

• PRZEPROWADZENIE POKAZU

NIM PRZYSTĄPI SIĘ DO POKAZU, OD NAUCZYCIELA WYMAGA SIĘ:

• gruntownego zrozumienia pojęcia i biegłości w wykazywaniu się umiejętnością (pokaz musi być prawidłowy, aby uczeń wykonał go prawidłowo; obserwacja niepoprawnie wykonywanych czynności prowadzi do nieświadomego popełniania błędów).

• próbnego przećwiczenia wszystkich elementów pokazu (każda istotna cecha umiejętności lub pojęcia powinna być przemyślana oddzielnie i jasno ujęta).

• ĆWICZENIA POD KIERUNKIEM

ZASADY PROWADZENIA ĆWICZEŃ POD KIERUNKIEM

• zadawaj niewielkie, sensowne ćwiczenia

• zadawaj ćwiczenia tak, żeby prowadzić do przeuczenia

• nadzoruj wstępną fazę ćwiczeń.

• WARUNKI SKUTECZNEGO SPRZĘŻENIA ZWROTNEGO

• dostarcz informacji zwrotnej najszybciej jak możesz,

• informacja zwrotna powinna być konkretna

• zwracaj uwagę na czynności nie na intencje

• dostosuj sprzężenie zwrotne do stopnia zaawansowania ucznia

• kładź nacisk na pochwały i potwierdzającą informację zwrotną

• SPOSOBY RADZENIA SOBIE Z BŁĘDNYMI ODPOWIEDZIAMI I BŁĘDNIE WYKONYWANYMI CZYNNOŚCIAMI

• dowartościuj błędną odpowiedź albo błędnie wykonaną czynność, dodając pytanie, do którego odpowiedź ta pasowałaby

• naprowadzaj, podpowiadaj, wskazuj

• utrzymaj ucznia w poczuciu odpowiedzialności

• łącz pozytywne sprzężenie zwrotne z negatywnym

• przy ujemnym sprzężeniu zwrotnym, pokaz prawidłowo wykonaną czynność

• skieruj uwagę uczniów na proces wykonywania zamiast na rezultaty czynności

• wyjaśnij uczniom jak oceniać własne osiągnięcia.

METODY PRAKTYCZNE

1. POKAZ Z OBJAŚNIENIEM - stosowany we wstępnym okresie kształcenia - demonstrowanie struktury przedmiotu, urządzeń, narzędzi, aparatury oraz zasad ich działania.

Słowne wyjaśnienia nie mogą dominować nad pokazem, powinny być zwięzłe i zawsze określać przedmiot i cel obserwacji. Obserwowany przedmiot powinien być widoczny dla wszystkich uczących się, a obserwacja ukierunkowana.

2. POKAZ Z INSTRUKTAŻEM - podstawowa metoda praktyczna kształtowania umiejętności w kształceniu zawodowym, wyjaśnia sposób i zasady wykonania czynności oraz kolejne jej fazy. Warunki osiągnięcia celu: pokaz wykonać bezbłędnie, zapewnić uczącym warunki do wielokrotnego powtarzania demonstrowanej czynności.

3. ZAJĘCIA PRAKTYCZNE (ĆWICZENIA USŁUGOWE, WYTWÓRCZE) - podstawowa metoda kształcenia praktycznego.

4. METODA PROJEKTÓW

Cel: umiejętność rozwiązywania różnorakich zadań zawodowych

Zadanie w metodzie projektów składa się z:

• samodzielnego określenia tematu przez uczącego się

• kontraktu zawartego między nauczycielem a uczącym się, dotyczącego projektu

• konsultacji uczącego się z nauczycielem

• problemu do rozwiązania łącznie z realizacją i wykonaniem wyrobu

• sprawozdania z realizacji projektu, z uzasadnieniem celów, osiągnięć i rekomendacji dla tego projektu

• prezentacji projektu przed szerszym gronem

• oceny projektu.

3. Model nauczania problemowego

Problem jest to trudność o charakterze teoretycznym lub praktycznym, która wywołuje badawczą postawę podmiotu i prowadzi do wzbogacenia posiadanej przez niego wiedzy.

• Nauczanie problemowe jest metodą interaktywną, ześrodkowaną na uczniu.

• Uczniowie pracują w parach lub małych grupach nad badaniem problemów niedookreślonych, osadzonych w realnym życiu.

• Nauczanie problemowe jest organizowaniem pracy w taki sposób, aby uczeń przez własny wysiłek umysłowy dochodził do rozwiązania nie znanego mu w pełni zagadnienia.

• KRYTERIA DOBORU SYTUACJI PROBLEMOWEJ

• problem autentyczny (problem zakotwiczony w życiowym doświadczeniu uczniów)

• nieokreślony (element tajemnicy lub zaskoczenia) - nie poddaje się prostym rozwiązaniom, wymaga kilku rozwiązań konkurencyjnych

• znaczący dla uczniów i pasujący do poziomu rozwoju intelektualnego

• szeroki (możliwość osiągnięcia celów)

• korzystny dla pracy grupowej.

• OGNIWA NAUCZANIA PROBLEMOWEGO (fazy lekcji) wg OKONIA

1. Stworzenie sytuacji problemowej i sformułowanie problemu przez ucznia lub nauczyciela.

2. Poszukiwanie rozwiązania w toku pracy jednostkowej lub grupowej - gromadzenie przesłanek, formułowanie hipotez.

3. Weryfikacja hipotez w toku pracy grupowej - na podstawie dyskusji i doświadczenia.

4. Ustalanie i formułowanie prawidłowych rozwiązań, konfrontacje wyników poszczególnych grup.

5. Utrwalanie zdobytych struktur.

6. Zastosowanie poznanych struktur w nowych sytuacjach teoretycznych lub praktycznych.

• PRZYKŁADY METOD PROBLEMOWYCH

1. WYKŁAD PROBLEMOWY - jest ilustracją jakiegoś problemu naukowego lub praktycznego: jego pojawienia się, kierunków i sposobów jego rozwiązywania i rozwiązania oraz konsekwencji wynikających z tego rozwiązania.

• główną rolę pełni wykładowca

• formułuje problem, stawia hipotezy, gromadzi przesłanki do ich sprawdzania oraz rozwiązywania problemu

• wzbudza i steruje procesem myślenia uczącego się

• aktywizuje.

2. WYKŁAD KONWERSATORYJNY - przeplatanie fragmentów mówionych wykładu z wypowiedziami słuchaczy lub z wykonywaniem przez nich odpowiednich zadań teoretycznych czy praktycznych;

• prowadzący nawiązuje kontakt z uczącymi się, rozmawia, zadaje pytania, poleca wykonanie zadania;

• zastosowanie przekazywanej wiedzy w działaniach studentów (ma zastosowanie w szkołach zawodowych i wyższych, przy omawianiu np. metody diagnostycznej, leczniczej, czy pielęgnacyjnej.

2. DYSKUSJA - metoda nauczania, w której nauczyciel i uczniowie, uczniowie i uczniowie rozmawiają ze sobą, dzieląc się myślami i opiniami.

ZADANIA NAUCZYCIELA w prowadzeniu dyskusji

• nadanie dyskusji kierunku i utrzymanie go

• wysłuchiwanie każdego z uwagą

• zachęcanie do udziału

• rejestrowanie rezultatów dyskusji jeszcze w czasie jej trwania.

1. DEBATA (analiza argumentów „za” i „przeciw”) - jest jedną z metod wykorzystywanych w procesie podejmowania decyzji, przy rozważaniu trudnych i złożonych problemów, ocenie kontrowersyjnych postaci itp. Pozwala spojrzeć na określoną sytuację z różnych punktów widzenia, dostrzec różnorodne aspekty danego zjawiska.

2. DYSKUSJA OKRĄGŁEGO STOŁU - dyskusja informacyjna, kierowana przez moderatora i oparta na zasadzie swobodnych wypowiedzi wszystkich uczestników.

3. DYSKUSJA PANELOWA - dyskusja obserwowana, kierowana przez moderatora, której podstawą są krótkie wypowiedzi kilku zaproszonych specjalistów.

4. SESJA SZCZĘŚLIWYCH POMYSŁÓW - ODROCZONEGO WARTOŚCIOWANIA - „BURZA MÓZGÓW”

5. METAPLAN - sposób prowadzenia dyskusji dydaktycznej w zespołach 5 - 6 osobowych.

Istotą jest tworzenie podczas rozmowy o problemie plakatu.

• ZASADY PROWADZENIA DYSKUSJI

• Przed rozpoczęciem dyskusji wyraźnie określony jest obszar tematyczny. Wszyscy odpowiadają na temat, zwięźle, bez powtarzania.

• Uczestnicy uważnie słuchają się nawzajem. Sprawdzają czy dobrze się zrozumieli (techniki aktywnego słuchania).

• Uczestnicy mówią do siebie (używają języka Ja) i biorą odpowiedzialność za treść swoich wypowiedzi.

• Uzgadniają znaczenie terminów których używają.

• Stosują rekapitulację.

• Zadają pytania otwarte, bez ukrytych założeń.

• Nie przerywają, nie mówią jednocześnie, nie kończą zdań za innych.

• Argumentują rzeczowo, mówią tylko o tym co jest sprawdzone, dowiedzione.

• Każdy ma możliwość wypowiedzenia się.

• Nie dyskutują o wartościach.

• Nie atakują się nawzajem, nie obrażają, nie ośmieszają, nie czynią aluzji.

• Nie poddają się - można przecież pozostać przy różnicy zdań.

• Dyskusja kończy się w sposób konkretny: podsumowaniem, wnioskami, decyzją.

• Uczestnicy przestrzegają innych ustalonych w danej grupie zasad - organizacyjnych i metorycznych.

5. TEMAT WYKŁADU: Środki dydaktyczne

ŚRODKI DYDAKTYCZNE to przedmioty, materiały i urządzenia, które dostarczają uczniom określonych bodźców sensomotorycznych; działają na ich wzrok, słuch, ułatwiają ich bezpośrednie i pośrednie poznanie rzeczywistości, a także rozmaite urządzenia dostarczające informacji.

FUNKCJE ŚRODKÓW DYDAKTYCZNYCH

• ułatwiają poznanie określonych rzeczy, zjawisk i procesów,

• wspomagają myślenie uczniów, ułatwiając ich analizę, syntezę i porównywanie poznawanych rzeczy i zjawisk oraz formułowanie uogólnień

• zastępują (lub uzupełniają) czynności dydaktyczne nauczyciela.

Środki dydaktyczne dokonują transformacji treści przekazywanych uczniom przez nauczyciela, po

to by stała się ona bardziej zrozumiała.

ŚRODKI DYDAKTYCZNE SŁUŻĄ POMOCĄ

• przy zaznajamianiu uczniów z nowym materiałem

• utrwalaniu materiału oraz kontroli i ocenie stopnia opanowania

• stosowaniu zdobytych wiadomości i umiejętności w praktyce

• rozwijaniu zdolności poznawczych oraz uczuć i woli.

PODZIAŁ ŚRODKÓW DYDAKTYCZNYCH

• słowne - podręczniki i inne teksty drukowane

• wzrokowe - oryginalne przedmioty lub ich różnorakie zastępniki; proste - wykresy, mapy, plansze; złożone - przeźrocza, filmy, programy komputerowe

• słuchowe - radio, magnetofon

• wzrokowo - słuchowe - film dźwiękowy, telewizja, magnetowid, DVD.

2. Audiowizualne materiały dydaktyczne

• audio - taśmy magnetofonowe, płyty, audycje radiowe, płyty CD

• wizualne - foliogramy, mikrofilmy, filmy nieme, materiały nieprzezroczyste, plakaty, plansze, programy komputerowe, kasety wideo, DVD

• audiowizualne - filmy dydaktyczne, programy telewizyjne, kasety wideo, wideopłyty, programy komputerowe audiowizualne (projektor multimedialny).

3. PODZIAŁ AKTUALNIE STOSOWANY W DYDAKTYCE:

1. pomoce dydaktyczne - podaja treść nauczania którą można bezpośrednio odczytać (graficzne, obrazkowe, książkowe)

2. materiały dydaktyczne - podają treść nauczania którą można odczytać jedynie z użyciem określonego technicznego środka kształcenia (foliogramy, przezrocza, płyty taśmy)

3. techniczne środki kształcenia - służą do odczytywania treści z materiałów dydaktycznych (wizualne - rzutnik, audytywne -magnetofon, audiowizualne - magnetowid)

4. pedagogiczne środki pracy - z ich pomocą można w procesie nauczania i uczenia się wykonywać określone czynności praktyczne (maszyny, urządzenia, narzędzia, sprzęt med., fantomy).

PODSTAWOWE ZASADY PRZYGOTOWYWANIA MATERIAŁÓW DYDAKTYCZNYCH

• trafność - odpowiednio dobrane do celu

• powiązanie - nawiązanie do posiadanej wiedzy - aktywność, uwaga, koncentracja na danym temacie

• prostota - stosowanie odpowiednich uproszczeń

• akcenty - znaki, podkreślenia, kolory, zbliżenia

• jednakowa forma i styl - oryginalny, własny styl, bez zapożyczeń - nie korzystać z folii nie znanych, przetwarzać na własny, zrozumiały użytek.

1. Tablica

• czysta - gotowa do zajęć

• nie mów pisząc - dotknij, odwróć się, mów !!!

• pisz pod kątem prostym

• gdy skończysz - zejdź z pola

• przekazuj zwięzłe informacje

• podkreślaj tytuły i ważne informacje

• przepisanie wymaga tyle czasu ( = ) co napisanie.

2. Materiały drukowane

• zacznij od wprowadzenia nawiązującego do już zdobytej wiedzy

• podsumuj przedstawione idee i dowody

• umieść tytuły i podtytuły

• pozostaw dowolne miejsca by materiał wyglądał lekko

• zostaw trochę miejsca na notatki

• używaj prostego języka

• umieszczaj tabele, rysunki i wykresy - nie zapomnij o napisach

• zadawaj pytania i ćwiczenia - być może pobudzisz do myślenia.

3. Film dydaktyczny - dźwiękowy film dydaktyczny oddziałowuje na dwa analizatory: wzrokowy i słuchowy.

Zalety filmu dydaktycznego:

• można zastosować dowolną liczbę razy

• może koncentrować uwagę na procesach najistotniejszych

• może przekazywać przedmioty w zbliżeniach

• może przedstawiać genezę i rozwój określonych wydarzeń i procesów.

Warunki skuteczności filmu dydaktycznego:

• nauczyciel powinien obejrzeć go przed projekcją

• ustalić jego funkcję i miejsce na prowadzonych zajęciach dydaktycznych.

4. Prezentacja multimedialna

Zasady dobrej prezentacji:

• zapoznaj słuchaczy z twoimi zamierzeniami

• daj im szansę na rozłożenie uwagi

• skup się na treści - technika ma cię wspomagać, a nie przeszkadzać

• staraj się skupić na stwierdzeniach ogólnych

• przygotuj sobie krótkie dowcipy, unikaj zawiłych opowieści

• nigdy nie improwizuj

PRZED PREZENTACJĄ sprawdź salę, oświetlenie, sprzęt.

ZASADY PRZYGOTOWYWANIA PREZENTACJI:

• Sprawdź ortografię !

• WYSOKA ROZDZIELCZOŚĆ - używaj kolorów jasnych na ciemnym tle lub ciemnych na jasnym tle

• CZCIONKI proste: Arial, Futura, Tahoma

• Używaj nie więcej niż 6 punktów, staraj się ograniczyć do 7 linii, w linii nie przekraczaj 7 słów, wielkość dużej litery ustal jako maksymalną odległość między liniami

• Kompozycja całej prezentacji powinna być bezwzględnie jednorodna

• Logo, imię i nazwisko, nazwa firmy, TYLKO NA STRONIE TYTUŁOWEJ !

• RACZEJ UNIKAJ....napastliwych dźwięków, różnorodnych przejść slajdów, latających tekstów, dziwacznych animacji, złych clip-art'ów

• Jeżeli używasz linii to staraj się żeby miały grubość co najmniej 1 1/2 punktu

• Używaj prostych wykresów liniowych dla zobrazowania trendów, używaj słupków dla

obrazowania porównań

• PAMIETAJ: wartością prezentacji jest jej treść, nowinki technologiczne mogą wspomagać pokaz, ale jej nie zastąpią.

6. TEMAT WYKŁADU: Zasady, metody i ewaluacja w edukacji zdrowotnej.

• Edukacja zdrowotna określana jest jako całokształt działań zmierzających do kształtowania takich zachowań, które przejawiają się prowadzeniem zdrowego stylu życia, przyczyniającego się do umacniania zdrowia.

Edukacja zdrowotna jest integralną częścią procesu promocji zdrowia, profilaktyki, terapii i rehabilitacji.

Edukacja zdrowotna rozumiana jest jako proces, w którym ludzie uczą się, jak dbać o własne zdrowie i zdrowie społeczności, w której żyją.

• Celem edukacji zdrowotnej jest:

• uświadomienie wychowankom zależności między stanem zdrowia człowieka a jego

stylem życia i warunkami środowiska fizycznego i społecznego

• aktywizowanie do wzmacniania własnego potencjału zdrowia

• aktywizowanie do podejmowania działań prozdrowotnych.

• Zadania edukacji zdrowotnej a fazy profilaktyki:

• w stanie pełnego zdrowia - umacnianie zdrowia

• w chwili zagrożenia życia człowieka - swoiste zapobieganie

• we wczesnym okresie choroby - hamowanie jej rozwoju

• przy rozwiniętej chorobie lub kalectwie - ograniczenie skutków i pomoc w dostosowaniu się do sytuacji życiowej.

• Etapy procesu edukacji zdrowotnej

• uświadomienie własnych problemów związanych ze wzmacnianiem lub utrzymaniem zdrowia,

• podjęcie osobistych decyzji dotyczących wprowadzenia zmian we własnym zachowaniu korzystnym dla zdrowia,

• podjęcie zaplanowanych działań w celu zmiany zachowań zdrowotnych i zmian w środowisku na korzystniejsze dla zdrowia.

• PLANOWACNIE EDUKACJI

Planując edukację bierze się pod uwagę następujące elementy:

• cele interwencji DLACZEGO ?

• obiekt interwencji KTO ?

• treść CO ?

• metoda nauczania JAK ?

• otoczenie procesu nauki GDZIE ?

• MODELE EDUKACJI ZDROWOTNEJ

1. Model edukacji zdrowotnej ukierunkowany na zdrowie (model relacji: edukacja uczestnicząca i edukacja promująca)

2. Model edukacji zdrowotnej zorientowany na czynniki ryzyka - uświadomienie zagrożeń poprzez motywowanie, doradzanie, wspieranie (model relacji: edukacja autorytatywna)

3. Model edukacji zdrowotnej zorientowany na chorobę (model relacji: edukacja uczestnicząca)

EDUKACJA PROMUJĄCA

Polega na współpracy między stronami procesu edukacji, w którym każda posiada wiedzę i umiejętności i razem dążą do wprowadzenia zmian korzystnych dla zdrowia

Cel: dokonanie zmian w odniesieniu do różnic

Zasada: pełna autonomia osoby edukowanej

Zmiany opierają się na modyfikacji postaw i akceptowanym przez edukowanego systemie wartości.

EDUKACJA UCZESTNICZĄCA

Opiera się na wymianie wiedzy i współpracy między edukatorem a odbiorcą, w oparciu o proces rozwiązywania problemów przy zastosowaniu metod aktywizujących

Osoba edukowana chce uzyskać pomoc, jest zdolna do oceny stanu własnego zdrowia i wpływu różnych czynników na ten stan, umie wykorzystać rady i wskazówki

Między osobami uczestniczącymi w edukacji panuje zaufanie.

EDUKACJA AUTORYTATYWNA

Przekazywanie informacji przez osobę posiadającą wiedzę osobie pragnącej ją zdobyć

Metody podające: instruktaż, wykład

Cel: ochrona ludzi objętych edukacją przed podejmowaniem działań niekorzystnych dla zdrowia

• EDUKACJA PACJENTA JAKO PROCES ZORGANIZOWANY

Edukacja pacjenta to proces zorganizowany zawierający wszystkie elementy cyklu działania zorganizowanego:

• rozpoznanie

• planowanie

• realizacja

• ocena.

ROZPOZNANIE - ZIDENTYFIKOWANIE POTRZEB

• Rozpoznanie obejmuje ocenę:

• gotowości pacjenta do uczenia się (uświadomiona potrzeba uczenia się i poziom motywacji)

• zakresu i poziomu wiedzy i umiejętności posiadanej przez pacjenta, sprawności intelektualnej i motorycznej

• zakresu oczekiwanej przez pacjenta pomocy; określenie zakresu wskazanej i niezbędnej wiedzy i umiejętności ze względu na stan i sytuację pacjenta

• wyników edukacji prowadzonej w przeszłości, efektywności stosowanych form i metod nauczania i uczenia się.

PLANOWANIE - określenie:

• celów ogólnych (np. przygotowanie do samopielęgnowania, współuczestniczenia w procesie leczenia)

• celów szczegółowych (operacyjnych) - co konkretnie powinno zmienić się w zachowaniu pacjenta w kategoriach: poznawczych, emocjonalnych, psychomotorycznych

• treści kształcenia

• form organizacyjnych, metod i środków dydaktycznych,

• czasu potrzebnego do osiągnięcia celu

• osób, które będą pomagały pacjentowi osiągnąć cele i będą odpowiedzialne za jego edukację i poprawną realizację wszystkich etapów.

REALIZACJA (WDRAŻANIE)

• powinna przebiegać zgodnie z ustalonym planem

• należy wykorzystać każdą sytuację do uczenia pacjenta korzystnych dla niego zachowań

• ważna jest koordynacja działań pedagogicznych wszystkich osób odpowiedzialnych za proces edukacji pacjenta.

OCENA (WERYFIKACJA)

• Ocenę prowadzi się w odniesieniu do zmian, jakie obserwuje się w zachowaniu pacjenta, będących wynikiem realizowanego procesu edukacji.

• Ocenia się:

• stopień osiągnięcia celów szczegółowych

• stopień osiągnięcia celu ogólnego.

WERYFIKACJA - ostatni etap programu nauczania jest także jego powtórnym początkiem, dostarczając wskazówek co do konieczności wprowadzania zmian i modyfikacji w czteroczęściowym cyklu nauczania:

• ocena potrzeb

• planowanie

• wdrażanie

• weryfikacja.

ZASADY WARUNKUJĄCE EFEKTYWNOŚĆ EDUKACJI

• Podmiotowe traktowanie pacjenta - dostrzeganie jego indywidualności, odnoszenie się z szacunkiem do poglądów i przekonań, umacnianie poczucia własnej wartości

• Umożliwienie partnerskiego udziału pacjenta w procesie edukacji

• Przestrzeganie warunków poprawnej dwukierunkowej komunikacji interpersonalnej

• Całościowe postrzeganie podopiecznego , szczególnie w aspekcie stanu zdrowia i warunków środowiskowych

• Poprawny dobór i realizacja treści edukacji

• W planowaniu edukacji uwzględnienie celów, wynikających ze stanu zdrowia, celów edukacji zdrowotnej, postawy wobec wartości zdrowia i doświadczeń pacjenta

• Interdyscyplinarne oddziaływanie

• Stopniowanie trudności i systematyczność oddziaływań.
  

1

---