Prawo papierów wartościowych skrypt, Uniwersytet Wrocławski MGR, mgr 2 rok, prawo papierów wartościowych UW


PRAWO PAPIERÓW WARTOŚCIOWYCH (dr Herbet)

24.10.2007r.

Prawo papierów wartościowych:

  1. Pojęcie i źródła

  2. Pojęcie papieru wartościowego

  3. Funkcje

  4. Teorie powstania

  5. Typy i rodzaje

  6. Problem dematerializacji

Ad.1.

Jest to zespół norm prywatnoprawnych regulujących:

Prawo papierów wartościowych nie stanowi odrębnej gałęzi prawa, jest to wyspecjalizowana dyscyplina prawa cywilnego. Nie jest też dziedziną skodyfikowaną.

Do zasadniczych typów papierów wartościowych należą:

Ad.2.

Dwa ujęcia:

Teoria legitymacyjna - jest to dokument, który inkorporuje pewne cywilne prawo podmiotowe w taki sposób, że wykonywanie prawa nie jest możliwe bez posiadania dokumentu

Teoria obiegowa - jest to dokument, który inkorporuje pewne prawo majątkowe w taki sposób, iż rozporządzanie prawem z dokumentu następuje przez rozporządzenie dokumentem, mówi się, że „prawo podążą za dokumentem”

Odwołując się do porządku legitymacyjnego i klauzul dokumentowych w typowym zobowiązaniu obowiązują dwie reguły porządku:

Te dwie reguły mogą być weryfikowane przez klauzule:

Koncepcja pośrednia:

Ad.3.

Wymienia się dwie funkcję ogólne i cały katalog funkcji szczególnych.

Funkcje ogólne:

  1. papiery imienne - przesłankami są posiadanie dokumentów i wskazanie osoby uprawnionej w treści papieru

  2. papiery na okaziciela - przesłanką jest tylko posiadanie dokumentu

Funkcje szczególne:

Ad.4.

Brak jednolitości w doktrynie, jest kilka teorii:

Ad.5.

Dwa podziały, zgodnie z KC

Podział ze względu przedmiotu praw - opiewające na wierzytelność oraz inne:

  1. wierzycielskie - opiewają na wierzytelności z reguły pieniężne, np. weksle, czeki obligacje, certyfikaty inwestycyjne

  2. udziałowe - inkorporują prawa członkowskie w jednostce organizacyjnej będącą emitentem, np. akcje, kwity depozytowe

  3. towarowe - dowody składowe, konosamenty, inkorporują prawo do rozporządzania towarami powierzonymi emitentowi

Sposób identyfikacji, wskazania osoby legitymowanej:

  1. imienne - legitymują osobę imiennie wskazaną w treści papieru

  2. na zlecenie - legitymują osobę wskazaną imiennie w treści oraz osobę, na którą przeniesiono prawo z papieru przez indos

  3. na okaziciela - legitymują każdorazowego posiadacza papieru

25.10.2007r.

    1. część ogólna PW

    2. prawo wekslowe

Literatura:

Mojak „Prawo papierów wartościowych. Zarys wykładu” wyd. 2006r.

I. Heropolitańska „Prawo wekslowe”

„System prawa prywatnego” tomy 18 i 19 por red. Prof. Szumańskiego

Włodyka „Prawo papierów wartościowych” (prawo gospodarcze i handlowe)

Podział ze względu na sposób przenoszenia praw z PW:

art. 921[8], 921[9] § 1, 921[12] w zw. z art. 517 § 2

  1. przelew jest czynnością rozporządzającą oparta na zasadzie „nemo plus iuris”, dłużnik z PW może podnosić przeciwko każdemu kolejnemu nabywcy zarzuty które miał przeciwko pierwszemu nabywcy, wierzycielowi

  2. indos jest rozumiany dwojako

  • podstawowa różnica miedzy indosem a przelewem jako mechanizmami przenoszenia praw z PW polega na tym, że indos przenosi wszystkie prawa z PW zgodnie z jego treścią, a zatem zasada „nemo plus iuris” tutaj nie obowiązuje, a obowiązuje zasada, ze dłużnik odpowiada według treści PW wobec każdego kolejnego nabywcy oraz że dłużnik z PW na zlecenie może podnieść przeciwko każdemu kolejnemu nabywcy tylko te zarzuty, które wynikają z treści PW

  • art. 921[12] jeżeli chodzi o PW na okaziciela stanowi, ze przeniesienie praw z dokumentu na okaziciela wymaga wydania tego dokumentu, tak samo art. 517 § 2, prawo idzie za dokumentem, ustawodawca traktuje PW na okaziciela tak jak rzecz, z tym że z posiadaniem tej rzeczy związane są określone prawa inkorporowane w tej „rzeczy”

    • Podział w zależności pomiędzy powstaniem PW a powstaniem dokumentu:

    1. konstytutywne - wystawienie dokumentu jest konieczną przesłanką powstania praw inkorporowanych w tym dokumencie np. weksle, nie ma wierzytelności wekslowej bez dokumentu określanego jako weksel

    2. deklaratywne - jest papier, który inkorporuje prawa, które mogą istnieć niezależnie od wystawienia PW - akcja, akcje wydawane w ramach warunkowego podwyższenia kapitału zakładowego są PW konstytutywnymi art. 452 KSH, prawa z tych akcji powstają w momencie wydania dokumentu akcji

    Podział ze względu zamiany na inny typ PW:

    Podział na sposób uzyskania statusu PW:

    1. nazwane - ze względu na decyzję ustawodawcy, właściwy przepis ustawy przewidywał emitowanie takich PW

    2. nienazwane - uzyskiwały taki status w skutek decyzji odpowiedniego organu państwowego

    Podział ze względu na nośnik praw wyrażonych w PW:

    Podział przeprowadzany ze względu na masowość papieru, czy przeznaczenie do obiegu masowego, czy też jej brak - ze względu na ilość emitowanych PW:

    Zasada numerus clausus PW:

    Umarzanie PW:

    PRAWO WEKSLOWE

    Źródłem podstawowym jest ustawa z 1936r. Prawo wekslowe, oparta jest na systemie trzech konwencji (Genewskich z 7 czerwca 1930r.), konwencja w sprawie jednolitej ustawy o wekslach trasowanych i własnych, konwencja o regulowaniu pewnej kolizji ustaw, konwencja dotycząca opłaty stemplowej. W całej Europie prawo wekslowe jest parte na tych trzech konwencjach i z tego powodu są dość jednolite.

    Weksel jest ciekawym instrumentem, który występuje w gospodarce Europejskiej od XII w. Jeśli chodzi o funkcje weksla, to w Polsce na czoło wysuwana jest funkcja gwarancyjna weksla. Powszechną praktyką jest wystawianie weksli własnych lub z awalem i zabezpieczanie w ten sposób pożyczek, czy też kredytów, albo zabezpieczenie umów o pracy w celu ochrony ewentualnych przyszłych roszczeń jeśli pracownikowi powierzamy np. jakiś towar, albo samochód. Nie jest to jednak jedyna funkcja weksla - weksel pełni także doniosłe funkcje płatnicze i kredytowe. Jest narzędziem krótkoterminowego kredytu kupieckiego, w zamian za dostarczony towar wystawia się weksel. Występuje też konstrukcja kredytu akceptacyjnego - czyli płacenia za pomocą weksli ciągnionych na bank, który nam w ten sposób udziela kredytu. Wierzytelności wekslowe powszechnie występują i są ściągane w ramach umów factoringowych, są elementem dyskonta. Nie należy więc tej funkcji wyłącznie przez perspektywę pożyczki na wakacje zabezpieczanej w banku, czy jakiegoś innego rodzaju zabezpieczenie kredytu konsumenckiego.

    Najogólniej definiując weksel można powiedzieć tak:

    Można wyróżnić dwa podstawowe rodzaje weksla:

    Prawo wekslowe reguluje te dwa podstawowe rodzaje weksla w specyficzny sposób: jako taki zasadniczy typ weksla jest traktowany weksel trasowany (art.1-100) natomiast weksel własny (art.100 i nast.) w nieuregulowanych odrębnie kwestiach stisuje się przepisy o wekslu trasowanym.

    Wystawca (trasant), trasat, remitent - weksel trasowany jest rodzajem sformalizowanego przekazu pieniężnego, gdzie:

    W wekslu własnym mamy wyłącznie wystawcę i remitenta - jest sformalizowanym rodzajem skryptu dłużnego o charakterze pieniężnym, czy opiewającego na wierzytelności pieniężne.

    Pojęcie weksel mieści w sobie dwa aspekty - mianowicie można mówić o wekslu w znaczeniu formalnym, jako o dokumencie wekslowym zawierającym wszystkie wymagane elementy i możemy mówić o zobowiązaniu wekslowym, czyli w tym ujęciu materialnoprawnym, o tym stosunku prawnym, który w wekslu jest inkorporowany - obydwa te znaczenia nie są przeciwstawne, są komplementarne i obydwa składają się na pojęcie weksla - dokument + zobowiązanie wekslowe

    Weksel oraz zobowiązanie wekslowe charakteryzuje się pewnymi charakterystycznymi cechami:

    pisemność (skrypturalność) - bez pisma nie ma weksla, podstawą istnienia weksla jest pisemny dokument zawierający wszystkie wymogi wynikające z prawa wekslowego, jego podstawowym elementem jest oczywiście podpis osoby zobowiązanej, bez podpisu nie ma weksla, wszelkie pozostałe elementy można uzupełnić ex post (weksel in blanco), podpis musi być własnoręczny, obejmować co najmniej nazwisko, nie musi być czytelny, jeśli jest nieczytelny to musi być składany w formie zwykle stosowanej przez osobę podpisującą, za osoby prawne i inne jednostki organizacyjne posiadające zdolność prawną podpisują weksel osoby, które mają prawo do reprezentacji w tym zakresie, do podpisu weksla w imieniu cudzej osoby nie wystarcza pełnomocnictwo cywilne, wystarcza natomiast ogólne i prokura, każda z osób podpisanych na wekslu odpowiada według treści weksla, czyli zgodnie z treścią dokumentu (non est in cambio non est in mundo - czego nie ma na wekslu tego nie ma na świecie) porozumienia pozawekslowe nie mają dla odpowiedzialności osób zobowiązanych wekslowo znaczenia, zmiany treści weksla mogą nastąpić, ale w takim przypadku zgodnie z art. 69 w razie zmiany tekstu osoby które weksel podpisały po dokonaniu zmiany odpowiadają według brzmienia zmienionego, a osoby które podpisały weksel przed zmianą odpowiadają według tekstu dotychczas obowiązującego, z pisemności wiąże się wykładnia weksla - w drodze wyjątku od art. 65 KC wykładania weksla może być dokonywana tylko i wyłącznie według treści weksla

    21.11.07.

          1. Papiery wartościowe (PW) Weksle

    Formalizm - inaczej rygoryzm formalny, wekslem jest jedynie dokument o treści ściśle określonej przez prawo wekslowe (art. 1 i 101 prawa wekslowego), musi zawierać wszystkie wymagane elementy (rekwizyty wekslowe) i to jest pozytywny aspekt formalizmu wekslowego, niektóre można wyrazić za pomocą domniemań (art. 2 i 103), negatywna strona formalizmu wekslowego odnosi się do dodatkowych klauzul wekslowych, wykraczają one poza treść rekwizytów wekslowych, wśród klauzul można wyróżnić takie które są wekslowo skuteczne, są takie które uważa się za nie napisane, i jest grupa klauzul, które powodują nieważność weksla (negatywna strona formalizmu wekslowego), można weksel łatwo unieważnić np. przez dwóch terminów płatności, przez nadanie wekslowi charakteru warunkowego, albo pisząc w sumie wekslowej stosowną klauzulę waloryzacyjną

    Rygoryzm - rygoryzm materialny, a nie formalny, zobowiązanie wekslowe jest określane jako obligatio stricti iuris, wynikająca z niego odpowiedzialność stron jest relatywnie rygorystyczna, to widać w aspekcie materialnoprawnym jak i aspekcie procesowym, z punktu widzenia dłużnika głównymi przejawami tego rygoryzmu materialnego weksla jest zasada odpowiedzialności za podpis oraz ustawowo narzucona solidarność odpowiedzialności dłużników wekslowych, z punktu widzenia wierzyciela wekslowego rygoryzm materialny przejawia się w uzależnieniu możliwości dochodzenia przez niego praw z weksla od dokonania aktów staranności, czyli diligancji wekslowej, z punktu procesowego ten rygoryzm przejawia się w tym iż terminy do przedstawienia weksla do zapłaty terminy przedawnienia roszczeń z weksla są relatywnie krótkie, a do dochodzenia praw z weksla przewidziany jest odrębny tryb postępowania cywilnego

    Bezwarunkowość - cecha charakterystyczna dla samego weksla jak i dla wszystkich czynności wekslowych, zarówno zobowiązanie głównego dłużnika wekslowego (polecenie zapłaty, czy przyrzeczenie zapłaty zawarte w wekslu), akcept dokonywany przez akceptanta, jak i wszystkie inne czynności wekslowe jak indos, awal, wyręczenie itd. nie mogą być uzależnione od jakichkolwiek warunków, muszą być bezwarunkowe. Z reguły naruszenie wymogu bezwarunkowości skutkuje nieważnością weksla, albo nieważnością określonej czynności wekslowej - inaczej jest przy indosie, gdzie warunki zastrzeżone przy indosie uważa się za nie napisane

    Samodzielność, niezależność zobowiązań poszczególnych dłużników wekslowych - określana jest w postaci zasady odpowiedzialności za podpis, samodzielności podpisu, niezależności podpisu. W sposób najbardziej skrajny wyraża to art. 7, zgodnie z którym jeżeli na wekslu znajdują się podpisy osób niezdolnych do zaciągania zobowiązań wekslowych, fałszywe, osób nie istniejących itp. nie uchybia to ważności innych podpisów, racją i wystarczającą przyczyną (podstawą) odpowiedzialności wekslowej konkretnej osoby jest złożenie jej podpisu na wekslu, jeśli ex post okażę się jak to zakłada hipoteza art. 7, że inne osoby podpisane na wekslu wekslowo nie odpowiadają to nie uchybia to ważności osoby, która skutecznie się zobowiązała i nie uchybia to także ważności skuteczności jej zobowiązania

    Abstrakcyjność zobowiązania wekslowego - może być odnoszona zarówno do zobowiązania głównego dłużnika wekslowego jak i do zobowiązań pozostałych osób podpisanych na wekslu, z reguły tę cechę odnosi się do zobowiązania głównego dłużnika wekslowego. Abstrakcyjność występuje w dwóch postaciach: jako abstrakcyjność formalna i materialna

    Zasadą ogólną przyjmowaną na gruncie polskiego prawa systemu prawnego jest zasada kauzalności materialnej czynności prawnej, w niektórych przypadkach mamy też do czynienia z kauzalnością formalną - przykładem jest umowa przeniesienia własności nieruchomości, tu także ta kauzalność formalna występuje. W przypadku zobowiązania wekslowego jest ono abstrakcyjne zarówno materialnie jak i formalnie. Weksel kreuje zobowiązanie abstrakcyjne w wymiarze materialnym i formalnym. W treści weksla nie wskazujemy na podstawę gospodarczą jego wystawienia (odmienna praktyka występuje wyłącznie w przypadku weksli gwarancyjnych), oraz ważność zobowiązania wekslowego jest niezależna od podstawy, przyczyny gospodarczej tego zobowiązania. W gruncie rzeczy abstrakcyjność zobowiązania wekslowego pojawia się z całą mocą (w sposób najbardziej dobitny) dopiero w przypadku tzw. Rymesy, czyli weksla zaopatrzonego w co najmniej jeden indos. Dopiero wówczas stosuje się bowiem w całej rozciągłości art. 17 prawa wekslowego, czyli przepis określający zakres tzw. zarzutów osobistych (in personam), które może podnosić dłużnik wekslowy wobec aktualnego wierzyciela wekslowego - „osoby przeciw którym dochodzi się praw z wekslu nie mogą wobec posiadacza zasłaniać się zarzutami opartymi na swych stosunkach osobistych z wystawcą lub z posiadaczami poprzednimi, chyba że posiadacz nabywając weksel działał świadomie na szkodę dłużnika” (to jeden wyjątek, w praktyce rzadki i bardzo trudny do udowodnienia) - pomijając ten wyjątek, nie jest dopuszczalne poodnoszenie zarzutów ze stosunków pomiędzy wystawcą, a akceptantem czy pomiędzy poprzednimi posiadaczami weksla, a głównym dłużnikiem wekslowym, trzeba jednak podkreślić, że to ograniczenie zarzutów osobistych (zarzutów in persona) działa dopiero od momentu zaopatrzenia weksla w indos - od momentu puszczenia weksla w obieg. Argumentując a contrario należy przyjąć, że dopóty dopóki weksel w obieg nie został puszczony (dopóki nie mamy do czynienia z Rymesą - wekslem zaopatrzonym w co najmniej jeden indos) no to wobec pierwszego wierzyciela wekslowego (czyli wobec remitenta) tego typu zarzuty osobiste (in persona) podnosić można. Trzeba więc pamiętać o ogólnej formule, ze zobowiązanie wekslowe jest abstrakcyjne materialnie i formalnie, z drugiej jednak strony pamiętać trzeba o tym, ze owa abstrakcyjność - przejawiająca się między innymi w ograniczeniu możliwości podnoszenia zarzutów ze stosunków osobistych z wystawcą , głównym dłużnikiem wekslowym i poprzednim posiadaczem weksla - działa w całej rozciągłości dopiero po puszczeniu weksla w obieg za pomocą indosu oczywiście. Abstrakcyjność w zasadzie nie pojawia w przypadku tzw. Rekta weksla - czyli weksla imiennego, weksla nie na zlecenie.

    Rodzaje weksli:

    Weksel trasowany (przekazowy, ciągniony, trata) - dokument o treści ściśle określonej przez prawo wekslowe, w którym wystawca (niekiedy określany jako trasant), poleca bezwarunkowo innej osobie (trasatowi) zapłatę określonej sumy pieniężnej na rzecz lub na zlecenie osoby trzeciej czyli remitenta. Weksel trasowany jest pierwszą historycznie formą weksla, to właśnie z tym rodzajem weksla wiąże się powstaniem tego instrumentu, powstał w średniowieczu w związku z rozwojem ośrodków miejskich (także handlu morskiego), a chodziło o to, że w czasach tych dość niebezpiecznych, nie chciano przewozić większych sum pieniędzy, którymi płaciło się za towary. Zamiast tego kupcy umawiali się, że będą wzajemnie na siebie ciągnąć weksle, kupiec na którego weksel był ciągniony płacił za towary nabywane przez importera, a później następowało rozliczenie, albo w rewanżu ciągną weksel na osobę, która najpierw na niego weksel wystawiła. Historycznie jest to więc forma starsza, konstrukcyjnie ten rodzaj weksla jest traktowany jako zasadniczy - art. 1-100 dotyczą weksla trasowanego i to ten rodzaj weksla jest regulowany w sposób zupełny. Weksel własny jest regulowany w art. 101-104 przy czym mamy tutaj o bardzo szerokim zakresie zastosowanie odesłanie z art. 103, w kwestiach nieuregulowanych, jeśli nie stoi to w sprzeczności z istotą weksla własnego należy stosować przepisy o wekslu ciągnionym, trasowanym. Ze względu na pewne uwarunkowania historyczne jakie miały miejsce w Polsce w ciągu ostatnich dziesięcioletnich, trzeba przyznać, że ten obraz historyczny, konstrukcyjny i normatywny nie odpowiada w zupełności aktualnej rzeczywistości gospodarczej. Socjalizm ograniczył instrumenty wolnorynkowe, w tym też weksla trasowanego uległy atrofii. Dominującą formą stał się weksel własny. Obecnie sytuacja zaczyna się zmieniać, weksel trasowany jest coraz powszechniej występującym instrumentem w obrocie kupieckim (gospodarczym), między innymi jako element kredytu - mamy tutaj do czynienia z kredytem akceptacyjnym - w podpisywanej umowie kredytowej bank zobowiązuje się do postawienia określonych środków pieniężnych do dyspozycji kredytobiorcy, ale nie w gotówce, ale w ten sposób, ze w zamian za nabywane towary kredytobiorca będzie wystawiał ciągnione na ten bank weksle trasowane. Przyjmując taki weksel bank zwiększa ujemne saldo kredytowe na rachunku kredytobiorcy, jednocześnie staje się głównym dłużnikiem wekslowym.

    Weksel własny (prosty, suchy) - jest to dokument o treści ściśle określonej przez prawo wekslowe (art. 101), w którym wystawca bezwarunkowo przyrzeka zapłatę określonej sumy pieniężnej na rzecz oznaczonej osoby, czyli remitenta. W odróżnieniu od weksla trasowanego, który jest rodzajem sformalizowanego przekazu pieniężnego, weksel własny jest rodzajem sformalizowanego, pieniężnego skryptu dłużnego. Różnica jest taka, że o ile w przypadku weksla trasowanego następuje z momentem akceptu zamiana głównego dłużnika wekslowego - na początku jest nim wystawca, natomiast od momentu akceptu głównym dłużnikiem wekslowym staje się trasat nazywany od tego momentu akceptantem - o tyle w przypadku weksla własnego głównym dłużnikiem od początku do końca jest sam wystawca, w związku z tym niedopuszczalne jest miedzy innymi wystawienie weksla własnego na własne zlecenie. Weksel własny jest niekiedy nazywane wekslem „sola”, jest to nomenklatura nieprawidłowa, gdyż sola oznacza tyle, że weksel jest wystawiony w jednym egzemplarzu, że nie ma on wtóropisów, natomiast w przypadku weksla własnego, z mocy prawa nie może być on wystawiony w więcej niż jednym egzemplarzu. Pisanie sola w istocie ma znaczenie prawne nie w odniesieniu do weksla własnego, ale w odniesieniu do weksla trasowanego. Jest to rodzaj weksla historycznie późniejszy (suchy - dlatego ze niezwiązany z handlem morskim, ale od początku używany jako weksel kaucyjny lub gwarancyjny). Konstrukcyjnie jest on traktowany jako drugi rodzaj weksla, to w polskich warunkach obrotu występuje bardzo często, o wiele częściej niż weksel trasowany. Dzieję się tak, gdyż weksel przestał pełnić typowe dla siebie funkcje kredytu kupieckiego, natomiast bardzo często weksle są używane w obrocie nie kupieckim i tutaj weksel robi zawrotną karierę między innymi jako forma zabezpieczenia przyszłych roszczeń. Weksle własne stosuje się jako podstawowe zabezpieczenie podpisywane przez kredytobiorcę w przypadku zaciągnięcia umowy kredytu.

    Weksel trasowano-własny - czyli weksel własny, wystawiony w formie weksla trasowanego. Weksel w którym wystawca i trasat to jedna i ta sama osoba.

    Weksel gwarancyjny - czyli weksel wystawiony jako zabezpieczenie roszczeń wynikających lub mogących wyniknąć z określonego stosunku prawnego łączącego wystawcę i remitenta. Przykładami są weksle wystawiane na zabezpieczenie roszczeń kredytodawców dających zlecenie, czy pracodawców przez kredytobiorców przyjmujących zlecenie agentów czy pracowników. Jest to informacja zamieszczana bezpośrednio w treści weksla, albo jeśli nie, a weksel ten ma charakter weksla niezupełnego, to jest to informacja zamieszczana w treści deklaracji wekslowej. Weksel gwarancyjny co do zasady nie jest przeznaczony do obrotu.

    Weksel piwniczny - jest to weksel trasowany wystawiony na nieistniejącego trasata, nie uchybia to jego ważności, powoduje to jedynie skutek taki, że mamy w istocie do czynienia z wekslem własnym wystawionym w formie weksla trasowanego, a głównym dłużnikiem wekslowym pozostaje od początku do końca wystawca.

    Weksel komisowy - weksel wystawiony na rachunek osoby trzeciej. Zwłaszcza w powiązaniu ze stosunkami sprzedaży lub kupna komisowego. Np. weksel wystawiony przez komisanta i ciągniony na bank komitenta.

    Weksel zwrotny - jest to szczególny rodzaj weksla wystawiany w przypadku uruchomienia tzw. poszukiwania zwrotnego, czyli innymi słowy „postępowania regresowego z weksla”. W ciągu indosów weksel trafia do rąk jakiejś osoby X, ta osoba X w terminie płatności zgłasza się do głównego dłużnika wekslowego z żądaniem zapłaty, a główny dłużnik wekslowy zapłaty lub przyjęcia weksla odmawia. Wtedy można uruchomić poszukiwanie zwrotne - jest to rodzaj postępowania regresowego, w ramach którego aktualny posiadacz wekslowy może domagać się zwrotu sumy wekslowej powiększonej o odpowiednie kwoty (z tytułu tzw. prowizji komisowej i kosztów aktów diligencji wekslowej) od poprzednich posiadaczy weksla. Można to zrobić w ten sposób, że się żąda zapłaty w gotówce od poprzedniego posiadacza wekslowego, ale można też to zrobić w ten sposób, że na jednego z poprzednich posiadaczy wekslowych wystawia się (ciągnie się) weksel trasowany - to jest właśnie tzw. weksel zwrotny. Jest to forma zaspokojenia roszczeń związanych z poszukiwaniem zwrotnym.

    Weksel in blanco - art. 10, weksel niezupełny w chwili jego zapłacenia. Jest to dokument nie zawierający wszystkich wymaganych rekwizytów wekslowych (obligatoryjnych elementów treści weksla), ale zawierający co najmniej podpis głównego dłużnika wekslowego, czyli wystawcy lub akceptanta, złożony w zamiarze zaciągnięcia zobowiązania wekslowego. Weksel in blanco sensu stricto nie jest w momencie jego wystawienia, on stanie się wekslem dopiero w momencie jego uzupełnienia i to uzupełnienia prawidłowego o wszystkie wymagane elementy. Przed tym momentem, weksel in blanco należy uznać za dokument, papier wartościowy szczególnego rodzaju, inkorporujący sobie prawo jego uzupełnienia z takim skutkiem że w przypadku tego uzupełnienia o brakujące elementy, powstanie ważne zobowiązanie wekslowe. Z drugiej strony trzeba pamiętać, że orzecznictwo uważa, że wypełnienie weksla in blanco, powoduje iż staje się on skutecznie wekslem i to ze skutkiem ex tunc, a więc od chwili jego wystawienia. Sposób uzupełnienia weksla in blanco w przyszłości określa odrębna umowa, zawierana pomiędzy wystawcą a remitentem tego weksla, może to być umowa zawarta w sposób wyraźny albo dorozumiany, ale zawsze jest ona konieczna - jest to tak zwane porozumienie wekslowe, a więc umowa miedzy wystawcą a remitentem weksa in blanco określająca sposób uzupełnienia treści weksla. Z reguły porozumienie wekslowe przybiera postać sformalizowaną odrębnego dokumentu dołączanego do weksla in blanco, czyli tak zwanej deklaracji wekslowej. W przeciwieństwie do samego porozumienia wekslowego, istnienie takiej deklaracji nie jest konieczne, strony mogą się umówić w sposób dorozumiany jak weksel in blanco ma być uzupełniony. Z reguły elementem wekslowym jest suma wekslowa - służy on bowiem najczęściej jako weksel kaucyjny, czyli środek zabezpieczenia roszczeń o nieustalonej jeszcze wysokości. Jeśli weksel zostanie uzupełniony o brakujące elementy zgodnie z zawartym porozumieniem, powstaje zobowiązanie wekslowe i ono jest realizowane na normalnych zasadach. Kiedy weksel zostanie uzupełniony niezgodnie z treścią porozumienia wekslowego, należy powołać się na art. 10 i 17 i rozróżnienie dwóch sytuacji:

    Po pierwsze kiedy weksel zostaje uzupełniony i roszczeń z niego dochodzi remitent, jeśli to remitent niewłaściwie uzupełnił weksel, a następnie wszczyna postępowanie uproszczone celem egzekucji roszczeń z tego weksla, to wobec remitenta możemy podnieść także zarzuty in persona, czyli wobec remitenta możemy podnieść zarzut niewłaściwego wypełnienia weksla. Ten problem zaostrza się, kiedy weksel znajduje się w rękach innej osoby niż remitent, czyli kiedy weksel został puszczony w obieg. Jeśli weksel został niezgodnie z treścią zawartego porozumienia uzupełniony przez remitenta i następnie puszczony w obieg, to możliwość podniesienia takiego zarzutu wyznacza art. 10 - zgodnie z nim nie można wobec posiadacza zasłaniać się zarzutem, że nie zastosowano się do porozumienia, chyba że posiadacz nabył weksel w złej wierze, albo przy nabyciu dopuścił się rażącego niedbalstwa. Możliwość podnoszenia zarzutu niewłaściwego wypełnienia weksla in blanco na tle art. 10 jest znacznie szersza niż możliwość podnoszenia pozostałych zarzutów in personam na tle art. 17 - ten artykuł mówi nam, że nie można podnosić zarzutów in personam chyba, że udowodni się że nabywca nabywając weksel działał świadomie na szkodę dłużnika wekslowego. Art. 10 dopuszcza podnoszenie tego konkretnego zarzutu in persona jakim jest zarzut niewłaściwego wypełnienia weksla w znacznie szerszym zakresie, bowiem już wtedy kiedy wykażemy, że nabywca nabywając weksel wadliwie wypełniony był w złej wierze albo działał z rażącym niedbalstwem. Jeśli złej wiary ani rażącego niedbalstwa nie uda się udowodnić to będzie trzeba zapłacić zgodnie z treścią weksla.

    Drugą sytuacją jest sytuacja kiedy weksel zostaje puszczony w obieg przed jego wypełnieniem - i to nabywca uzupełnia weksel niezgodnie z treścią porozumienia wekslowego, a następnie występuje z stosownymi roszczeniami. W takim przypadku zarzut niewłaściwego wypełnienia weksla będzie można podnieść bez żadnych ograniczeń dlatego, że obrót nie uzupełnionym wekslem in blanco nie stanowi jeszcze indosu w pełnym tego słowa znaczeniu.

    Dlaczego mamy tego typu ograniczenie jak w art. 10 i 17 prawa wekslowego? - ograniczenie możliwości podnoszenia zarzutów in personam opartych na stosunkach z pozostałymi posiadaczami albo z wystawcą - jest tak dlatego, ze indos wekslowy przenosi wszystkie prawa z weksla według jego treścią, jeśli mamy do czynienia z obrotem wekslem in blanco czyli wekslem jeszcze nie uzupełnionym, to przenoszenie praw z takiego weksla nie jest jeszcze indosem - jest to przelew! A przelew, jak to przelew, rządzi się zasadą „nemo plus iuris in alium transfere potest quam ipse habet” - to znaczy, że wobec każdego kolejnego nabywcy nie uzupełnionego weksla in blanco, nabywcy w drodze przelewu, możemy podnieść wszystkie te zarzuty jakie możemy podnieść przeciwko pierwszemu wierzycielowi. Możliwość podniesienia zarzutu niewłaściwego uzupełnienia weksla in blanco jest zależna od tego czy weksel został puszczony w obieg czy nie, a jeśli tak, to czy został puszczony w obieg przed uzupełnieniem czy po jego uzupełnieniu - tylko w tym drugim przypadku działa art. 10 i wspomniane tam ograniczenie możliwości podnoszenia tego zarzutu. W pozostałych przypadkach mamy do czynienia z relacją pierwszego dłużnika z pierwszym wierzycielem, albo mamy do czynienia z przelewem. Aby wystawca weksla in blanco mógł czuć się bezpiecznie powinien zawsze na takim wekslu wystawić klauzule „nie na zlecenie” - powoduje to, ze weksel taki, nawet w razie jego późniejszego uzupełnienia, staje się tzw. Rekta weksla czyli wekslem imiennym. Oznacza to, że jest to papier wartościowy przenoszony nie w formie i ze skutkami indosu, ale jest to papier wartościowy przenoszony w formie i ze skutkami przelewu. Oznacza to, że podstawie takiego Rekta weksla dłużnik wekslowy będzie mógł zawsze podnieść zarzut jego niewłaściwego uzupełnienia. Rekta weksel stwarza szersze niż zwykły weksel na zlecenie możliwości podnoszenia zarzutów in personam.

    Rekwizyty wekslowe:

    Zarówno w przypadku trasata jak i remitenta ustawa wekslowa mówi tylko o nazwisku, ustawa wekslowa nie wymaga podawania adresu trasata albo remitenta, wystawienie weksla w formie adresu jest jednak zwyczajowo używane i zalecane bo ułatwia to dokonywanie dalszych czynności wekslowych. Chodzi o adres pod którym weksel należy przedstawić do przyjęcia.

    Odnośnie podpisu przyjmuje się, ze podpis musi być złożony własnoręcznie, nie musi być czytelny, jednak jeśli jest nieczytelny to powinien być złożony w formie zwykle używanej przez wystawcę.

    Dodatkowe klauzule wekslowe.

    Można podzielić je na dwie zasadnicze grupy. Te klauzule są to elementy treści weksla inne niż obligatoryjne elementy weksla, inne niż te rekwizyty wekslowe.

    22.11.07.

    Papiery wartościowe nie emitowane w serii

      1. prawo wekslowe

      2. prawo czekowe

      3. dowody składowe

      4. konosamenty

    Akcept

    Czyli przyjęcie weksla trasowanego, jest to czynność prawna od której uzależniona jest zmiana głównego dłużnika wekslowego i powstanie samodzielnego własnego zobowiązania podmiotu, który do tego mementu nazywany był trasatem, a od daty dokonania tej czynności określamy jako akceptanta. Prawo wekslowe nie zajmuje się powodami, dla których trasat przyjmuje weksel. Weksel może być rodzajem przekazu w dług lub w wierzytelność, to znaczy trasat akceptując a następnie płacąc cudzy weksel ciągniony na niego może w ten sposób udzielać wystawcy kredytu, ale może również realizować swoje wcześniejsze zobowiązanie doprowadzając w ten sposób do potrącenia wzajemnych wierzytelności. Z punktu widzenia stosunków wekslowych to czy mamy do czynienia z przekazem w dług czy w wierzytelność nie ma znaczenia.

    Z punktu widzenia formalnego, przyjęcie weksla czyli akcept piszę się na przedniej stronie weksla z oznaczeniem daty tego przyjęcia i oczywiście podpis trasata. Sam podpis trasata na przedniej stronie weksla uważa się za akcept. Akcept - jak każda czynność wekslowa - musi być bezwarunkowy, natomiast może być ograniczony do części sumy wekslowej. Takie ograniczenie wynika z pozawekslowego stosunku pokrycia łączącego wystawcę i trasata. Przyjęcie może być odwołane, ale tylko w takiej sytuacji i tylko w ten sposób, że przed zwróceniem weksla remitentowi (posiadaczowi, który przedstawił weksel do przyjęcie) trasat przekreśla dokonany akcept, w przeciwnym razie takich czynności nie uważa się za jego skuteczne odwołanie.

    Weksel trasowany powinien być przedstawiony do przyjęcia w oznaczonym terminie. Jeśli na wekslu nie oznaczono terminu przedstawienia go do przyjęcia, a weksel jest płatny za okazaniem lub w pewien czas po okazaniu, weksel powinien być przedstawiony do przyjęcia w ciągu roku od daty jego wystawienia. Najczęściej w przypadku wek.tras. jest tak, że na wekslu zamieszcza się klauzulę prezentacyjną pozytywną, która określa datę w której albo po której weksel może być przedstawiony do przyjęcia.

    Indos.

    Sposób przeniesienie praw z weksla, podstawowa forma przeniesienia tych praw. Dzięki niemu weksel uzyskał funkcję obiegową. Indos od włoskiego „in dorso” (na grzbiecie) określany też jako „żyro” od włoskiego dżiro (koło, obrót, obieg) w sensie formalnym jest pisany na wekslu, powinien być umieszczony na jego odwrotnej stronie, albo na przedłużku (allonga) czyli dodatkowej karcie trwale połączonej z wekslem.

    Najczęściej indos formułuję się w ten sposób, że piszę się „zbywam na zlecenie”, „ustępuje na zlecenie” takiej a takiej osoby, ewentualnie miejsce i data (nie jest to konieczne) i element podstawowy - podpis indosanta, czyli zbywcy. Ten podpis jest jedynym obligatoryjnym elementem indosu. Prawo wekslowe przyjmuje domniemanie, że sam podpis jakiejkolwiek osoby na odwrocie weksla uważa się za indos.

    Z punktu widzenia formy indosu rozróżnia się indos zupełny i indos niezupełny, czyli in blanco, a także zrównany z nim w skutkach indos na okaziciela.

    Weksel może być na zlecenie (tak jest z reguły), albo może być wekslem imiennym (rekta weksel), nigdy nie występuje wprost jako weksel na okaziciela. Weksel w którym ostatni indos jest indosem in blanco albo jest indosem na okaziciela zachowuje się jak papier na okaziciela. Cóż może z wekslem zrobić osoba, która weksel ma i na którym ostatni indos jest in blanco? Może go uzupełnić swoim nazwiskiem (przekształca weksel niezupełny w zupełny), może indosować ten weksel dalej w ten sposób że uzupełni już napisany indos in blanco nazwiskiem swojego indosatariusza (będziemy mieli ciąg indosów, ale osoba ta będzie w ciągu indosów nie ujawniona), albo może zbyć weksel wydając go kolejnej osobie ponieważ funkcjonuje w prawie wekslowym domniemanie, iż posiadacz weksla w którym ostatni indos jest in blanco jest uważany za nabywcę w drodze tego indosu in blanco.

    Mimo, ze weksel nigdy nie występuje jako papier na okaziciela sensu stricto, to jeśli ostatni indos jest indosem in blanco albo indosem na okaziciela to weksel zachowuje się w gruncie rzeczy (z punktu widzenia legitymacji posiadacza) jak papier wartościowy na okaziciela.

    Podstawowymi warunkami ważności indosu jest to aby indosant miał zdolność wekslową, indosant musi być uprawniony z weksla, to prowadzi do formułowania konieczności istnienia nieprzerwanego ciągu indosów - jest to sytuacja, w której pierwszym indosantem jest remitent, a każdy kolejny indosatariusz wywodzi swoje prawo od poprzedniego indosanta. Indosy przekreślone uważa się za nieistniejące. Tylko istnienie nieprzerwanego ciągu indosów jest warunkiem zarówno skuteczności dalszego zbywania weksla w drodze indosu jak i jest warunkiem możliwości wykonywania praw z weksla przez jego aktualnego posiadacza. Zgodnie z art. 16 PW będzie uważany za prawnego posiadacza ten kto ma weksel i wykaże prawo swoje nieprzerwanym szeregiem indosów.

    Poza indosem i nieprzerwanym szeregiem indosów jest konieczne również wydanie weksla - więc identycznie jak to ma miejsce na gruncie KC przeniesienie praw z weksla jest czynnością realną.

    Indos musi być bezwarunkowy, nie może być częściowy. Indos częściowy uważa się za nieważny. Warunki od których indos jest uzależniony uważa się za nie napisane.

    Indos przenosi wszystkie prawa z weksla według jego treści, a wiec zakres sukcesji nabywcy jest określony przez treść weksla, nie działa tutaj obecna przy przelewie zasada „nemo plus iuris” - przy przelewie zbywca może przenieść tylko tyle praw ile sam posiada, przy indosie nabywca uzyskuje wszystkie prawa jakie wynikają z treści weksla, nawet jeśli ex post okazałoby się że zbywcy te prawa nie przysługiwały (weksel in blanco jest przykładem, został źle wypełniony, ale nabywca te prawa nabędzie).

    Nabycie w drodze indosu ma charakter abstrakcyjny. Zamieszczenie na wekslu pierwszego indosu, czyli przekształcenie go w Rymesę, w świetle art. 17 powoduje, ze samo zobowiązanie z weksla staje się w pełni abstrakcyjne, bowiem z chwilą pierwszego indosowania weksla (czyli puszczenia weksla w obieg) dłużnik wekslowy nie może wobec kolejnych posiadaczy weksla powoływać się na zarzuty ze stosunków łączących go z wystawcą (czyli na zarzuty ze stosunku pokrycia), a także na zarzuty łączące go z poprzednimi posiadaczami weksla, a więc także na zarzuty ze stosunku waluty.

    Skutki indosu. Rozróżniamy indos właścicielski (własnościowy), pełnomocniczy i indos zastawniczy.

    Inne odmiany indosu to: indos powierniczy - indosatariusz uzyskuje prawa z weksla, aczkolwiek na podstawie zawartego odrębnego porozumienia, może je wykonywać w imieniu własnym ale na rachunek indosanta, indos gwarancyjny - którego funkcja polega nie tyle na samym przeniesieniu praw z weksla, ale na stworzeniu podstawy dla owej gwarancji indosanta za zapłatę weksla, rekta indos - indos z klauzulą „nie na zlecenie” ograniczający odpowiedzialność indosanta za zapłatę weksla wobec dalszych indosatariuszy, indos zwrotny - polegający na tym, że weksel nabywa osoba, która już była na wekslu podpisana (jeden z poprzednich indosantów) wtedy traci się prawo poszukiwania zwrotnego do osób które pomiędzy tymi dwoma były podpisane.

    Przelew.

    Inny, alternatywny sposób przenoszenia praw z weksla. Są dwie sytuacje gdy tylko przelew wchodzi w grę: chodzi o rekta weksel (nie na zlecenie), indos poterminowy - przenoszenie praw z weksla po terminie płatności, tego typu czynność z mocy prawa uważana jest za przelew wierzytelności, a nie za indos, nie powoduje ona możliwości prowadzenia poszukiwania zwrotnego.

    Możliwe jest przejście prawa z weksla w drodze dziedziczenia - odbywa się to na zasadach ogólnych określonych w prawie cywilnym.

    Awal.

    Jest poręczeniem wekslowym. Jest to czynność prawna prawa wekslowego polegająca na tym, że dowolna osoba (awalista), to może być osoba dowolna z wyjątkiem głównych dłużników wekslowych (a więc nie może to być wystawca przy wekslu własnym, nie może to być akceptant) poręcza wykonanie zobowiązania wekslowego zaciągniętego przez inną osobę, czyli przez tak zwanego awalata. Należy podkreślić, że poręczenie wekslowe - awal - dotyczy konkretnej osoby, a więc awalista poręcza wykonanie zobowiązania wekslowego przez konkretnego dłużnika wekslowego (to może być dowolny dłużnik wekslowy: wystawca, akceptant, którykolwiek z indosantów). Awal nie obejmuje gwarancji przyjęcia weksla, awal obejmuje wyłącznie gwarancję zapłaty. Jest to zatem dodatkowe zobowiązanie wekslowe umacniające, gwarantujące, wykonanie zobowiązania awalata.

    Awal zaznacza się na wekslu (nie ma Polsce „per acte separe”), należy go umieścić na przedniej stronie weksla, opatruję się go wzmianką „poręczam”, „per awal”, „gwarantuję”, i oczywiście podpisem awalisty. W gruncie rzeczy jedynym obligatoryjnym elementem jest podpis. Sam podpis osoby innej niż wystawca i trasat na przedniej stronie weksla uważa się za awal. Jeśli w awalu nie wskazano wyraźnie za kogo się go udziela należy przyjąć, ze awalatem jest wystawca. Awal musi być bezwarunkowy, może być natomiast częściowy. Poręczenie wekslowe kreuje samodzielne zobowiązanie awalisty do zapłaty weksla w sytuacji kiedy nie dokona tej zapłaty awalat. Istota poręczenia wekslowego (tak samo jak poręczenia cywilnego) polega jednak na tym, że pomiędzy zobowiązaniem awalisty, a zobowiązaniem awalata istnieje relacja, związek jurydyczny, określany mianem akcesoryjnosci - zobowiązanie poręczyciela jest akcesoryjne w stosunku do zobowiązania dłużnika głównego, jest to cecha konstrukcyjna każdego poręczenia. Różnica dotyczy jednak zakresu owej akcesoryjności, w przypadku poręczenia cywilnego ta akcesoryjność ma wymiar dosyć ścisły, to znaczy istnienie i rozmiar zobowiązania dłużnika głównego wpływa bezpośrednio na istnienie i rozmiar zobowiązania poręczyciela. W przypadku awalu jest nieco inaczej i to wyjaśnia dlaczego weksel awalizowany jest formą preferowaną przez profesjonalnych dłużników. Zasada akcesoryjności w przypadku awalu działa jedynie odnośnie zakresu odpowiedzialności poręczyciela, to znaczy że jeśli poręczyciel, awalista, nie ograniczył awalu do części sumy wekslowej to odpowiada w takim samym zakresie jak odpowiada awalat. Jeśli chodzi o przesłanki istnienia tej odpowiedzialności, w przeciwieństwie do poręczenia cywilnego bowiem awalista (poręczyciel wekslowy) odpowiada wekslowo także wtedy, gdy zobowiązanie awalata okaże się nieważne. Jedynym wyjątkiem jest nieważność zobowiązania awalta z powodu wady formalnej. W pozostałych przypadkach, czyli przypadkach nieważności ze względów materialnych, awalista odpowiada nawet wtedy gdy zobowiązanie awalata okaże się nieważne. Wynika to z zasady samodzielności podpisów, oraz jest to wynikiem abstrakcyjnego a nie kauzalnego charakteru awalu. Jednocześnie te cechy odróżniają awal od poręczenia cywilnego.

    Zapłata weksla.

    Weksel powinien być przedstawiony do zapłaty głównemu dłużnikowi wekslowemu czyli:

    Wraz z wyraźnym lub dorozumianym wezwaniem do zapłaty w terminie płatności. Jeśli termin płatności upływa w dniu wolnym od pracy weksel należy przedstawić do zapłaty w kolejnym dniu. Termin płatności określa się na 4 możliwe sposoby: a dato, w pewien czas po dacie, a vista i w pewien czas po okazaniu. Jedynym wyjątkiem od tego jest weksel domicylowany, czyli umiejscowiony, w tym przypadku weksel z żądaniem zapłaty należy przedstawić domicyliatowi.

    Zapłata powinna nastąpić za zwrotem weksla, na którym posiadacz kwituje jej otrzymanie. Takie pokwitowanie umieszcza się na odwrotnej stronie weksla, zalecane jest umieszczenie daty, miejsca, otrzymania zapłaty. Weksel pokwitowany nie może być już przedmiotem obrotu.

    Regres wekslowy.

    Jest to tak zwane poszukiwanie zwrotne. Regres wekslowy, czyli poszukiwanie zwrotne można wykonać wówczas, kiedy trasat weksla trasowanego odmówi jego przyjęcia, albo gdy akceptant weksla trasowanego lub wystawca weksla własnego odmówi jego zapłaty w terminie płatności. W tej sytuacji posiadacz weksla legitymowany (art. 16) nieprzerwanym ciągiem indosów oraz posiadający weksel w swoim władaniu, może domagać się zapłaty weksla, czyli jego wykupienia, w drodze poszukiwania zwrotnego od dowolnego dłużnika wekslowego podpisanego przed nim na wekslu, a więc od dowolnego indosanta, od poręczyciela którejkolwiek z osób na wekslu podpisanej i innych dłużników wekslowych. Osoba która dochodzi praw z weksla w ten sposób jest tak zwanym regredientem, osoba przeciwko której dochodzi się w ten sposób praw z weksla to regresant. Możliwość wystąpienia z poszukiwaniem zwrotnym jest wynikiem tej podwójnej funkcji indosu, wynikiem tego że indos oprócz przenoszenia praw z weksla pełni także funkcje gwarancyjną. Weksel, z którego wykonuje się poszukiwania zwrotne nie jest wykupywany już li tylko po za zapłatą samej nominalnej sumy wekslowej - koszty wykupu takiego weksla są większe, koszty takie powiększa się o odsetki liczone od daty płatności weksla, o prowizje komisową i koszty dokonanych przez posiadacza (regredienta) protestu i notyfikacji.

    Dla regredienta możliwość poszukiwania zwrotnego jest uzależniona od dokonania pewnego aktu staranności wekslowej jakim jest „oprotestowanie weksla”. Protest jest aktem publicznym, czynnością urzędową, stwierdzającą odmowę przyjęcie lub zapłaty weksla, sporządzanym przez notariusza lub urząd pocztowy.

    Poszukiwanie zwrotne może nastąpić także przed terminem płatności weksla i bez konieczności jego oprotestowania jeżeli ogłoszono upadłość trasata, jeżeli trasat zaprzestał faktycznie płacenia długów, albo jeżeli przeprowadzono bezskuteczną egzekucję z jego majątku także wówczas jeżeli ogłoszono upadłość wystawcy weksla z zamieszczoną klauzulą prezentacyjną negatywną (czyli zakazującą przedstawienia weksla do zapłaty).

    Oprócz dokonania protestu konieczne jest także dokonanie drugiego aktu diligancji wekslowej - notyfikacja jest to po prostu zawiadomienie swojego poprzednika prawnego, czyli indosanta aktualnego posiadacza oraz wystawcy weksla w ciągu czterech dni po dokonaniu protestu. W przeciwieństwie do protestu, notyfikacja nie jest przesłanką warunkującą dopuszczalność poszukiwania zwrotnego, jej niedokonanie może jednak skutkować odpowiedzialnością odszkodowawczą regredienta wobec tych osób, które powinien zawiadomić.

    Poszukiwanie zwrotne można wykonywać wobec każdej osoby podpisanej na wekslu, która jest dłużnikiem wekslowym (nie musi to być dłużnik główny). Można domagać się zapłaty w formie gotówkowej lub można na jednego ze zwrotnie zobowiązanych wystawić tzw. weksel zwrotny.

    CZEKI

    Prawo czekowe.

    Funkcjonuje w Polsce na podstawie przepisów ustawy z 28.04.1936r.

    Czek jest jak weksel trasowany rodzajem sformalizowanego przekazu pieniężnego. W Europie czek powoli odchodzi do przeszłości. W USA czek stanowi środek zapłaty powszechny niemal tak jak gotówka.

    Czek różnią od weksla funkcje - weksel ma oprócz funkcji legitymacyjnej pełni istotną funkcję obiegową, kredytową i gwarancyjną (weksel in blanco, kaucyjny, awal) o tyle czek pełni głównie funkcję legitymacyjną i płatniczą. Pozostałe funkcję w przypadku czeku w zasadzie nie występują, przede wszystkim ze względu na krótkie terminy płatności czeku.

    Czek można określić jako dokument o treści ściśle określonej przez prawo czekowe, w którym wystawca poleca bezwarunkowo zapłatę określonej sumy pieniężnej trasatowi na rzecz osoby legitymowanej treścią czeku. W sumie definicja podobna jak w przypadku weksla trasowanego - konstrukcja czeku jako takiego trójpodmiotowego stosunku prawnego gdzie mamy z jednej strony wystawcę, trasata i remitenta jest analogiczna, stosunek pokrycia łączący wystawcę i trasata, stosunek waluty łączący wystawcę i remitenta, stosunek zapłaty łączący trasata i remitenta. Różnice są:

    Bank trasat zapłaci ciągniony na niego czek pod warunkiem istnienia umowy czekowej, ale musi też istnieć pokrycie czeku - bank trasat zobowiązuje się do zapłaty czeków ciągnionych na niego przez wystawcę o ile istnieję po temu pokrycie, o ile wystawca czeku ma w tym banku zgromadzone fundusze, którymi może dysponować. Jeśli takie fundusze są bank płaci, jeśli ich nie ma bank odmawia zapłaty. Pokrycie musi istnieć w dacie jego realizacji (pokrycie współczesne).

    Wystawienie czeku bez pokrycia rodzi konsekwencję, zarówno w sferze umowy wiążącej wystawcę i bank, powoduje odpowiedzialność odszkodowawczą wystawcy wobec remitenta, powoduje też konsekwencję karnoprawno - można orzec do dwóch lat pozbawienia wolności za takie przestępstwo.

    Czeki mogą być „na zlecenie” (tak jest z zasady), czyli przenoszony w formie i ze skutkami indosu, ale mogą czeki funkcjonować jak papiery wartościowe imienne i jak papiery wartościowe na okaziciela - inaczej niż weksle.

    Czek ma tylko jeden termin płatności - czek zawsze jest płatny za okazaniem „a vista”, czek nie musi być okazany do zapłaty bezpośrednio w banku, który jest trasatem czeku, bowiem banki zawierają miedzy sobie (a nawet z pocztą) umowy o wzajemne realizowanie. Czeki mają stosunkowo krótki termin przedstawienia do zapłaty. Zasadniczo czek powinien zostać przedstawiony do zapłaty w ciągu 10 dni od daty wystawienia, czek płatny w innym kraju, ale leżący w tej samej części świata powinien być okazany do zapłaty powinien być przedstawiony do zapłaty w ciągu 20 dni, czek płatny leżący w innym kraju leżącym w innej części świata powinien być przedstawiony do zapłaty w ciągu 70 dni, czek płatny w tzw. strefie szterligowej (GB, Australia, Nowa Zelandia) powinien być przedstawiony do zapłaty w ciągu 3 mc-y, czek płatny w USA i Kanadzie w ciągu 6 mc-y. W obrocie krajowym funkcjonuje 10 dni.

    Przedstawienie do zapłaty czeku po terminie budzi kontrowersje:

    Najbardziej uzasadnione wydaje się stanowisko pośrednie. Można ten wymóg ominąć poprzez wystawienie czeku post-datowanego, czyli czeku, w którym jako datę wystawienia wpisujemy datę późniejszą niż rzeczywista. Prawo czekowe taką możliwość dopuszcza, ponieważ zasadniczo jako datę wystawienia traktuje się datę wpisaną na czeku, a nie datę rzeczywistą, po drugie czek może zostać zrealizowany nawet wtedy jeżeli data wstawiona jako data wystawienia czeku jeszcze nie nadeszła.

    Ostatnią istotną cechą różniącą czek i weksel jest, że czek może być odwołany w dwóch sytuacjach:

    Jeżeli chodzi o formę i treść to czeki wystawia się bez wyjątku na blankietach czekowych wydawanych przez banki w wykonaniu zawartej z klientem umowy rachunku bankowego, czy umowy czekowej, czeki nie wystawione na takim blankiecie nie są akceptowane.

    Czek powinien zawierać przynajmniej elementy wskazane w art. 1 Prawa czekowego z uwzględnieniem domniemań wskazanych w art. 2, przede wszystkim nazwę Czek w samym tekście dokumentu w języku w jakim go wystawiono, polecenie zapłaty oznaczonej sumy pieniężnej, trasat, który także jest wskazany za pomocą gotowego blankietu, oznaczenie miejsca płatności, daty i miejsca wystawienia czeku i podpis wystawcy.

    Czek może zawierać dodatkowe klauzule: (klauzule czekowo skuteczne)

    Rodzaje czeków:

    19.12.07r.

    Papiery Wartościowe Towarowe

    DOWODY SKŁADOWE

    Dowód składowy - art. 2 pkt. 3 UoDS - jest to zbywalny przez indos dokument wydane przez dom składowy, składający się z dwóch części, z których jedna (rewers) stwierdza posiadanie rzeczy złożonych na skład, a druga (warrant) stwierdza ustanowienie zastawu na rzeczach złożonych na skład

    - Rewers - stwierdza posiadanie rzeczy złożonych na skład

    - Warrant - składowy dowód zastawniczy, który stwierdza ustanowienie zastawu na rzeczach złożonych na skład

    - jest to papier zawsze na zlecenie wydawany przez domy składowe

    Domy składowe - są to przedsiębiorcy uprawnieni do prowadzenia domów składowych, prowadzenie domu składowego wymaga wpisu do rejestru przedsiębiorstw składowych prowadzonego przez ministerstwo gospodarki lub rolnictwa,

    Dowód składowy - jest wydawany w wypadku zawarcie umowy z domem składowym (tzw. umowy składowej) na podstawie art. 853 KC, w którym przedsiębiorca składowy zobowiązuje się do przechowywania określonych rzeczy ruchomych,

    Na treść dowodu składowego - zgodnie z art. 23 ust. 3 - składa się:

    1) określenie firmy (nazwy) domu składowego, numer identyfikacyjny REGON

    lub PESEL, datę złożenia rzeczy na skład, datę wystawienia i podpisy

    osób uprawnionych do reprezentowania domu składowego

    2) numer dowodu składowego, zgodny z numerem bieżącym księgi składowej

    3) imię i nazwisko (określenie firmy, nazwy, numer identyfikacyjny REGON) i

    adres składającego

    4) oznaczenie ilości, jakości i kraju pochodzenia, a w razie potrzeby także

    szczególnych cech, rzeczy złożonych na skład,

    5) wzmiankę o tym, czy rzeczy złożone na skład zostały ubezpieczone, a jeżeli

    tak, to u jakiego ubezpieczyciela, na jaką kwotę i na jaki czas

    6) oznaczenie terminu odbioru ze składu rzeczy złożonych na skład, jeżeli termin

    taki został w umowie określony

    7) wzmiankę o tym, czy i w jakiej wysokości z rzeczami złożonymi na skład są

    związane cła, podatki lub inne opłaty oraz zabezpieczone prawem zastawu

    roszczenia domu składowego, z podaniem wysokości bieżącego składowego

    oraz należności ubocznych i wskazaniem odpowiednich pozycji taryfy składowego

    8) oznaczenie banku domicylowego, w którym wpłaca się kwoty przypadające

    na rzecz posiadacza dowodu składowego lub jego części (z siedzibą w RP, z którym dom składowy zawiera umowę o prowadzenie rachunków bankowych, który jest oznaczony w dowodzie jako właściwy do wypłacenia kwot posiadaczowi dowodu składowego lub jego części)

    Wystawienie dowodu powoduje skutki w stosunkach między stronami jak i z osobami trzecimi - za właściciela rzeczy złożonych na skład uważa się posiadacza całego dowodu lub rewersu, który legitymuje się zaświadczeniem banku domicylowego, że osoba ta złożyła w tym banku kwotę zabezpieczoną indosem oddzielonego warrantu.

    Przeniesienie własności rzeczy następuje przez przeniesienie całego dowodu składowego lub indosu samego rewersu. Do obciążenia rzeczy prawem zastawu konieczne jest osobne indosowanie warrantu.

    Oświadczenia domu składowego następują w drodze ogłoszenia w MSiG, a jeśli posiadacz rzeczy złożonych w domu składowym podał adres do doręczeń, dom składowy jest zobowiązany do wysłania oświadczenia także na ten adres.

    Wykonywanie uprawnień z umowy składu jest możliwe za przedstawieniem rewersu lub warrantu, natomiast łączenie lub podział rzeczy tylko za okazaniem obu części dowodu składowego.

    Funkcje dowodu składowego.

    Rozdzielenie dowodu składowego.

    Dowód składowy pełni dwie funkcję:

    KONOSAMENTY

    PAPIERY WARTOŚCIOWE EMITOWANE W SERII

    OBLIGACJA.

    Rodzaje obligacji:

    Emisja.

    Bankowe papiery wartościowe.

    Listy zastawne.

    Listy zastawne to dłużne papiery wartościowe, których podstawą są wierzytelności banków hipotecznych zabezpieczone hipotekami lub gwarancją określonych instytucji (m.in. Skarb Państwa i NBP). Emitent listów - bank hipoteczny, zobowiązuje się wobec ich posiadacza do spełnienia określonego świadczenia pieniężnego - wypłaty odsetek i wykupienia samego listu w sposób i w terminach określonych w warunkach emisji.

    Zasady emisji, zbywania, nabywania, wykupu i zabezpieczenia tego typu papierów wartościowych reguluje ustawa o listach zastawnych i bankach hipotecznych (z 29 sierpnia 1997 r.). Listy zastawne mogą być emitowane wyłącznie przez banki hipoteczne. List zastawny może być papierem wartościowym imiennym bądź na okaziciela.

    Ustawa przewiduje dwie postacie listów zastawnych:

    hipoteczny list zastawny jest to papier wartościowy, wyemitowany na podstawie wierzytelności banku hipotecznego zabezpieczonych hipotekami, w którym bank zobowiązuje się spełnienia określonych świadczeń pieniężnych,

    publiczny list zastawny jest to papier wartościowy, wyemitowany:

    na podstawie kredytu zabezpieczonego gwarancją lub poręczeniem Skarbu Państwa, Narodowego Banku Polskiego, Wspólnot Europejskich lub ich państw członkowskich, Europejskiego Banku Inwestycyjnego lub Międzynarodowego Banku Odbudowy i Rozwoju (Banku światowego)

    na podstawie wierzytelności banku hipotecznego z tytułu kredytów udzielonych podmiotom wymienionym wyżej

    Hipoteczny list zastawny może być nominowany w złotych lub w walucie obcej. Hipoteczny list zastawny może być emitowany w formie dokumentu lub w formie zdematerializowanej (zapis komputerowy).

    Bank hipoteczny prowadzi rejestr zabezpieczenia listów zastawnych, do którego wpisane są w odrębnych pozycjach wierzytelności oraz inne środki banku, stanowiące podstawę emisji tych listów. Rejestr prowadzony jest odrębnie dla hipotecznych listów zastawnych oraz dla publicznych listów zastawnych.

    23.01.2008r.

    Certyfikaty inwestycyjne.

    Utworzenie FI:

            1. nadanie struktury funduszowi przez towarzystwo

            2. zawarcie umowy z depozytariuszem o prowadzenie jego aktywów

            3. uzyskanie zgodny Komisji Nadzoru Finansowego

            4. zebranie wpłat do wysokości oznaczonej w statucie

            5. wpisanie do rejestru funduszy

    Istnieją trzy rodzaje FI:

    Różnią się celami i tzw. „portfelem inwestycyjnym”, stopniem ryzyka w związku z tym, a także różnią się charakterem emitowanych walorów:

    Te walory różni stopień płynności inwestycji - mniejsza płynność jest w certyfikatach inwestycyjnych. Jednostki uczestnictwa nie przyznają żadnych praw korporacyjnych, a certyfikaty tak. Jednostki uczestnictwa mogą być wyłącznie umarzane jeżeli wymagają tego posiadacze, nie mogą być przedmiotem obrotu wtórnego

    FI ze względu na stopień ryzyka dzieli się na:

    Inny podział ogólny FI:

    Ze względu na pobieranie prowizji:

    Fundusze dystrybucyjne - dochody uzyskiwane przez fundusz są periodycznie wypłacane uczestnikom

    Certyfikat - jest to papier emitowany przez FI zamknięty, jego charakter prawny jest sporny - jest to szczególny rodzaj papieru udziałowego

    Rodzaje:

    emisja publiczna - zwykły tryb autoryzacji przez KNF - wymaga prospektu emisyjnego, w trybie uproszczonym wymagany jest brak sprzeciwu KNF wobec oferty publicznej

    Certyfikaty inwestycyjne

    Certyfikaty inwestycyjne, to papiery wartościowe emitowane przez zamknięte lub mieszane fundusze inwestycyjne. Fundusz inwestycyjny jest podmiotem prawnym, którego wyłącznym przedmiotem działalności jest lokowanie środków pieniężnych zebranych publicznie w określone w ustawie o funduszach inwestycyjnych (z 28 VIII 1997 r.) papiery wartościowe i inne prawa majątkowe. Uczestnikami funduszu inwestycyjnego mogą być osoby fizyczne, osoby prawne, a także jednostki organizacyjne nie posiadające osobowości prawnej. W zależności od rodzaju funduszu jego uczestnicy za wnoszone wpłaty nabywają jednostki uczestnictwa bądź certyfikaty inwestycyjne. Jednostki i certyfikaty reprezentują prawa majątkowe uczestników określone ustawą i statutem funduszu. Certyfikaty inwestycyjne są papierami wartościowymi na okaziciela, dlatego mogą być notowane na giełdzie. Tak jak inne papiery wartościowe notowane na giełdzie podlegają codziennej wycenie rynkowej na sesjach giełdowych. Innym rodzajem wyceny certyfikatów inwestycyjnych jest ta, której cyklicznie dokonuje ich emitent. Wycena dokonywana jest z częstotliwością określoną w statucie, lecz nie rzadziej niż raz na 3 miesiące. Wynika ona z oszacowania wartości instrumentów finansowych, w które zainwestował fundusz. A trzeba dodać, że paleta tych instrumentów jest znacznie większa niż w przypadku funduszy otwartych. Zamknięte fundusze inwestycyjne mogą inwestować m.in. w transakcje terminowe, prawa pochodne, waluty, a nawet udziały spółek z o.o., a więc lokaty niedostępne z mocy prawa dla funduszy otwartych. Możliwość inwestowania w instrumenty pochodne stwarza funduszom znacznie większe możliwości tworzenia zróżnicowanych strategii inwestycyjnych. Jako pierwsze zadebiutowały na Giełdzie m.in. certyfikaty funduszu gwarantowanego Skarbiec.

    Certyfikat inwestycyjny jest papierem wartościowym na okaziciela, jest niepodzielny reprezentuje równe prawa majątkowe. Fundusz inwestycyjny jest zobowiązany do przygotowania prospektu emisyjnego i uzyskania zgody KPWiG na wprowadzenie do publicznego obrotu, która jest równoznaczna z dopuszczeniem pierwszej emisji certyfikatów inwestycyjnych do obrotu publicznego. Cena emisyjna certyfikatów inwestycyjnych drugiej i następnych emisji nie może być niższa niż wartość aktywów netto funduszu przypadająca na certyfikat inwestycyjny według ostatniej wyceny aktywów poprzedzających emisję. Cena certyfikatu może być powiększona o należną funduszowi opłatę. Aktywa funduszu stanowią środki z tytułu wpłat jego uczestników oraz nabyte przez fundusz prawa i pożyczki z tych praw. Fundusz inwestycyjny dokonuje wyceny aktywów, ustalenia wartości aktywów netto oraz wartości aktywów netto przypadających na jednostkę uczestnictwa lub certyfikat inwestycyjny. Aktywa funduszu wycenia się według wartości rynkowej poszczególnych składników. Wartość aktywów netto ustala się, pomniejszając wartość aktywów funduszu o jego zobowiązania. Fundusz inwestycyjny zamknięty dokonuje wyceny aktywów funduszu nie rzadziej niż raz na sześć miesięcy oraz na siedem dni przed rozpoczęciem zbywania certyfikatów kolejnej emisji. Fundusz mieszany emituje certyfikaty inwestycyjne takie same jak fundusz inwestycyjny zamknięty. Fundusz mieszany dokonuje wykupienia certyfikatów na żądanie uczestnika funduszu, nie rzadziej jednak niż raz w roku. Z chwilą wykupienia przez fundusz certyfikatów są one umarzane z mocy prawa. Fundusz mieszany dokonuje wyceny swoich aktywów, ustalenia wartości aktywów netto przypadających na certyfikat inwestycyjny nie rzadziej niż raz na trzy miesiące, na siedem dni przez rozpoczęciem przyjmowania wpłat na certyfikaty kolejnych emisji oraz na siedem dni przed dniem wykupywania certyfikatów, a także w dniu zbywania certyfikatów oraz w dniu ich wykupywania.

    Certyfikaty emitowane przez fundusze zamknięte i mieszane:

    - są zawsze papierami na okaziciela

    - mają zdematerializowaną formę

    - są niepodzielne

    - reprezentują jednakowe prawa majątkowe

    - podlegają obowiązkowo wprowadzeniu do publicznego obrotu

    Certyfikaty emitowane przez specjalistyczne fundusze zamknięte:

    - mogą być papierami wartościowymi imiennymi lub na okaziciela

    - nie podlegają obowiązkowi wprowadzenia do obrotu publicznego

    - dopuszczone do publicznego obrotu mogą być wyłącznie na okaziciela

    - mogą mieć formę dokumentu (certyfikaty poza obrotem publicznym) lub zdematerializowaną (w przypadku podlegających obowiązkowi wprowadzenia do obrotu publicznego)

    - mają taką samą wartość nominalną

    - umożliwiają ich nabywcom realizację niektórych funkcji korporacyjnych: udział w zgromadzeniu inwestorów

    - jeden certyfikat daje na zgromadzeniu inwestorów prawo do jednego głosu

    - imienne mogą być uprzywilejowane w zakresie prawa głosu (nie więcej niż dwa głosy), jeśli tak stanowi statut

    24.01.2008r.

    W chwili obecnej nie stosuje się pojęcia publicznego obrotu papierami wartościowymi, lepiej mówić o obrocie instrumentami finansowymi na rynku zorganizowanym.

    Ustawa z 21.08.1997r. została podzielona na dwie ustawy: z dnia 29.07.2005r. o obrocie instrumentami finansowymi i ofercie publicznej, oraz z dnia. 29.07.2005r. o nadzorze nad rynkiem finansowym.

    Ustawa o ofercie publicznej reguluje pojęcie oferty publicznej i tzw. „obrót pierwotny”, a w związku z tym obowiązki emitentów i elementy ustroju publicznych spółek akcyjnych.

    Ustawa o obrocie - reguluje obrót wtórny, a w związku z nim infrastrukturę inwestycyjną.

    Nowe ustawy odchodzą od zasady publicznej koncentracji, zawartej w starej ustawie. Pojęcie oferty publicznej i szczególne obowiązki emitentów (zgoda KNF) są niezależne od tego czy obrót będzie prowadzony na rynku regulowanym.

    4 zasady:

    Rynek kapitałowy - jest segmentem rynku finansowego, który tworzą transakcje zawierane długoterminowymi instrumentami finansowymi, tzn. instrumentami o terminie realizacji dłuższym niż rok (choć wymóg ten ma coraz mniejsze znaczenie), przeznaczonymi na finansowanie inwestycji. Na rynek kapitałowy składają się:

    - rynek papierów wartościowych

    - rynek hipoteczny (hipoteka na grunty, budynki)

    - rynek długoterminowych pożyczek bankowych.

    Podstawową formą rynku kapitałowego jest rynek papierów wartościowych. Towar, którym jest papier wartościowy stwierdzający istnienie określonego prawa majątkowego może stanowić samodzielny przedmiot obrotu. Lokowanie pieniędzy w papier wartościowy ma na celu uzyskanie korzyści kapitałowych. Jest jednak inwestycją nietypową ­zawiera bowiem elementy ryzyka. Polega ono na wyborze akcji spółki, które w przekonaniu inwestora będą zwyżkować, przynosząc mu przy sprzedaży spodziewane przychody. Ryzykowne może być też określenie horyzontu czasowego wyjścia z inwestycji, a więc momentu planowanej sprzedaży zakupionego wcześniej papieru. Istnieje bowiem prawdopodobieństwo wystąpienia sytuacji, w której inwestor zmuszony do likwidacji inwestycji przed planowanym terminem odsprzeda akcje nie tylko poniżej szacowanej ceny, ale także poniżej ceny, po której je zakupił.

    Funkcje rynku kapitałowego:

    Umożliwia mobilizację kapitału - czyli jego przepływ pomiędzy tymi, którzy posiadają go w nadmiarze, a tymi, którzy go poszukują w celu finansowania inwestycji.

    Umożliwia wycenę kapitału poprzez ustalenie ceny papierów wartościowych na rynku wtórnym.

    Zapewnia płynność inwestycji - oznacza to, że uczestnicy rynku mogą sprzedać posiadane akcje i obligacje, a uzyskane pieniądze ulokować w inny sposób.

    Rynek kapitałowy podzielony jest na dwie części:

    - Rynek pierwotny - na którym uprawnione podmioty emitują nowe papiery wartościowe (akcje lub obligacje). Po raz pierwszy z rynkiem pierwotnym mamy do czynienia w momencie zakładania spółki akcyjnej, kiedy to założyciele i pierwsi akcjonariusze deklarują objęcie pewnej liczby akcji. W celu pozyskania dodatkowych środków na rozwój spółka może przeprowadzić kolejną emisję. Każdy podmiot uprawniony do emisji poszczególnych rodzajów papierów może emitować je wielokrotnie. Na rynku pierwotnym może też wystąpić pierwsza publiczna oferta. Akcje, które znajdowały się wcześniej w obrocie prywatnym mogą być skierowane do szerokiego grona (ponad 300) inwestorów. Zgodnie z Prawem o publicznym obrocie emitent zobowiązany jest do wprowadzenia papierów wartościowych na rynek regulowany za pośrednictwem domu maklerskiego lub banku prowadzącego działalność maklerską. Oferowane na rynku pierwotnym papiery mają stałą cenę emisyjną, która nie może ulec zmianie aż do końca okresu emisyjnego. Wyjątek stanowi sytuacja, gdy inwestorzy zmuszeni są do przystąpienia do przetargu na akcje emitenta.

    - Rynek wtórny - na tym rynku posiadacz akcji lub obligacji może je sprzedać, a pozyskane w ten sposób środki może przeznaczyć na zakup innych akcji lub obligacji. Rynek ten służy zatem kupowaniu i sprzedawaniu już wyemitowanych papierów wartościowych, zapewnia płynność inwestycji i ich wycenę. Wtórny rynek charakteryzuje się tym, że nie dokonuje się tu zasilenie emitenta papierów wartościowych w kapitał. Rynek ten jest najważniejszym segmentem rynku papierów wartościowych, ponieważ właśnie na nim kształtuje się rzeczywista cena papieru, odzwierciedlająca jego wartość. Jest też naturalnym i logicznym uzupełnieniem rynku pierwotnego, gdyż daje szansę nabywcy akcji na odsprzedanie ich w najbardziej odpowiednim dla siebie momencie.


    Wyszukiwarka

    Podobne podstrony:
    PRAWO PAPIERW WARTOCIOWYCH, Uniwersytet Wrocławski MGR, mgr 2 rok, prawo papierów warto
    PRAWO PAPIERW WARTOCIOWYCH 1, Uniwersytet Wrocławski MGR, mgr 2 rok, prawo papierów war
    Pytania na egzamin z Systemu ochrony prawnej UE, Uniwersytet Wrocławski MGR, mgr 2 rok, system ochro
    POLITYKA SPOECZNA, Uniwersytet Wrocławski MGR
    sop kilarski, Uniwersytet Wrocławski MGR, mgr 2 rok, system ochrony prawnej -Kilarski
    zebrane pyt z egz ps, Uniwersytet Wrocławski MGR
    Wykad 3, Dokumenty STUDIA SKANY TEXT TESTY, ADMINISTRACJA UNIWEREK WROCŁAW MAGISTER, POŚ - PRAWO OCH
    Test z PKS wersja 2, studia mgr rok 1, I rok II semestr, prawo karno skarbowe
    Ochrona powietrza 2, studia mgr rok 2, semestr II, Prawo Ochrony środowiska
    1, Dokumenty STUDIA SKANY TEXT TESTY, ADMINISTRACJA UNIWEREK WROCŁAW MAGISTER, POŚ - PRAWO OCHRONY Ś
    wyklady do kolokwium od wykladwowcy 2, studia mgr rok 2, semestr I, Publiczne prawo konkurencji
    Test z PKS wersja F[1], studia mgr rok 1, I rok II semestr, prawo karno skarbowe
    Zagadnienia z wykladu, Dokumenty STUDIA SKANY TEXT TESTY, ADMINISTRACJA UNIWEREK WROCŁAW MAGISTER, P
    Zagadnienia egzaminacyjne z prawa ochrony środowiska, studia mgr rok 2, semestr II, Prawo Ochrony śr
    prokura, studia mgr rok 1, I rok II semestr, prawo spółek
    POS zagadnienia, Dokumenty STUDIA SKANY TEXT TESTY, ADMINISTRACJA UNIWEREK WROCŁAW MAGISTER, POŚ - P

    więcej podobnych podstron