Administracja - rozumiana jako jedna z funkcji państwa w znaczeniu przedmiotowym - jedna z podstawowych form działania państwa polegająca na organizowaniu bezpośredniej i praktycznej realizacji jego zadań - ogół czynności zarządzania państwem - funkcja jest tak dawna jak państwo.

Administracja - jako jedna z władz państwa pełniąca tą funkcję - znaczenie podmiotowe - ogół organów i jednostek organizacyjnych tworzących aparat wykonawczy państwa, odrębny od władzy wykonawczej i sądowniczej - wyodrębniona niedawno z sądownictwa, wtedy też wyodrębniło się oddzielne od prawo sądowego prawo regulujące działanie administracji w znaczeniu podmiotowym.

Cechy charakterystyczne systemu prawa administracyjnego w XVII -XVIII w. W państwie policyjnym (monarchia absolutna):

1.Źródłem prawa jest wola monarchy.

2. Przepisów materialnych nie ma w ogóle z wyjątkiem najogólniejszych normy kompetencyjnej stanowiącej, że władza adm. Ma działać w interesie publicznym (wszystko na zasadzie swobodnego uznania). Przepisy proceduralne miały charakter jedynie instrukcji wewnętrznych dla urzędników i nie stanowiły dla poddanych żadnych praw podmiotowych.

3. „Decyzja adm.” Była aktem wiążącym jednostronnie - tylko jej adresata, a nie podmiot, który ją wydał.

4. Nie było instytucji odwołania od decyzji, istniała jedynie droga łaski (via gratiae), prośba o zmianę decyzji.

Zmiany nastąpiły w XIX w. - w okresie państwa praworządnego.

Cechy charakterystyczne systemu prawa administracyjnego w państwie praworządnym:

1. Źródłem prawa są ustawy parlamentu.

2. Pojawiają się przepisy prawa materialnego i proceduralnego, które stanowią dla obywateli określone prawa podmiotowe.

3. Decyzja administracyjna staje się aktem administracyjnym dwustronnie wiążącym -wiąże tez organ, który ją wydał.

4. Instytucja odwołania od decyzji.

5. Kontrola zewnętrzna administracji sprawowana przez sądy administracyjne.

Geneza sądownictwa administracyjnego.

Początek w państwie praworządnym w celu ochrony praw podmiotowych jednostki w sferze prawa publicznego (administracyjnego), chodziło o utworzenie instytucji wobec której pozycje organów administracji i obywateli byłyby równorzędne - bo w postępowaniu administracyjnym tej równorzędności nie ma (władztwo administracyjne). Organy administracji orzekają o prawach i obowiązkach obywateli wobec państwa, którego są przedstawicielami.

Pierwszy taki organ: Francuska Rada Stanu - powoła na przełomie XVIII/XIX w. Dokł. 1799-1800 przez Napoleona Bonaparte wraz z Radami Prefekturalnymi - początkowo były organami opiniodawczymi, dopiero z czasem wyodrębniły się w Radzie Stanu sekcje zajmujące się rozstrzyganiem sporów administracyjnych przez co Rada Stanu stała się sądem adm. De facto, a normalnie nadano jej status sądu adm. W 1872 r.

Orzekała ona w I i II instancji - w większości spraw. Jedynie w sprawach mniej ważnych w I instancji orzekały rady prefekturalne.

W 2 połowie XIX w. Zaczynają powstawać sądy adm.w innych krajach:

Trybunał Adm. 1866

Wyższy Sąd Adm. W Prusach 1875

Trybunał Administracyjny w Wiedniu (Austria) 1875

Z reguły sądownictwo adm. Sprawowały Sądy powszechne, obecnie w Wielkiej Brytanii, Hiszpanii i Danii.

Działalność sądów adm. Miała duży wpływ na rozwój procedury administracyjnej. Sądy adm. Badając prawidłowość kontrolowanych decyzji adm. Określały pewne reguły, procedury, których organy adm. Przy wydawaniu decyzji winne były przestrzegać w przyszłości - te reguły były formułowane w sentencjach i uzasadnieniach wydawanych wyroków - te reguły często były uchwalane potem przez parlament jako powszechnie obowiązujące normy prawne.

Konsekwencją tego była potrzeba usystematyzowania powstających przepisów - kodyfikacja.

Pierwszą kodyfikacją procedury adm. Była ustawa z 1889 roku Hiszpańska - oólna, ramowa reguła, natomiast przepisy bardziej szczegółowe były wydawane odrębnie dla poszczególnych kategorii spraw.

Wydarzeniem przełomowym była ustawa Austryjacka z 1925 - wprowadziła jednolitą procedurę bez względu na rodzaj spraw - była wzorem dla kodyfikacji, które powstały później, przede wszystkim dla państw, które powstały po rozpadzie Austro-Węgier.

Inne kodyfikacje w okresie międzywojennym:

1928 - Polska

1928 - Czechosłowacja

1930 - Jugosławia, kilka landów niemieckich

1927 - Ukraina (tylko częściowa kodyfikacja)

Zasadniczy nurt kodyfikacyjny miał miejsce w Europie po II wojnie światowej, w latach 50, 60 i 70 powstały nowe kodyfikacje w państwach, które już przed wojną miały skodyfikowane prawo adm.: Hiszpania, Polska, Czechosłowacja, Jugosławia, a także pierwsze kodyfikacje: Rumunia, Bułgaria, Holandia, Norwegia, Szwecja, Szwajcaria, Niemcy, Włochy(1990)

Polska:

Postępowanie adm.: lata 20 - początek procesu ujednolicania prawa, akty regulujące mały wycinek procedury:

Ustawa z 1 sierpnia 1923 r. w sprawie środków prawnych od orzeczeń władz administracyjnych.

Ustawa z 31 lipca 1924 r. o środkach prawnych przeciw orzeczeniom i zarządzeniom państwowych władz szkolnych.

Aktem przełomowym regulującym całość procedury adm. Było rozporządzenie prezydenta RP z 22 marca 1928 r. o postępowaniu administracyjnym - Był to akt o charakterze kompleksowym, na szczególną uwagę zasługują przepisy o wyłączeniu urzędnika wydziału w postępowaniu i dot. Odwołania od decyzji, wznowienia postępowania oraz przepisy regulujące nieważność decyzji.

22 marca 1928 - inne rozporządzenia prezydenta regulujące szeroko pojęte postępowanie adm.: rozporządzenie o postępowaniu przymusowym w ad., rozporządzenie o postępowaniu karno - adm.

Sądownictwo administracyjne:

1921-konstytucja marcowa - zapowiedź

3 sierpnia 1922 - ustawa o Najwyższym Trybunale Administracyjnym - NTA był sądem wyodrębnionym z sądownictwa powszechnego do którego kompetencji należało badanie legalności decyzji wydawanych przez organy adm. Rządowych i samorządowych.

Właściwość NTA rzeczowa (zakres praw) określona była metodą klauzuli generalnej ograniczonej enumeracją negatywną : podlegają w zasadzie wszystkie sprawy z wyjątkiem nielicznych spraw enumeratywnie wymienionych w ustawie np. sprawy dyscyplinarne, dyplomatyczne i konsularne czy sprawy obronności państwa.

Ustrój NTA został zmieniony 10 lat później na mocy rozporządzenia prezydenta z 27 października 1932 r. - zmiany polegały na zwiększeniu wpływu czynności rządowych na skład i funkcjonowanie NTA.

Sądownictwo adm. Było 1 instancyjne - niższe instytucje istniały tylko na terenie byłego zaboru pruskiego ( woj.. pomorskie, poznańskie, śląskie), sądownictwo tam sprawowały nie sądy ale kolegialne organy administracji - I wydziały miejskie, wydz. Powiatowe: II instancja - wydziały obwodowe, przekształcone później w wojewódzkie sądy adm. - potem przysługiwała jeszcze skarga do NTA ale na pozostały obszarze kraju było tylko NTA.

Szczególne sądownictwo adm. W postaci Inwalidzkiego Sądu Adm. - ust. Z 26 marca 1935 r - ISA orzekały o legalności decyzji adm. Wydawanych w sprawie zaopatrzenia inwalidów wojennych i wojskowych, a także zaopatrzenia osób pozostałych po tych inwalidach, oraz pozostałych po osobach zaginionych, poległych lub zmarłych w związku ze służbą wojskową.

ISA w odróżnieniu od NTA, był sądem kasacyjno-merytorycznym - mógł nie tylko uchylić, ale i sam orzec nowy wyrok - NTA tylko uchylał.

ISA był sądem o składzie mieszanym - zawodowo-obywatelskim, ławnicy i inwalidzi (NTA - tylko zawodowy - sędziowie)

Postępowanie adm. Po II wojnie światowej:

Nadal obowiązywało rozporządzenie prezydenta z 1928 r. o postępowaniu adm. ale kwestionowano jego przydatność i moc obowiązującą.

Prace nad nowym aktem rozpoczęto w 1957r. z inicjatywy Komisji Prawa Adm. Przy zarządzie głównym zrzeszenie prawników polskich. Efektem tych prac było uchwalenie ustawy Kodeks Postępowania Adm. 14 czerwca 1960 ( wszedł w życie 1 stycznia 1961):

• sformułowano w nim zasady ogólne post. Adm.

• Uregulowano udział prokuratora w postępowaniu adm. Jako „ stróża praworządności”

• Wprowadzono możliwość uczestniczenia w postępowaniu organizacji społecznych jako obrońców interesu społecznego

• Unormowano postępowanie w sprawach skarg i wniosków.

KODEKS Z 1960 NADAL OBOWIĄZUJE.

Sądownictwo Adm. Po II wojnie światowej.

Po zakończeniu wojny ogólne sądownictwo adm. nie zostało reaktywowane, dlatego, że władze PRL uznawały, że w państwie socjalistycznym nie może zachodzić konflikt między interesem państwa i obywatela - więc taka instytucja jest zbędna.

Rozpoczęły działalność szczególne sądy adm. - Trybunał Ubezpieczeń Społecznych, powołany do życia jeszcze przed wojną na mocy ustawy z 28 lipca 1939.

Oprócz TUS, funkcjonowały okręgowe sądy ubezpieczeń społecznych - działały do połowy lat 70. Obecnie sądownictwo adm. W sprawach z zakresu ubezpieczeń społ. Sprawują sądy powszechne działające jako sądy ubezpieczeń społ., a także Sąd Najwyższy (jako sąd kasacyjny).

Prace nad reaktywowaniem ogólnego sądownictwa adm. Podjęto po 1956r. - opracowano projekt ustawy - prawo o sądownictwie adm. Ale nigdy nie została uchwalona.

Kolejna próba - początek lat 70 ale wówczas przerwano prace na etapie opracowania projektu. Kolejna - koniec lat 70 przy okazji prac nad nowelizacją kodeksu postępowania adm. Spowodowaną poważną reformą adm. W latach 1972-75.

31 stycznia 1980 - sejm uchwalił ustawe o Naczelnym Sądzie Adm. I zmianie ustawy Kodeksu postępowania adm. Weszła w życie 1 września 1980r.

NSA, podobnie jak NTA jest sądem wyodrębnionym z sądownictwa powszechnego. Kompetencjom jego poddano nie tylko badanie legalności decyzji adm. Ale także rozpatrywanie skarg na tzw. „milczenie władzy” - bezczynność, niewydawanie decyzji.

Właściwość rzeczowa NSA określona była metodą enumeracji pozytywnej, wymienione były te sprawy adm., które podlegały kontroli NSA.

Postępowanie przed NSA znalazło się w kodeksie postępowania adm. Unormowano też szeroko pojęte post. Adm. W sprawie wydawania zaświadczeń.

1990- reaktywowano samorząd terytorialny na szczeblu gminnym - spowodowało to, że rozszerzono kontrolę sprawowaną przez NSA na następujące kategorie aktów (wcześniej tylko decyzje):

1. niektóre postanowienia w post. Adm. Wyraźnie wymienione w ustawie

2. uchwały organów gminy w tym także uchwały stanowiące przepisy gminne

3. akty nadzoru nad działalnością samorządu gminnego

Ponad to rozszerzono zakres działania NSA na rozstrzyganie sporów o właściwość między organami samorządu terytorialnego, a terenowymi organami adm. Rządowej.

Przy okazji rozszerzono właściwość rzeczową NSA określając ją znowu metodą klauzuli generalnej ograniczonej enumeracją negatywną

24 maja 1990 ustawa o zmianie ustawy Kodeks Postępowania Administracyjnego.

11 maja 1995 - nowa ustawa o NSA, skreślono dział VI KPA w którym unormowane było postępowanie przed NSA - od 1995 w odrębnej ustawie - ustawa ta rozszerzała zakres kontroli sprawowanej przez NSA poddają tej kontroli kolejne kategorie aktów wydawanych przez organy adm. Pub.:

1. inne niż decyzje i postanowienia akty i czynności z zakresu adm. Pub.: dotyczące przyznawania, uznania lub stwierdzenia uprawnienia lub obowiązku wynikającego z przepisów prawa np. Akty Stanu Cywilnego, Akty rejestracji

2. akty prawa miejscowego stanowione przez terenowe organy adm. Rządowej

Po drugie na mocy tej ustawy przyznano NSA nowe uprawnienia z zakresu orzekania:

1. prawo orzekania tzw. kreacyjnego - co do istoty spraw adm. (wcześniej tylko kasacyjny) ale tylko w wyjątkowych sytuacjach m.in. w sytuacji gdy organ adm., którego działania dot. Skarga do NSA nie wykonał orzeczenia NSA podczas ponownego rozpatrywania sprawy.

2. prawo do wydania wyroku na podstawie stanu faktycznego i prawnego przedstawionego w samej skardze - tylko w sytuacji wyjątkowej - gdy organ nie przedstawi sądowi odpowiedzi na skargę w ciągu 30 dni.

1999 - wprowadzono powiaty, a ponad to dokonano dalszej decentralizacji kraju wprowadzając obok istniejącego samorządu gminnego, samorząd na szczeblu powiatu i województwa w związku z tym poddano kontroli NSA kolejne nowe kategorie aktów stanowionych przez organ adm.:

1. uchwały organów powiatu i organów samorządu województwa

2. akty nadzoru nad działalnością samorządu powiatowego i wojewódzkiego

1997 - nowa konstytucja która wprowadziła zasadę dwóistancyjnego postępowania jako zasadę całego wymiaru sprawiedliwości w związku z tym zaistniała konieczność utworzenia sądów adm. Niższych instancji.

Przepisy konstytucji dały na to ustawodawcy 5 lat - uchwalono je w 2002r., a weszły w życie od 1 stycznia 2004r.

Obecnie postępowanie sądowo-adm. Reguluje ustawa „ prawo o postępowaniu przed sądami adm.” Z 2002 r. - wprowadza ona dwóinstancyjny model sądownictwa:

I - wojewódzkie sądy adm., od ich wyroków i postanowień kończących postępowanie ( postanowienia o odrzuceniu skargi i o umorzeniu postępowania przysługuje tzw. skarga kasacyjna do...

II NSA - a więc jest to sąd drugiej instancji, ponad ti do jego kompetencji należy podejmowanie uchwał ogólnych i szczegółowych, rozstrzyganie sporów o właściwość między określonymi kategoriami organów adm.

Pojęcie postępowania adm.

W wąskim znaczeniu - tzw. jurysdykcyjne post. Adm. - jego celem jest wiążące określenie w konkretnej sprawie sytuacji prawnej (praw i obowiązków) imiennie oznaczonego adresata na podstawie norm prawa adm. Materialnego. Ten cel realizuje się w wydaniu decyzji adm., która jest produktem finalnym procesu stosowania norm prawa materialnego.

Etapy stosowania norm:

1. ustalenie stanu faktycznego na podstawie zebranych materiałów dowodowych.

2. ustalenie stanu ustawowego (hipotezy, normy prawnej) na podstawie przyjętych reguł wykładni prawnej

3. subsumpcja - podciągniecie faktów uznanych za udowodnione pod hipoteze zastosowanej normy prawa materialnego (udzielenie odpowiedzi na pytanie czy stan faktyczny odpowiada stanowi prawnemu)

4. ustalenie konsekwencji udowodnionych faktów na podstawie przyjętej normy materialnej - następuje to w decyzji adm.

Celem postępowania jurysdykcyjnego jest stworzenie indywidualnej sytuacji prawnej. W związku z tym w ramach postępowania jurysdykcyjnego możemy wyróżnić postępowanie ogólne i szczególne.

Ogólne jurysdykcyje postępowanie adm. - to postępowanie unormowane w kodeksie postępowania adm. W rozdziałach 1,2,4 i 9 - według tej procedury załatwiane jest większość sporów rozstrzyganych w drodze decyzji.

Szczególne jurysdykcyje postępowanie adm. - to postępowanie unormowane w całości lub w znacznej mierze przez przepisy pozakodeksowe. Postępowania te odpowiadają ogólnym regułom postępowania jurysdykcyjnego ustanowionym w KPA ale z uwzględnieniem mniej lub bardziej licznych odrębności proceduralnych, a także rozwiązań prawnych swoistych tylko dla tych postępowań

Najważniejsze szczególne postępowania jurysdykcyjne to:

1. postępowanie w sprawach ubezpieczeń społecznych - do tego postępowania stosuje się przepisy KPA (ogólne), chyba że przepisy dotyczą ubezpieczeń społecznych zawarte poza KPA regulują dane zagadnienie odrębnie, inaczej. Przepisy, poza KPA unormowane są w wielu ustawach i rozporządzeniach do ustaw m.in. w ustawie z 1990 r. o ubezpieczeniach społecznych rolników, ustawa z 1999r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby lub macierzyństwa, ustawa z 2002 r. o ubezpieczeniach społecznych z tytułu wypadku przy pracy i chorób zawodowych, ustawa z 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych.

2. postępowanie w sprawie zobowiązań podatkowych - postępowanie normuje w sposób kompleksowy ordynacja podatkowa z 1997r. - z pośród przepisów KPA do spraw podatkowych stosuje się jedynie przepisy działu 4 dotyczące udziału prokuratora w postępowaniu.

3. Postępowanie w sprawach celnych - ustawodawca zastosował odmienną technike legislacyjną od postępowania podatkowego. Kodeks celny z 2004r. reguluje tylko odrębność i swoistość postępowania w sprawach celnych, w pozostałym zakresie odsyła do stosowania przepisów ordynacji podatkowej dział 4.

4. Postępowanie w sprawach dyplomatycznych i konsularnych - normuje to do tej pory zarządzenie ministra spraw zagranicznych z 1985r. w sprawie szczegółowego trybu postępowania przed konsulem, wydanym na podstawie ustawy z 1984r. o funkcjach konsulów w PRL.

W szeroki znaczeniu - postępowanie adm. To każde postępowanie, które przynajmniej w jakiejś mierze prowadzone jest przez organ administracji publicznej.

W związku z tym obok jurysdykcyjnego postępowania adm. Do postępowania adm. W szerokim znaczeniu należą również takie postępowania jak:

1. postępowanie egzekucyjne w administracji - którego celem jest wymuszenie wykonania obowiązku o charakterze pieniężnym lub niepieniężnym wynikającego wprost z ustawy albo określonego decyzją adm. Lub innym aktem indywidualnym

2. postępowanie tzw. represyjne - których istotą jest orzekanie o winie i karze, a zatem:

• postępowanie dyscyplinarne

• postępowanie w sprawach o wykroczenia

• postępowanie karne skarbowe

3. postępowanie w sprawach wydawania zaświadczeń

4. postępowanie w sprawie skarg i wniosków

5. postępowanie w spr. Wydania wewnętrznych aktów administracyjnych, czyli aktów skierowanych do podmiotów podporządkowanych organizacyjnie lub służbowo podmiotowi wydającemu akt (podległość organizacyjna dot. Podległości między dwoma organami, a służbowa dot. Stosunków miedzy przełożonym a podwładnym

6. tzw. postępowanie legislacyjne - stanowienie aktów normatywnych przez organy adm. Np. wydawanie rozporządzeń przez ministrów.

Przepisy regulujące postępowanie adm. W szerokim i wąskim znaczeniu określane są jako normy proceduralne, oprócz norm proceduralnych w skład postępowania adm. Wchodzą normy ustrojowe i materialne.

Normy ustrojowe - prawo adm. Ustrojowe reguluje organizacje i funkcjonowanie aparatu adm pub. Kwestie:

• podział terytorialny kraju dla potrzeb adm. Pub.

• Budowę (struktury adm.) aparatu administracji

• Tworzenie i powoływanie organów jednostek wykonujących adm., a także obsadzanie kadry urzędniczej w adm.

• Zakres działania podmiotów realizujących adm. Pub.

• Wzajemny stosunek organów wyższego i niższego stopnia

• Zasady sprawowania kontroli nad adm. Pub.

Utworzenie organu - to utworzenie wyodrębnionego zespołu kompetencji związanych z danym organem - właściwie to utworzenie urzędu organu

Powołanie organu - to powołanie określonej osoby ( albo grupy osób w organach kolegialnych) do pełnienia funkcji danego organu.

Prawo administracyjne materialne - obejmuje normy ustanawiające prawa i obowiązki wobec państwa, które mogą stać się udziałem określonych podmiotów w określonych przez to prawo sytuacjach faktycznych, przy czym skutek ten w postaci np. nabycia jakiegoś uprawnienia w świetle prawa materialnego może nastąpić albo z mocy samego prawa albo za pośrednictwem określonych organów adm., a to pośrednictwo prawo administracyjne może określić w dwojaki sposób:

1. poprzez upoważnienie organu adm. Do wydania aktu administracyjnego (decyzje zwłaszcza) konkretyzującego czyjeś uprawnienia lub obowiązki

2. poprzez upoważnienie organów adm. Do podejmowania działań faktycznych wywołujących skutki prawne w sferze czyichś uprawnień lub obowiązków

Zasady ogólne postępowania adm. - zostały one sformułowane w kodeksie postępowania adm. Z 1960, w rozdziale 2 działu 1.

Są to powszechnie obowiązujące przepisy prawa, które wiążą organy prowadzące postępowanie na równi z wszystkimi innymi przepisami zawartymi w KPA, ale wyróżniają się cechami charakterystycznymi:

1. określają model postępowania administracyjnego

2. stoją wyżej w hierarchii norm proceduralnych, w tym sensie, że są przesłankami innych reguł prawnych

3. są ważniejsze od innych norm z punktu widzenia założonych ocen społeczno-gospodarczych i politycznych

4. mają charakter ogólny, konkretyzują się w dalszych przepisach.

Zakres ich obowiązywania - zasady te odnoszą się głównie do postępowania jurysdykcyjnego i obowiązują tutaj w pełnym zakresie.

Jeżeli chodzi o inne postępowania adm. W KPA o wydanie zaświadczeń w sprawie skarg i wniosków to przyjmuje się, że zasady ogólne również powinny mieć zastosowanie, jednakże z wyjątkiem tych zaświadczeń które dotyczą strony lub decyzji, a to dlatego, że pojęcia „strony” i „decyzja” występują tylko w postępowaniu jurysdykcyjnym.

Jeżeli chodzi o postępowanie adm. W szerokim znaczeniu unormowane poza KPA to zasady ogólne sformułowane w KPA mają zastosowanie w tych postępowaniach jeżeli przepisy regulujące to postępowanie odsyłają do KPA, jeżeli nie ma takiego odesłania to w postępowaniach uregulowanych poza KPA zasady ogólne mogą pełnić tylko fukcję wytycznych interpretacyjnych.

Funkcje zasad ogólnych z KPA:

• ujednolicają one wykładnie przepisów KPA

• mogą służyć do wypełniania ewentualnych luk prawnych w odrębie KPA

• wzmacniają pozycje procesową strony w postępowaniu ponieważ dyrektywy wynikające z nich dla ochrony prowadzących postępowanie są korzystne przede wszystkim dla stron

• nadają kierunek prawom legislacyjnym, mających na celu wprowadzenie nowych rozwiązań lub nowelizację już istniejących

Możemy powiedzieć, że te funkcje przejawiają się na płaszczyznach:

• stosowania prawa

• wykładni prawa

• gwarancji procesowych stron

• tworzenia prawa

ZASADY:

1. praworządność 9legalność) - art. 67 KPA

Organy adm. Są zobowiązane do stania na straży praworządności oraz do przestrzegania przepisów prawnych, wynikają z tego 2 dyrektywy dla organów:

• pierwsza nakazuje by same działały zgodnie z prawem

• druga by czuwały aby strony postępowania też przestrzegały prawa

Przepisy prawa - to przepisy prawa powszechnie obowiązującego skierowane do wszystkich podmiotów prawa.

Przeciwieństwem przepisów powszechnie obowiązujących są tzw. przepisy prawa wewnętrznego - czyli normy skierowane tylko do podmiotów podporządkowanych organizacyjnie lub służbowo podmiotowi wydającemu przepisy, one też wiążą organy w procesie stosowania prawa ale nie mogą stanowić podstawy prawnej wydawanych decyzji, taką podstawą mogą być tylko przepisy powszechnie obowiązujące.

2. Zasada uwzględnienia z urzędu interesu społecznego i słusznego interesu obywatela - art. 7 in fine.

W toku postępowania i przy załatwianiu sprawy organ powinien mieć na uwadze nie tylko przepisy prawa ale interes społeczny i słuszny interes obywateli.

Przez słuszny interes obywateli należy rozumieć nie tylko interes stron ale i innych uczestników postępowania. W pewnych sytuacjach może zajść kolizja między tymi dwiema zasadami - w niektórych sytuacjach wgląd na interes indywidualny, społeczny przemawiał za odmiennym załatwieniem sprawy niż wynika to z przepisów prawa, wtedy bezwzględne pierwszeństwo ma zasada praworządności - w imię celowości i ochrony interesu społecznego nie można działać wbrew prawu.

3. Zasada prawdy obiektywnej- art. 7 KPA - nakłada on na organ adm. Obowiązek ustalenia stanu faktycznego zgodnego z rzeczywistością a nie tylko zgodnego z aktami sprawy. Zgodnie z tym organ prowadzący postępowanie nie może ograniczać się do dowodów przedstawionych przez strony ustalając stan faktyczny ale powinien też z urzędu zbierać materiały dowodowe ( na organach a nie na stronach ciąży obowiązek wyjaśnienia sprawy)

Realizacji tej zasady służy szereg instytucji prawnych:

1. otwarty katalog środków dowodowych

2. równa moc środków dowodowych (wyjątek stanowią dokumenty urzędowe, które mają szczególna moc dowodową)

3. swobodna ocena dowodów

4. czynny udział stron w postępowaniu

5. możliwość uchylenia, zmiany lub uzupełnienia przez organ, postanowienia dot. Przeprowadzenia dowodu w każdym stadium postępowania

6. instytucja wyłączenia pracownika i wyłączenia organu.

4. Zasada pogłębienia zaufania obywateli do organów państwa - art. 8 KPC - z tej zasady wyprowadza się dla organów następujące dyrektywy:

• przestrzeganie zasady równości obywateli wobec prawa

• dokładne wyjaśnienie okoliczności sprawy

• uwzględnienie wszystkich wchodzących w grę interesów

• czuwanie nad tym aby uczestnicy postępowania nie ponieśli szkody z powodu nieznajomości prawa - udzielenie w tym celu niezbędnych wskazówek i wyjaśnień

• praworządne prowadzenie spraw i sprawiedliwe ich rozstrzyganie

• dążenie do przekonania stron o słuszności i legalności (sprawiedliwości) podejmowanych decyzji

• szybkie i terminowe załatwianie spraw

• wykluczenie ujemnych następstw uchybień organu dla strony, która działała w dobrej wierze

5. Zasada informowania stron i innych uczestników postępowania - obowiązki organu mają różny zakres w zależności od tego wobec kogo mają być realizowane:

• jeżeli chodzi o strony to organ ma obowiązek informować je zarówno o okolicznościach prawnych jak i faktycznych, jeżeli tylko mogą mieć wpływ na ustalenie praw i obowiązków stron

• jeżeli chodzi o innych uczestników postępowania to organ ma obowiązek informować ich o okolicznościach prawnych aby osoby te nie poniosły szkody z nieznajomości prawa

Wiele przepisów KPA nakłada wyraźnie obowiązek informowania uczestników o określonych kwestiach prawnych np. art. 51§ 1,art. 105§ 2 , art. 107

6. Zasada czynnego udziału stron w postępowaniu - art. 10 KPA - organ powinien zapewnić stronie możliwość czynnego uczestniczenia w postępowaniu, a po jego zakończeniu możliwość wypowiedzenia się co do przeprowadzonych dowodów.

W ramach czynnego udziału stron w postępowaniu przysługują jej następujące uprawnienia:

1. prawo wglądu do akt sprawy wraz z prawem do wniesienia zażalenia do akt sprawy

2. składanie wniosków dowodowych

3. uczestniczenie w przeprowadzaniu dowodów

4. zadawanie pytań (strona powinna być powiadomiona o miejscu i terminie przeprowadzenia dowodu ze świadków i oględzin przynajmniej 7 dni wcześniej)

5. prawo składania wyjaśnień, żądań, propozycji, zarzutów, dowodów na poparcie

6. prawo wypowiedzenia się co do przeprowadzonych dowodów - umożliwienie stronom skorzystania z tego jest warunkiem uznania danej okoliczności za udowodnioną

7. prawo wypowiadania się co do wyników postępowania dowodowego na rozprawie - od tej zasady w wyjątkowej sytuacji organ może odstąpić gdy załatwienie sprawy nie cierpi zwłoki ze względu na grożącą niepowetowaną szkodę materialną, zagrożeniem zdrowia i życia

7. Zasada przekonywania - art. 11 KPA - organ powinien dążyć co wyjaśnienia stronom przesłanek faktycznych i prawnych wydanej decyzji - stosowanie się do niej zwiększa prawdopodobieństwo, że strona nie będzie zaskarżać tej decyzji - i zwiększa prawdopodobieństwo rozstrzygnięcia w I instancji i że strona zastosuje się do takiego rozstrzygnięcia (wykona je) i nie trzeba będzie uruchamiać postępowania egzekucyjnego.

8. Zasada szybkości i prostoty postępowania - art. 12 - maksymalne dopuszczalne terminy załatwiania spraw ; niezwłocznie - sprawy takie nie wymagają postępowania wyjaśniającego; nie dłużej niż 1 miesiąc - sprawy wymagające postępowania; nie dłużej niż 2 miesiące - sprawy szczególnie skomplikowane.

Możliwość wniesienia skargi do NSA na załatwienie sprawy w terminie.

9. Zasada ugodowego załatwiania spraw - sprawy w których uczestniczą strony sporu w interesach (sprzeczne w żądaniach) mogą być załatwiane w formie ugody, jeżeli przyczyni się to do uproszczenia postępowania i nie sprzeciwi się temu przepis prawa

W takich sprawach organy adm. Mają obowiązek podejmować czynności skłaniające strony do podjęcia ugody. Aby ugoda mogła mieć moc prawną musi zostać zatwierdzona przez organ przed którym została zawarta, a wykonalna staje się dopiero wtedy gdy postanowienie o jej zatwierdzeniu nie zostało zaskarżone do organu wyższego stopnia w terminie 7 dni albo gdy organ wyższego stopnia utrzymał ją w mocy.

10. Zasada pisemności - art. 14 - alternatywną wobec pisemnej formy jest forma dokumentu elektronicznego.

Wyjątek od zasady pisemności: może być załatwiona ustnie jeżeli przemawia za tym interes strony, a przepis prawa nie stoi temu na przeszkodzie.

W formie protokołu:

• podanie

• wezwanie

• przesłuchanie świadków, stron, biegłych

• rozprawa

• postanowienie

Inne czynności, które mają znaczenie dla sprawy lub toku postępowania nie wymagają wprawdzie protokołu ale powinny być utrwalone w formie adnotacji - czyli również na piśmie

11. Zasada dwuinstancyjności postępowania - art. 12 - każda decyzja wydana w 1 instancji może być zaskarżona przez stronę lub inny uprawniony podmiot w drodze odwołania do organu wyższego stopnia dot. To decyzji w trybie zwykłym ale też w trybie nadzwyczajnym

Wyjątek ; nie przysługuje od decyzji wydanej w 1-instancji, przez naczelne organy adm. Państwowej oraz samorządowe kolegia odwoławcze - niezadowolona strona może zwrócić się o ponowne rozpatrzenie sprawy.

Nie wystarczy, że organy II instancji wydały decyzje, niezbędne jest aby oba organy sprawę rozpoznały tzn. zbadały jej stan faktyczny. Jeżeli organ II instancji stwierdzi, żę organ I nie przeprowadził postępowania wyjaśniającego albo zrobił to w znikomym stopniu, to nie może go w tym wyręczać.

12. Zasada trwałości decyzji ostatecznej - decyzja ostateczna to taka od której nie można wnieść zwyczajnego środka zaskarżenia, czyli odwołania lub wniosku o ponowne rozpatrzenie sprawy a zatem decyzja ostateczna to:

1. decyzja wydana w wyniku rozpatrzenia zwyczajnego środka prawnego

2. decyzja wydana w I instancji jeżeli upłynął termin wniesienia od niej zwyczajnego środka prawnego i nie został on przywrócony

3. decyzja org. I instancji, od której w ogóle nie przysługuje zwyczajny środek prawny

Zasada ta oznacza, że decyzje takie mogą być wzruszone w trybie adm. Tylko w ściśle określonych w ustawie przypadkach, a nie z powodu jakiejkolwiek wadliwości.

Kodeksowe przypadki przewidujące obowiązek wzruszenia decyzji ostatecznej określone są w rozdziałach 12 i 13 działu II KPA

13. Zasada sądowej kontroli legalności decyzji ostatecznych - decyzja ostateczna może być zaskarżona do sądu adm. Z powodu jej niezgodności z prawem.

Organy prowadzące postępowanie (ogólne jurysdykcyjne)

Kodeks posługuje się pojęciem organ administracji publicznej, które obejmuje 3 grupy podmiotów:

I organy adm. Państwowej (rządowej)

II organy samorządu terytorialnego

III organy adm. W znaczeniu funkcjonalnym

I organy adm. Państwowej in. Rządowej

1) naczelne organy adm. Państwowej - są to organy:

• powoływane przez sejm lub prezydenta

• zwierzchnie wobec wszystkich pozostałych organów adm. Rządowej

• obejmujące swoją właściwością miejscową obszar całego kraju

1. prezes rady ministrów

2. ministrowie kierujący poszczególnymi działami adm. Pub.

3. Komitet integracji europejskiej

W rozumieniu ustrojowym naczelnymi organami są też prezydent i rada ministrów ale nie są to organy administracji w rozumieniu KPA dlatego, że do działalności tych organów nawet w zakresie spraw indywidualnych (np. nadanie obywatelstwa czy odznaczenia) nie stosuje się przepisów KPA

2) inne (nie będące naczelnymi) centralne organy adm. Pub. To:

• powoływane najczęściej przez prezesa rady ministrów

• podporządkowane prezesowi rady ministrów bądź poszczególnym ministrom

• ich właściwość miejscowa rozciąga się na obszar całego kraju

Np. m.in.. podległe premierowi:

• szef służby cywilnej

• szef agencji bezpieczeństwa wewnętrznego

• szef agencji wywiadu

• szef centralnego biura antykorupcyjnego

• prezes urzędu zamówień publicznych

• centralna komisja ds. stopni i tytułów

• prezes urzędu ochrony konkurencji i konsumentów

Poszczególnym ministrom podlegają m.in. następujące organy centralne

• komendant główny policji - m.in. spraw wewnętrznych i administracji

• gł. Inspektor nadzoru budowlanego - minister infrastruktury

• generalny inspektor kontroli skarbowej - min. Finansów

• prezes urzędu regulacji energetyki - min. Gospodarki

• kierownik urzędu do spraw kombatantów i osób represjonowanych - min. Pracy i polityki społecznej

• naczelny dyrektor archiwów państwowych - min. Kultury i dziedzictwa narodowego

• gł. Inspektor ochrony środowiska - minister ochrony środowiska

• prezes KRUS - minister rolnictwa i rozwoju wsi

• gł inspektor sanitarny - minister zdrowia

Podległe premierowi to organy pozaresortowe, a podległe ministrom określa się jako organy wewnątrz resortowe.

3) Terenowe organy rządowej adm. Zespolonej:

- na szczeblu województwa

1. wojewoda

2. kierownicy zespolonych służb inspekcji i straży ( wszystkie):

• policji

• służby ochrony zabytków

• inspekcji handlowej

• inspekcji jakości handlowej artykułów rolno-spożywczych

• inspekcji nadzoru budowlanego

• inspekcji nadzoru geudezyjnego i budowlanego

• inspekcji transportu drogowego

• inspekcji ochrony środowiska

• inspekcji ochrony roślin i nasiennictwa

• inspekcji weterynaryjnej

• inspekcji farmaceutycznej

• państwowej straży pożarnej

Kierownicy tych służb są podporządkowani wojewodzie i działają na ogół w jego imieniu z ustawowego umocowania i wówczas nie mają statusu organu adm. W myśl przepisu szczególnego, tylko gdy działają w imieniu własnym stanowią organ administracji pub.

Wojewoda jest zawsze organem adm.

- na szczeblu powiatu:

1. policja

2. inspekcja nadzoru budowlanego

3. państwowa straż pożarna

Zwierzchnictwo nad kierownikami tych służb sprawuje wprawdzie starosta, ale działają one zawsze w imieniu własnym - czyli jako organ adm.

Organy zespolone - zespolone z wojewodą, podlegające mu.

4) terenowe organy rządowej adm. Niezespolonej - są to organy podlegające bezpośrednio centralnym organom adm. (z pominięciem wojewody)

• organy straży granicznej

• organy adm. Państwowej

• organy adm. Skarbowej

• organy adm. Celnej

• organy adm. Morskiej

• organy adm. Walnej

• organy adm. Żeglugi śródlądowej

• organy adm. Górniczej

• organy ds. miar i probiernictwa

• organy statystyki publicznej

• organy ochrony środowiska

• nie podległe wojewodzie organy kontroli wewnątrzadministracyjnej np.:

1. państwowi inspektorzy sanitarni

2. okręgowi inspektorzy rybołówstwa morskiego

3. powiatowi lekarze weterynarii

II Organy samorządu terytorialnego

1) org. Jednostek samorządu terytorialnego tzn. organy:

• gmin

• powiatów

• samorządu wojewódzkiego

2) organy związków gmin:

• związków powiatów

• związków miast na prawach powiatu z gminami

• samorządowe kolegia odwoławcze

III organy adm. W znaczeniu funkcjonalnym - to podmioty nie będące w istocie org. Adm. Ponieważ wykonywanie zadań z zakresu adm. Pub. Nie jest ani głównym ani wyłącznym elementem ich zakresu działania ale mogące prowadzić postępowanie jurysdykcyjne i załatwiać sprawy w formie decyzji gdy są do tego upoważnione z mocy samego prawa albo na decyzji gdy są do tego upoważnione z mocy samego prawa albo na mocy zawartych porozumień administracyjnych

1. inne, nie będące org. Adm., organy państwowe np. przewodniczący krajowej rady radiofonii i telewizji

2. organy państwowych i samorządowych jednostek organizacyjnych tzn. przedsiębiorstw, zakładów, agencji, banków

3. organy organizacji zawodowych, samorządowych, spółdzielczych i innych organizacji społecznych np. różnego rodzaju izb - Izby Radców Prawnych, Izby Adwokackie, Stowarzyszenia i spółdzielnie

O tym który konkretny organ jest zobowiązany prowadzić konkretne postępowanie decyduje właściwość organu.

Właściwość organów

Zakres działania organu - to ogół zadań do pełnienia których powołany jest dany organ np. załatwienie spraw adm., wydawanie aktów normatywnych, rozstrzyganie sporów

Właściwość organu - to zdolność organu do realizacji tych zadań ze względu na określone czynniki np. przedmiot sprawy, tok instancji, terytorialne usytuowanie org.

Jeżeli chodzi o załatwianie indywidualnych spraw administracyjnych w toku postępowania jurysdykcyjnego wyróżnia się 3 rodzaje właściwości org.:

1. wł. Rzeczowa -zdolność organu do załatwiania poszczególnych spraw lub określonych kategorii spraw

2. wł. Instancyjna - zdolność organu do załatwiania określonych spraw w danej instancji

3. wł. Miejscowa - zdolność org. Do załatwiania poszczególnych spraw na danym obszarze (np. gminy, powiatu, województwa, całego kraju)

Przepisy przyporządkowujące załatwienie określonych spraw, określonym organom (pozwalające określić org. Właściwe rzeczowo i instancyjnie) zawarte są przed wszystkim w ustawach materialnych, ustalających poszczególne dziedziny stosunków adm.-prawnych czyli np. prawo budowlane

Jeżeli chodzi o kryteria ustalania właściwości miejscowych - to są one określone w KPA art. 21

Zasadą jest, że organ właściwy miejscowo ustala się wg. Następujących kryteriów:

1. w sprawach dot. Nieruchomości wg. Miejsca jej położenia

2. w sprawach dot. Prowadzenia zakładu pracy wg. Miejsca w którym zakład pracy jest/był lub ma być prowadzony

3. w innych sprawach wg. Miejsca zamieszkania lub siedziby stron lub jednej ze stron

Jeżeli wg. Powyższych kryteriów nie da się ustalić organu właściwego miejscowo, sprawa należy do organu właściwego ze względu na miejsce w którym nastąpiło zdarzenie powodujące wszczęcie postępowania. Jeżeli i to kryterium zawiedzie w ostateczności sprawa należy do organu właściwego dla dzielnicy Śródmieście w Warszawie.

Spory o właściwość - w zależności od tego jakie organy są stronami sporu:

1)spory między org. adm. Tej samej kategorii: 2 org. Adm. Rządowej lub 2 org. Samorządu terytorialnego

Zasadą jest, że tego rodzaju spory rozstrzyga najbliższy wspólny organ wyższego stopnia dla organów biorących udział w sporze. Jeżeli brak jest wspólnego organu wyższego stopnia wówczas spory między org. Samorządu terytorialnego rozstrzyga NSA, a między org. Adm. Rządowej minister wł. Do spraw adm. Pub.

Wyjątek np. sposób rozstrzygania sporów między kierownikami zespolonych służb inspekcji i straży, które rozstrzyga starosta, gdy w sporze zostają kierownicy służb z tego samego powiatu, a gdy kierownicy z różnych powiatów, w tym samym województwie - wojewoda (a nie wojewódzki np. komendant policji)

2) spory między organami samorządu terytorialnego, a org. Adm. Rządowej - takie spory rozstrzyga:

1. NSA - jeżeli stroną spor jest terenowy organ adm. Rządowej

2. Prezes rady ministrów - jeżeli stroną jest naczelny centralny org. Adm. Rządowej

3) spory między organami adm. I sądami - obecnie tego rodzaju spory nie wymagają rozstrzygania, jeżeli bowiem sąd uznał się za niewłaściwy do załatwienia danej sprawy i odrzucił pozew w skutek czego strona zwróciła się do organu adm. To org. Adm. Obowiązany jest sprawę załatwić.

Jeżeli org. Adm. Odmówi załatwienia sprawy, twierdząc, że to właściwość sądu w wyniku czego strona zwróci się do sądu o załatwienie sprawy to sąd zobowiązany jest ją załatwić.

Wyłączenie organu - organ może być właściwy ale nie może sprawy załatwić. Org. Podlega wyłączeniu jeśli sprawa dot. Interesów majątkowych jednej z następujących osób:

1. jego kierownika

2. kierownika org. Wyższego stopnia

3. osób związanych z wyżej wymienionymi z tytułu małżeństwa, pokrewieństwa lub powinowactwa 2 stopnia albo przysposobienia, opieki lub kurateli

Jeśli powodem jest kierownik to sprawę załatwia org. Wyższego stopnia. Org. Wyższego stopnia nie musi sam sprawy załatwiać, może wyznaczyć inny, podległy sobie organ.

Wyłączenie pracownika organu lub członka organu kolegialnego - gdy:

1. jest stroną w sprawie lub przedstawicielem strony

2. stroną lub przedstawicielem strony jest osoba związana z nim z tytułu małżeństwa, pokrewieństwa lub powinowactwa do 2 stopnia albo przysposobienia, opieki lub kurateli

3. stroną w sprawie jest jego przełożony

4. występował w sprawie jako świadek albo biegły

5. brał udział w wydaniu zaskarżonej decyzji

6. z powodu sprawy, której dot. Postępowanie wszczęto wobec niego dochodzenie służbowe albo postępowanie dyscyplinarne lub prawne

Podlega wyłączeniu z mocy prawa - nie jest potrzebne wydanie jakiegoś postanowienia.

Oprócz tego pracownik lub członek powinien zostać wyłączony jeżeli zostanie uprawdopodobnione istnienie innych okoliczności, które mogą wywołać wątpliwości co do jego bezstronności. W takiej sytuacji o wyłączeniu pracownika postanawia jego bezpośredni przełożony, a o wyłączeniu członka organu kolegialnego przewodniczący tego organu lub organu wyższego stopnia.

Wyłączenie w takiej sytuacji może nastąpić na wniosek strony, pracownika lub członka org. Kolegialnego, a także z urzędu.

Uczestnicy postępowania

1. strona (strony)

2. podmioty na prawach strony

3. osoby zainteresowane

4. inni uczestnicy

A. strona - jedyny uczestnik obligatoryjny, art. 27 KPA, stroną jest:

1. każdy czyjego interesu prawnego dotyczy postępowanie (strona w ujęciu biernym)

2. każdy, kto rząda czynności organu ze względu na swój interes prawny (strona w ujęciu czynnym)

Ujęcie bierne stron dot. Sytuacji gdy org. Zawiadamia strony o wszczęciu postępowania z urzędu albo z innej strony. Ujęcie czynne dot. Sytuacji gdy strona występuje do org. Z żądaniem wszczęcia postępowania.

W obu przypadkach elementem kwalifikującym podmiot jako stronę jest interes prawny w załatwieniu sprawy.

Kto decyduje czy podmiot ma interes prawny? 2 koncepcje: subiektywna i obiektywna

Wg. Zwolenników koncepcji subiektywnej wystarczy samo subiektywne przekonanie podmiotu żądającego wszczęcia postępowania o tym, że ma interes prawny w załatwieniu sprawy aby uznać go za stronę, w związku z tym organ powinien wszcząć postępowanie na każde żądanie z którego wynika, że jego autor uważa, że ma interes w załatwieniu sprawy.

Jeżeli po przeprowadzeniu postępowania okaże się inaczej, że nie ma w tym interesu organ powinien umorzyć postępowanie(wydać decyzję odmowną - tak niektórzy uważają)

Zwolennicy koncepcji obiektywnej uważają, że stroną w postępowaniu jurysdykcyjnym może być tylko taki podmiot co do którego org. Właściwy do załatwienia sprawy stwierdzi legitymowanie się interesem prawnym. Org. Powinien rozstrzygać tą kwestie przed uruchomieniem postępowania.

Jeśli uzna, ze podmiot nie ma interesu prawnego - a co za tym idzie nie jest stroną to postępowanie nie zostanie uruchomione.

Kto może być stroną?

Zdolność administracyjno-prawna - zdolność do bycia stroną w postępowaniu adm. Posiadają ją:

1. wszelkie osoby fizyczne

2. wszelkie osoby prawne

3. wszelkie państwowe i samorządowe jednostki organizacyjne oraz organizacje społeczne (nawet te, które nie mają osob. Prawnej ale inne jednostki jeśli nie mają osobowości prawnej to nie mają zdolności adm.-prawnej.)

Zdolność procesowa - zdolność do podejmowania w postępowaniu osobiści lub przez pełnomocnika czynności procesowych. Posiadają ją:

1. osoby fizyczne mające zdolność do czynności prawnych przynajmniej ograniczoną

2. jednostki organizacyjne mające organy upoważnione do ich reprezentowania.

Os. Fizyczne, które nie mają zdolności do czynności prawnych, a więc nie mają zdolności procesowej mogą działać w postępowaniu wyłącznie przez swoich przedstawicieli ustawowych. Są nimi:

• dla małoletnich - rodzice i opiekunowie

• dla osób ubezwłasnowolnionych częściowo - kuratorzy

• dla osób ubezwłasnowolnionych całkowicie - opiekunowie

Rodzice są przedstawicielami ustawowymi z mocy samego prawa, natomiast opiekunowie i kuratorzy na mocy postanowienia sądu opiekuńczego.

Osoby mające ograniczoną zdolność do czynności prawnych mogą w ograniczonym zakresie działać samodzielnie.

Os. Mające ograniczoną zdolność procesową powinny bezwzględnie korzystać przez przedstawiciela, gdy ich działanie wskazuje, że niezdają sobie sprawy ze skutków postępowania adm.

Pełnomocnictwo stron

Pełnomocnictwo - upoważnienie do reprezentowania, czyli działania w imieniu i na rzecz strony w postępowaniu oparte na oświadczeniu roli reprezentowanego.

Pełnomocnikiem może być każda os. Fizyczna posiadająca zdolność do czynności prawnych.

Nie ma żadnych ograniczeń dot. Zakresu. Może on obejmować prowadzenie wszelkich spraw adm., prowadzenie konkretnej sprawy albo dokonywanie określonych czynności procesowych np. składanie wniosków, odbieranie pism.

Pełnomocnik powinien dołączyć do akt sprawy dokumentację pełnomocnictwa (oryginał lub uwierzytelniony podpis). Organ może odstąpić od tego wymogu jeżeli są spełnione łącznie 3 przesłanki:

1. sprawa jest sprawą tzw. mniejszej wagi

2. pełnomocnikiem jest członek najbliższej rodziny lub domownik strony

3. nie ma wątpliwości ani co do faktu udzielenia pełnomocnictwa ani co do jego zakresu.

Niezależnie od zakresu udzielonego pełnomocnictwa strona w pewnych przypadkach nie będzie mogła posłużyć się pełnomocnikiem przy wykonywaniu niektórych czynności procesowych. Będzie musiała stawić się osobiście przed organem w 3 przypadkach:

1. gdy wymaga tego przepis prawa (jakiś szczególny)

2. gdy organ prowadzący postępowanie tak postanowił np. gdy zechce przesłuchać strony osobiście

3. jeżeli z samej istoty czynności, która ma być dokonana wynika, że strona nie może posłużyć się pełnomocnikiem np. gdy organ chce stwierdzić tożsamość strony, aby ustalić stan faktyczny kwalifikacji intelektualnej, gdy strona jest przedmiotem, a nie podmiotem danej czynności.

B. podmioty na prawach strony - są to podmioty nie będące stronami ponieważ celem, a zarazem warunkiem ich udziału w postępowaniu nie jest ochrona ich interesu prawnego, ale mogące uczestniczyć w postępowaniu ze względu na interes prawny innych osób, interes społeczny albo ochrony praworządności.

Mogą korzystać w zasadzie z wszystkich praw przysługujących stronom z wyjątkiem prawa dokonywania czynności dyspozycyjnych tzn. czynności, które wpływają na byt lub tok postępowania (umorzenie postępowania, zawieszenie, zawarcie ugody)

Może mieć dostęp do akt, wnosić zażalenia, brać udział w postępowaniu dowodowym, wnosić odwołania od decyzji.

Na prawach strony mogą uczestniczyć:

• organizacje społeczne

• prokurator

• Rzecznik Praw Obywatelskich

Wszystkie podmioty mogą stać się uczestnikami na prawach strony w dwojaki sposób:

• żądać wszczęcia postępowania

• żądać dopuszczenia ich do udziału w postępowaniu, które już się toczy

Jeżeli prokurator lub Rzecznik Praw Obywatelskich wystąpi z takimi żądaniami to organ jest nimi związany - nie może odmówić

Jeżeli z takimi żądaniami występuje organizacja społeczna 0 to nie musi uwzględnić takich żądań - rozstrzyga o tym w formie postanowienia.

Różne są przesłanki występowania z takimi żądaniami przez prokuratora i RPO, a org. Społeczne.

W wypadku organizacji społecznych musi za tym przemawiać interes społeczny oraz cele statutowe organizacji. W przypadku prokuratora musi przemawiać za tym konieczność zapewnienia aby postępowanie było prowadzone, a sprawa rozstrzygnięta zgodnie z prawe. W przypadku RPO musi przemawiać za tym potrzeba ochrony praw człowieka i obywatela.

Prokurator i RPO (nie org. Społ.) posiadają także prawo wniesienia sprzeciwu od decyzji ostatecznej, niezależnie od tego czy brali udział w postępowaniu jako uczestnicy na prawach strony czy nie.

Sprzeciw może być wniesiony w 3 grupach przypadków:

1. gdy zachodzą podstawy do wznowienia postępowania adm. art.145, 145a KPA

2. gdy zachodzą podstawy do stwierdzenia niezależności decyzji art. 156 KPA

3. gdy zachodzi podstawa do uchylenia lub zmiany decyzji ostatecznej z innych przyczyn

C. Osoby zainteresowane - nie jest to termin ustawowy - osoby, które mają w sprawie interes faktyczny, a nie prawny jak strony, ich udział w postępowaniu jest bardzo ograniczony art. 90§3 KPA - stanowiąc, że organ prowadzący postępowanie powinien zawiadomić takie osoby o mającej się odbyć sprawie jeżeli jest to uzasadnione ze względu na jej przedmiot: w takiej sytuacji organ albo wzywa do stanowienia się na rozprawę albo do przedstawienia swojego stanowiska w sprawie i dowodów na jego poparcie.

D. Inni uczestnicy - osoby, które nie mają w sprawie ani interesu prawnego (jak strony), ani interesu faktycznego (jak osoby zainteresowane), ni nie występują w obronie interesu innych osób, praworządności - wynik jest po za strefą zainteresowania tych osób.

Biorą udział w postępowaniu wyjaśniającym, korzystając w nim z określonych praw i obowiązków.

Należą do nich: Świadkowie, biegli i osoby posiadające przedmiot oględzin.

Przebieg postępowania adm. (jurysdykcyjnego)

1. etap pierwszy - wszczęcie postępowania

2. etap drugi - postępowanie wyjaśniające

3. etap trzeci - zakończenie, wydanie decyzji

1.

1. inicjatywa wszczęcia

2. forma wszczęcia

3. data wszczęcia

a. postępowanie wszczynane jest z urzędu przez organ albo na żądanie strony

Kto jest inicjatorem wszczęcia dec. Charakter sprawy tej konkretnej

Często inicjatora określają przepisy ustaw materialnych (wprost) np. prawo budowlane itp.

Nie zawsze tak jest i jeśli przepisy nie określają inicjatora to inicjatywa należy do organu adm:

• gdy celem postępowania jest nałożenie na kogoś jakiegoś obowiązku albo zniesienie przysługującego uprawnienia

• gdy celem jest przyznanie uprawnienia albo cofnięcie ciążącego obowiązku to inicjatywa należy do strony

W sprawach, w których wszczęcie następuje z urzędu z żądaniem wszczęcia postępowania mogą wystąpić także organ. Społ., Prokurator lub RPO

W wyjątkowych sytuacjach tzn. ze względu na szczególnie ważny interes strony organ może wszcząć postępowanie z urzędu także w sprawach wymagających wniosku strony w toku postępowania musi uzyskać zgodę strony na jego kontynuowanie - jeśli zgody nie uzyska, to postępowanie umarza

b. kodeks nie określa ani formy wszczęcia ani odmowy wszczęcia. Nie są to czynności sformalizowane. Organ przystępuje lub nie przystępuje, nie wydaje postanowienia o wszczęciu lub odmowie. Wszczęcie następuje drogą faktów dokonanych.

Jedyny wyjątek dotyczy sytuacji gdy z żądaniem występuje organ społeczny w cudzej sprawie nie będąc stroną.

c. To jaki dzień przyjmuje się za datę wszczęcia zależy od tego kto jest inicjatorem:

• strona, prokurator lub RPO - data wszczęcia to dzień doręczenia właściwemu organowi żądania wszczęcia

• organ. Społ. W cudzej sprawie - data wszczęcia to dzień wydania postanowienia o wszczęciu

• organ adm. Pub. - data wszczęcia postępowania to dzień podjęcia przez niego pierwszych czynności w sprawie skierowane do strony

-jeżeli podmiot mający legitymację procesową (uprawniony do żądania wszczęcia postępowania nie wskaże w podaniu swojego adresu, a org. Nie ma możliwości ustalenia go na podstawie posiadanej dokumentacji, to organ pozostawia takie podanie bez rozpoznania (czynność materialno-tech., nie jest to postanowienie)

- jeżeli w podaniu brakuje innych elementów niż adres wnoszącego to organ najpierw wzywa wnoszącego do uzupełnienia braków w ciągu 7 dni i dopiero po bezskutecznym upływie tego terminu pozostawia podanie bez rozpoznania

- jeżeli z wniesionego podania wynika, że w sprawie właściwy jest sąd a nie org. Adm. albo że organu właściwego nie można ustalić wówczas org. Do którego wniesiono podanie zwraca je wnoszącemu z odpowiednim pouczeniem. Zwrot następuje w formie czynności materialno-tech., czynność faktyczna (narazie jest to postanowienie)

- jeżeli org. Do którego wniesiono podanie jest niewłaściwy, ale właściwy jest inny org. Adm. nie sąd to org. Do którego wniesiono podanie obowiązany jest sam przesłać je do org. Właściwego. Takie wniesienie podania jest skuteczne.

2.

dowód - bywa rozumiane to pojęcie jako:

1. źródło dowodowe (osoba lub rzecz) będąca źródłem inf. O jakiś faktach np. świadek, biegły, przedmiot oględzin, dokument

2. czynność dowodowa (czynność zmierzająca do uzyskania inf. O faktach przy użyciu źródeł dowodowych) np. przesłuchanie świadka, oględziny, badanie dokumentu

3. środek dowodowy (informacja o faktach uzyskana w wyniku czynności dowodowych) np. zeznanie świadka, opinia biegłego, wynik oględzin, treść dokumentu.

4. Dowodzenie (wnioskowanie o istnieniu lub nie istnieniu) określonych faktów na podstawie środków dowodowych

5. Wynik dowodzenia (stwierdzenie istnienia lub nieistnienia) określonych faktów na podstawie środków dowodowych

Dowodem w rozumieniu środka dowodowego może być wszystko co jest w stanie przyczynić się do wyjaśnienia sprawy, a nie jest sprzeczne z prawem. Katalog środków dowodowych jest otwarty. Organ nie jest związany z opinią biegłego.

„Świadkowie”

• osoba fizyczna zeznająca w cudzej sprawie co do okoliczności spostrzeżonych przez sienie lub przez innych

• KPA wprowadza pewne ograniczenie z dowodu zeznań:

1.

1. osoby niezdolne do spostrzegania i lub komunikowania spostrzeżeń

2. osoby obowiązane do zachowania tajemnicy państwowej i lub służbowej co do okoliczności objętych tajemnicą o ile nie zostały zwolnione z obowiązku jej zachowania ( osoby obowiązane do zachowania informacji niejawnych)

3. duchowi co do faktów objętych tajemnicą spowiedzi

2.

1. pewne osoby mogą odmówić zeznać w całości ale mogą zgodzić się na zeznania (osoby bliskie strony) - zamknięty katalog, małżonek, wstępni, zstępni, nie ma ograniczeń co do stopnia pokrewieństwa w linii prostej, rodzeństwo - tylko oni jako krewni w linii bocznej

2. osoby związane ze stroną z tytułu opieki, przysposobienia, kurateli

Prawo odmowy zeznań trwa także po ustaniu małżeństwa, przysposonienia, opieki kurateli

3.

1. każdy świadek może odmówić odpowiedzi na określone pytanie w określonych przypadkach:

• gdy odpowiedz mogłaby narazić jego samego albo bliskich (pkt. 2) na hańbę, odpowiedzialność karną, bezpośrednią szkodę majątkową

• jeżeli odpowiedzialność wiązałaby się z koniecznością naruszenia tajemnicy zawodowej

„Dokumenty”

• każdy przedmiot zawierający treść pisemną. Nie ma znaczenia materiał, język ani pismo

• inna jest moc dowodowa dokumentów urzędowych, a inna dokumentów prywatnych

• dokumenty urzędowe posiadające szczególną moc dowodową polegającą na tym, że stanowią dowód prawdziwości tego co zostało w nim stwierdzone. Nie wyklucza przeprowadzenia dowodu przeciwko jego treści, ale jeżeli jego treść nie została obalona w wyniku przeciwdowodu, to organ nie może odrzucić tego, co zostało stwierdzone w dokumencie urzędowym. Jest ti wyjątek zasady swobodnej oceny dowodów przez org.

• Dokumenty urzędowe mają moc szczególna tylko, gdy:

1. dokument urzędowy musi dotyczyć sprawy której załatwianie należy do zakresu działania organu, który go wydał

2. dokument musi być sporządzony w wymaganej przez prawo formie

• dokumenty prywatne stanowią dowód jedynie tego, że osoba, która podpisała taki dokument złożyła zawarte w nim oświadczenie, natomiast nie jest dowodem prawdziwość oświadczenia w przeciwieństwie do urzędowych.

„Przesłuchanie strony”

• dowód z przesłuchania strony jest dowodem posiłkowym w postępowaniu adm. Może go przeprowadzić tylko wtedy gdy brak jest jakichkolwiek innych dowodów, albo dowody zostały wyczerpane, a wciąż pozostają niewyjaśnione okoliczności istotne dla rozstrzygnięcia sprawy

• samo postępowanie dowodowe może być prowadzone na rozprawie bądź w formie postępowania gabinetowego. Sam organ decyduje w jakiej formie przeprowadzić postępowanie wyjaśniające

• w kilku przypadkach organ obowiązany jest do rozprawy:

1. gdy wymaga tego przepis prawa np. postępowanie wywłaszczeniowe.

2. Gdy przyczyni się to do przyspieszenia lub uproszczenia postępowania

3. Gdy zapewni to osiągnięcie celu wykonawczego ( nowa ustawa to skreśli)

4. Gdy zachodzi potrzeba uzgodnienia sprzecznych interesów stron

5. Gdy jest to potrzebne do wyjaśnienia sprawy przy udziale świadków, biegłych lub w drodze oględzin

• organ ma obowiązek odroczyć rozprawę, gdy:

1. zaszły poważne nieprawidłowości w wezwaniu przynajmniej jednej ze stron

2. jedna ze stron nie stawiła się na rozprawę z powodu przeszkody trudnej do przezwyciężenia

3. z innych ważnych powodów

Zawieszenie postępowania

• postępowanie zawiesza się jeżeli zachodzą zdarzenia które przejściowo uniemożliwiają dalszy prawidłowy tok postępowania, albo czynią go przejściowo niecelowym

• w czasie zawieszenia postępowania jego tok jest wstrzymany, ale stan zawisłości sprawy trwa nadal i nie przestają istnieć stosunki prawno-procesowe, które zawiązały się między stronami a org. W momencie wszczęcia postępowania

• zawieszenie może mieć charakter obligatoryjny lub fakultatywny

A. Obligatoryjnie

Org. Obowiązany jest zawiesić postępowanie, gdy:

1. w razie śmierci strony, jeżeli nie można wezwać jej spadkobierców a przy tym nie ma ani zarządcy masą spadkową ani kuratora spadku wyznaczonego przez sąd

2. w razie śmierci przedstawiciela ustawowego strony

3. w razie utraty przez stronę lub jej przedstawiciela ustawowego zdolnego do czynności prawnych

4. jeżeli rozpatrzenie sprawy i wydanie decyzji wymaga uprzedniego rozstrzygnięcia zagadnienia wstępnego przez inny organ lub sąd tzw. prejudycjalna

- organ nie zawiesi postępowania z przyczyny „d” tylko sam zagadnienie wstępne rozstrzygnie jeżeli zwłoka zawieszenia mogłaby spowodować:

1. niebezp. Życia lub zdrowia ludzkiego

2. poważną szkodę dla interesu społecznego

3. niepowetowaną szkodę dla strony

• po zawieszeniu postępowania organ obowiązany jest podjąć czynności zmierzające do usunięcia przeszkód w jego kontynuowaniu

• po ustaniu przyczyny zawieszenia postępowania organ obowiązany jest je niezwłocznie podjąć

B. Fakultatywnie

• organ może zawiesić postępowanie jeżeli spełnione są łącznie 3 przesłanki:

1. występuje o to strona, na której żądanie postępowania zostało wszczęte

2. jeżeli nie sprzeciwiają się temu ewentualne inne strony

3. jeżeli nie zagraża to interesowi społecznemu

• może ono trwać max 3 lata. Jeżeli w ciągu tego okresu żadna ze stron nie zwróci się do organu o podjęcie zawieszonego postępowania to żądanie wszczęcia postępowania uważa się za wycofane (fikcja prawna), a w konsekwencji postępowanie należy umorzyć

• zarówno w sprawie zawieszenia jak i podjęcia organ rozstrzyga w formie postanowienia, na które służy zażalenie do organu wyższego stopnia

Umorzenie postępowania

• umarza się jeżeli z jakiejkolwiek przyczyny stało się bezprzedmiotowe albo było od początku bezprzedmiotowe

• kończy definitywnie postępowanie w danej instancji, ale bez orzekania co do istoty sprawy

• może mieć charakter obligatoryjny lub fakultatywny

A. obligatoryjnie

• organ obowiązany jest umorzyć postępowanie w przypadku jego obiektywnej bezprzedmiotowości.

• Postępowanie jest obiektywnie bezprzedmiotowe, gdy w skutek nieusuwalności przeszkody trwale jest niemożliwe osiągnięcie celu tzn. rozstrzygnięcie sprawy co do istoty

( KPA nie reguluje przypadków orzecznictwo podaje przypadki)

• O obiektywnej bezprzedmiotowości możemy mówić w przypadku:

1. gdy postępowanie wszczął i prowadzi organ niewłaściwy

2. gdy organ nie uzyskał zgody strony na kontynuowanie postępowania wszczętego z urzędu w sprawie wymagającej wniosku stron

3. gdy postępowanie toczy się w sprawie która została już rozstrzygnięta

4. gdy sprawa nie ma charakteru administracyjnego

5. gdy w toku postępowania zmienił się stan prawny a nowa ustawa nie przewiduje przyznania uprawnienia lub nałożenia obowiązku (chyba że przepisy przejściowe przewidują stosowanie do spraw wszczętych pod rządami dawnej ustawy przepisów dotychczasowych)

6. gdy strona umrze a sprawa dotyczy (jej przedmiot) praw i obowiązku o charakterze osobistym

B. fakultatywnie

• organ może umorzyć postępowanie jeżeli stało się ono subiektywnie bezprzedmiotowe

• jest ono subiektywnie bezprzedmiotowe gdy strona na której żądanie postępowanie zostało wszczęte przestała być zainteresowana uzyskaniem wnioskowanego uprawnienia, wniosła o umorzenie postępowania

• sam wniosek tej strony nie wystarczy do umorzenia niezbędna jest zgoda ewentualnych innych stron oraz niesprzeczność umorzenia postępowania z interesem społecznym

• umorzenie postępowania następuje w formie decyzji administracyjnej od której przysługuje odwołanie do organu wyższego stopnia

3. Zakończenie postępowania

• postępowanie administracyjne kończy wydanie decyzji administracyjnej, o ile strony nie zawrą wcześniej ugody (wówczas aktem kończącym jest akt zatwierdzenia ugody postanowieniem przez organ

• decyzja rozstrzyga sprawę co do istoty - merytorycznie albo w inny sposób kończy postępowanie.

• Występują decyzje merytoryczne i niemerytoryczne

• Wśród decyzji merytorycznych wyróżniamy:

A. decyzje konstytutywne: kształtujące system prawny - adresata, ich treścią może być;

1. przyznanie, odmowa, cofnięcie uprawnienia

2. nałożenie lub zniesienie obowiązku

B. deklaratoryjne: wiążąco ustalające system prawny - adresata, który istnieje z mocy prawa, ich treścią może być;

1. stwierdzenie powstania wygaśnięcia z mocy prawa uprawnienia

2. stwierdzenie postania lub wygaśnięcia obowiązku

• Decyzje niemerytoryczne to;

1. decyzja o umorzeniu postępowania

2. decyzja kasacyjna organu odwoławczego polegająca na uchyleniu decyzji organu I instancji i przekazaniu mu sprawy do ponownego rozpatrzenia

Elementy decyzji:

1. oznaczenie organu, który ją wydał

2. data wydania

3. oznaczenie strony lub stron, adresatów decyzji

4. podstawa prawna rozstrzygnięcia

5. rozstrzygnięcie

6. pouczenie o przysługujących środkach zaskarżenia od decyzji

7. uzasadnienie faktyczne i prawne

8. podpis pracownika organu upoważnionego do wydania decyzji z podaniem imienia, nazwiska i stanowiska służbowego

• wyróżniamy elementy konstytutywne decyzji, tzn. elementy, które dany akt musi zawierać, aby mógł być uznany za decyzje. Należą do nich: oznaczenie organu, strony, rozstrzygniecie i podpis, barak jednego z nich pozbawia rangi decyzje nieakt.

Uzasadnienie decyzji;

• regułą jest, że decyzja powinna zawierać uzasadnienie faktyczne i prawne

• uzasadnienie faktyczne powinno wskazywać:

1. Fakty uznane za udowodnione

2. Dowody, na których się oparł

3. Przyczyny z powodu których odmówił wiarygodności lub mocy dowodowej innym dowodom

• uzasadnienie prawne powinno wyjaśniać dlaczego organ przyjął za podstawę decyzji ten a nie inny przepis prawa materialnego lub proceduralnego

• Wyjątki od obowiązku uzasadniania decyzji:

1. tylko decyzje wydane w I instancji. Decyzje mogą nie zawierać uzasadnienia jeżeli są zgodne z żądaniami wszystkich stron. Gdy nie są decyzje odmownymi, nakładającymi obowiązki, nie rozstrzygają spornych interesów stron

2. Wszelkie decyzje mogą zawierać uzasadnienia jeżeli taka możliwość przewidują przepisy szczególne np. ustawa o cudzoziemcach

Rektyfikacja decyzji:

• polega na usunięciu tzw. wad nieistotnych, tzn. nie stanowiących podstaw do zmiany, uchylenia lub stwierdzenia nieważności decyzji

• obejmuje 3 instancje:

1. Uzupełnienie decyzji

2. Sprostowanie decyzji

3. Wyjaśnienie wątpliwości co do treści decyzji

• przedmiotem uzupełnienie mogą być; rozstrzygnięcie, pouczenie o środkach zaskarżenia

• przedmiotem sprostowania - pouczenie o środkach zaskarżenia, wszelkie błędy pisarskie, rachunkowe, inne oczywiste omyłki w treści decyzji

• przedmiotem wyjaśnienia wątpliwości co do treści - każdy element decyzji

Wykonalność decyzji organu I instancji

• 2 nawzajem uzupełniające się zasady:

1. przed upływem terminu do wniesienia odwołania decyzja organu I instancji nie podlega wykonaniu

2. wniesienie odwołania w terminie wstrzymuje wykonanie zaskarżonej decyzji

• Wyjątki:

1. gdy decyzji został nadany rygor, natychmiastowej wykonalności, taki rygor nadaje organ wydający, może to uczynić w momencie lub tuż po wydaniu jeżeli:

1. jest to niezbędne do ochrony życia lub zdrowia ludzkiego

2. jest to niezbędne dla zabezpieczenia gosp. Narodowego przed ciężkimi stratami

3. jest to niezbędne ze względu na inny interes społ.

4. jest to niezbędne ze względu na wyjątkowo ważny interes strony

2. jeżeli decyzja podlega natychmiastowemu wykonaniu z mocy samego prawa, gdy ustawa szczególna tak stanowi np. prawo o zgromadzeniach - decyzja zabraniająca zgromadzeń pub., ustawa o cudzoziemcach - decyzja odmawiająca cudzoziemcom wjazdu do RP, prawo ochrony środowiska - decyzja nakazująca wstrzymanie działalności pogarszającej stan środowiska w znacznym stopniu, zagrażająca zdrowiu i życiu ludzkiemu, ustawa o dokumentach paszportowych - decyzja o unieważnieniu paszportu

3. gdy decyzja jest zgodna z żądaniem wszystkich stron

Postanowienie

• W przeciwieństwie do decyzji z reguły nie kończy postępowania tylko dotyczy kwestii proceduralnych wynikających w toku postępowania np. wylączenie pracownika organu, dopuszczenie dowodu, dopuszczenie organizacji społecznej do udziału w postępowaniu, zawieszenie postępowania, ukaranie grzywną za niestawienie się na wezwanie

• Wyjątki: kończą postępowanie:

1. postanowienie o zwrocie podania wnoszącemu w skutek nie uiszczenia przez niego należności z tytułu opłat lub kosztów postępowania

2. postanowienie o zatwierdzeniu ugody

3. elementy pokrywają się z elementami decyzji

• uzasadnienie w postępowaniu występuje gdy:

1. służy na nie zażalenie do Sądu Adm. Lub skarga

2. jeżeli zostały wydane na skutek wniesienia zażalenia (organ II instancji) wydał je)

• nawet w tych przypadkach postanowienia mogą nie zawierać uzasadnienia, gdy przepis szczególny tak stanowi

• w pierwszym przypadku również wtedy, gdy postanowienie jest zgodne z żądaniem wszystkich stron

• w odróżnieniu od decyzji, która z zasady powinna być wydawana na piśmie lub w formie dokumentu elektronicznego.

• Postanowienia muszą być wydawane na piśmie lub w formie dokumentu elektronicznego tylko, gdy służy na nie zażalenie lub skarga do sądu adm.

• Mogą być ogłaszane ustnie w pozostałych przypadkach.

Środki prawne:

• środki służące do weryfikowania, wzruszania (uchylenie, zmiana, stwierdzenie nieważności) rozstrzygnięć ( decyzji i postanowień) organu adm.

• W postępowaniu adm. Środki dzielimy na:

1. realizowane przed organami adm. (środki adm.)

A. zwyczajne:

1. odwołanie (od dec.)

2. zażalenie (postanowienie)

3. wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy (nie mylić z żądaniem wznowienia) - od decyzji i postanowienia wydanym w I instancji przez org. Gdzie nie ma II instancji

B. nadzwyczajne - verte-

2. przed sądami

Cechy charakterystyczne środków zwyczajnych:

• służą tylko do rozstrzygnięć wydanych w I instancji

• podstawy wnoszenie środków zwyczajnych nie są ograniczone - można je wnosić z powodu jakiegokolwiek naruszenia prawa i ze względów celowościowych

• wnoszenie środków zwyczajnych jest ograniczone stosunkowo krótkim terminem

Cechy charakterystyczne środków nadzwyczajnych:

• służą one do rozstrzygnięć wydanych w I i II instancji ( w I instancji muszą być to rozstrzygnięcia ostateczne) - upłynął już termin wniesienia środka zwyczajnego

• mogą być wnoszone tylko w ściśle określonych w KPA przypadkach, katalog ten jest zamknięty

• w zasadzie wnoszenie nie jest ograniczone terminem

• środki uruchamiane ze względów prawnych

1. wznowienie postępowania

2. stwierdzenie nieważności decyzji lub postanowienia

• środki uruchamiane ze względów celowościowych

1. uchylenie lub zmiana decyzji w trybie art. 154 i 155 KPA

2. tzw. wywłaszczenie prawa art. 161 KPA

3. stwierdzenie wygaśnięcia decyzji art. 162 § 1 KPA

4. uchylenie decyzji wydanej z zastrzeżeniem dopełnienia określonych czynności art. 162 § 2

Środki te mogą być stosowane tylko do decyzji. W tym także do decyzji zupełnie prawidłowych.

Środki zwyczajne:

• odwołanie (przysługuje od decyzji)

A. forma i treść

• odwołanie jest środkiem niesformalizowanym co do treści i formy, odwołanie może być wnoszone nie tylko na piśmie, ale także przy pomocy telegrafu, faksu, poczty elektronicznej, innych urządzeń elektronicznych lub ustnie do protokołu (oprócz formy telefonicznej) - co do formy

• odwołanie nie wymaga sformułowania zarzutów, uzasadnienia, wystarczy, że wynika z niego, że strona nie jest zadowolona z wydanej decyzji - co do treści

• dodatkowe elementy mogą przewidywać przepisy szczególne np. ordynacja podatkowa (dowody uzasadniające)

B. Podmioty uprawnione do wniesienia odwołania:

1. strona/y (bez względu czy brała udział w postępowaniu I instancji czy nie)

2. prokurator, RPO, organizacje społeczne (mogą wnieść odwołanie, jeżeli brały udział w postępowaniu w I instancji w charakterze uczestników na prawach strony)

C. termin i tryb wniesienia

• odwołanie wnosi się do organu odwoławczego za pośrednictwem organu I instancji, który wydał decyzje (tryb pośredni) w terminie 14 dni od jej doręczenia lub ogłoszenia stronie. Organ I instancji posiada akta sprawy, które musi przekazać organowi odwoławczemu. Organ I instancji przy spełnieniu określonych warunków może skorzystać z prawa samokontroli tzn. sam uchylić lub zmienić wydaną przez siebie decyzje bez konieczności przekazywania odwołania do organu II instancji. Warunki skorzystania z prawa samokontroli:

1. odwołanie wniosły wszystkie strony jeżeli było ich więcej niż jedna

2. strony które nie wniosły odwołania poparły odwołanie wniesione przez jedną stronę - (formalne warunki)

3. organ musi uznać w I instancji, że wniesione odwołanie zasługuje na wniesienie, na uwzględnienie - (materialny warunek)

Organ ma 7 dni na skorzystanie z prawa samokontroli. Jeśli nie skorzysta to w terminie 7 dni ma przekazać odwołanie do organu odwoławczego, nawet gdy jest niedopuszczalne.

• organ odwoławczy w I kolejności bada czy odwołanie jest dopuszczalne,

• Stwierdzenie niedopuszczalności odwołania gdy:

1. wyczerpano już tok instancji (odwołanie od org. II instancji)

2. odwołanie wniosła osoba nieuprawniona

3. odwołanie wniesiono po terminie, a termin nie został przywrócony

4. gdy przepisy szczególne w ogóle nie przewidują odwołania od danej kategorii decyzji.

• Na postanowienie o niedopuszczalności odwołania, stronie nie przysługuje zażalenie.

• Odwołanie wywiera skutek względny suspensywny w zasadzie tzn. jego wniesienie wstrzymuje wykonanie zaskarżonej decyzji, chybaże nadano jej rygor natychmiastowej wykonalności lub z mocy prawa podlega natychmiastowemu wykonaniu. Organ odwoławczy może nawet przy decyzji w uzasadnionych przypadkach wstrzymać wykonanie decyzji.

• Organ odwoławczy nie jest związany ani ustaleniami faktycznymi ani zarzutami wskazanymi w odwołaniu. Organ odwoławczy dokonuje własnej oceny zebranego materiału dowodowego i bierze pod uwagę wszelkie naruszenia prawa jakich dopuścił się organ I instancji przy wydawaniu decyzji, a nie tylko te, które zostały podniesione w odwołaniu przez podmiot który je wnosił.

• Strona może cofnąć wniesione odwołanie aż do chwili wydania decyzji.

• Organ nie jest związany cofnięciem odwołania, nie uwzględnia go jeżeli prowadziłoby to do utrzymania decyzji naruszającej prawo oraz interes społeczny..

• Gdy organ uwzględni cofnięcie odwołania, postępowanie należy umorzyć.

• Jeżeli strona nie cofnie odwołania lub organ odwoławczy go nie uwzględni, organ przystępuje do wydania decyzji W wyniku postępowania odwoławczego mogą zapaść decyzje;

1. decyzja utrzymująca w mocy zaskarżoną decyzje (organ I instancji) - jeżeli organ odwoławczy uzna, że jest ona prawidłowa - legalna i słuszna, albo dotknięta wadą nieistotną, taką która jest usuwana metodą reaktyfikacji.

2. Decyzja reformacyjna - uchylająca zaskarżoną decyzje w całości lub części i orzekająca na nowo co do istoty sprawy jeżeli organ odwoławczy stwierdzi, że zaskarżona decyzja jest dotknięta wadą istotną a jednocześnie zachodzi potrzeba odmiennego merytorycznego rozstrzygnięcia sprawy co do istoty.

• Istotna wadliwość decyzji polega na:

* organ zastosował niewłaściwy przepis prawny jako podstawę decyzji

* organ oparł decyzje na faktach, których istnienie nie zostało udowodnione

* organ błędnie ustalił konsekwencje udowodnionych faktów na podstawie zastosowanej normy prawa materialnego.

3. Decyzja uchylająca decyzję organu I stopnia i umarzająca postępowanie przed organem I instancji. Jeżeli organ odwoławczy stwierdzi, że postępowanie przed organem I instancji jako bezprzedmiotowe nie powinno zakończyć się decyzją merytoryczną albo nie powinno zostać wszczęte.

4. Decyzja umarzająca postępowanie odwoławcze. Organ odwoławczy wyda ją gdy strona cofnie odwołanie, a organ je przyjmie

5. Decyzja kasacyjna. Decyzja uchylająca decyzję organu I instancji w całości i przekazująca sprawę temu organowi do ponownego rozpatrzenia jeżeli rozstrzygnięcie sprawy wymaga uprzedniego przeprowadzenia postępowania wyjaśniającego w całości lub znacznej części organ odwoławczy nie może wyręczać organu I instancji w postępowaniu wyjaśniającym

• Wydaną decyzją organ odwoławczy jest związany zakazem reformationis in peius - nie może wydać decyzji na niekorzyść strony która wniosła odwołanie. Wyjątki;

1. gdy decyzja organu I instancji rażąco narusza prawo

2. gdy decyzja organu I instancji rażąco narusza interes społeczny

3. gdy odwołanie wniosło kilka stron o sprzecznych interesach.

Zażalenie.

• do zażalenia stosuje się przepisy dotyczące odwołania z wyjątkiem przepisów, które dotyczą kwestii uregulowanych odmiennie w stosunku do zażaleń

• w odróżnieniu od odwołania, które jest generalnym środkiem zaskarżenia, przysługuje w zasadzie od wszystkich decyzji, zażalenie przysługuje tylko na niektóre postanowienia, te co do których kodeks wyraźnie przewiduje taką możliwość

• w odróżnieniu od odwołania, które mogą wnosić strony oraz uczestnicy na prawach stron, zażalenia na niektóre postanowienia mogą wnosić także inni uczestnicy postępowania; świadkowie, biegli jeśli ich dotyczą. Chodzi tu o postanowienia:

1. o odmowie przywrócenia terminu do dokonania jakiejś czynności procesowej

2. o ukaraniu grzywną np. za niestawienie się na wezwanie lub niewłaściwe zachowanie się podczas rozprawy

3. o odmowie zwolnienia od nałożonej kary grzywny

• W odróżnieniu od odwołania, dla wniesienia którego termin wynosi 14 dni, termin wniesienia zażalenia to 7 dni, od dnia doręczenia lub ogłoszenia postanowienia.

• W odróżnieniu od odwołania, które w zasadzie jest środkiem suspensywnym zażalenie jest środkiem niesuspensywnym jego wniesienie nie wstrzymuje wykonania zaskarżonego postanowienia. Organ które wydał może wstrzymać wykonanie, jeżeli uzna że jest to niezbędne

• Wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy przysługuje do tego samego organu który wydał kwestionowaną dec.

• Służy na decyzje i postanowienie wydane przez organ nad którym nie ma organu wyższego stopnia, np. organy naczelne adm. Państwowej i SKO

DO wniosku stosuje się przepisy dotyczące odwołania lub zażalenia w zależności od tego czy przedmiotem wniosku jest decyzja czy postanowienie.

Różnica pomiędzy wnioskiem a odwołaniem czy zażaleniem jest to że jest to środek z natury niedewoluotywny - nie przenosi rozpatrzenia sprawy do organu wyższego stopnia

Środki nadzwyczajne:

- uruchamiane ze względu prawnego

A. Wznowienie postępowania

- właściwość organu

Organ właściwy do wznowienia postępowania, który wydał decyzje w sprawie w ostatniej instancji. Środek niedewoluotywny- wyjątek;

a. o wznowieniu orzeka organ wyższego stopnia nad tym który wydał decyzje w ostatniej instancji jeśli podstawą wznowienia postępowania było działanie organu, który wydał deczyje ostatniej indtancji np. dopuścił się przestępstwa przy wydawaniu decyzji

- Przesłanki wznowienia postępowania. Zamknięty katalog w KPA. Wznawia się w następujących przypadkach:

1. jeżeli dowody na których oparto się przy wydawaniu decyzji okazały się fałszywe

2. jeżeli decyzje wydano w wyniku przestępstwa

3. jeżeli w postępowaniu orzekał pracownik lub organ, który podlegał wyłączeniu

4. jeżeli strona bez własnej winy nie brała udziału w postępowaniu

5. jeżeli zostały ujawnione nowe fakty lub dowody mogące mieć wpływ na wynik postępowania istniejące w momencie wydawania decyzji albo nie znane wówczas organowi

6. jeżeli decyzja wydana bez wymaganego stanowiska drugiego organu (uzyskanie)

7. jeżeli zagadnienie wstępne zostało rozstrzygnięte przez sąd lub inny organ odmiennie niż uczynił to organ adm.

8. Gdy wydanie decyzji na podstawie innej decyzji lub orzeczenia sądu, które zostały uchylone lub zmienione następnie

9. Jeżeli TK orzekł o niezgodności przepisów na podstawie których wydano decyzje z konstytucją, umową międzynarodową lub ustawą.

• przesłanki te charakteryzują się tym, iż wadą dotknięte jest postępowanie a wadliwość decyzji ma charakter wtórny i jest konsekwencją wadliwego postępowania - naruszono przepisy proceduralne, wystąpiły okoliczności lub zostały ujawnione, które pozbawiają znaczenia przesłanki na jakich oparto rozstrzygnięcie sprawy.

• Ustalenie wyniku wznowienia postępowania, że jedna z przesłanek wznowienia rzeczywiście miała miejsce nie zawsze prowadzi do uchylenia zaskarżonej decyzji, organ nie będzie mógł uchylić decyzji mimo tego, jeżeli:

• Upłyną termin (okres) przedawnienia decyzji, uchylenia (10, 5 lat)

• Gdy wada postępowania nie miała wpływu na treść wydanej decyzji

W takiej sytuacji organ prowadzący postępowanie ogranicza się do stwierdzenia, że zaskarżona decyzja została wydana z naruszeniem prawa. Decyzja tak pozostaje w mocy jeżeli strona poniosła szkodę i chce otrzymać odszkodowanie na drodze cywilnej, to takie stwierdzenie jest niezbędne.

B. Stwierdzenie nieważności decyzji:

- właściwość organu

Zasadniczo organem właściwym jest organ wyższego stopnia nad organem wydającym decyzję nieważną. Wyjątek:

a. może to być ten sam organ który wydał decyzję nieważną, jeżeli nad organem tym nie ma organu wyższego stopnia

- Przesłanki

1. jeżeli została decyzja wydana przez organ niewłaściwy

2. decyzja została wydana bez podstawy prawnej z rażącym naruszeniem prawa

3. została decyzja wydana w sprawie rostrzygniętej już decyzją ostateczną

4. została skierowana do osoby niebędącej stroną

5. jest trwale niewykonalna

6. w razie wykonania wywoła czyn zagrożony karą

7. jest dotknięta wadą która na mocy przepisów szczególnych stanowi podstawę do jej unieważnienia

W przesłankach tych wada tkwi w samej decyzji i decyzja taka jest nieważna od chwili jej wydania, a nie od chwili stwierdzenia nieważności. Stwierdzenie nieważności działa wstecz, ma charakter deklaratoryjny w przeciwieństwie do uchylenia decyzji która ma charakter konstytutywny

Stwierdzenie jednej z wad nieważności nie zawsze powoduje unieważnienie decyzji organ nie będzie mógł stwierdzić nieważności decyzji mimo dotknięcia wadami nieważności jeżeli:

1. upłyną okres przedawnienia stwierdzenia nieważności (10 lat, nie dotyczy najcięższych wad tzn. bez podstaw prawnych lub z rażącym naruszeniem prawa, gdy jest trwale niewykonalna, gdy w razie wykonania wywoła czyn karalny

2. gdy decyzja wywołała już nieodwracalne skutki prawne

C. Uruchamiane ze względów celowościowych

- uchylenie lub zmiana decyzji w trybie art. 154 i 155

Organ który wydał decyzję lub organ wyższego stopnia może uchylić lub zmienić decyzje ostateczną jeżeli przemawia za tym interes społeczny lub słuszny interes strony przy czym jeżeli przynajmniej jedna ze stron nabyła jakieś uprawnienie niezbędna jest zgoda strony na uchylenie lub zmianę decyzji.

- Wywłaszczenie prawa art. 161

W wyjątkowej sytuacji właściwy organ może uchylić lub zmienić bez zgody strony każdą decyzje ostateczną nawet taką na której strona nabyła jakieś uprawnienie. Jest to możliwe w sytuacjach nadzwyczajnych:

1. w inny sposób nie można usunąć stanu zagrażającego zdrowiu, życiu ludzkiemu

2. nie można zapobiec poważnym szkodom dla gospodarki narodowej lub innych ważnych interesów państwa

Organami właściwymi są tylko naczelne organy administracji państwowej a jeśli chodzi o decyzje wydawane przez organy JST w sprawach zleconych z zakresu administracji rządowej również wojewoda.

- Stwierdzenie wygaśnięcia decyzji art. 162§1

Organ stwierdza wygaśniecie decyzji ostatecznej, organ który ja wydał w przypadku:

1. jeżeli decyzja stała się bezprzedmiotowa

2. jeżeli decyzje wydano z zastrzeżeniem dopełnienia określonych warunków

3. strona tego warunku nie dopełnia w wymaganym terminie

A. bezprzedmiotowa decyzja. O jej bezprzedmiotowości możemy mówić:

1. gdy strona posiadająca uprawnienia o charakterze osobistym zmarła

2. gdy strona utraciła kwalifikacje niezbędne do wykonywania uprawnień

3. gdy strona zrzekła się uprawnienia

4. gdy strona skorzystała już z uprawnienia o charakterze jednorazowym

5. gdy przestał istnieć przedmiot uprawnienia

B. Uchylenie decyzji wydanej z zastrzeżeniem dopełnienia określonych czynności

• jeżeli strona w wyznaczonym terminie nie dopełnia czynności z zastrzeżeniem których wydano decyzje

• decyzja wydana z zastrzeżeniem dopełnienia warunku zaczyna działać od chwili dopełnienia warunku.

• Decyzja wydana z zastrzeżeniem dopełnienia określonych czynności jest skuteczna od razu z chwilą wydania

C. Niedopełnienie warunku w terminie.

• Decyzja traci moc z mocy samego prawa z chwilą niedopełnienia warunku, stwierdzenie wygaśnięcia ma charakter deklaratoryjny

• Natomiast decyzja wydana z zastrzeżeniem czynności traci moc wtedy gdy właściwy organ ją uchyli, uchylenie ma charakter konstytutywny.

---