PSYCHOLOGIA SPOŁECZNA

1. bada i analizuję psychikę i zachowania ludzi w sytuacjach społecznych (np. jak zachowujemy się w obecności innych ludzi)

2. zajmuje się badaniem oddziaływań i wpływów ludzi na siebie nawzajem

ETAPY WCHODZENIA W RELACJI Z INNYMI:

1. Proces poznawania (zbieranie podstawowych informacji np. że wokół nas nie znajdują się tylko przedmioty, ale również żywe jednostki podobne do nas)

2. Sposoby porozumiewania się

3. Wpływy społeczne (oddziaływanie ludzi na siebie

4. Stałe formy relacji między ludźmi:

1. zjawisko agresji

2. postawy pro-społeczne

GRUPY SPOŁECZNE

Opierają się na przekonaniu iż:

1. ludzie nie są równi

2. ludzie pełnią określone role społeczne

Każda grupa społeczna posiada:

1. Cele (to co zjednoczyło ludzi na pewien czas)

2. Status:

1. struktura

2. pierwsze wrażenie

3. struktura informacyjna

3. Normy i zasady

Rola społeczna- jest tylko jednej konkretnej jednostki, są to konkretne oczekiwania stawiane danej osobie , która pełni określoną rolę społeczną:

1. formalne

2. nieformalne

Dlaczego powstają grupy odniesienia? Bo ludzie ludziom są potrzebni lub niezbędni do realizacji ich potrzeb

ZJAWISKA GRUPOWE

1. Ludzie zachowują się inaczej w zależności od tego czy są sami czy w grupie\

2. Ludzie są bardziej produktywni gdy są w grupie wiedzą, że ktoś inny robi to samo co oni lub obserwuje ich:

1. wzrost pobudzenia fizjologicznego- mają więcej energii do działania

2. porównują się z innymi i dlatego wkładają w wykonywaną pracę więcej energii

1. Facylitacja społeczna- obecność innych ludzi wspomaga i ułatwia pracę człowieka; działa gdy zadanie jest łatwe, mało skomplikowane, proste i znane, nie działa gdy jest trudne i nowe

2. Próżniactwo społeczne- będąc w grupie niektóre osoby robią mniej niż inne tj. wkładają mniej energii i mniejszy wysiłek w pracę niż gdyby byli sami; zakładają, że inni będą pracować za nich, a oni w przypadku sukcesu i tak zostaną docenieni i na tym skorzystają; występuje gdy zadanie nie jest ambitne i interesujące

3. Poczucie anonimowości- ludzie mają poczucie iż w dużej grupie trudniej ich zidentyfikować; sprzyja to łamaniu zasad społecznych, naruszaniu norm i zasad społecznych; bazuje na stwierdzeniu iż nie zostaną rozpoznaniu; często wzmacniane przez jednakowy ubiór np. szaliki na meczach

4. Deindywidualizacja- przeciwieństwo indywidualizacji, osobista tożsamość' w dużych grupach następuje rozmycie odpowiedzialności i tożsamości; poczucie własnych wartości nie jest regulatorem zachowania- jest nim tłum i jego zachowanie; często dopiero po fakcie uświadamiamy sobie co robiliśmy i że gdybyśmy byli sami to nigdy byśmy się na to nie odważyli; tłum wzmacnia i potęguje zachowania; w tłumie nie jesteśmy odrębną jednostką lecz częścią tłumu

5. Polaryzacja grupowa- grupa podejmuje bardziej skrajne decyzje niż jednostka podjęłaby samodzielnie

6. Myślenie grupowe- jest to syndrom cech, które powodują iż grupy podejmują często nietrafne decyzje:

1. iluzja mocy i władzy- mamy duże znaczenie i jesteśmy bardzo mądrzy; własna moralna wyższość- przekonanie, że nasza grupa jest lepsza moralna od innych

2. iluzja jednomyślności- pojawia się pomysł i powstaje przekonanie iż jest popierany w równym stopniu przez wszystkich członków grupy

7. Zjawisko konformizmu społecznego- jednostka dostosowuje się do grupy; stara się nie odróżniać

8. Intensyfikacja emocji- nasze emocje potęgują się gdy jesteśmy w grupie- nasze emocje potęgują się gdy jesteśmy w grupie

PROCESY WCHODZENIA W RELACJE Z INNYMI

Poznawanie ludzi- uświadamianie sobie, że wokół nas są inne osoby; chcemy zdobyć więcej informacji na ich temat- poznawanie społeczne; ludzie chcą poznać innych ludzi szybko i trafnie, bo pomyłka może dużo kosztować (nawet życie); przypisujemy osobie cechy i zachowania i liczymy iż w przyszłości w podobnych sytuacjach będzie zachowywać się tak samo; traktujemy ludzi instrumentalnie- w zależności od tego, co ktoś może dla nas zrobić; wiedza o innych ludziach powoduje wzbogacenie wiedzy o nas samych

Elementy wiedzy o człowieku:

1. Przypisywanie trwałych cech

2. Tworzenie oczekiwań

3. Rozpoznawanie emocji- jakie dana osoba budzi w nas

4. Ocena, wartościowanie

Poznawanie drugiego człowieka to długi i nieprzerwany proces, który zaspokaja nasze potrzeby:

1. Dominacji

2. Bezpieczeństwa

3. Zadań i celu

4. Akceptacji

5. Przynależności

Ludzie interesują się innymi z 2 powodów:

1. Instrumentalnie- ludzie są ludziom potrzebni lub niezbędni do realizacji ich potrzeb

2. Z ciekawości- wzbogaca to wiedzę o ich samych

Etapy poznawania ludzi:

1. Stwierdzenie cech zewnętrznych: wygląd, zachowanie

Proces percepcji:

• Nasze obserwacje są wybiórcze i selektywne

• Na to co do nas dociera ma wpływ dana osoba i my sami

• Lepiej obserwujemy to co się wyróżnia

• Kategoryzacja- łączymy ludzi ze sobą i dzielimy ich na grupy; w późniejszym wieku nakłada się na to dychotomiczny język; niektórych kategorii używamy częściej niż innych- związane jest to z tym, co dla nas jest ważne (co cenimy w ludziach); ułatwia nam to rozpoznawanie ludzi choć czasami bywa mylące

2. Przypisywanie trwałych cech i zachowań na podstawie wcześniejszych obserwacji

• Podstawą jest komunikacja niewerbalna (kontakt wzrokowy, mowa ciała, nietreściwe aspekty mowy, otoczenie człowieka, pozycja/ status społeczny)

• Generalizacja metaforyczna- opiera się na bezpodstawnych opiniach zakładających, że cechom zewnętrzny odpowiadają cechy wewnętrzne; często krzywdząca:

• „co piękne to dobre”- jeśli ktoś jest atrakcyjny to ma dużo pozytywnych cech charakteru, prowadzi do rozczarowań, częściej dotyczy mężczyzn niż kobiet

• „co dobre to piękne”- akceptacja wzrasta wraz z głębszym poznaniem; czasami jest wynikiem przyzwyczajenia; częściej dotyczy kobiet niż mężczyzn

3. Poszerzanie wiedzy o cechy nieobserwowalne

Pogłębiamy informacje o danej osobie, gdy:

• Jej zachowanie jest wieloznaczne

• Musimy się nad nią głębiej zastanowić w celu np. wydania oceny

• Interesuje nas bo prowadzi do poznania i interpretacji własnych czynów i zachowań; odpowiada na pytanie „dlaczego?”

4. Proces oceniania- wartościowania

Atrybucja- przypisywanie ludziom cech

Etapy atrybucji:

1. Formułowanie ogólnych przypuszczeń z całej naszej wiedzy o ludziach

2. Dane (fakty), które otrzymaliśmy lub aktywnie zbieramy konfrontujemy z naszą wiedzą ogólną

3. Selekcja i synteza- fakty dopasowujemy do przypuszczeń

4. Na podstawie wniosków przypisujemy danej osobie cechy i wydajemy o niej opinię

(np. przyczyny wypadku samochodowego)Proces ten przypomina badania naukowców.

Różnice w myśleniu naukowców i zwykłych ludzi:

• ZL są tendencyjni i wybiórczy

• ZL z góry wydają wnioski, mają przesłanki, których nie sprawdzają lub szukają tylko argumentów potwierdzających ich tezę;, natomiast N mają wiele przypuszczeń szukają przesłanek i argumentów za oraz przeciw

Cechy atrybucji:

1. Każde zachowanie zależy od dwóch czynników: sytuacji i danej osoby

2. Fundamentalny błąd atrybucji polega na tym, że ludzie przeceniają znaczenie czynników indywidualnych i niedoceniają znaczenia czynników sytuacyjnych

3. Ludzie rzadko zastanawiają się nad zachowaniem innych Lidzi i zaczynają o tym myśleć w przypadku sukcesów i porażek

Wymiary	czynniki wewnętrzne	czynniki zewnętrzne
Stałe	Zdolności, temperament	Trudności
Zmienne	Emocje, samopoczucie, stan zdrowia	Los, przypadek

Dotyczy ludzi żyjących w kręgu kultury anglo- amerykańsko- zachodniej; nie występuje w innych cywilizacjach (jak np. Chiny, Indie)

Autopercepcja- najpierw zauważamy własne sukcesy i porażki, a dopiero później innych. Jak ktoś odniesie sukces to przypisujemy to czynnikom sytuacyjnym, a jak porażkę to indywidualnym, w przypadku nas samych jest odwrotnie

Porównywanie siebie z innymi:

1. Porównujemy siebie z innymi pod względem przestrzegania podstawowych i aprobowanych społecznie norm i zasad

2. Porównywanie się nie z konkretną osobą lecz z pewnym uogólnieniem; ogólnym wyobrażeniem- „ogólnym innym”

3. Faworyzacja subiektywna (Kowal lata 60-te)= Primus Inter pares (PIP)- ludzie mają przekonanie, że są odrobinę lepsi niż inni- służ to podnoszeniu własnej samooceny

ZJAWISKA SPOŁECZNE

1. KONFORMIZM

Eksperyment Salomona Ascha

1. Czynniki grupowe

• Grupy wywierają presję

• Większą presję wywiera mniejsza grupa dlatego, że głównym czynnikiem jest jednomyślność

• Nie jest ważne, co ludzie myślą lecz to co demonstrują

• Jeśli w grupie są osoby kompetentne to wpływ konformistyczny jest większy

• Jeśli zależy nam na opinii innych to szybciej ulegamy

• Jeśli ktoś jest do mnie podobny to wtedy wpływ jest silniejszy (podobieństwo spostrzegane)

• Szybciej stajemy się konformistami jeśli o pewnych sprawach mówimy publicznie

2. Czynniki indywidualne

• Kryterium płci- kobiety częściej ulegają konformizmowi- związane jest to z socjalizacją

• Kryterium wykształcenia- osoby z większym wykształceniem w mniejszym stopniu ulegają wpływom innych

3. Czynniki osobiste

• Poziom samooceny: I. S. konkretna- jak oceniamy własne możliwości w danej dziedzinie II. S. w rolach społecznych- jak siebie oceniamy w rolach społecznych jakie wykonujemy np. jako studenci, dzieci, obywatele itd. III. S. globalna- jak siebie oceniamy jako człowieka= poziom własnej wartości Dla konformizmu ważne są poziom I i III

• Lęk- nie wszystkie rodzaje lęku mają wpływ na konformizm. Ma go tzw. Lęk społeczny:

• Niepewność swojej pozycji w grupie- liderzy mogą nie przestrzegać pewnych norm i zasad, które muszą być bezwzględnie respektowane przez resztę grupy; nowe osoby wchodzące do grupy są bardziej uległe

• Nieśmiałość-ludzie nieśmiali nie lubią zwracać na siebie uwagi, dlatego wolą być uległe niż wyrażać własne zdanie/poglądy/komentarze

• Opinia innych ludzi- nie ma jednostek, którym na niej nie zależy; zależy nam na budowaniu pewnego obrazu naszej osoby z tego powodu istnieje niepewność jak odbierają mnie inni ludzie. Lęk odczuwa osoba, której zależy i jej nie wychodzi tj. istnieje sprzeczność między obrazem, który ona buduje a reakcją społeczeństwa na niego. Lęku nie odczuwa osoba, której zależy i ma pozytywne efekty

• Odbiór sytuacji przez jednostkę, w której ona się znalazła: w sytuacjach nowych, trudnych, nieznanych konformizm jest większy niż w sytuacjach znanych i łatwych

Dlaczego ulegamy wpływom?

1. Bilans zysków i strat, które mamy związane z grupą

2. Skłonności identyfikacyjne- chcemy być podobni do innych, ale nie tacy sami

Eksperyment Stanleya Millgrama

2. NONKONFORMIZM

• Osoby o dużym poczuciu tożsamości, indywidualiści

• Osoby o odmiennych poglądach mogą wpływać na grupy gdy:

• Mają spójne poglądy

• Są konsekwentni w ich głoszeniu

3 poziomy kształtowania postaw i zachowań

1. Wpływ na aktualne zachowania/emocje/osoby- jednostkowe

2. Wpływ na powtarzalne i jednostkowe zachowania

3. Kształtowanie trwałych postaw i wpływ na osobowość

Powody wpływania na innych:

1. Egocentryczne- ludzie są nam potrzebni do zaspokajania naszych potrzeb

2. Cele antyspołeczne- bo chcemy upokorzyć innych, sprawić im ból

3. Cele społeczne

Techniki oddziaływań:

1. Techniki utajone

• Manipulacja- kluczową rolę odgrywa stan świadomości osoby, na którą wpływamy

2. Techniki jawne

TECHNIKI WPŁYWANIA NA LUDZI

Zjawiska leżące u podstaw skutecznych technik manipulacyjnych:

1. Bezrefleksyjność- stosunek do informacji i ludzi w naszym otoczeniu; bez analizy opieramy nasze zachowania na pewnych wytrenowanych zachowaniach uwarunkowanych kulturowo

2. Napięcie emocjonalne- pod wpływem emocji ludzie działają tendencyjnie i wybiórczo

1. sympatia

2. Lęk, obawa, nadzieja

3. Poczucie wstydu i winy

3. Egocentryzm- ludzie zwracają uwagę tylko na to co ich dotyczy

1. Bezrefleksyjność

• Coś za coś- u podstaw tej techniki leżą dwie normy: a) norma odwzajemniania- jeśli ktoś coś dla nas zrobił to mamy poczucie iż my powinniśmy być mu wdzięczni i pomóc mu gdy będzie tego potrzebował, tzw. dług wdzięczności; metoda dwu fazowa- najpierw skłonić osobę by coś od nas przyjęła, a potem uświadomić ją, że jest nam coś winna; metoda zapobiegania: nie przyjmować żadnych prezentów, przysług; nie obowiązuje w przypadku bliski kontaktów np. rodzina; b) norma konsekwencji w działaniu, przewidywalności

• Stopa w drzwi- najbardziej znana technika, polegająca na tym, że gdy osoba nie chce nam czegoś zrobić to my skłaniamy ją do zrobienia czegoś mniejszego- jakiegoś pierwszego kroku w kierunku tego co chcemy, a później, żeby dalej robiła te małe kroczki i w konsekwencji zrobiła to co chcemy; skuteczność zależy od 1) tego czy dana czynność wymaga wysiłku umysłowego- im więcej potrzebuje tym lepiej 2) Czy inni ludzie wiedzą, że się w coś ta osoba zaangażowała 3) Osoba musi być przekonana iż wykonała pierwszy krok z własnej i nieprzymuszonej woli

• Społeczne poszukiwanie potwierdzenia- technika ta opiera się na przekonaniu iż ludzie pragną mieć poglądy i własne zdanie w poszczególnych sprawach (bo głupio ich nie mieć) i szukają potwierdzenia słuszności swoich racji w otoczeniu np. spiskowa teoria, że światem rządzą krasnoludki, globaliści, masoni; wywieranie wpływu poprzez odwoływanie się do większości- jest podstawą ciszy wyborczej; należy do najłatwiejszych technik, bo oszczędza nasz umysł

• Uległość do autorytetów- gdy jakąś prawdę wygłasza autorytet w danej dziedzinie to jest to łatwiej przyswajalne- gdy zarówno autorytet jak i dane są prawdziwe to nie jest to technika manipulacyjna; dotyczy to sytuacji gdy autorytet jest sztucznie stworzony i chce nam coś wcisnąć np. reklamy banku z aktorami

• Niedostępność- jeśli coś jest trudnodostępne lub dostępne dla nielicznych to jest to atrakcyjniejsze; opiera się na przekonaniu, że „to co droższe to lepsze” lub „to co zagraniczne to lepsze”; szczególnie skuteczne na rynkach farmaceutycznych i kosmetycznych

• Prośby- częściej skuteczne są te formułowane w sposób niekonwencjonalny np. o 17 centów (bo wtedy mamy poczucie, że są one rzeczywiste- tj. przeliczone i odnoszące się do konkretnych potrzeb); większe znaczenie mają prośby uzasadnione

• Stopa w pamięci- chcąc kogoś do czegoś skłonić to przywołujemy pewne wydarzenia z przeszłości

• To nie wszystko- chodzi o moment zaskoczenia, tj. nie dość, że coś kupił, ale jeszcze dodatkowo coś dostał np. banki

2. Napięcie emocjonalne

1. Sympatia- jeśli chcę by ktoś coś dla mnie zrobił, a wiem że nie będzie chciał to muszę sprawić żeby mnie polubił;

• Chwalenie- podwyższanie samooceny osoby, która ma dla nas coś zrobić; skuteczność zależy od tego: 1)kto nas chwali, 2)jak to robi 3)za co nas chwali

• Konformizm- zgadzanie się z osobą- lubimy te osoby, które mają takie same poglądy jak my

• Pomniejszanie swoich zalet/ umiejętności w porównaniu z osobą- podkreślanie swoich wad, pomniejszanie umiejętności by osoba, która ma dla nas coś zrobić poczuła się lepsza i bardziej komfortowo

• Pokazywanie sympatii innym- okazując komuś sympatię nawet powierzchowną to istnieje podejrzenie iż zostanie ona odwzajemniona

• Huśtawka emocjonalna- poddawanie osoby działaniu silnych emocji o przeciwstawnych nominałach w krótkim czasie- metoda wydobywania faktów; osłabia samokontrolę

2. Lęk, nadzieja

• Niska piłka- sugerujemy komuś kto chce coś osiągnąć, że ma to już w zasięgu ręki, ale jak już w to uwierzy to mnożymy przeszkody, na które on i tak się będzie zgadzał; opiera się na nadziei

• Wysoka piłka- zawyżamy bardzo nasze oczekiwania, a potem powoli schodzimy do interesującego nas pułapu; opiera się na lęku i ustępstwach

3. Poczucie wstydu i poczucie winy

Wstyd- dotyczy tego jak reagują na nasze zachowania inni ludzie; obawa iż będą nieprzychylni i ukażą nas dezaprobatą; punktem odniesienia są inni ludzie

Wina- dotyczy analizy naszych zachowań w stosunku do naszych własnych zasad i norm; punktem odniesienia jest nasze sumienie

Bywa elementem wpływania na dzieci np. wstydź się, co sobie pomyślą twoi koledzy?

Działania oparte na poczuciu winy np. dziecko stłukło kubek i mama mu opowiada jaki ten kubek był dla niej ważny, że był pamiątką rodzinną i w ogóle jedyny w swoim rodzaju i dziecko zaczyna się martwić i kiedy mama prosi go by posprzątał pokój czy poszedł po zakupy (a zazwyczaj tego nie robi) to dziecko chcąc poprawić mamie humor zrobi to co ona chce

• Wprawiania ludzi w dobry nastrój- stosowany przy akcjach prospołecznych np. WOŚP

3. Egocentryzm- ludzie zwracają uwagę tylko na to co ich dotyczy

• „liczy się każdy grosz”- ktoś uznaje, że ludzie mają różne możliwości finansowe; w takim układzie więcej osób wrzuca pieniądze do puszek/ tacy, bo nikt nie jest zrażony narzuconą z góry kwotą; sprawdza się w przypadku Kościoła; ludzie mają poczucie iż ktoś respektuje ich podmiotowość

• „stopa u usta”- prośbie o datek/ usługę towarzyszą pytania o samopoczucie; osoba, która chce nam coś wcisnąć najpierw pyta się jak się czujemy?, jak spędziliśmy dzień? itp.- interesuje się naszym stanem emocjonalnym; podstawą ulegania jest przekonanie iż jestem ważny dla tej osoby, ponieważ ona interesuje się mną

• Zmniejszenie kontaktu z osobą- lekkie, mimowolne ruchy np. dotyk; może mieć podłoże erotyczne; budowanie pozornej bliskości

• „Decyzja należy do Ciebie”- ma stwarzać wrażenie, że rozmówca głęboko szanuje naszą podmiotowość i samostanowienie o sobie; przedstawia nam dwie opcje, z których jedna jest wyraźnie lepsza tak by nie pozostawić nam wątpliwości co do wyboru; chociaż tak naprawdę pozostawia nam wolny wybór to dobór argumentów wyraźnie sugeruje co powinniśmy wybrać

• Wchodzenie w dialog- najpierw nawiązujemy osobisty kontakt z nieznaną nam osobą, zagajamy jakąś rozmowę, a dopiero później formujemy prośbę; osobie nieznanej łatwiej jest odmówić- a tu mamy poczucie iż już znamy trochę tą osobę; ludzie mają potrzebę aprobaty społecznej i to że mogą komuś pomóc może zapewnić im akceptację społeczną

• Etykietowanie- chcąc skłonić kogoś do czegoś możemy pewnym rzeczom nadawać określone etykiety (nazwy) i jeśli ktoś to respektuje to jest skłonny zrobić to o co nam chodzi np. o jaki ty jesteś rozsądny, a rozsądni ludzie kupują w sklepie x a nie y; może być zarówno pozytywne jak i negatywne (utrudniać resocjalizację)

• Posługiwać się imieniem- prośby adresowane imiennie do nas mają większe szanse na powodzenie, bo sugerują bliższy kontakt; istnieje osobista, nieuświadomiona więź z własnym imieniem

• Podkreślanie podobieństw- ludzie lubią identyfikować się i działać z osobą podobną do nich;

• Sugerowanie wyjątkowości osoby- np. „oferta specjalnie dla ciebie”, „w sumie to promocja się już skończyła, ale tylko dla pani zrobimy wyjątek” itp.;

• Wyobrażanie sobie- techniki wizualizacji; np. jak chcemy namówić kogoś do kupna wycieczki to namawiamy go żeby sobie wyobraził jak będzie fajnie

ZŁOŻONE PROCESY WPŁYWANIA NA LUDZI

1. Makiawelizm

N. Makiawelli „Książę”- rodzaj poradnika dla osób chcących sprawować władzę; jest to sposób postępowania z ludźmi; zakłada, że ludzie są podatni na wpływ i każdego można złamać istotna jest tylko metoda, cena i czas; działanie w myśl zasady „cel uświęca środki”- nie zastanawia się nad moralną oceną stosowanych metod/ technik; ludzi można dowolnie kształtować w zależności od umiejętności' człowiek jest egocentryczny, czyli nie działa społecznie jeśli mu się to nie opłaca, normy, zasady i wartości są tylko „na papierze” respektowane i przestrzegane- każdego w myśl tej zasady można kupić lub zastraszyć; dystans osobisty, zimny stosunek, chłód emocjonalny, brak bliskich relacji.

2. Pranie mózgu

Po raz pierwszy zastosowana podczas II w. ś. przez Japończyków na amerykańskich jeńcach wojennych; obecnie stosowana przez sekty; zakłada całkowitą zmianę osobowości; skuteczne wśród ludzi młodych

Etapy:

1. Wysyłanie oferty- która jest ciekawa, kolorowa, zachęcająca i trafiać ma do młodych, sfrustrowanych i rozczarowanych życiem osób. Gdy osoba „połknie haczyk” i do nas przyjdzie to zaczyna się kolejny etap

2. Izolacja fizyczna, społeczna, psychiczna- wywozi się tą osobę lub zamyka w nieznanym jej miejscu, izoluje od otoczenia i wszelkich bodźców zewnętrznych; następnie osłabia się wszystko to co było dla niej ważne i w co wierzyła: przyjaciół, rodzinę, wartości, idee, wiarę w samego siebie; zaburza się jej rytm dnia i nocy, głodówka, wzmacnianie stresu; zachwianie poczucia bezpieczeństwa i wiary w siebie- całkowita zależność od nas; sprowadzenie ukształtowanej jednostki do poziomu małego, bezbronnego dziecka, które jest zagubione i zlęknione

3. Ofiarowanie nowej tożsamości- po stanie rozbicia emocjonalnego osoba taka przyjmie wszystko co jej damy

OBRONA PRZED MANIPULACJĄ

1. Upowszechnianie wiedzy o technikach manipulacyjnych

2. Świadomość swoich słabych stron, niektóre techniki same podają sposoby walki z nimi np. technika „odwzajemniania”- met. walki- nie przyjmować niczego od innych

3. Asertywność

RELACJE MIĘDZYLUDZKIE

1. AGRESJA

Jest to poważny problem społeczny, który występuje we wszystkich kulturach; Teorie psychologiczne szukają przyczyn agresji w jednostce- nie ma jednolitej grupy teorii, które wyjaśniałyby dokładne przyczyny tego zjawiska. Jest to zjawisko interdyscyplinarne

Rodzaje:

1. a. wroga- chce komuś sprawić ból, cierpienie

2. a. instrumentalna- nie ma wrogości do danej osoby, ale stoi mu ona na drodze do realizacji jakiegoś celu, jest przeszkodą, którą trzeba zlikwidować by osiągnąć ten cel

3. a. fizyczna

4. a. werbalna

5. a. emocjonalna

6. wandalizm

7. a. przemieszczona- przenosimy naszą agresję z jednej jednostki na drugą np. z szefa na żonę

8. autoagresja- samookaleczenie, samobójstwa

9. a. grupowa

10. a. indywidualna

Sposoby ograniczania agresji

Założenia:

1. Nie da się całkowicie zlikwidować agresji, można ją jedynie próbować ograniczyć

2. Uczenie: przez doświadczenie; przez obserwację pośrednią/ bezpośrednią

3. Agresję można ograniczyć tylko w młodym wieku

• Nie nagradzać zachowań agresywnych tj. nie dopuszczać do sytuacji, w której dziecko poprzez zachowanie agresywne osiągnie coś na czym mu zależy, zarówno w domu, jak i w grupie rówieśniczej np. podziw

• Na środki masowego przekazu działa rynek tj. jest społeczne oczekiwanie agresji; próbą ograniczenia może być założenie, że rodzice oglądają telewizję, gazety razem z dziećmi, grają z nimi w gry komputerowe jednocześnie objaśniając im co jest dobre a co złe, rozładowują emocje, wyjaśniają

• Należy zacząć od dorosłych- nauczyć ich inaczej rozwiązywać konflikty

• Frustracja- należy uczyć dzieci (które mają z nią problem) zachowań alternatywnych, nieagresywnie rozładowywać emocje, rozwiązywać konflikty

• Dehumanizacja jednostek/ grup rówieśniczych- podkreślać cechy wspólne, podobieństwa

• Rozwijanie empatii- „nie rób innym co tobie niemiłe”

• Rozwiązywanie konfliktów metodami negocjacyjnymi

• Umiejętność porozumiewania się i słuchania ze zrozumieniem

• Kształtowanie norm i wartości społecznych

Agresja grupowa:

• Likwidowanie poczucia anonimowości

• Programy anty- agresjom np. w szkołach

2. ZACHOWANIA PROSPOŁECZNE

Są to te zachowania i działania, które mają na celu przyniesienie różnego rodzaju korzyści drugiemu człowiekowi

Rodzaje pomocy:

• Doraźna np. dawanie jedzenia

• Długotrwała np. organizacje non profit

• Jednostkowa np. pomoc w podniesieniu się gdy się ktoś przewrócił na ulicy

• Grupowa/

• Indywidualna

Motywy/ cele skłaniające do pomagania

1. By pomóc osobom- bezinteresowność- altruizm

2. By zdobyć osobiste korzyści dzięki temu

Interes:

• Psychiczny np. podniesienie samooceny

• Materialny np. finansowy

Mechanizmy działania na korzyść innych:

1. Egocentryzm

1. Indywidualne

• wymiana społeczna- reguła odwzajemniania

• zimny egocentryzm- gdy będę pomagać innym to coś zyskam

• wiara w sprawiedliwy świat- dobrzy ludzie dostają dużo dobrych rzeczy, nie zawsze w tym świecie

• socjobiologia- u podstaw działań człowieka tkwią czynniki biologiczne; ludzie pomagają sobie nawzajem bo im się to opłaca- zachowania prospołeczne są wynikiem ewolucji; ludzie pomagają najczęściej dzieciom, później dalszej rodzi cienie, następnie nieznajomym, bo tylko w grupie można było przetrwać

2. Empatia

1. Współodczuwana- nasz nastrój zależy od nastroju osoby, z którą się kontaktujemy- jak osoba jest zadowolona to my też, jak jest smutna to nam też jest smutno i chcemy coś zmienić w tej kwestii; odczuwalna bardzo głęboko i intensywnie w relacjach matki z dzieckiem, partnersko Nie można tu mówić o bezinteresowności, ponieważ my działając na rzecz innych osób pomagamy również sobie. Gdy ktoś jest bardzo smutny a ja jestem osobą bardzo empatyczną i wrażliwą na cierpienie innych to mi również jest smutno i mam zły nastrój, bo im bardziej odczuwam cierpienie innych tym bardziej jest mi źle, i gdy patrzę jak tej osobie poprawia się nastrój to poprawia się i mój nastrój co powoduje wzrost zadowolenia we mnie.

2. Empatia poznawcza- wczuwamy się w rolę innej jednostki i wyobrażamy sobie, co ta jednostka może czuć; nasz nastrój może się nie zmienić, ale my możemy wiedzieć co czuje ta druga osoba; bazuje na naszych doświadczeniach. Powstaje w nas wzmacnianie własnej samooceny i lepiej mnie widzą inni. To działanie też nie jest bezinteresowne

3. Empatyczna troska- stan, w którym przyglądając się innym jesteśmy zdolni do współodczuwania nastrojów innych, stawiamy się na jej miejscu i odczuwamy czułość, chęć pomocy i dlatego chcemy mu pomóc. Widok złego stanu innej osoby wywołuje w nas czułość i kierujemy się tym odczuciem by poprawić jej stan. Jest to działanie całkowicie bezinteresowne. Najbliższe jest znaczeniowo altruizmowi.

3. Normy społeczne (normo centryzm)- bazują na ogólnie przyjętych normach społecznych wpajanych członkom społeczeństwa, obowiązujące wszystkich. Wynikają z religii, tradycji humanistycznej, humanitaryzmu- norma o pomocy innych. Jest to norma ogólna dla prawie wszystkich zgrupowanych jednostek: kulturach, religiach, narodów, państw, plemion itd. Normy te mówią o tym iż moralnie dobre jest pomoc innym.

Etapy uwewnętrznienia normy:

Faza1. Uświadomienia dzieciom istnienia normy

Faza 2: ogóle uzasadnienie dla przestrzegania normy

Faza 3: osobisty powód dla przestrzegania normy: „dlaczego ja konkretnie mam pomagać innym?”

Faza 4: starać się wprowadza normę w czyn, czyli realna pomoc innym

Świadomość normy społecznej polega na jej znajomości i wiedzieć czemu należ jej przestrzegać. Jednak to jeszcze nie gwarantuje, że dana jednostka będzie ją przestrzegać i postępować zgodnie z nią. Takie przekonanie powstaje dopiero w fazie 3, gdy pojawia się osobisty powód do pomocy innym

Etap 2: będę pomagać, ale tylko w przypadku, gdy będą ku temu zewnętrzne przesłanki

1. Pokazać jaki to ja jestem wspaniały

2. Obawa, że stracę opinię w oczach innych osób

Osoby, które mają głęboko uwewnętrznioną pomoc też nie zawsze pomagają ponieważ mogą zadziałać czynniki sytuacyjne

Czynniki hamujące gotowość do pomocy innym:

• Pomocy nie będzie, gdy ktoś oceni, że nie ma przesłanek do osobistego zaangażowania się np. na miejscu wypadku jest karetka i lekarze więc ja już nie muszę

• dana osoba da sobie radę bez mojej pomocy a moja pomoc im tylko zaszkodzi np. rodzic widzi, że dziecko ma kłopoty, ale chce by nauczyło się radzić samodzielnie

• ocena czy osoba ma kwalifikacje do pomocy np. istnieją osoby, które mają głęboko uwewnętrznioną normę pomagania, ale nie mają kwalifikacji i wiedzą, że ich pomoc mogłaby nawet zaszkodzić tej osobie

• osoba może mieć wątpliwość, niepewność jaki jest związek między tym co zrobię

4. Racjonalna decyzja

• Koncepcja decyzyjna- odwołują się do czynników sytuacyjnych i procesów myślenia. Gotowość do udzielania pomocy jest konsekwencją decyzji podejmowanej pod wpływem krytycznej oceny sytuacji, w jakiej się znaleźliśmy

Etap 1: Trzeba zauważyć, że ktoś potrzebuje pomocy

Etap 2: Ocena tego czy sytuacja w jakiej znajduje się dana osoba jest sytuacją kryzysową

Etap 3: my siebie uznajemy za odpowiedzialnych za to co się stanie z tą osobą. Poczucie odpowiedzialności za stan tej osoby

Etap 4: Ocena swoich sił, kompetencji, możliwości. Czy mogę realnie pomóc tej osobie

Etap 5: Wiem jak pomóc i mam możliwości i udzielam pomocy

Na każdym z tych etapów musi odpowiedź być twierdząca by efektem była realna pomoc

Czynniki określające sytuację kryzysową

• Zauważenie, że coś się stało nagłego

• Istnieje realna szansa na pomoc, jeśli osoba uznać, że pomoc jest niemożliwa to nie jest to sytuacja kryzysowa i nie narodzi się gotowość do pomocy

• Zagrożenie dobrostanu jednostki

• Uznanie, że jednostce potrzebującej pomocy będzie gorzej jeśli ja jej nie pomogę

• Uznanie, że ofiara nie poradzi sobie samodzielnie

• Poprzez pomoc komuś mogę coś zyskać, ale również mogę coś stracić- to czy się pomaga zleży od bilansu zysku i strat. Ludzie chcąc udzielać pomocy biorą pod uwagę 3 elementy:

• Co może kosztować ich pomoc np. własny wysiłek, czas, utrata osobistych zasobów (pieniądze, pożyczka przedmiotów), fizyczne zagrożenie, negatywne reakcje własne

• Zyski udzielania pomocy np. aprobata społeczna,

• Koszty nieudzielenia pomocy np. spadek poczucia własnej wartości, poczucie winy- emocjonalne reakcje na nieudzielenie pomocy

Czynniki sytuacyjne określające skłonność do pomocy

1. To czy ktoś patrzy- jeśli dookoła osoby, która potrzebuje pomocy jest dużo osób to gotowość do udzielenia pomocy jest większa i ofiara ma większą szansę na otrzymanie pomocy

• Rozproszenie odpowiedzialności

• Lęk przed ekspozycją społeczną

• Kumulacja ignorancji

• Efekt widza- wszyscy patrzą się na siebie i stoją

2. Zaabsorbowanie „własnymi” sprawami

3. Spostrzeganie podobieństwa ofiary do siebie samego

Czynniki indywidualne:

1. Czynnik płci- mężczyźni częściej pomagają, gdy pomoc ta ma być niebezpieczna, spektakularna, krótka, efektowana, bohaterska, trudna, ryzykowna, kobiety natomiast pomagają długofalowo, spokojnie, gdy pomoc wymaga czasu, wytrwałości i cierpliwości. Związane jest to ze stereotypami płci

2. Wiara w sprawiedliwy świat- zło wraca złem, a dobro dobrem do osoby, która je czyni, niekoniecznie w tym „życiu”

3. Samopoczucie- ludzie, którzy są w lepszym nastroju są częściej skłonni do pomocy innym niż ci, którzy przygnębieni są swoimi sprawami i zmartwieniami

Co wpływa na ukształtowanie postawy do pomocy innym:

• Dzieci i dorośli mogli w dzieciństwie obserwować zachowania prospołeczne (pomocne i pożyteczne) w stosunku do swoich najbliższych- demonstracja zachowań prospołecznych

• Należy zachęcać dzieci do pomocy stawiając im zadania na miarę ich możliwości, wieku i kompetencji związane z pomocą oraz nagradzać je za to w sposób delikatny i niematerialny np. pochwałą

Faza1: obserwacja

Faza2: samodzielne wykonywanie

Faza3: delikatne niematerialne nagradzanie

W przypadkach nagłych czy pomoc zostanie udzielona zależy od wypadkowych 3 czynników:

1. Cech ofiary:

• Podobieństwo do nas

• Typ urazu jaki ofiara poznała (krew jest czynnikiem hamującym gotowość do udzielenia pomocy)

• Przynależność do pewnych grup społecznych- marginalizowanych, napiętnowanych, mniejszościowych

• Związek ofiary z nami

2. Cech sytuacji

• Presja czasowa

3. Czech widza

• Podobieństwo do ofiary

• Związek emocjonalny może skłonić choć nie musi do pomocy

• Samopoczucie- dobry nastrój sprzyja gotowości do udzielenia pomocy

• Empatia

• Kompetencje (wiesza jak pomóc)

• Pobudzenie emocjonalne

Jak zwiększać gotowość do udzielania pomocy:

1. Żywe przykłady pomocy w otoczeniu dziecka

2. Stwarzać dziecku okazje by samo udzielało pomocy

3. Rodzina wielodzietna- dziecko naturalnie uczy się pomagać innym

4. Wzmacnianie zachowań pomocowych poprzez niematerialne nagradzanie np. wyrażenie uznania, pochwałę

5. Indukcja- uświadamianie dziecku konsekwencji zachowań np. poprzez gry i zabawy

6. Uczenie empatii

7. Psychodrama- wczuwanie się w różne role

8. Kształtowanie norm społecznych

STEREOTYPY I UPRZEDZENIA

1. STEREOTYPY

• Zbiór cech/ właściwości, który jest stale przypisywany jakiejś grupie osób

• Dotyczy grup a nie jednostek

1. W sensie socjologicznym: zbiór sądów, przekonań przypisywanych jakiejś jednej grupie przez inną grupę np. większość ludzi zakłada, że lekarze są wykształceni

2. W sensie psychologicznym: ludzie mogą różnie kategoryzować innych i jeśli jednostka przypisuje jakiejś grupie stałą grupę cech to jest to stereotyp

Geneza stereotypów:

1. Modelowanie przez rodziców i kulturę

2. Proces nabywania, kształtowania

Cechy stereotypów:

1. Uproszczenie- odnosi się do niewielkiej liczby cech

2. Trwałość

3. Subiektywna pewność, że te grupy mają właśnie takie cechy

4. Emocjonalne zabarwienie

Funkcje stereotypów:

1. Przystosowawczo- adaptacyjna- ułatwiają nam sposób myślenia o poszczególnych jednostkach, grupach oraz ją sposobem na uporządkowanie naszej wizji świata społecznego

1. kategoryzacja ludzi- stereotypy wprowadzają ład i porządek do naszego myślenia, dzielimy ludzi na grupy i przypisujemy im odpowiednie cechy

2. źródło użytecznej wiedzy- wiemy czego możemy oczekiwać od ludzi, wiemy jak mamy się zachowywać

2. Wzmacnianie poczucia własnej wartości- oceniając swoją grupę przypisujemy jej trochę więcej pozytywnych cech niż innym, tj. oceniamy ją ciut lepiej (wyżej) niż inne grupy, co poprawia nam samopoczucie jako członków tej grupy

3. Ułatwiają porozumiewanie się- gdy osoba, z którą rozmawiamy ma takie same stereotypy o inny co my to ułatwia nam to komunikację, nie trzeba wszystkiego tłumaczyć; ludzie odwołują się do pewnych cech stereotypów, dzięki czemu szybciej mogą ustalić pewne rzeczy; działa tylko w przypadku gdy osoba, z którą rozmawiamy ma podobne stereotypy do naszych

4. Tłumacząca, usprawiedliwiająca nasze zachowanie:

1. niektóre nasze nietaktowne, negatywne, niesympatyczne zachowanie w stosunku do podmiotu stereotypu np. do Cyganki

2. zaniechanie zachowania np. pomoc pijanemu leżącemu na chodniku

Czy stereotypy są źródłem trafnej wiedzy o grupie?

W dużym stopniu tak, gdyż nasze przewidywania są trafne, pomyłki zdarzają się niezwykle rzadko. Ludzie często sami potwierdzają swoje stereotypowe cechy, jak np. picie wódki przez Polaków





Wady stereotypów:

1. Pomyłki naszych przewidywań, oczekiwań w stosunku do ludzi

2. W pierwszych fazach kontaktu ludzie tolerują stereotypy jakie dana osoba ma o nich, lecz w dalszych kontaktach chce by traktować ją wyjątkowo, oczekuje indywidualnego podejścia

3. Ktoś może się nie zgadzać z tym podejściem i będzie w nim budzić to agresję i negatywne emocje

Trwałość stereotypów:

1. Mają korzyści

2. Redukują wysiłek poznawczy

3. Jednostki same potwierdzają stereotypy istniejące na swój temat

2. UPRZEDZENIA

Geneza uprzedzeń:

1. Ma związek z wydarzeniami, które doświadczają grupy jednostek- wydarzenia historii; Kolejne pokolenia dziedziczą pewne uprzedzenia dotyczące innych narodów, z powodu dawnych krzywd, wojen,

2. Relacje między ludzkie na poziomie ekonomii- biedni mają pretensje do bogatych, bo są zazdrośni i uważają, że dorobili się nie uczciwie dotyczy również pozycji społecznych itd.; pretensje do innych ludzi, gdy nasza pozycja się pogarsza a inni mają lepsze

3. Są przekazywane w procesie socjalizacji- warunkowanie klasyczne- tworzenie skojarzeń emocjonalnych z pewnymi znakami, symbolami, obrazkami, nazwami; powstają w fazie przed werbalnej, na bardzo prostych skojarzeniach

4. Osobiste negatywne doświadczenia z pewnymi osobami i uogólnianie na resztę np. do lekarzy, gdy pielęgniarka robi źle dziecku to dziecko myśli, że wszyscy w białych fartuchach są źli

5. Obwinianie pewnych grup społecznie marginalizowanych za własne niepowodzenia

6. Osobowość autorytarna- tłumaczy uległość w stosunku do pewnych grup, ideałów, systemów

Jest to zbiór cech, dzięki którym osoba jest podatna by zaszczepić jej pewną niechęć, nienawiść co do innych grup i jednostek :

• Szacunek i duże zaufanie do silnej władzy- władza jest czymś ważnym i dlatego powinna być silna;

• Niechęć, wrogość do wszelkich mniejszości np. niechęć do osób biednych bo one są sobie same winne i państwo nie powinno im pomagać- konserwatyzm obyczajowy

• Niepokój, lęk o własną pozycją społeczną, byt- ciągłe poczucie zagrożenie ze względu różnych sił, osób, które głoszą coś innego niż ja

• Przywiązanie do tradycyjnych wartości np. religijnych, rodzinnych

• Przyzwolenie do dość ostrego karania innych- mają przekonanie, iż jeśli są osoby, które zagrażają ładowi społecznemu to należy ich wyeliminować, przeciwnicy inwestycji w ludzi i resocjalizacji, bo nie warto gdyż jest to nieskuteczne

Ograniczanie uprzedzeń:

• Jest to trudne, ponieważ stereotypy są postawą i osobistym przekonaniem, ale nie powoduje to niechęci i nienawiści, a jeśli w społeczeństwie są silne uprzedzenia to jest to beczka prochu, która może wybuchnąć

• Problem polega na tym, że uprzedzenia obecnie schodzą „do podziemi” i na poziom utajniony dlatego też na poziomie deklaratywnym uprzedzeń nie ma. Należy walczyć z uprzedzeniami utajonymi, które pokazują się w reakcjach emocjonalnych, sytuacjach skrajnych, stresowych. Obecnie bada się uprzedzenia na poziomie nie deklaratywny, za pomocą jakiś sugestywnych obrazów i obserwacji reakcji na nie

Sposoby walki z uprzedzeniami:

1. Hipoteza kontaktu- ludzie się nie znają, gdy będą razem przebywać to odkryją iż są do siebie podobni i zobaczą ile ich łączy. Stosowana w stosunku do dzieci. Można mieć dobre kontakty z jednostkami jednocześnie zachować uprzedzenia, ponieważ uprzedzenia odnoszą się do całych grup a nie jednostek- wyjątek potwierdza regułę. Problem polega na tym by przełamać przekonanie co do całej grupy a nie pojedynczych jednostek. Na tym poziomie ta hipoteza zawiodła.

Jednak kontakt jest ważny gdy:

• Zacieranie naturalnego podziału na my-oni należy stworzyć jedną kategorię „my”, w którą wchodzą też oni- powoduje to wspólny cel, współpraca, współdziałanie

• Równe traktowanie wszystkich osób

• Swoboda, równa prawa

• Swoboda dyskusji

• Przybliżać kulturę, wszechstronne poznawanie kultur, narodowości

2. Świadoma praca nad swoimi uprzedzeniami

Tłumaczenia takie zawsze angażuje negatywne emocje, które wcale nie ułatwiają tego

Efekt sprężyny- próbuje sobie wytłumaczyć, że te grupy, co do których ma uprzedzenia są takie same jak on to tłumi emocje, jednak one w sytuacji niekontrolowanej mogą wybuchnąć; w sytuacji osłabienia kontroli nawet drobne zdarzenie może wywołać silne negatywne emocje, które były do tej pory tłumione

3. Podkreślanie podobieństw a nie różnic między grupami

4. Odgrywanie psychodram- wczuwanie się w sytuację innych ludzi; doświadczenie emocjonalne, a nie tylko zrozumienie

5. Ćwiczenia wyobraźni- wczuć się w to co czuje dana osoba w wyobraźni, napisać co może czuć itp.

Wnioski:

1. Żaden z nich samodzielnie nie daje efektów, dlatego programy likwidacji uprzedzeń łączą w sobie kilka metod. Słabość pewnych technik można zastąpić ich ilością.

2. Z uprzedzeniami jeszcze nikt nie wygrał ponieważ mają bardzo silne podłoże i obecnie są w stadium utajonym, można je jedynie trochę ograniczyć

Odmiany stereotypów:

AUTOSTEREOTYPY

Dot. grup, do których należymy; jest z reguły trochę bardziej pozytywny

HETEROSTEREOTYPY

Dot. grupy, do których nie należymy; ma trochę negatywne, z reguły mniej pozytywne zabarwienie

---