Psychologia:

Wykład I

1. Kiedy powstała psychologia i jakie są główne etapy jej rozwoju?

Okresy rozwoju psychologii:

1. Przednaukowy okres rozwoju psychologii

2. Rozwój psychologii w obrębie filozofii

3. O

kres eksperymentalnej psychologii naukowej - druga połowa XIX wieku

2. Kto /wymienić przedstawicieli/ zajmował się problematyką psychologiczną w starożytności i w czasach nowożytnych?

Starożytność:

1. DEMOKRYT (ok. 460 - 370 p.n.e.)

2. PLATON (427 - 347 p.n.e.)

3. ARYSTOTELES (384 - 322 p.n.e.)

Nowożytność:

1. KARTEZJUSZ (1596 - 1650)

2. De La METTRIE J. (1707 - 1751)

3. J. LOCKE (1632 - 1704) ALFRED ADLER / 1870 - 1937/ CARL GUSTAW JUNG /1875 -1961/

4. ERICH FROMM /1900-1980/

5. KAREN HORNEY /1885-1952/

6. HARRY S. SULLIVAN /1892-1949/

7. Z. Freud

3.Kto był twórcą nowoczesnej psychologii eksperymentalnej?

Twórcą nowoczesnej psychologii eksperymentalnej był W. Wundt

4. Co to jest psychologia głębi?

Psychologia głębi to wszelka psychologia, która postuluje nieświadome, nieuświadomione, dynamiczne czynności psychiczne. Zajmuje się badaniem nieświadomych pragnień i konfliktów, poznawaniem źródeł ich charakteru. Kluczowe zagadnienie pojęcia głębi sprowadza się do tego, że „to, co na powierzchni jest pozorne w przeciwieństwie do tego, co jest w głębi”. Przedstawiciele psychologii głębi twierdzą: „nie ważne to, co jest widoczne, ważne jest to, co ukryte”. Metody badania podświadomości to:

• Testy projekcyjne

• Analiza snów

I

nterpretacja czynności pomyłkowych

5. Kto był twórcą psychoanalizy i na czym polegały założenia tego kierunku w psychologii?

Twórcą psychoanalizy był Z. Freud. System poglądów Freuda to teoria libido oraz teoria osobowości. Zgodnie z teorią libido u podstaw niemal każdego zachowania ludzkiego leży nieświadoma energia libido, czyli instynkt /popęd/ seksualny.

Fazy rozwoju libido Freuda:

1. Faza “oralna”

2. Faza “analna”

3. Okres “falliczny”

4. Faza “genitalna”

Osobowość według Freuda

• Id /Ono/ to sfera wrodzonych, biologicznych, instynktownych popędów, które leżą u podstaw każdego zachowania człowieka; są one siłą napędową, ukierunkowują to zachowanie.

• E

• go /Ja, jaźń/ - jest świadomością jednostki, rozsądkiem, którym człowiek kieruje się w swoim postępowaniu.

• Superego /nad-Ja, nadjaźń; sumienie/ utożsamiane z sumieniem jednostki, ze zinterioryzowanymi normami moralnymi i zasadami postępowania wykształconymi w procesie socjalizacji

6. Czym zajmowała się neopsychoanaliza i kto był jej głównym przedstawicielem?

Najbardziej popularny przedstawiciel neopsychoanalizy był Erich Fromm; amerykański psycholog i filozof niemieckiego pochodzenia. Uważał, że

“ Człowiek pierwotnie jest istota społeczną, nie zaś jak przypuszcza Freud, pierwotnie samowystarczalną, a dopiero wtórnie odczuwającą potrzeby innych ludzi dla zaspokojenia swoich potrzeb instynktownych” (”Ucieczka od wolności”, wyd. pol. 1970r.).

Wyodrębnia w charakterze ludzkim tzw. charakter społeczny (powszechnie przyjęte normy, zasady) i indywidualny (doświadczenie jednostki, jej pragnienia, wola życia i inne).

Zdaniem Fromm istnieją następujące typy charakterów:

• Receptywny - nie wytwarza dóbr i wartości, oczekuje, nie daje nic z siebie,

• Eksploatatorski- ceni dobra materialne, dąży do ich posiadania

• Gromadzący - chytry, oszczędny, ciułacz

• Produktywny - demonstruje twórczy stosunek do świata

Człowiek wprawdzie uzyskuje wolność “ od czegoś ” np. od zimna, głodu, lecz nie zawsze uzyskuje wolność “do czegoś”, tzn. nie zawsze znajduje sens swego istnienia i działania. Stosuje więc techniki obronne w postaci mechanizmów ucieczki takie jak:

• Sadomasochizm- jednostka szuka oparcia, w kim inny uzależnia się od innego, w skrajnych przypadkach zadaje mu ból

• Destruktywizm- osoba unika wszelkiej rywalizacji, izolacja daje jej poczucie zwycięstwa

• Konformizm mechaniczny - ślepe przyjmowanie wzorców kultury

• Autorytaryzm - identyfikacja z władczą siłą

7. Jakie są główne założenia behawioryzmu?

Behawioryzm - zrodził się w USA w atmosferze odkryć w biologii, psychologii zwierząt. Datę zrodzenia się behawioryzmu przyjęto rok 1913, kiedy to J. B. Watson zaatakował E.B. Tichnera, za głoszenie introspekcjonizmu Wundta. Watson wystąpił przeciwko:

• Uznawaniu świadomości za główny przedmiot psychologii

• Przeciwko traktowaniu introspekcji jako metody naukowej

Zaproponował w miejsce introspekcji naukę o zachowaniu.

Zadania psychologii według Watsona jest:

• Kontrolowanie zachowań ludzi, przewidywanie tego co będą robili

• Dostarczanie metod manipulowania ludźmi

• Dostarczanie metod osiągania sukcesów

Formuła B - R lub S - R wyjaśnia całą teorię behawioryzmu; chcąc wpłynąć na kogoś trzeba umieć manipulować bodźcami.

Behawioryści wyróżniali dwa rodzaje bodźców:

1. Zewnętrzne - światło, ruchy przedmiotów

2. Wewnętrzne (ustrojowe, organiczne) -skurcze mięśni, żołądka

8. Co jest głównym przedmiotem zainteresowania psychologii?

Głównym przedmiotem zainteresowań psychologii jest regulacja stosunków człowieka z otoczeniem, a także prawa i procesy rządzące jego zachowaniem.

9. Jakie są najważniejsze dziedziny psychologii?

PSYCHOLOGIA
Psychologia teoretyczna	Psychologia stosowana
-Psychologia ogólna -Psychologia zwierząt -Psychologia człowieka -Psychologia dzieci -Psychologia młodzieży -Psychologia dorosłych	-Psychologia wychowawcza -Psychologia kliniczna -Psychologia sądowa -Psychologia pracy -Psychologia propagandy -Psychologia produkcji i recepcji kulturowej
Psychologia społeczna

WYKŁAD II

1. Na czym polega krytyka najbardziej znanych pseudometod?

Zarzuty w stosunku do metod nienaukowych to:

1. Sprowadzanie bardzo złożonych cech osobowości do prostych nawyków często na podstawie powierzchownych skojarzeń

2. Biologizm - przekonanie o wrodzoności cech

3. Fatalistyczne ujęcie psychiki człowieka - dotyczy to przede wszystkim astrologii

4. 
   Nieliczenie się z podstawowymi zasadami obowiązującymi w badaniach naukowych

2. Jakie są cechy dobrej obserwacji?

Cechy dobrej obserwacji to:

1. Powinna być obiektywna

2. Powinna mieć jasno postawione zadania

3. Powinna być dokładna i szczegółowa ( obserwujemy określony obszar, nie można obserwować wszystkiego)

4. Powinna być przygotowana i związana z posiadanymi wiadomościami o obserwowanym zjawisku

5. Powinna być systematyczna i planowa

6. Powinna być związana z aktywną pracą umysłową

7. Powinna być skończona własnym sformułowaniem jej wyników ( protokół)

3. Na czym polega eksperyment w psychologii i jego rodzaje?

Istota eksperymentu polega na wywołaniu przez badacza w warunkach przez niego ustalonych określonego zjawiska psychicznego lub wprowadzeniu pewnych zmian w tym zjawisku z możliwością zarejestrowania reakcji.

Rodzaje eksperymentu:

1. Laboratoryjny ( wada jest sztuczność warunków)

2. Naturalny ( bada się człowieka w naturalnych warunkach jego życia i pracy, charakteryzuje się skutecznością, jest coraz częściej stosowany)

4. Na czym polega rozmowa i wywiad jako metoda badawcza?

ROZMOWA	WYWIAD
Rozmowa z osobą badaną	Rozmowa z osobami trzecimi o osobie badanej
Nienaukowa	Naukowy - cele badawcze
Swobodna, nieskategoryzowana	Skategoryzowana, planowa

5. Jakie są zasady opracowywania i stosowania ankiet i kwestionariuszy?

Ankieta lub kwestionariusz to zbiór specjalnie dobranych pytań z odpowiedzi, na które - po ankiecie statystycznej lub merytorycznej - wnioskujemy o pewnych właściwościach psychicznych osoby, której te pytania dotyczą.

ANKIETA	KWESTIONARIUSZ
Służy do badań masowych	Służy do badań jednostkowych
Szereg pytań zadawanych ustnie osobom trzecim	Arkusz z pytaniami, badany odpowiada pisemnie
Stosowana przy pomocy instytucji lub osób (np. poczta, prasa, radio)	Stosowana bezpośrednio, badacz wykonuje czynności w trakcie badania
Jest to metoda, w której posługujemy się kwestionariuszem	Jest to druk zawierający pytania
Każdy zbiór pytań dotyczących np. warunków mieszkaniowych	Stosowany tylko w psychologii i socjologii
Całkowita dowolność odpowiedzi	Zbiór pytań z odpowiedziami (wyboru)

6. Co to są testy i ich rodzaje?

Test jest próbą standardową polegającą na tym, że osoba/y badana/e rozwiązują zadania a na podstawie ich czynności lub rezultatów tych czynności wnioskujemy o pewnych cechach psychiki osoby (osób) badanej (badanych)

Rodzaje testów:

• Werbalne

• Niewerbalne ( rysunkowe)

• Matematyczne

• Manipulacyjne (czynnościowe)

• Sytuacyjne

• Projekcyjne

Testy ze względu na to co badamy:

• Inteligencji

• Zainteresowań

• Uzdolnień

• Wiadomości

• Charakterologiczne (osobowościowe)

7. Na czym polega psychologiczne badanie wytworów ludzkich.

Wszystkie badane wytwory można podzielić na trzy grupy

• Wytwory pisane - listy, życiorysy

• Dzieła kultury - literatura, malarstwo

• Działa:

• Nauki: odkryci naukowe, twierdzenia

• Techniki

• Wynalazki

8. Co to jest średnia medialna i modalna?

Są to średnie arytmetyczne.

Medialna, czyli średnia typologiczna to druga miara rozsiewu (zbioru wartości liczb, w którym poszczególne elementy różnią się między sobą wielkością)

Modalna (zwana modą) to parametr charakteryzujący położenie populacji.

WYKŁAD III

1. Jak zbudowany jest układ nerwowy?

2. W jaki sposób działa obwodowy układ nerwowy człowieka?

• Włókno nerwowe działa zgodnie z prawem „wszystko albo nic”, czyli odpowiednio silny impuls jest za słaby i nie dociera do układu nerwowego albo jest przenoszony z taką samą siłą

• Poszczególne nerwy przeprowadzają impulsy tylko w jednym kierunku

• Siła pobudzenia zależy od:

• Ilości pobudzonych komórek

• Długości działania bodźca

• Szybkość przewodzenia zależy od włókna nerwowego

• Refrakcja - okres regeneracji nerwu po przesłaniu impulsu

• Chronaksja nerwu zależy od czasu działania bodźca

3. Jak powstaje odruch warunkowy i czym się różni od bezwarunkowego?

1.Powinien działać bodziec bezwarunkowy i obojętny

2.Należy zgrać w czasie oba bodźce obojętny musi być przed warunkowym

3.Powinien być zachowany określony stosunek siłowy między bodźcem bezwarunkowym i warunkowym; bodziec bezwarunkowy musi być fizjologicznie silniejszy.

4.Kora mózgowa powinna być czynna.

Bezwarunkowe	Warunkowe
-Dziedziczna, stała, regularna -Reakcja ratunkowa -Zachodzi w całym układzie nerwowym -Mało zróżnicowana	-Nabyta -Indywidualna -Tylko w mózgu -Bardzo zróżnicowana

4. Na czym polega promieniowanie i koncentracja i indukcja procesów nerwowych?

• Promieniowania, czyli irradiacji i Polega na rozchodzeniu się pobudzenia lub hamowania na sąsiednie części mózgu.

• Koncentracji - cofniecie się procesu promieniowania trwa dłużej niż promieniowania

• Indukcji - to nasilenie procesów pod wpływem procesu przeciwnego dzieli się na:

• Współczesną

• Następczą

• Co to jest czas reakcji?

Reakcja człowieka jest zawsze opóźniona w stosunku do momentu bodźca poprzez następujące procesy

• Pobudzenie receptora

• Dojście impulsu do ośrodkowego układu nerwowego.

• Proces ośrodkowy (przejście impulsu do nerwu motorycznego z nerwu czuciowego)

• Dojście impulsu z ośrodkowego układu nerwowego do efektora

• Pobudzenie efektora (mięśnia).

Czas reakcji można podzielić na czasy cząstkowe:

1. Czas procesu receptorycznego.

2. Czas przewodnictwa nerwu czuciowego

3. Czas procesu ośrodkowego.

4. Czas przewodnictwa nerwu motorycznego.

5. Czas procesu efektorycznego.

6. Na czym polega czteroczynnikowa teoria rozwoju psychicznego?

Dziali się na:

• Zadatki wrodzone - to zespół cech biologicznych związanych przede wszystkim z typem układu nerwowego i budową receptorów

• Środowisko - należy rozumieć jako złożone i zmienne cechy otoczenia.

• Wychowanie i nauczanie - odgrywają decydującą dolę w powstaniu i kształtowaniu niemal wszystkich cech psychicznych człowieka. Wychowanie należy tu rozumieć nie jako zespół wyizolowanych, sprowadzanych tylko do pewnego miejsca i czasu czynności wychowawczych, ale jako bardzo złożone oddziaływanie.

• Działanie własne - czymś w rodzaju wyjścia naprzeciw pozytywnemu oddziaływaniu wychowawczemu środowiska

7. Na jakie główne okresy można podzielić rozwój psychiczny człowieka?

I okres - wczesne dzieciństwo - dzieli się na dwie fazy:

• Faza niemowlęca - 1 rok życia

• Faza poniemowlęca - 2 i 3 rok życia

II okres - przedszkolny od 4 do 6 roku

III okres - szkolny do 7 do 14

IV okres - dorastania od 14 do 17

V okres - młodzieńczości od 18 do 22, nawet do 25

WYKŁAD IV

1. Jak można sklasyfikować wrażenia zmysłowe?

2. Jakie są różnice między progiem wrażliwości a czułości wrażeń zmysłowych?

• Próg wrażliwości jest to najmniejsze (najsłabsze) wrażenie wywołane przez najmniejszy (najsłabszy) bodziec. Czyli jest to taki najsłabszy bodziec, który wywołuje pierwsze, ledwie dostrzegalne wrażenie.

• Próg różnicy (czułości) jest to najmniejsza zmiana we wrażeniu, wywołana najmniejszą zmianą w bodźcu. Czyli jest to taka zmiana bodźca, która wywołuje ledwie dostrzegalną różnicę wrażenia.

3. W jaki sposób powstają wrażenia wzrokowe?

4. Na czym polegają główne wady widzenia?

Krótkowzroczność polega na tym, że na skutek większej niż normalna odległości siatkówki od soczewki punkt skupienia znajduje się przed siatkówką

Dalekowzroczność polega na tym, że punkt skupienia fal wpadających do oka znajduje się za siatkówką

Niezborność (astygmatyzm) wynika z niesymetryczności (nieregularności) soczewki, która spośród fal wpadających do oka jedne załamuje normalnie inne - mniej lub bardziej odchyla od fal sąsiednich

Wady widzenia barw

• Protanopia (ślepota na czerwień)

• 
  Deuteranopia (ślepota na zieleń)

• Tritanopia (ślepota na barwę niebieską)

• Achromatopsja (nieodróżnialnie w ogóle barw)

5. Jak powstają wrażenia słuchowe?

7. Jak powstają pozostałe wrażenia zmysłowe?

Wrażenia proprioreceptywne

• Wrażenia równowagi

•

Ważenia kinestetyczne (stawowo-mięśniowe)

Receptorem wrażeń równowagi jest przedsionek i trzy kanały półkoliste mieszczące się w uchu zewnętrznym.

Wrażenia ustrojowe

Wrażenia ustrojowe odbierane są za pomocą visceroreceptorów, rozmieszczonych we wszystkich organach wewnętrznych

8. Co to jest wyobraźnia i na jakie rodzaje się dzieli?

.

Wyobraźnia to samodzielny proces tworzenia obrazów (wyobrażeń) na podstawie minionych spostrzeżeń.

Wyobrażenia są obrazami przedmiotów lub zjawisk, których nie spostrzegamy w danej chwili.




9.W jaki sposób powstają wyobrażenia?

Wyobraźnia mimowolna powstaje bez udziału woli i świadomego zamiaru oraz bez wysiłku. Powstają nagle pod wpływem jakiegoś bodźca; mogą to być wyobrażenia niepożądane, które narzucają się i uporczywie trwają w świadomości człowieka. Do wyobrażeń mimowolnych zaliczamy również wyobrażenia senne

Wyobraźnia dowolna jest rezultatem bardzo intensywnego wysiłku człowieka, świadomie zmierzającego do jej wywołania

Zarówno wyobraźnia mimowolna jak i dowolna może być odtwórcza i wytwórcza

Wyobraźnia wytwórcza (twórcza) polega na tworzeniu nowych obrazów przedmiotów lub zjawisk, które nie istnieją w rzeczywistości lub, z którymi człowiek się nie zetknął w swoim życiu. Jest to zasadniczy rodzaj wyobraźni.

Wyobraźnie twórczą dzielimy na konkretną i fantazyjną

Wyobraźnia twórcza konkretna to:

•tworzenie nowych obrazów przedmiotów i zjawisk, zgodnych z ogólnymi prawami rządzącymi przyrodą i społeczeństwem

•powstające obrazy wyprzedzają skutki tych praw, a także rezultaty działania człowieka

Wyobraźnia twórcza fantazyjna:

•tworzy obrazy nie liczące się z rzeczywistością, z prawami, które nią rządzą

•fantazje są oderwanymi od rzeczywistości obrazami, które nie mają znaczenia praktycznego i naukowego; służą jedynie celom estetycznym, rozrywkowym itp.

Między wyobraźnią konkretną i fantazyjną nie ma ostrych granic.

Odmianę wyobrażeń dowolnych stanowią marzenia.

Marzenia to proces wyobraźni skierowanych w przyszłość i to upragnioną, związaną z doznawaniem przyjemności.

Wyobrażenia powstają z elementów obrazów rzeczywistości poprzez:

• aglutynację (zlepianie) - polega na łączeniu w nowe całości elementów przedmiotów i zjawisk istniejących w rzeczywistości

•

pomniejszanie lub powiększanie - polega na nienaturalnym pomniejszaniu lub powiększaniu istniejących w rzeczywistości realnych przedmiotów lub zjawisk

•

akcentowanie - wiąże się z wprowadzeniem szczególnych zmian w części przedmiotu lub zjawiska

•

negację praw przyrody - kształty i wymiary ludzi oraz przedmiotów nie ulegają deformacjom, ale ich funkcjonowanie jest nienaturalne

10. Na czym polegają wyobrażenia senne?

Wyobrażenia senne

• Przyczyną snu jest powstawanie na obszarze prawie całej kory mózgowej procesu hamowania, zwanego hamowaniem ochronnym

• Hamowanie, które występuje podczas czuwania, jest procesem ograniczonym ściśle do jednego miejsca

• Sen jest hamowaniem rozprzestrzenionym, obejmującym nie tylko korę mózgową, lecz również niektóre głębiej położone ośrodki podkorowe.

WYKŁAD V

1. Co to jest pamięć i z jakich się składa procesów?

Pamięć - polega na zapamiętywaniu, przechowywaniu i odtwarzaniu materiału (zmysłowego, wyobrażeniowego, lub myślowego)

2. Na czym polega zapamiętywanie i jakie są jego rodzaje?

Zapamiętywanie niezamierzone - dotyczy procesu uczenia się, w czasie, którego - obok zapamiętywania zamierzonego - zachodzi proces zapamiętywania “ubocznego”. Całe bogactwo wiedzy o świecie, jakie posiada dziecko jeszcze przed podjęciem zorganizowanej nauki, oparte jest na zapamiętywaniu niezamierzonym.

Zapamiętywanie zamierzone - jest najważniejszym procesem pamięciowym, dzięki któremu człowiek zdobywa wiedzę o świecie. Leży u podstawy czynności uczenia się i jest jednym z głównych czynników różniących psychikę człowieka i zwierząt. Zapamiętywanie zamierzone dzielimy na mechaniczne, sensowne i mnemotechniczne.

Zapamiętywanie mechaniczne - polega na powtarzaniu materiału tak długo, póki nie zostanie on utrwalony w pamięci. Jest charakterystyczne dla małego dziecka.

Zapamiętywanie sensowne - wiąże się z rozumieniem materiału, który jest przedmiotem uczenia się. Polega na włączaniu nowych informacji w system już posiadanej wiedzy i powiązaniu ich z innymi informacjami.

Zapamiętywanie mnemotechniczne - polega na sztucznym nadawaniu sensu materiałowi bezsensownemu w celu lepszego zapamiętania go.

3. Jakie są cechy pamięci?

Pojemność pamięci i szybkość (łatwość) zapamiętywania. Im człowiek więcej materiału (różnorodnego) może zapamiętać, tym pojemniejszą ma pamięć. Mierzy się ilością materiału zapamiętanego w jednostce czasu. Wiąże się ściśle z głębokością wiedzy człowieka.

Trwałość pamięci - Im człowiek dłużej pamięta, tym trwalszą ma pamięć. W tym mierzy się ilością materiału odtwarzanego (przypominanego lub rozpoznawanego) po pewnym czasie decyduje o trwałości wiedzy.

Wierność pamięci - zgodność odtwarzanego materiału z zapamiętanym. Decyduje ona o dokładności; im dokładniej człowiek odtwarza, tym wierniejszą ma pamięć. Mierzy się stosunkiem trafnych przypomnień lub rozpoznań do wszystkich możliwych. Ma wpływ na rzetelność wiedzy.

Gotowość pamięci - Im szybciej człowiek potrafi przypomnieć sobie co chce i kiedy chce, tym bardziej gotową ma pamięć. Mierzy się czasem przypominania, który z reguły związany jest ze stopniem usystematyzowania wiadomości. Gotowość pamięci decyduje o użyteczności i giętkości wiedzy.

4. Jakie są ogólne zasady uczenia się?

• Wyrobić w sobie właściwe nawyki

• Zapewnić odpowiednie warunki zewnętrzne

• Poznać i stosować prawa uczenia się.

• Uwzględniać odrębność uczenia się poprzez czytanie, słuchanie i oglądanie (wgląd)

5. Na czym polega właściwe nastawienie się w procesie uczenia się?

• Ilość zapamiętywanego materiału zwiększa się początkowo szybciej, potem wolniej

• Ilość powtórzeń zależy od ilości materiału, przy czym rośnie szybciej aniżeli materiał zapamiętywany.

• Czas przeznaczony na każda następną jednostkową porcję materiału musi odpowiednio wzrastać.

• Przed przystąpieniem do uczenia się należy najpierw zrozumieć materiał, nie uczyć się materiały niezrozumianego

• Najlepiej i najszybciej zapamiętujemy początek i koniec materiału, a najtrudniej środek

• Zapamiętując sensownie, lepiej stosować tzw. Metodę całościową, aniżeli częściową. Metoda Kombinowana: „całość - część -całość|

• Zapominanie jest procesem naturalnym

• Rozłożenie powtórzeń w czasie podnosi skuteczność zapamiętywania

• Powtarzanie czytania lub słuchania należy przeplatać przypomnieniami

• Najlepsze przypomnienie następuje dopiero po 1- 3 dni po nauczeniu.

6. W jakich warunkach powinno przebiegać uczenie się?

7. Jakie są elementy pracy nad książką?

1. Ogólne zapoznanie się z książką (dane o autorze, wydawnictwo, rok wydania, przedmowa i wstęp, streszczenie, spis rozdziałów, spis literatury itd.).

2. Ogólne zapoznanie się z treścią; dużą rolę odgrywa szybkie czytanie, którego tempo jest wyćwiczalne.

3. Podkreślanie lub wypisywanie wiadomości najistotniejszych z punktu widzenia celu czytania.

4. Dzielenie materiału na części i porządkowanie go według kryterium zgodnego z celem.

5. Odrzucanie szczegółów (utrudniających zapamiętanie całości) oraz twierdzeń znanych, oczywistych i nieistotnych z punktu widzenia celu czytania.

6. Zrobienie konspektu, notki lub streszczenia.

7. Powtarzanie treści w oparciu o konspekt - od wiadomości najogólniejszych do szczegółowych.

8. Głośne omawianie treści, bez notatek

8. Co to są: wiedza, nawyki i umiejętności oraz zjawisko transferu i interferencji?

• Wiedza to system obiektywnych wiadomości (informacji) o świecie - o przedmiotach i zjawiskach, ich wzajemnych stosunkach i związkach przyczynowych. Wiedza powinna się charakteryzować dużą rzetelnością, głębokością, trwałością, elastycznością i użytecznością.

• Nawyki to działania zautomatyzowane. Nawyki wynikające z wewnętrznej potrzeby i nie zamierzone świadomie nazywamy przyzwyczajeniami.

• Umiejętności są to nabyte w procesie uczenia się zdolności do operowania posiadanymi wiadomościami i nawykami. Na umiejętności składają się więc wiadomości i nawyki. Człowiek posiadający umiejętności wie, jak działać i umie działać.

• Pozytywne zjawisko transferu - opanowanie jednego nawyku ułatwia opanowanie innego.

Negatywne zjawisko interferencji - opanowanie jednego nawyku utrudnia opanowanie innego lub tego samego, lecz w sposób prawidłowy

WYKŁAD VI

1. Na czym polega myślenie konkretne i abstrakcyjne?

Myślenie konkretne (sensoryczno - ruchowe) - to operowanie (manipulowanie) bezpośrednio odzwierciedlanymi obrazami przedmiotów i zjawisk.

Myślenie abstrakcyjne (pojęciowe) - to operowanie (manipulowanie) nazwami przedmiotów zjawisk lub ich cech. Myślenie abstrakcyjne jest właściwe tylko człowiekowi, stanowi najwyższą formę funkcjonowania psychiki

2. Jak powstają pojęcia?

Pojęcia powstają w dwojaki sposób:

1. Pierwszy polega na wielokrotnym kontaktowaniu się z przedmiotami i zjawiskami, które są tak samo nazywane

2. Drugi polega na definiowaniu, któremu może (jest to nawet wskazane), ale nie musi towarzyszyć zmysłowy kontakt z rzeczywistością

3. Na czym polegają główne procesy myślenia?

Analiza jest to proces myślowego rozkładania przedmiotów i zjawisk na ich elementy składowe

Synteza to proces myślowego łączenia części lub elementów przedmiotów i zjawisk w pewne całości

Uogólnianie jest myślowym dochodzeniem do tego co ogólne oraz stanowi cechę wspólną i wyróżniającą dany zespół przedmiotów i zjawisk wśród innych zespołów

Abstrahowanie to proces myślowego odrywania się od tego co jednostkowe i szczególne, właściwe pojedynczym przedmiotom i zjawiskom.

Porównywanie jest myślowym ustalaniem podobieństw i różnic miedzy przedmiotami oraz zjawiskami lub ich elementami

Klasyfikowanie polega na porządkowaniu przedmiotów i zjawisk lub ich elementów według jakiegoś klucza lub z góry przyjętego kryterium.

Wnioskowanie jest to proces dochodzenia do nowych twierdzeń (sądów) na podstawie myślowego zestawienia twierdzeń (sądów) już istniejących i znanych. Wnioskowanie może być indukcyjne i dedukcyjne. Pierwsze polega na wyprowadzaniu ogólnego wniosku z twierdzeń szczegółowych, drugie na wyprowadzaniu wniosku szczegółowego z twierdzenia ogólnego.

4. Jaka jest różnica między myśleniem algorytmicznym a heurystycznym?

Myślenie algorytmiczne lub analityczne to skończony ciąg operacji myślowych, które należy przeprowadzić, aby znaleźć rozwiązanie. Myślenie tzw. heurystyka (z gr. heurisko - znajduję) polega na intuicyjnym lub innym nie schematycznym myśleniu. Umożliwia rozwiązywanie nowych, nieznanych problemów, które nie dają się rozwiązywać za pomocą algorytmów lub czas ich rozwiązywania byłby zbyt długi.

5. Jakie są zasady kształcenia sprawności umysłowej?

Przejawianie aktywności intelektualnej wobec życia i świata oraz wszystkich obowiązków.

U

porczywość w rozwiązywaniu i wykonywaniu wszystkich zadań wymagających wysiłku umysłowego oraz wytrwałe pokonywanie różnorodnych przeszkód na drodze do osiągnięcia celu.

Dążenie do rozwijania motywacji i równoczesnego kształtowania innych cech charakteru.

6. Co to jest uwaga i jakie są jej rodzaje?

Uwagą nazywamy skierowanie świadomości na jakiś przedmiot lub zjawisko świata zewnętrznego i wewnętrznego.

Uwaga mimowolna wywoływana jest przez jakiś przedmiot lub zjawisko zewnętrzne, posiadające pewne charakterystyczne cechy. Nie wiąże się z żadnym celem i nie wymaga wysiłku.

Uwaga dowolna jest celowa i z reguły wiąże się z pewnym wysiłkiem. Łączy się ściśle z osobowością, jest nabytą właściwością psychiczną, występującą tylko u człowieka w wyniku procesu wychowania i nauczania.

7. Co pobudza i ukierunkowuje uwagę?

Uwagę mimowolną wywołują:

• Podniety silniejsze od innych.

• Podniety odmienne jakościowo od tła (niezwykłe, nowe, nieoczekiwane, nieznane i znane wśród nieznanych).

• Ruch (przedmioty lub zjawiska znajdujące się w ruchu)

• Podniety zabarwione uczuciowo (zarówno przykre, jak i przyjemne)

• Podniety zaspokajające potrzeby lub sygnalizujące to zaspokojenie

• Podniety interesujące, zajmujące (mające związek z indywidualnymi zainteresowaniami człowieka)

Uwagę dowolną wywołują:

• Cel, do którego osiągnięcia człowiek dąży, bez względu na motywy, jakimi się w tym dążeniu kieruje.

• Rozumienie i docenianie potrzeby skupienia swej uwagi jako istotnego warunku osiągnięcia tego celu.

• Wykształcona umiejętność organizowania i koncentrowania uwagi dowolnej

8. Jakie są podstawowe cechy uwagi?

1. Trwałość uwagi jest to zdolność koncentrowania (skupiania) swej świadomości w ciągu długiego czasu na jednym przedmiocie .

2. Zakres uwagi jest to zdolność jednoczesnego obejmowania jednym aktem uwagi pewnej liczby niezależnych od siebie elementów w polu wrażeniowym (polu widzenia, słyszenia itd.). Zakres uwagi waha się zwykle od 4 do 6 elementów.

3. Podzielność uwagi zdolność jednoczesnego wykonywania więcej niż jednej czynności.

4. Przerzutność uwagi jest to zdolność szybkiego przenoszenia świadomości z jednego przedmiotu lub czynności na inny przedmiot lub czynność

9. Na czym polega kształcenie uwagi?

1. Posiadanie celów, zarówno trwałych (życiowych), jak i codziennych (doraźnych).

2. Wszechstronne oddziaływanie na umysł oraz uczucia, a  także pobudzanie aktywności i zaangażowania.

3. Zainteresowanie każdą wykonywaną pracą i utrzymywanie uwagi na pograniczu mimowolnej i dowolnej. Wszystko co ciekawe i interesujące dla człowieka, mimo woli zwraca jego uwagę.

4. Uważne działanie.

5. Dążenie do uznania społecznego, podnoszenia swych kwalifikacji, jak najlepszego wykonania wszystkich zadań.

6. Dobra organizacja działań i dyscyplina pracy

WYKŁAD VII

1. Co to są uczucia i jaka rolę spełniają w życiu człowieka?

Uczucia polegają na odzwierciedlaniu stosunku człowieka do rzeczywistości, do innych ludzi, do siebie samego i do tego wszystkiego, co człowiek przeżywa.

Stosunek ten, może być:

• B

• ezpośredni, tzn. odnosić się do różnych elementów rzeczywistości aktualnie oddziałujących na człowieka

• Pośredni i odnosić się wyłącznie do wspomnień, wyobrażeń, myśli i innych przeżywanych procesów psychicznych

Uczucia są zaangażowane we wszystkie procesy psychiczne - wrażenia, spostrzeżenia, wyobrażenia, mogą być przyjemne lub nieprzyjemne. Uczucia mogą mieć różny stopień intensywności w zależności od podmiotu, tzn. osoby przeżywającej oraz od przyczyn, które je wywołują

2. Jakie są symptomy / objawy / uczuć?

• Zmiany w układzie oddechowym

• Zm

• iany w układzie krążenia, zwłaszcza w ciśnieniu krwi, pulsu, a nawet chemizmu krwi,

• Zmiany w układzie mięśniowym - wzrost lub odpływ energii

• Zmiany w układzie pokarmowym

• Zmiany w czynnościach wydzielniczych np. płacz, pocenie się

• Wydzielanie potu tzw. odruch skórno - galwaniczny

• Zmiany w prądach czynnościowych organizmu: mózgu - elektroencelofalografia, serca - elektrokardiografia, mięśni - elektomiografia

• Zmiany mimiki, pantomimiki i głosu (ruchy mięśni twarzy), zmienia się intensywność, intonacja i barwa głosu

• Zmiany w zachowaniu się człowieka

• Wypowiedzi słowne i pisane

3. Co to są afekty i w jaki sposób powstają?

Afekty są uczuciami powstającymi najczęściej pod wpływem silnych bodźców zewnętrznych, zwłaszcza działających nagle.

Czasami afekty są ze względu na swoją intensywność nazywane emocjami.

Do najbardziej typowych afektów zaliczymy gniew (złość), rozpacz, radość i strach

4. Co to są nastroje i w jaki sposób powstają?

Nastroje nie muszą posiadać wyraźnej zewnętrznej przyczyny w postaci silnego bodźca.

Mogą być wywoływane również przez drobne wydarzenia, stan organizmu, pogodę, przyrodę itp. Czasami wystarcza tylko jedno błahe wspomnienie lub wyobrażenie.

Typowymi nastrojami są:

• Zadowolenie lub niezadowolenie,

• Wesołość lub smutek, zmartwienie,

• Niepokój,

• Dobre lub złe samopoczucie,

• Tęsknota itd.

5. Na czym polegają namiętności?

Namiętności są to trwałe skłonności do przeżywania różnych nastrojów i afektów
w związku z określonymi celami dążeń człowieka. N

amiętność to nie jest więc aktualny stan uczuciowy, lecz trwała skłonność do przeżywania pewnych uczuć podczas osiągania jakiegoś celu.

Namiętności nie mają biernego charakteru jak nastroje, lecz posiadają dużą siłę pobudzającą

6. Jakie są główne rodzaje uczuć wyższych?

• Uczucia moralne (etyczne)

• U

• czucia estetyczne

• U

czucia intelektualne

WYKŁAD VIII

1.Jakie są rodzaje sytuacji trudnych w życiu człowieka?

1. Deprywacji - To sytuacja, w której nie są zaspokojone jakieś podstawowe potrzeby podmiotu.

2. Przeciążenia - Powstają wtedy, gdy trudność zadania jest na granicy jego sił fizycznych, umysłowych lub wytrzymałości nerwowej

3. U

trudnienia - Powstają wskutek pojawienia się:

Przeszkód, braków.

4. K

onfliktowe - Powstają wtedy, gdy człowiek znajduje się w polu działania sił przeciwstawnych. Mogą to być siły fizyczne, jak i sprzeczne naciski społeczne lub moralne np. sprzeczne wartości, sytuacje walki (konkurencji, współzawodnictwa, gry, przetargu, sprzeczności interesów, a także sytuacje dyskusji i dialogu).

5. Z

agrożenia - Występują wtedy, gdy istnieje prawdopodobieństwo, naruszenia wartości cenionej przez podmiot działający, życia, zdrowia, jego samego i jego bliskich, własności, uprawnień, pozycji społecznej, dobrego imienia, własnego dzieła, poglądów, dobrego samopoczucia lub samooceny itp.

2.Jakie są sposoby rozumienia pojęcia "stres"?

Charakterystyka stresu psychologicznego

• Jest stanem organizmu w sytuacji zagrożenia

• Jest sytuacją zagrażającą organizmowi

• Zagrożenie nie musi być realne, może być przewidywane (symboliczne)

• Reakcje na stres można opisywać na czterech poziomach: fizjologicznym, behawioralnym, emocjonalnym i poznawczym

• Skutki stresu mogą mieć charakter incydentalny (chwilowe zaburzenie lub polepszenie sprawności działania lub samopoczucia) lub chroniczny (choroby cywilizacyjne)

Stres według H. Selye'go jest nieswoistą reakcją organizmu na wszelkie stawiane mu żądania lub niespecyficznym syndromem choroby.

Ogólny syndrom przystosowania wg Selye'go:

• Reakcja alarmowa

• Stadium odporności

• Stadium wyczerpania

3.Jakie są źródła stresu?

1. FIZYCZNE: klimatyczne (wilgotność, ciśnienie atmosferyczne, temperatura), hałas, oświetlenie, promieniowanie jonizujące

2. CHRONOBIOLOGICZNE: rytm około dobowy, przekraczanie stref czasu (tzw. Jet pilot syndrome), rytm tygodniowy i miesięczny, rytm sezonowy, rytm olimpijski

3. PSYCHOLOGICZNE: przeciążenie, przeszkody (zakłócenia), konflikty (wymagań, potrzeb, wartości), zagrożenia (fizyczne, społeczne), deprywacje (sensoryczna, społeczna)

4. SOCJOLOGICZNE: konflikt interesów grupowych, nieformalna lub formalna struktura grupy, style kierowania, dynamika grupy

4.Jakie są rodzaje reakcji na stres?

1. FIZJOLOGICZNE - niedostępne bezpośredniej obserwacji i charakteryzujące mobilizację organizmu do walki ze stresem.

2. EMOCJONALNE - obejmujące wyrażanie stanów emocjonalnych, towarzyszących stresowi lub wywołanych przez stres, jak np. ekspresja emocjonalna (mimika i pantomimika), lęk itp.

3. BEHAWIORALNE - to obserwowalne zmiany zachowań zewnętrznych pod wpływem działania stresu, jak np. nad aktywność, apatia, senność, stupor itp.

4. POZNAWCZE - to obserwowalne zmiany w jakości i sprawności funkcjonowania umysłowego, jak np. szybkie rozwiązywanie problemów (zmiany pozytywne), błędy w rozumowaniu (zmiany negatywne)

5.Jakie są skutki stresu chronicznego?

- Większe ryzyko choroby wieńcowej

- Nadciśnienie

-

Brak ruchu

-

Mała satysfakcja z pracy

-

Zachorowalność

6.W jaki sposób praktycznie radzić sobie ze stresem?

- U

miejętność rozróżniania stanu normalnego od stresowego

- Rozpoznawanie oznak nadchodzącego stresu

- Rozpoznawanie objawów reakcji stresowych

- Unikanie sytuacji stresowych

- Uczenie się zwiększania tolerancji stresu

- Uczenie się dynamicznych technik radzenia sobie ze stresem

- K

rzewienie wiedzy o naturze stresu

- Zdobywanie wiedzy o swoich zachowaniach stresowych

- Utrzymywanie równowagi psychicznej

- Stosowanie efektywnych strategii i stylów radzenia sobie ze stresem

- Zwiększanie odporności na stres przez widzenie zagrożeń

- Systematyczne dbanie o ogólną kondycję i sprawność zdrowotną

7.Jakie są formy profilaktyki antystresowej?

- Edukacja antystresowa i terapeutyczna

- Dbanie o zdrowie, ćwiczenia fizyczne

- Poradnictwo medyczne, psychologiczne, pracownicze itp.

- Masaże, akupunktura, akupresura, inne sposoby fizjoterapii

- Trening umiejętności interpersonalnych i grupowych /spostrzegania, mówienia, słuchania, rozumienia, porozumiewania/

- Dojrzały, zintegrowany system wartości, wiara religijna itp.

- Nowoczesna, zdrowa organizacja pracy zawodowej

WYKŁAD IX

1. Co to jest osobowość i z czego się składa?

Osobowość według Freuda

• id /Ono/ - to sfera wrodzonych, biologicznych, instynktownych popędów, które leżą u podstawy każdego zachowania człowieka.

• Ego / ja, jaźń/ - jest świadomością jednostki, rozsądkiem.

• 
  Superego / nad jaźń - sumienie/ - utożsamiane z sumieniem jednostki, ze zinterioryzowanymi normami moralnymi jednostki i zasadami postępowania wykształconymi w procesie socjalizacji.

Według Andrzeja Lewickiego osobowość to „ trwała organizacja procesów kierujących zachowaniem”

W Zakres osobowości wchodzą następujące składniki:

• Procesy umysłowe / orientacja w otoczeniu, samorealizacja/

• Motywacja. /emocje, dążenia/

2. Jakie są główne rodzaje potrzeb i czym się charakteryzują?

Potrzeby ograniczone (popędy) są wrodzone, a ich ilość jest niewielka

Niezaspokojenie większości z nich prowadzi do:

• Śmierci (potrzeba pokarmu, tlenu)

• Większych czy mniejszych zakłóceń psychologicznych. (potrzeby seksualne, macierzyńskie, ruchu)

Potrzeby psychiczne (motywy) - nie są jednoznacznie, zadowalająco sklasyfikowane

• Można np.: wymienić takie jak: przynależność do grupy społecznej, aprobaty społecznej

• Są to potrzeby w zasadnie nabyta, powstają i rozwijają się w wyniku oddziaływań środowiska i społeczeństwa.

Według innych kryteriów dzielimy je na:

• Jawne i ukryte, co zależy od stopnia uświadomienia sobie ich występowania i działania

• Dominujące i słabe. Dominowanie potrzeby związane jest z jej siłą. Aktualnie najsilniejsza potrzeba jest potrzebą dominującą.

• Zasadnicze i zależne. Potrzeba zasadnicza wytwarza potrzeby zależne, które istnieją tak długo jak długo istnieje potrzeba zasadnicza

3. Na czym polega frustracja i jak jej unikać?

Frustracja to stan psychiczny człowieka, wywołany przez niezaspokojenie potrzeb:

• Może wywołać lęki, depresje, złe samopoczucie, zachowanie agresywne, a nawet nerwice i inne zaburzenia psychiczne

• Środkiem na jej zmniejszanie lub usunięcie jest pokonywanie przeszkód.

• Skuteczna jest również kompensacja - zastępowanie celu nieosiągalnego celem osiągalnym

• Czym się charakteryzują zainteresowania?

Zainteresowania to indywidualne poznawczo-emocjonalne nastawienie od rzeczywistości, które mają dla człowieka znaczenie pozytywne. Powstają i rozwijają się w wyniku oddziaływań:

• potrzeb biologicznych i zjawisk fizycznych

• środowiska społecznego i warunków życia.

Charakterystyka zainteresowań:

• Są przedmiotowe, kierunkowe - zawsze są skierowane na jakiś przedmiot, co ma wpływ na selekcję i dobór aktualnych spostrzeżeń, wyobrażeń itp.

• Pobudzają człowieka do działania, wywołują chęć poznania przedmiotu lub zjawiska

• Są zabarwione uczuciowo, i to zawsze przyjemne. Są źródłem uczuć pozytywnych.

• Sprawiają że działanie człowieka nie jest nużące, wyczerpujące.

• Są istotnym czynnikiem rozwoju osobowości.

5. Co to są zdolności?

Zdolności, to właściwości psychofizyczne człowieka, warunkujące jego sprawne działanie w jakimś kierunku

6. W jaki sposób określamy stopień inteligencji?

Stopień inteligencji jest określany za pomocą tzw. ilorazu inteligencji. Otrzymujemy go dzieląc wiek inteligencji (W.I) przez wiek życia (W.Ż) w miesiącach

W.I. / W. Ż.

Obliczanie wieku inteligencji opiera się na wynikach specjalnych testów.

7. Z jakich faz składa się proces rozwiązywania problemów?

• Zapoznanie się z problemem - wyrobienie silnej motywacji rozwiązywania problemu, wzbudzenie zainteresowań i zdobycie o nim jak najwięcej informacji

• Szukanie właściwego rozwiązywania problemu - przez analizę, porównywanie, klasyfikowanie, i uogólnianie i abstrahowanie oraz wnioskowanie. Polega na manipulowaniu pojęciami i czynnościami motorycznymi. Sprawne myślenie polega na zerwaniu z myśleniem schematycznym i wybraniem, nowej, oryginalne drogi.

• Przeniesienie rozwiązania myślowego do działania i sprawdzaniu w praktyce, czy rozwiązanie myślowe jest niezawodne i skuteczne.

8. Jaką typologię temperamentu prezentował Pawłow?

9. Co to jest charakter i z czego się składa?

Charakter to zespół właściwości psychicznych (postaw), które określają stosunek człowieka do rzeczywistości, znajdują wyraz w jego ukierunkowanym i świadomym postępowaniu. Charakter człowieka przejawia się w jego cechach, postawach, wobec siebie, innych ludzi i wobec różnych wartości:

• Postawy wobec natury martwej i żywej

• Wobec głównych form działalności i zachowania się ludzi

• Wobec wytworów tego działania.

• Co to jest światopogląd?

Jest to najbardziej uogólniona wiedza o rzeczywistości (o wszechświecie, życiu i społeczeństwie), która selekcjonuje to co do człowieka dociera i ma wpływ na jego postępowanie. Chcąc poznać światopogląd człowieka, należy poznać jego zapatrywanie w zakresie następujących zagadnień:

• W jaki sposób powstał wszechświat, jakie są główne prawa jego rozwoju?

• Skąd wzięło się życie, jak się ono rozwijało i jaki jest sens życia?

• Jakie jest pochodzenie człowieka i na czym polega jego rozwój historyczny oraz indywidualny?

WYKŁAD XI

1. Jakie są źródła władzy?

Pięć źródeł /podstaw/ władzy:

• Władza nagradzania

• Władza wymuszania: polega na możliwości karania za niespełnienie wymagań

• Władza z mocy prawa /autorytet formalny/

• Władza ekspercka: wynika z przekonania lub wiary, w specjalistyczną wiedzę przełożonego

• Władza odniesienia: wynika z pragnienia do upodobnienia się, identyfikowania lub do naśladowania przełożonego

2. Jakie są rodzaje władzy?

• Władza liniowa: - władza kierowników bezpośrednio odpowiedzialnych, według hierarchii służbowej, to władza z mocy prawa

• Władza sztabowa: - władza osób i grup ludzi służących kierownikom liniowym radami, ich autorytet wynika z władzy eksperckiej

• Władza funkcjonalna: - prawo sprawowania kontroli przez członków zespołów sztabowych, jest odmianą władzy sztabowej

3. Na czym polega przywództwo?

• Przywództwo wiąże się z innymi ludźmi, przez podporządkowanie się wskazaniom przywódcy,

• Członkowie grupy umożliwiają proces przewodzenia

• Przywództwo wiąże się z nierównym podziałem władzy między przywódcą i członkami grupy; - członkowie grupy nie są jej całkowicie pozbawieni; zazwyczaj jednak przywódca ma większą władzę

• Przywództwo wiąże się z umiejętnością korzystania z rozmaitych postaci władzy

• Przywództwo ma związek z wartościami

4. Jaka jest różnica między kierowaniem a przywództwem?

• “..Przywództwo to proces kierowania i wywierania wpływu na działalność grupy, związaną z jej zadaniami...” - pod tym względem jest ono podobne do kierowania

• Umiejętności motywacyjne są kluczowym elementem przywództwa, natomiast kierowanie skupia uwagę na planowaniu i administrowaniu

• W większości organizacji w nadmiernym stopniu występuje kierowanie, w niedostatecznym zaś przywództwo

• Człowiek może być skutecznym menedżerem, dobrym planistą - nie mając uzdolnień cechujących przywódcę

5. Jakie są style przywództwa?

1.Kierownik sam rozwiązuje problem lub podejmuje decyzję

2.Kierownik otrzymuje potrzebne informacje od podwładnego /podwładnych/, po czym sam podejmuje decyzję, co do rozwiązania problemu

3.Kierownik omawia problem z zainteresowanymi pracownikami, wysłuchuje ich koncepcji i propozycji

4.Kierownik dzieli się problemem z podwładnymi, uzyskuje ich kolektywne koncepcje i propozycje

5.Kierownik dzieli się problemem z podwładnymi, przyjmuje i wdraża to rozwiązanie, które popiera cała grupa

6. Jakie role odgrywają kierownicy (menadżerowie)?

Role interpersonalne - przewidują kontakty z innymi ludźmi

• Reprezentacyjna - polega na pewnych funkcjach ceremonialnych - udział w uroczystym otwarciu nowego zakładu /obiektu/, uroczyste spotkanie pracowników, podejmowanie gości obiadem; są to działania bardziej ceremonialne i symboliczne niż merytoryczne

• Przywódcza - polega na wytyczaniu celów, mobilizacji zespołu do ich osiągnięcia, pokazuje podwładnym, jak pracować i jak osiągać odpowiednie wyniki; angażując, szkoląc i motywując pracowników

• Łącznik - polega na ułatwianiu i organizowaniu kontaktów ważnych dla prawidłowego funkcjonowania firmy; dotyczy stosunków z otoczeniem; koordynowanie lub inicjowanie więzi międzyludzkich albo międzyorganizacyjnych

Role informacyjne - wymagają przetwarzania informacji

• Monitor /monitoring/ - polega na przeszukiwaniu obserwacji/ otoczenia i wnętrza organizacji w celu uzyskania ważnych informacji; menedżer wypytuje podwładnych, zbiera informacje napływające spontanicznie, stara się być możliwie najlepiej poinformowany

• Rozdzielający informacje /propagator/ - polega na upowszechnianiu i przekazywaniu informacji innym

• Rzecznik - polega na informowaniu otoczenia organizacji o jej sprawach; jest to ważny element public relations; jest to formalne przekazywanie informacji ludziom spoza organizacji

Role kierownicze /menedżerskie/

Role decyzyjne odnoszą się do decyzji, które trzeba podjąć

• Przedsiębiorca - rola przedsiębiorcy wiąże się z wprowadzaniem innowacji, zmian

• Kierujący zaburzeniami /przeciwdziałający zakłóceniom/ - strajki, naruszenia praw autorskich, niedobory energii

• Dysponent zasobów /rozdzielający zasoby/ - decyduje o sposobie dystrybucji zasobów - rozdziela środki w budżecie operacyjnym jednostki pomiędzy członków

• Negocjator - prowadzi negocjacje z innymi grupami lub organizacjami jako przedstawiciel przedsiębiorstwa - umowy ze związkami zawodowymi, z konsultantem, z kluczowym dostawcą

7. Jakie są typy umiejętności kierowniczych?

• Umiejętności techniczne - to zdolność posługiwania się metodami, technikami i wiedzą w wyspecjalizowanej dziedzinie

• Umiejętności interpersonalne /społeczne/ - to zdolność nawiązywania kontaktu, współpracowania z innymi ludźmi

• Umiejętności koncepcyjne - to zdolność koordynowania i integrowania wszystkich interesów i działań organizacji; umiejętności zależne od zdolności do myślenia abstrakcyjnego; pozwalają myśleć strategicznie i podejmować na tej podstawie decyzje

• Umiejętności diagnostyczne i analityczne - pozwalają określić problem, rozpoznać jego możliwe przyczyny i zastosować skuteczne rozwiązanie

Wykład XVII

1. Jakie są główne rodzaje oligofrenii i czym się charakteryzują?

Oligofrenia, czyli upośledzenie umysłowe, to najczęściej wrodzona anomalia psychiczna, charakteryzująca się brakami, w zakresie intelektu.

• stopnie niedorozwoju umysłowego:

-nieznaczny: I.I.= 68-85 - infantylizm


-lekki: I.I. = 67-52 - debilizm

-umiarkowany: I.I.=51-36

-znaczny: I.I.=35-20

-głęboki: I.I.=19 i niżej - idiotyzm /kretynizm/

3. Co to jest psychopatia i jakie są zaburzenia osobowości

3. Jakie są główne rodzaje nerwic i ich przyczyny?

•Neurastenia - zaburzenie działania układu krwionośnego, pokarmowego, zakłócenia snu (bezsenność), poczucie zmęczenia, drażliwość, chwiejność uczuciowa, obniżone samopoczucie, niepokój, niemożność skupienia się, rozproszenie uwagi itp.

•

Histeria - nieświadome granie jakiejś roli, płacz, krzyk lub porażenia histeryczne (np. tak zwany łuk histeryczny), “ucieczka w chorobę” przed trudnościami lub zagrożeniem

•Nerwice lękowe (fobie) - silne przeżywanie i objawianie nieuzasadnionego lęku

-agorafobia - lęk przed otwartą przestrzenią

-dromofobia - lęk przed podróżowaniem

-klaustrofobia - lęk przed zamknięciem

-hipsofobia - lęk przed wysokością

-nyktofobia - lęk przed ciemnością

-pyrofobii - lęku przed ogniem itp.

•Nerwice ruchowe - to tiki, jąkanie się i zacinanie oraz skurcze zawodowe /zajęciowe/

•Nerwice natrętcze - to narzucające się myśli lub czynności, uniemożliwiają wykonywanie zadań życiowych. Nerwice te można podzielić na

-obsesje (przymus myśli)

-kompulsje (przymus czynności)

•Nerwice płciowe:

-zakłócenia w pożyciu seksualnym normalnych partnerów

-zboczenia płciowe

4. Co to są psychozy i ich rodzaje?

Psychozy można podzielić na:

PSYCHOZY ENDOGENNE

PSYCHOZY ENDOGENNE - czynnik wywołujący je zależy od zmian zachodzących wewnątrz organizmu:

- schizofrenia

- psychoza maniakalno - depresyjna

- paranoja / obłęd /

- psychozy inwolucyjne / okresu przekwitania i starzenia się/

SCHIZOFRENIA

To rozszczepienie osobowości chorego, zachwianie równowagi pomiędzy współdziałaniem intelektu, uczuć i woli

• w większości przypadków schizofrenii intelekt pozostaje nietknięty, podczas gdy znacznemu upośledzeniu ulegają wola i uczuciowość

• powoli narastające stępienie uczuciowe, brak zainteresowania nauką, pracą, sztuką, unikanie towarzystwa

• powoli narastające urojenia głównie prześladowcze; urojeniom towarzyszą halucynacje wzrokowe, słuchowe, węchowe, dotykowe

• w rozwiniętej chorobie pacjent stroi dziwaczne miny i gesty, mówi do siebie

PSYCHOZA MANIAKALNO- DEPRESYJNA

• charakteryzuje się występującymi okresowo, najczęściej na przemian po sobie, stanami manii lub depresji

• okresy chorobowe, nie leczone, trwają przeciętnie 2-3 miesiące i są od siebie oddzielone okresami pełnego zdrowia, często kilkuletnimi

• niektórzy pacjenci cierpią wyłącznie na stany maniakalne, inni maja wyłącznie stany depresji; na ogół jednak manie przeplatają się z depresjami

• psychoza ta rozpoczyna się zwykle w okresie pokwitania i trwa całe życie

• u kobiet zdarza się dwa razy częściej niż u mężczyzn, często występuje rodzinnie

PARANOJA ( OBŁĘD)

PARANOJA ( obłęd) - przewlekła choroba psychiczna, o nieznanej przyczynie, której zasadniczym objawem są urojenia typu paranoicznego, powiązane w pozornie logiczne systemy

•urojenia te coraz bardziej narastają, aż stają się tak wybujałe, że zwracają uwagę otoczenia

•w rozwiniętej chorobie, obok urojeń prześladowczych pojawiają się urojenia wielkościowe; inteligencja, orientacja, pamięć zachowane są przez cały czas choroby

•rozróżnia się szereg form obłędu : obłęd pieniaczy, wynalazczy, z urojeniami niewiary małżeńskiej

PSYCHOZY INWOLUCYJNE

A. PSYCHOZY OKRESU PRZEKWITANIA ( klimakteryczne )

- mogą mieć początek przewlekły, najczęściej jednak rozpoczynają się nagle, wyzwolone jakimś ciężkim przeżyciem( śmiercią bliskiej osoby, aresztowaniem itd.), infekcją ( grypa, angina), intoksykacją

- czynnikami zwiększającymi możliwość wybuchu psychozy są: przemęczenie, alkoholizm, wyniszczenie organizmu chorobą somatyczną, niedobór witamin itp.

- chorzy popadają w stan depresji, stronią od otoczenia, przestają jeść, opuszczają się pod względem ubioru i czystości, charakteryzuje ich niepokój ruchowy, są trwożliwi, niespokojni

B. PSYCHOZY PRZEDSTARCZE

- objawy: zaburzenia pamięci, orientacji, osłabienie krytycyzmu, chwiejność uczuciowa itp.

- zespoły depresyjne i urojeniowe

- psychozy przedstarcze często przechodzą w otępienie starcze

C. OTĘPIENIE STARCZE

- rozpoczyna się zwykle po 70, niekiedy po 60 roku życia

- objawy: osłabienie pamięci, orientacji, krytycyzmu, zmienność nastrojów ( od smutku do radości), egoizm, skąpstwo, bezsenność, gadatliwość

PSYCHOZY EGZOGENNE

PSYCHOZY EGZOGENNE - czynnik wywołujący je leży poza organizmem
- pourazowe / po urazie mózgu /

- poinfekcyjne - zakaźne / wywołane przez zakażenie organizmu /

- intoksykacyjne - wywołane zatruciem organizmu / alkoholem, lekami, środkami chemicznymi, narkotykami itp. /

- reaktywne - w przebiegu padaczki / epilepsja /

5. Na czym polegają podstawowe reguły zdrowia psychicznego?

Zasady (reguły) zdrowia psychicznego:

1. Unikanie bezczynności

2. Umiejętne wypoczywanie

3. Rozszerzanie zainteresowań i posiadanie swojej pasji życiowej

4. Unikanie niepotrzebnych napięć psychicznych

5. Dbałość o swoje zdrowie fizyczne

6. Utrzymywanie kontaktów społecznych

7. Unormowanie swojego trybu życia

8. Panowanie nad swoja psychiką i postępowaniem

9. Posiadanie wielkich celów życiowych i małych na co dzień

10. Świadome kształtowanie swojej osobowości

1. Jakie potrzeby, według teorii Maslova, kierują zachowaniami człowieka?

Teoria potrzeb ludzkich, oparta na tak zwanym „trójkącie”, albo „piramidzie” Maslova Wyróżnił on następującą hierarchię potrzeb ludzkich.

• Potrzeby fizjologiczne - pragnienie, głód, schronienie, sen, temperatura itd., które to potrzeby są zazwyczaj zaspokajane przez zatrudnienie, dzięki czemu otrzymujemy wynagrodzenie i określone warunki socjalne w zakresie pracy.

• Potrzeby bezpieczeństwa - pewność zatrudnienia, wolność od strachu i lęku w miejscu pracy i zamieszkania, porządek publiczny.

• Potrzeby społeczne - kontakty społeczne, przynależność do grupy społecznej, przyjaźń, miłość

• Potrzeba uznanie - potrzeba osiągnięcia, prestiżu, władzy, poważania u innych ludzi,

• Potrzeba samorealizacji - czyli poszukiwanie głębszego sensu pracy, możliwość rozwoju własnej osobowości, zwiększenie zakresu odpowiedzialności, zaspokojenie własnych ambicji itp.

1. Jakie są rodzaje (modele) teorii motywacji?

Jako współczesne teorie motywacji wymieniane są:

1. Teoria trzech potrzeb (ERG) -. Jej twórcą jest C.P. Alderfer - Kontynuuje teorię Maslova i zakłada, że ludzkie potrzeby są ułożone hierarchicznie w trzy grupy

• egzystencjalne - potrzeby biologiczne i bezpieczeństwa

• społeczne - potrzeba kontaktów z innymi ludźmi

• rozwoju - potrzeba samorealizacji

• Teoria dwuczynnikowa - dzieli potrzeby ludzkie na dwie grupy:

• biologiczne, bezpieczeństwa i społeczne - tak zwane czynniki higieny, stanowiące minimum warunków do podjęcia pracy w organizacji

• Uznania, osiągnięcia i odpowiedzialności - czyli tak zwane motywatory mobilizujące pracowników do realizacji zadań w sposób wybijający się.

Podstawowe postulaty teoretyczne w zakresie motywacji można syntetycznie przedstawić w postaci trzech kierunków.

1. Kierunek behawioralny - Zgodnie z nim zachowanie człowieka jest reakcją na bodźce zewnętrzne dodatnie i ujemne. Polityka kar i wyróżnień odgrywa ważną rolę w kształtowaniu postaw i nawyków.

2. Kierunek psychodynamiczny - eksponuje rolę czynników wewnętrznych w procesie motywacji człowieka. Punktem wyjścia jest teza, że bodźce zewnętrzne przekształcają się w „duszy” człowieka w czynniki motywacyjne bądź demotywacyjne.

3. Kierunek poznawczy - Przedstawiciele tego kierunku twierdzą, że ważną role w systemie motywacyjnym spełniają informację o otaczającym nas świecie. Obraz świata jest kształtowany w człowieku przez rodziców, nauczycieli, kolegów, zakład pracy, środki masowego przekazu, kościół itp.

1. Jakie są główne instrumenty motywacji pracownika?

Jako zasady motywacji wymieniane są:

• Zasada sprawiedliwości - która oznacza, że ważniejsze od wysokości bodźców są relacje do bodźców zastosowanych wobec innych pracowników. Pracownik ocenia nie tylko wzajemny stosunek swoich wkładów pracy i korzyści. Pracownicy twierdzą, ze bodźce są ważne ze względu, ponieważ ocenia jak jego wkład pracy został oceniony i porównuje je ze swoimi współpracownikami. Pracownicy faworyzowani mają ponad przeciętną wydajność pracy, natomiast krzywa pracy pracowników niezauważanych opada.

• Zasad proporcjonalności - oznacza, że płace powinna być proporcjonalna do wysiłku pracowników, osiąganych efektów i trudności w realizacji zadań. Z tego punktu widzenia powinna być pozytyw nie oceniona przez pracownika.

• Zasad konkretności - oznacza konieczność powiązania nagrody z konkretnym osiągnięciem pracownika, czyli nagrodzenia konkretnej pracy i wyników zależnych od pracownika, a nie postaw skierowanych na umizgi wobec kierownictwa i eksponowanie własnej osoby.

• Zasada związków czasowych - oznacza, że między działaniem i jego oceną nie powinna występować zbyt długa przerwa. Wyróżnienia powinny być stosowane „na co dzień”, a nie „od święta”

• Motywacja powinna być w miarę możliwości zróżnicowana - Powinna być stosowna do oczekiwań i aspiracji pracownika. Trzeba poznać pracownika, by wiedzieć o nim jak najwięcej. Nie powinno być rutyny w nagradzaniu i nie powinien powtarzać nagród cały czas.

• Motywacja powinna być pozytywna - to znaczy, że kierownik powinien nagradzać efekty wyższe od przeciętnych.

• Należy oddziaływać na całość efektów pracy przy wykorzystaniu różnych środków, nie tylko pieniężnych, pracownicy powinni znać i zaakceptować system nagradzania i karania.

• Właściwa motywacja wymaga stałego informowania podwładnych o uzyskiwanych przez nich wynikach, przy czym należy częściej przekazywać opinie o osiągnięciach a nie tylko o niedociągnięciach. Nawet malutkie wzmocnienie jest lepsze niż kara.

Jakie potrzeby są źródłem aktywności człowieka?

Podaj psychologiczne metody oceny przydatności pracowników

Jakie są główne założenia psychologii inżynieryjnej?

Jakie są elementy społecznego potencjału organizacji?

Wymień, według zasad psychologii inżynieryjnej, elementy przystosowania właściwości maszyny do właściwości człowieka

Jakie są główne uwarunkowania psychologiczne rozwoju zawodowego człowieka?

Do najważniejszych decydujących o rozwoju zawodowym człowieka należą uwarunkowania psychologiczne takie jak:

• Zainteresowania i zamiłowania

• Zdolności i uzdolnienia kierunkowe

• Plany i aspiracje życiowe

• Wiedza i doświadczenie indywidualne

• Motywy działania

• Postawy i nastawienia do rzeczywistości

• Cech temperamentu.

Jakie są etapy rozwoju zawodowego człowieka?

Etap pierwszy - polega na opanowaniu przez pracownika stanowiska pracy i osiągnięciu takiego poziomu wykonywania zadań zawodowych, które charakteryzują się określoną samodzielnością i możliwością uzyskania wysokich zarobków.

Etap drugi - to już uświadomienie sobie własnych możliwości oraz swoich powinności wobec firmy.

Etap trzeci - jest to okres rozpoczynającej się identyfikacji zawodowej, a więc okresem możliwości osiągania wydajności pracy, uzyskiwania zadowolenia z wykonywanej pracy zawodowej, jak również aktywnego wyłączania się w procesy decyzyjne

Szybkość adaptacji społeczno - zawodowej zależy od aktywności samego pracownika, do jego gotowości do adaptowania się, do identyfikowania się za wykonywanym zawodem.

Szczególnymi czynnościami stymulacji rozwoju zawodowego dorosłych są:

1. Dokształcanie się w szkołach wyższego szczebla.

2. Doskonalenie się zawodowe na kursach specjalistycznych coraz wyższego stopnia oraz samodoskonalenie.

3. Wysyłanie pracowników na praktyki specjalistyczne

4. Wysyłanie pracowników na dłuższe starze krajowe lub zagraniczne

5. Powierzanie pracownikom zadań o szerszym charakterze w stosunku do wykonywanych i wyuczonych

6. Prowadzenie stałej, uzasadnionej oceny rozwoju pracowników

7. Wysokie nagradzanie pracowników, którzy wyróżniają się swoją pracowitością, solidnością wykonywania zadania i czynności zawodowych.

Podaj typy osobowości człowieka w środowisku pracy

1. Większość ludzi może być zakwalifikowana do jednego z sześciu typów:

• Realistyczny,

• Intelektualny,

• Społeczny,

• Konwencjonalny,

• Przedsiębiorczy,

• Artystyczny

Podaj główne typy środowiska pracy

Opierając się na teoriach Holland możemy sprzyja, że istnieje sześć typów środowiska pracy:

• Realistyczne

• Badawcze

• Społeczne

• Konwencjonalne

• Przedsiębiorcze

• Artystyczne

Holland ilustruje zbieżność środowiska pracy z typami osobowości poprzez zastosowanie tych samych nazw np.: Realistyczny typ osobowości i realistyczne środowisko pracy są podobne.

Jakie są główne zadania orientacji zawodowej?

Podaj główne formy i metody orientacji zawodowej

Z różnych modeli orientacji zawodowej i poradnictwa najpopularniejszy jest model Humanistyczny. Z tych modeli wywiodła się szeroko rozumiana Psychologizacja poradnictwa.

Modele osobowościowe opracowała Anna Roe i John Holland. Anna Roe w swoich twierdzeniach nawiązuje głównie Freuda. Opracowania Holland służą do tej pory w polskich urzędach pracy. Opierając się na teoriach Holland możemy sprzyja, że istnieje sześć typów środowiska pracy:

1. Realistyczne

2. Badawcze

3. Społeczne

4. Konwencjonalne

5. Przedsiębiorcze

6. Artystyczne

Holland ilustruje zbieżność środowiska pracy z typami osobowości poprzez zastosowanie tych samych nazw np.: Realistyczny typ osobowości i realistyczne środowisko pracy są podobne.

Jakie są główne teorie poradnictwa i doradztwa zawodowego?

Trzy działy poradnictwa:

1. Klasyczna teoria wyboru zawodu opiera się na przeświadczeniu, że dla każdej jednostki można wybrać zawód, w którym odnajdzie swoje powołanie. U podstaw tej teorii legł elastyczny i redukcyjny model gospodarki

2. Nowo-techniczna teoria wyboru zawodu uznaje zmienność indywidualnych umiejętności i skłonności i przyjmuje, że wybór zawodu jest dynamicznym procesem, jednakże decydują w nim jednostronne uwarunkowania socjalne i gospodarcze. Ten kierunek ujawnia się między innymi w dążeniu do minimalizacji kosztów wykształcenia. Ewentualna.

3. Grupa psychologiczna orientowała się na zainteresowania, skłonności i motywacje wybierającego. Podstawy tej teorii zmieniały się od psychologii głębi, poprzez rozwojową, aż do psychologii społecznej.

Jakie są główne wnioski dla rozwoju zawodowego człowieka płyną z teorii J.L. Hollanda?

Holland sformułował z swojej teorii następujące wnioski:

2. Wybór zawodu jest wyrazem osobowości

3. Wykaz zainteresowań jednostki jest zarazem wyrazem jej cech osobowych

4. Pracownice takiego samego zawodu mają podobne osobowości.

5. Satysfakcja, stabilność osobowa i osiągnięcia zależy o zgodności między osobowości pracownika i środowiskiem, tworzonym głównie przez innych ludzi.

6. Większość ludzi może być zakwalifikowana do jednego z sześciu typów:

1. Realistyczny,

2. Intelektualny,

3. Społeczny,

4. Konwencjonalny,

5. Przedsiębiorczy,

6. Artystyczny

7. Ludzie szukają takiego środowiska i takiego zawodu, który pozwoli mu wykorzystać swoje zdolności i umiejętności.

Jakie są główne modele poradnictwa i doradztwa zawodowego w krajach Unii Europejskiej?

Wskazuje po pierwsze na różnice w lokalizacji służb doradczych. Podstawy powiąże się z ich przynależnością do resortu edukacji bądź pracy. I tak:

• W Danii, Grecji, Irlandii, Portugalii służby te są zlokalizowane przy głównych instytutach edukacyjnych.

• W Belgii, Francji, Włoszech, Luksemburgu, Hiszpanii są oparte o wydzielone agencje działające na zlecenie resortu edukacji oraz służą uczniom i absolwentom

• W Niemczech pozostaję w ścisłej łączności z organami szkoleń zawodowych i są umiejscowione w instytucjach związanych z rynkiem i biurami zatrudnienia

• W Holandii i Wielkiej Brytanii przyjęły formę zarówno wydzielonych agencji, jak też ulokowane są w szkołach.

W większości krajów istnieje tendencja do ograniczania zasięgu doradztwa zawodowego organizowanego za pośrednictwem służb zatrudnienia i związku z tym rozszerza się oferta instytucji edukacyjnych na wszystkie grupy wiekowe.

Jakie są główne założenia systemu oceny pracy ludzkiej?

System ocen

Układ świadomie dobranych, wewnętrznie zorganizowanych i wzajemnie spójnych kryteriów oceny, uznanych za właściwe dla danej organizacji, służący do realizacji jej celów

Ocena pracowników:

Kryteria behawioralne

Kryteria osobowościowe:

- Obejmują charakter osobowość i temperament

- Są najbardziej istotne z punktu widzenia własnego dopasowania do organizacji

- Mogą dotyczyć różnych aspektów w kontekście funkcjonowania organizacji, np.: styl pracy itp.:

Jakie zakłócenia mogą zachodzić w procesie pracy ludzkiej?

Jakie, obiektywne i subiektywne czynniki, towarzyszą pracy ludzkiej?










} imbecylizm /głupactwo/

---