Podstawy psychologii z elementami teorii osobowości

Wykład 4

Czteroczynnikowa teoria rozwoju psychicznego:

• Zadatki wrodzone - to zespół cech biologicznych związanych przede wszystkim z typem układu nerwowego i budową receptorów

• Środowisko - należy rozumieć jako złożone i zmienne ...

• Wychowanie i nauczanie - odgrywają decydującą dolę w powstaniu i kształtowaniu niemal wszystkich cech psychicznych człowieka. Wychowanie należy tu rozumieć nie jako zespół wyizolowanych, sprowadzanych tylko do pewnego miejsca i czasu czynności wychowawczych, ale jako bardzo złożone oddziaływanie.

• Działanie własne - czymś w rodzaju wyjścia naprzeciw pozytywnemu oddziaływaniu wychowawczemu środowiska

• Działanie - to aktywna postawa człowieka wobec świata, wobec postaw, obowiązków. To wreszcie świadomość kształtowania swojej osobowości. Istnieją trzy podstawowe - dominujące w różnych okresach życia formy działania.

• zabawa

• nauka

• praca

Odgrywają one ogromną rolę w rozwoju człowieka.

Fazy rozwoju psychicznego.

Podział okresów rozwoju:

I okres - wczesne dzieciństwo - dzieli się na dwie fazy:

• faza niemowlęca - 1 rok życia

• faza poniemowlęca - 2 i 3 rok życia

II okres - przedszkolny od 4 do 6 roku

III okres - szkolny do 7 do 14

IV okres - dorastania od 14 do 17

V okres - młodzieńczości od 18 do 22, nawet do 25

Okres wczesnego dzieciństwa:

Szybkie dojrzewanie, polegający na dużym przyroście wagi, wzrostu, intensywnym rozwojem systemu nerwowego. Najszybszym w całym życiu człowieka rozwojem motorycznym. Kończącym się w 12 miesiącu umiejętnością chodzenia i manipulowania przedmiotami.

Zdobywanie doświadczenia życiowego i kształtowania się pierwszych reakcji społecznych

Początki rozumienia mowy. Pojawianie się i rozwój uczuć

Okres szkolny - najintensywniejszy okres rozwoju psychicznego.

• zmiana trybu życia związana z chodzeniem do szkoły działaniem planowym i systematycznym

• Wypełnianie ważnych obowiązków związanych nie tylko ze sobą

• Odpowiedzialności za podejmowanie decyzji i swoje postępowanie

• Życie związane z grupą, wymagające koleżeńskości, umiejętność podporządkowywania osobistych celów oraz potrzeb celom i potrzebom grupy.

Pytania:.

1. Jak zbudowany jest układ nerwowy?

2. W jaki sposób działa obwodowy układ nerwowy człowieka?

3. Jak powstaje odruch warunkowy i czym się różni od bezwarunkowego?

4. Na czym polega promieniowanie i koncentracja i indukcja procesów nerwowych?

5. Co to jest czas reakcji?

6. Na czym polega czteroczynnikowa teoria rozwoju psychicznego?

7. Na jakie główne okresy można podzielić rozwój psychiczny człowieka?

TEMAT: Elementarne procesy poznawcze

Zagadnienia

1. Pojęcie wrażliwości zmysłowej i rodzaje receptorów

2. Wrażenia wzrokowe

3. Spostrzeżenia wzrokowe

4. Wrażenia słuchowe

5. Ogólna charakterystyka pozostałych wrażeń

6. Wyobrażenia

6.1. Pojęcie i rodzaje wyobraźni

6.2. Powstawanie wyobrażeń

Schemat budowy części układu nerwowego

Dlaczego bodźce nie wywołują wrażeń?

- bodziec jest zbyt słaby lub zbyt krótko działa.

- bodziec wywołuje stan czynny tylko na niższych piętrach układu nerwowego.

- bodziec jest dostatecznie silny, lecz zamaskowany przez inne bodźce lub znajduje się poza centrum uwagi.

• próg wrażliwości jest to najmniejsze (najsłabsze) wrażenie wywołane przez najmniejszy (najsłabszy) bodziec. Czyli jest to taki najsłabszy bodziec, który wywołuje pierwsze, ledwie dostrzegalne wrażenie.

• próg różnicy (czułości) jest to najmniejsza zmiana we wrażeniu, wywołana najmniejszą zmianą w bodźcu. Czyli jest to taka zmiana bodźca, która wywołuje ledwie dostrzegalną różnicę wrażenia.

• próg maksymalny wrażeń zmysłowych jest to wrażenie o takiej intensywności, której dalszy wzrost nie wywołuje już zmiany wrażenia. Z reguły doprowadza do uszkodzenia analizatora, zwłaszcza receptora.

Wrażenia wzrokowe.

•Pole widzenia jest to obszar jednocześnie objęty widzeniem przy wzroku unieruchomionym

•Krótkowzroczność polega na tym, że na skutek większej niż normalna odległości siatkówki od soczewki punkt skupienia znajduje się przed siatkówką

•Dalekowzroczność polega na tym, że punkt skupienia fal wpadających do oka znajduje się za siatkówką

•Niezborność (astygmatyzm) wynika
z niesymetryczności (nieregularności) soczewki, która spośród fal wpadających do oka jedne załamuje normalnie inne - mniej lub bardziej odchyla od fal sąsiednich

Wady widzenia barw

•protanopia (ślepota na czerwień)

•deuteranopia (ślepota na zieleń)

•tritanopia (ślepota na barwę niebieską)

•achromatopsja (nieodróżnialnie w ogóle barw)

Wrażenia słuchowe.

Cechy charakterystyczne dźwięku

•

Wysokość dźwięku zależy w zasadzie od częstotliwości fali dźwiękowej

•

Intensywność (siła dźwięku) zależy od amplitudy fali dźwiękowej

•

Barwa dźwięku zależy od kształtu fali dźwiękowej

Ogólna charakterystyka pozostałych wrażeń.

Wrażenia proprioreceptywne

• Wrażenia równowagi

•

Ważenia kinestetyczne (stawowo-mięśniowe)

Receptorem wrażeń równowagi jest przedsionek i trzy kanały półkoliste mieszczące się w uchu zewnętrznym.

Wrażenia ustrojowe

Wrażenia ustrojowe odbierane są za pomocą visceroreceptorów, rozmieszczonych we wszystkich organach wewnętrznych

Pojęcie i rodzaje wyobraźni.

.

•Wyobraźnia to samodzielny proces tworzenia obrazów (wyobrażeń) na podstawie minionych spostrzeżeń

•Wyobrażenia są obrazami przedmiotów lub zjawisk, których nie spostrzegamy w danej chwili.

Powstawanie wyobrażeń.

Wyobraźnia mimowolna powstaje bez udziału woli i świadomego zamiaru oraz bez wysiłku. Powstają nagle pod wpływem jakiegoś bodźca; mogą to być wyobrażenia niepożądane, które narzucają się i uporczywie trwają w świadomości człowieka. Do wyobrażeń mimowolnych zaliczamy również wyobrażenia senne

Wyobrażnia dowolna jest rezultatem bardzo intensywnego wysiłku człowieka, świadomie zmierzającego do jej wywołania

Zarówno wyobraźnia mimowolna jak i dowolna może być odtwórcza i wytwórcza

Wyobraźnia wytwórcza (twórcza) polega na tworzeniu nowych obrazów przedmiotów lub zjawisk, które nie istnieją w rzeczywistości lub, z którymi człowiek się nie zetknął w swoim życiu. Jest to zasadniczy rodzaj wyobraźni.

Wyobraźnie twórczą dzielimy na konkretną i fantazyjną

Wyobraźnia twórcza konkretna to:

•tworzenie nowych obrazów przedmiotów i zjawisk, zgodnych z ogólnymi prawami rządzącymi przyrodą i społeczeństwem

•powstające obrazy wyprzedzają skutki tych praw, a także rezultaty działania człowieka

Wyobraźnia twórcza fantazyjna:

•tworzy obrazy nie liczące się z rzeczywistością, z prawami, które nią rządzą

•fantazje są oderwanymi od rzeczywistości obrazami, które nie mają znaczenia praktycznego i naukowego; służą jedynie celom estetycznym, rozrywkowym itp.

Między wyobraźnią konkretną i fantazyjną nie ma ostrych granic.

Odmianę wyobrażeń dowolnych stanowią marzenia.

Marzenia to proces wyobraźni skierowanych w przyszłość i to upragnioną, związaną z doznawaniem przyjemności.

Wyobrażenia powstają z elementów obrazów rzeczywistości poprzez:

• aglutynację (zlepianie) - polega na łączeniu w nowe całości elementów przedmiotów i zjawisk istniejących w rzeczywistości

•

pomniejszanie lub powiększanie - polega na nienaturalnym pomniejszaniu lub powiększaniu istniejących w rzeczywistości realnych przedmiotów lub zjawisk

•

akcentowanie - wiąże się z wprowadzeniem szczególnych zmian w części przedmiotu lub zjawiska

•

negację praw przyrody - kształty i wymiary ludzi oraz przedmiotów nie ulegają deformacjom, ale ich funkcjonowanie jest nienaturalne

Wyobrażenia senne

• przyczyną snu jest powstawanie na obszarze prawie całej kory mózgowej procesu hamowania, zwanego hamowaniem ochronnym

•

Hamowanie, które występuje podczas czuwania, jest procesem ograniczonym ściśle do jednego miejsca

•

Sen jest hamowaniem rozprzestrzenionym, obejmującym nie tylko korę mózgową, lecz również niektóre głębiej położone ośrodki podkorowe.

Mechanizmy snów

• przypomnienia

• nastawienia

• antycypacja

• racjonalizacja

• subcepcja

• kierunkowe wzmocnienie

Pytania:

1. Co to są wrażenia zmysłowe i jak można je sklasyfikować?

2. Jakie są różnice między progiem wrażliwości a czułości wrażeń zmysłowych

3. W jaki sposób powstają wrażenia wzrokowe?

4. Na czym polegają główne wady widzenia?

5. Jak powstają wrażenia słuchowe w zależności od rodzajów i cech dźwięków?

6. Na czym polega audiometria i lokalizacja źródła dźwięku?

7. Jak powstają pozostałe wrażenia zmysłowe?

8. Co to jest wyobraźnia i na jakie rodzaje się dzieli?

9.W jaki sposób powstają wyobrażenia?

10. Na czym polegają wyobrażenia senne?

Seksualne

Wydzielnicze

Krążeniowe

Oddechowe

Trawienne

Wiscero-

-receptory

Bólu

Ciepła

Zimna

Dotyku

Węchu

Interoreceptory

Eksteroreceptory

Wzroku

Kinestetyczne

Równowagi

Smaku

Słuchu

OŚRODEK (pole mózgowe)

DROGA

RECEPTOR

(zmysł)

BODZIEC

Proprioreceptory

Kontaktoreceptory

Telereceptory

RECEPTORY

STAN

PSYCHICZNY

STAN

FIZJOLOGICZNY

BODZIEC

---