Ćwiczenie 1

Wpływ budowy na rzeźbę Polski

Region	Typ budowy geologicznej	Elementy rzeźby	Gleby	Miejsce występowania w regionie	Tektonika
Pobrzeża	Rzeźba młodoglacjalna, obszary nizinne. Piaski, żwiry	Wybrzeża klifowe, delty, płaskie równiny deltowe, jeziora przybrzeżne, mierzeje, pradoliny i doliny dużych rzek, pagórkowate wysoczyzny młodoglacjalne	Dominujące gleby bielicowe, nieliczne gleby brunatne i bagienne	Pobrzeże Koszalińskie, Żuławy Wiślane, Pobrzeże Szczecińskie, Wzniesienie Górowskie	Północna część: Niecki Szczecińskiej, Wału Pomorskiego, Platformy Wschodnioeuropejskiej, Wyniesienie Łeby, Obniżenie Nadbałtyckie
Pojezierza	Skały osadowe, utwory polodowcowe (piaski, żwiry oraz iły).	Wydmy, terasy rzeczne, pradoliny, jeziora rynnowe, jeziora morenowe, oczka, bagna, ozy, kemy, torfowiska-pozostałość jezior, doliny rzeczne	Występowanie gleb bielicowych, brunatnych, w dolinach rzek występują gleby torfowe, murszowe	Pojezierze Pomorskie, Pojezierze Mazurskie, Pojezierze Wielkopolskie	Środkowa część Niecki Szczecińskiej i Mogileńskiej, północna część Wału Kujawskiego, Wyniesienie Mazurskie, środkowo-wschodnia część Platformy Wschodnioeuropejskiej
Niziny	Budowa płytowa (Nizina Podlaska), obszar utworzony w utworach mezozoicznych wypełniony osadami trzeciorzędowymi.	Krajobraz staroglacjalny: zdenudowane wysoczyzny staroglacjalne, terasy rzeczne, wydmy śródlądowe, pradoliny, jeziora krasowe, jaskinie, leje krasowe, polje, wywierzyska- rzeźba krasowa	Czarne ziemie i czarnoziemy (Nizina Śląska), gleby brunatne i bielicowe	Nizina Wielkopolska, Nizina Śląska, Nizina Mazowiecka, Nizina Podlaska	Monoklina Przedsudecka, Monoklina Śląsko- Krakowska, Niecka Łódzko-Miechowska, Wał Środkowopolski, Wyniesienie Sławatycz, Obniżenie Podlaskie
Wyżyny	Powstałe na skałach lessowych. Utwory mezozoiczne, piaskowce, wapienie, piaski kwarcytowe	Doliny; formy krasowe- jaskinie, leje, jary, zapadliska, ostańce wapienne; gołoborza, wąwozy, niecki	Żyzne gleby płowe, rędziny, czarnoziemy na obszarze Wyżyny Lubelskiej	Wyżyna Śląska, Krakowsko-Częstochowska, Małopolska, Lubelska, Roztocze	Trzon krystaliczny Gór Świętokrzyskich, Monoklina Śląsko- Krakowska, Niecka Miechowska, Struktury kaledońskie i hercyńskie
Kotliny	Piaski i gliny morenowe	Zapadlisko tektoniczne, wydmy śródlądowe, terasy rzeczne	Gleby bielicowe, w dolinach rzek mady, a także gleby płowe	Kotlina Sandomierska, Kotlina Oświęcimska	Zapadlisko Przedkarpackie, Zapadlisko Śląsko- Krakowskie
Góry: Sudety Karpaty	Budowa zrębowa, skały granitowe, granitoidy hercyńskie Wapień jurajski, osady fliszowe, skały osadowe serii magurskiej, skały andezytowe (góra Wdżar)	Masywy krystaliczne i metamorficzne, pokrywy lessowe Rzeźba ukształtowana przez lodowce, doliny U-kształtne spadające do nich doliny zawieszone, liczne jeziora polodowcowe oraz moreny boczne, okna tektoniczne	Bielicowe, inicjalne Na pogórzu karpackim czarnoziemy, rędziny na podłożu wapiennym	Sudety, Przedgórze Sudeckie Pogórze Karpackie, Beskidy Zachodnie, Podhale, Bieszczady, Tatry	Sudety, Przedgórze Sudeckie Karpaty, Zapadlisko Przedkarpackie

Źródło: Makowski J. „Geografia regionalna świata”, Warszawa 2006

Kondracki J. „ Geografia fizyczna Polski”, Warszawa 1998

Ryc.1. Tektonika Polski.

Ryc.2. Krainy geograficzne Polski.

---