GEOGRAFIA POLITYCZNA

Geografia polityczna zajmuje się przestrzennym rozmieszczeniem zjawisk i procesów politycznych, jest to poszukiwanie wzajemnych relacji między procesami i zjawiskami politycznymi.

Geografia wyborcza - zajmuje się wyjaśnianiem, dlaczego wyborcy w danym województwie głosowali tak a nie inaczej.

Fatalizm geograficzny Polski wynika z jej położenia między Niemcami a Rosją.

Determinizm geograficzny - geografia ma największy wpływ na zjawiska polityczne, determinizm wyrządził wiele zła, był przyczyną wybuchu II wojny (Lebensraum)

Geografia ma wpływ na zjawiska i procesy polityczne, ale jest tylko jednym i to nie najważniejszym czynnikiem. pomimo rozwoju techniki nie moglibyśmy żyć bez ropy naftowej.

MAPA POLITYCZNA ŚWIATA

PRZESTRZEŃ LĄDOWA

Klasyfikacja jednostek geopolitycznych

Państwa Terytoria zależne

Typu kolonialnego Typu niekolonialnego

Niesamodzielne Powiernicze

Państwa: najważniejsza kategoria jednostek na mapie geopolitycznej świata

• to każda suwerenna jednostka geopolityczna (z punktu widzenia prawa międzynarodowego)

• każdy układ międzynarodowy prowadzi w pewnym sensie do utraty części suwerenności

• ONZ wszystkie państwa oprócz Watykanu SA jego członkami

Suwerenność ogólna kompetencja państwa w stosunkach międzynarodowych, są trzy przejawy suwerenności w stosunkach międzynarodowych

• zdolność państwa do nawiązywania i utrzymywania stosunków dyplomatycznych i konsularnych z innymi państwami

• zdolność państwa do podpisywania traktatów i umów międzynarodowych

• zdolność państwa do zrzeszania się w organizacjach międzynarodowych

Terytoria zależne: nie posiadają suwerenności

Terytoria zależne typu kolonialnego: mają zawsze charakter zamorski, ich celem politycznym jest uzyskanie niepodległości bądź innego statusu zgodnego z zasadą samostanowienia

Terytoria zależne typu niekolonialnego: nie muszą mieć charakteru zamorskiego, na dzisiejszej mapie świata ich nie ma! Ostatnie były to Andora i Berlin Zachodni. Andora zrezygnowała z części suwerenności oddając Francji politykę zagraniczną i obronną.

Terytoria powiernicze: ściśle związane z kartą narodów zjednoczonych

• terytoria odebrane państwom nieprzyjacielskim

• terytoria, które same poproszą ONZ o opiekę

• terytoria, które w okresie międzywojennym były terytoriami mandatowymi Ligi Narodów

Po II wojnie światowej było od 11 do 13 takich terytoriów, np.:

• Namibia

• Powiernicze Wyspy Pacyfiku (administrowało nimi USA)

- Mikronezja

- Wyspy Marshalla te trzy są teraz państwami

- Palau

- Mariany Północne terytorium zależne USA

Dzisiaj terytoriów powierniczych nie ma!!!

Terytoria niesamodzielne: to terytoria, których ludność znajduje się w nie równoprawnym położeniu w stosunkach do ludności państwa, które nimi administruje

• ludność tych terytoriów nie posiada tych samych praw wyborczych

- np. Puerto Rico obywatele posiadając obywatelstwo USA nie mają prawa wyboru prezydenta, nie mają też głosu stanowiącego w senacie

- Gibraltar typowa kolonia w Europie

PAŃSTWA

PAŃSTWA

JEDNOLITE ZŁOŻONE

(np. Polska)

ZWIĄZKOWE ZRÓŻNICOWANE

(symetryczne) (asymetryczne)

ZWIĄZKOWE (symetryczne) - np. USA, Niemcy, Austria, Szwajcaria wszystkie części państwa mają takie same uprawnienia

ZRÓŻNICOWANE (asymetryczne) - Dania, Chiny poszczególne części państwa nie koniecznie mają takie same uprawnienia

• Grenlandia i Wyspy Owcze odłów ryb i wielorybów

• Metropolia sprawy zagraniczne

• Chiny Hong Kong i Macao wracają po 99 latach dzierżawy do Chin, ale przez 50 lat mają ekonomiczną niezależność enklawy kapitalizmu

Mapa polityczna świata jest bardzo dynamiczna i podlega ciągłym zmianom

Procesy powstawania lub upadku państwa:

1. Zjednoczenie

2. Inkorporacja

3. Rozczłonkowanie

4. Secesja

5. Uzyskanie niepodległości przez terytorium zależne

1. Zjednoczenie

Dwa lub więcej państw podejmuje decyzję o połączeniu się w jedno. Powstaje nowe państwo. Lata 90te: Jemen Jemen Południowy + Jemen Północny(socjalistyczny ideologia Leninowsko-Marksistowska)

2. Inkorporacja (wchłonięcie)

Wchłonięcie NRD przez RFN

3. Rozczłonkowanie

Rozpad państwa. Państwo rozpada się, przestaje istnieć, a jego miejsce powstają 2 lub więcej państw Czechosłowacja na Czechy i Słowację

4. Secesja

Proces w wyniku, którego od państwa odrywa się część terytorium i powstaje na nim jedno lub więcej państw. Etiopia oderwała się Erytrea i powstało nowe państwo.

5. Uzyskanie niepodległości przez terytorium zależne (dekolonizacja)

• ponad 100 państw otrzymało w ten sposób niepodległość po II wojnie światowej, ostatnio Timor Wschodni

ZWIĄZEK RADZIECKI

• składał się z 15 Republik Związkowych:

- mogły prowadzić politykę zagraniczną o ile nie była ona sprzeczna z polityką zagraniczną ZSRR

- Republiki Związkowe mogą wystąpić z federacji

• Co stało się ze Związkiem Radzieckim?

- Litwa, Łotwa, Estonia przykład secesji, wystąpiły z ZSRR

- wszystkie aktywa i pasywa

• pozostałe państwa powstałe w wyniku secesji

Białoruś, Ukraina, Mołdawia, Gruzja, Armenia, Azerbejdżan, Kazachstan, Kirgistan, Uzbekistan, Turkmenistan, Tadżykistan

• Rosja zachowała członkostwo w ONZecie, Radzie Bezpieczeństwa, jest spadkobiercą potęgi atomowej

JUGOSŁAWIA

• proces rozczłonkowania

• powstało 5 państw

- Serbia i Czarnogóra

- Słowenia

- Chorwacja

- Bośnia i Hercegowina

- Macedonia

* Sahara Zachodnia Sahara Zachodnia - terytorium o nieustalonym statusie międzynarodowym (roszczenia zgłaszają Maroko i Front Polisario)

* Somaliland Somaliland - uznawany za część Somalii,

* Abchazja Abchazja - uznawana za część Gruzji,

* Górski Karabach Górski Karabach - uznawany za część Azerbejdżanu,

* Naddniestrze Naddniestrze - uznawane za część Mołdawii,

* Cypr Północny Cypr Północny - uznawany za część Cypru.

PODZIAŁ OBSZARÓW MORSKICH Z PUNKTU WIDZENIA STATUSU PRAWA MIĘDZYNARODOWEGO

1. Obszary morskie podlegające wyłącznej jurysdykcji państwa nadbrzeżnego

• morskie wody wewnętrzne

• morze terytorialne

• wody archipelagowe

2. Wody podlegające ograniczonej jurysdykcji państwa nadbrzeżnego

• morska strefa wód przyległych

• strefa wyłącznego rybołówstwa

• morska strefa ekonomiczna

3. Obszary morskie poza wszelką jurysdykcją państwa nadbrzeżnego

Na przełomie XVIII i XIX w kończy się okres ziem niczyich, więc by zyskać terytorium, trzeba było je komuś zabrać.

„Władza państwa na morzu sięga ta daleko jak głos jego armaty”

Uznano, że warto zawłaszczać obszary morskie.

• na morzu terytorialnym jest prawo nieszkodliwego przepływu. Każde państwo, które ma morze terytorialne maja obowiązek wytyczyć szlak żeglowny dla statków państw trzecich, o ile te nie chcą mu zaszkodzić.

• Na wodach archipelagowych obowiązuje prawo niezakłóconego tranzytu.

• Morze terytorialne sięgają do 12 mil

• Morza terytorialne (redy, zatoki)

• Morska strefa wód przyległych (prawie nigdzie jej nie ma) tworzona była dla ochrony celnej

• Strefa wyłącznego rybołówstwa - państwo ma wyłączność na rybołówstwo

• Strefa morska ekonomiczna - państwo ma wyłączność na wszelką działalność ekonomiczną

TRZY KONFERENCJE PRAWA MORZA

Międzynarodowe konferencje prawa morza

Pierwsza konferencja

Pierwsza konferencja prawa morza zorganizowana przez Organizację Narodów Zjednoczonych odbyła się w Genewie w dniach 24 lutego - 27 kwietnia 1958. Podstawę prac stanowił projekt konwencji opracowany przez funkcjonującą od 1949Komisję Prawa Międzynarodowego Rezultatem działań konferencji były cztery konwencje:

w sprawie morza terytorialnego i strefy przyległej;

w sprawie morza otwartego;

w sprawie rybołówstwa i konserwacji zasobów żywych morza otwartego;

w sprawie szelfu kontynentalnego.

Druga konferencja

Brak ustaleń w kwestii szerokości morza terytorialnego stał się główną przyczyną zorganizowania kolejnej konferencji, również obradującej w Genewie, w 1960 roku. Delegatom państw ponownie nie udało się wypracować wspólnego stanowiska w tej sprawie, co doprowadziło do fiaska obrad. Wraz z upływem czasu coraz więcej państw zgłaszało roszczenia sięgające dalej niż 12 MM, co określano jako pełzanie jurysdykcji państwowej po morzu otwartym.

Trzecia konferencja prawa morza ONZ rozpoczęła się 3 grudnia 1975 w Nowym Jorku i zakończyła 10 grudnia 1982 w Montego Bay. W jej pracach wzięło udział 157 uczestników, którzy obradowali podczas jedenastu sesji[5]. W wyniku jej działań opracowano i przyjęto Konwencję o prawie morza, która oprócz kodyfikacji dotychczasowych zwyczajów, wprowadziła nowe regulacje obejmujące sposoby eksploatacji, badania i ochrony poszczególnych obszarów morskich. Powyższe względy spowodowały uznanie III konferencji prawa morza ONZ ją za jedną z największych i najbardziej znaczących konferencji w historii stosunków międzynarodowych.

Trzecia konferencja prawa morza 05.05.1982 ratyfikowanie trwało wiele lat

- jeden z najważniejszych aktów uchwalonych przez Organizację Narodów Zjednoczonych

- nowe prawo morza uporządkowało problemy związane z działaniami na morzu

- nowe prawo morza miało też negatywne skutki nowym prawem morza chciano ukrócić samowolę, niektórych państw.

Postanowienia

• 12 milowa strefa morza terytorialnego

• 200 milowa strefa morza wyłącznego rybołówstwa/ wyłączna strefa ekonomiczna

• Blisko 50% mórz i oceanów znalazło się pod wyłączną bądź ograniczoną jurysdykcją państw nadbrzeżnych

• Wiele państw zabiega o najmniejsze nawet wysepki na obszarach morskich

• Morze dostarcza ryb, z rybami jest jak z ludźmi (zagęszczenie terytorialne)

• Blisko 90% światowych połowów pochodzi ze stref 200 milowych

• Całe rybołówstwo kontrolowane jest przez państwa nadbrzeżne

• Dostęp dla, niektórych państw może być utrudniony

• Państwa nadbrzeżne decydują komu udostępnić przestrzeń do połowów

• Utrudniony dostęp do połowów dla niektórych państw

• Polska została wyrzucona z łowisk można było tam dalej łowić, ale za pieniądze Polski nie było stać na połowy

STAN WOJENNY

- Polscy rybacy stracili zakaz połowów ryb na wodach USA i EWG

- Wprowadzenie tego ładu spowodowało chaos na nowo trzeba było wyznaczać strefy 12tu i 200tu milowe

• spór NRD o kanał przepływowy do Świnoujścia

• spór między Polską i Rosją o Morze Ochockie

- na Morzu Ochockim są bardzo bogate zasoby ryb, Morze Ochockie otoczone jest przez obszary rosyjskie, więc Rosja ma prawo do tworzenia strefy 200 milowej i nie chcieli zezwalać na połowy, spór ten praktycznie nie został rozwiązany do dzisiaj

PRZESTRZEŃ POWIETRZNA I PRZESTRZEŃ KOSMICZNA

• władza państwa sięga tak wysoko jak wysoko sięga technika

• prawo międzynarodowe nie ustaliło granicy wysokości

• przestrzeń powietrzna powinna sięgać tak wysoko jak wysoko mogą latać samoloty

• przestrzeń kosmiczna zaczyna się tam gdzie są najniżsi satelici

• zwyczajowo przyjmuje się, ze granica między przestrzenią powietrzną i kosmiczną znajduje się na wysokości 80-100 km od powierzchni Ziemi

• część przestrzeni powietrznej, która przylega do terytorium lądowego i morza jest pod wyłączną jurysdykcją państwa

• w przestrzeni powietrznej nie ma „prawa nieszkodliwego przelotu” na przelot trzeba mieć zgodę tego państwa, które jest właścicielem tego kawałka przestrzeni powietrznej

• państwo musi wyrazić zgodę na przelot nad swoim terytorium samolotów innych państw

PRZESTRZEŃ KOSMICZNA

• na jakich zasadach państwa mogą działać w przestrzeni kosmicznej (działki na księżycu)

• wszystkie państwa mogą na tych samych zasadach z niej korzystać

• nie można przeprowadzać prób jądrowych i używać broni atomowej

• od ponad 30 lat istnieje spór o orbitę geostacjonarną

• orbita kołowa położona jest w płaszczyźnie równika

• w 1975 jedno w państw równikowych wystąpiło z żądaniem by orbitę geostacjonarną traktować jak ziemskie terytorium państwa

• orbita geostacjonarna - jeśli zostanie na niej umieszczony satelita i porusza się z prędkością kątową to pozostaje w tym samym miejscu. Może znajdować się na niej 180 satelitów kosmicznych (ważne w telekomunikacji). Spór o orbitę trwa dalej i nie niesie za sobą większych konsekwencji

PODSUMOWANIE:

• przestrzeń kosmiczna jest wolna i otwarta dla wszystkich,

• przestrzeń powietrzna nad terytorium i morzami terytorialnymi podlega wyłącznej jurysdykcji państw, reszta przestrzeni jest wolna

JAK ORGANIZOWAĆ PRZESTRZEŃ? KONCEPCJE GEOPOLITYCZNE

Klasyczne koncepcje geopolityczne mówią:

• które obszary są najważniejsze z punktu widzenia panowania nad światem

• który system: morski czy kontynentalne są ważniejsze??

KONCEPCJA HEARTLANDU

1904 - koncepcja J.H Mackinder

• podzielił świat na kilka części

• uważał, że Europa, Azja i Afryka tworzą tzw. wyspę świata i stanowią pewną całość, oblane są dookoła morzami, są wielką wyspą

• zewnętrzny pas wyspiarski otaczał pierścieniem wyspę świata, ciągnął się przez Afrykę Pd, Wlk. Brytanię, obie Ameryki po Australię, Oceanię i Japonię.

• „wyspa świata” nie jest jednolita. Heartland serce lądu

• Heartland Rosja, Zachodnie Chiny, Mongolia, Afganistan

• Wyróżnia się wewnętrzny pas wybrzeży obszary wybrzeża Europy i Azji

• Kluczowym obszarem świata jest Heartland, ten kto panuje w Heartlandzie panuje nad światem

• Heartland to obszar, który posiadał wiele surowców, tereny rolnicze, łatwo się z niego „rozlewać” we wszystkich kierunkach tego obszaru rozlało się imperium Dżyngis-Chana

• Kto panuje w Europie Wschodniej ten panuje w Heartlandzie, a kto panuje w wyspie świata ten panuje w świecie

KONCEPCJA SPYKEMANA

Spykeman Holender, studiował w USA, koncepcja powstała w 1944 roku i dotyczyła polityki światowej po II wojnie światowej

• totalna krytyka koncepcji Mackinderanie rozwinęła się kolej, mocarstwa powstałe w Heartlandzie trwały krótko

• najważniejsze są obszary brzegowe kontynentu Euro-Azjatyckiego Rimland

• kto kontroluje obszary kresowe ten kontroluje wyspę świata, a kto kontroluje wyspę świata - kontroluje świat

KONCEPCJA ALFREDA MOHANA

• łączył w swej koncepcji teorię i praktykę (był wiele lat w marynarce USA)

• napisał książkę o budowie potęgi morskiej UK, która dała jej panowanie nad światem („Nad Koroną słońce nigdy nie zachodzi”)

• istnieje 6 czynników wpływających na potęgę państwa i jego znaczenie w świecie:

- terytorium: rozciągłość, długość linii brzegowej, dostęp do morza, budowa linii brzegowej.

- ukształtowanie powierzchni

- potencjał demograficzny państwa

- charakter narodowy ludności

- sposób rządzenia państwem

- posiadanie silnej floty stanowi o potędze i roli państwa

• zafascynowany był potęgą UK, uważał, że era potęgi angielskiej zbliża się ku upadkowi UK jest krajem zbyt mało licznym, spadkobiercą Anglii mają być USA

• postulował o realizację przez USA trzech celów:

1. Kontrola nad Morzem Karaibskim Karaiby to „miękkie podbrzusze” USA

2. Znalezienie połączenia między Wschodnim i Zachodnim wybrzeżem do tej pory opływano albo Amerykę Pd, albo Amerykę Płn. budowa kanału (Kanał Panamski)

3. Opanowanie Hawajów niezatapialne lotniskowce USA na Pacyfiku

Cele te zostały szybko zrealizowane przez USA

KTO MIAŁ RACJĘ? KTÓRA KONCEPCJA JEST NAJLEPSZA?

1. Koncepcję Mackindera można potraktować jako swego rodzaju ostrzeżenie. Imperium takie może być zagrożeniem dla świata. Pakty, do których przystąpiła Rosja: Cento, SEATO. Poprzez izolację (ze strony USA) imperium Rosji się rozpadło.

2. Jeśli otworzy się wyjście na morza i oceany. 40% wojen będzie odbywało się na dwóch frontach: śródziemnomorskim i dalekowschodnimRimland

3. Jedynym mocarstwem/hegemonem w świecie są USA

Każda z koncepcji jest na swój sposób właściwa!!!

KLASYFIKACJA GRANIC WG. ASCHORNA

1. antecedentne

2. subsekwentne

3. narzucone

4. reliktowe

1. ustalone przed wykształceniem się środowiska socjokulturowego. (zanim powstały szlaki komunikacyjne, nastąpił rozwój osadnictwa, rolnictwa itd.) np. granice na Malajach

2. powstały po wykształceniu się środowiska socjokulturowego powstały po zagospodarowaniu terenu przez człowieka. Są to granice, które uwzględniają więzi, lokalizacje, szlaki komunikacyjne

3. są ustalone po wykształceniu się środowiska socjokulturowego, ale nie uwzględniają podziałów wiele odcinków granic Polski to granice narzucone np. granica na Odrze i Nysie podziały miast na pół, takich granic jest w Europie Środowej bardzo wiele

4. granice, które nie pełnią dziś funkcji granic politycznych, ale utrzymują się w świadomości socjokultirowej społeczeństwa np.:

• zabudowa dawnego zaboru Pruskiego jest inna niż Rosyjskiego

• odkąd mamy w Polsce wolne wybory, ludzie zachowują się w różny sposób na różnych obszarach możemy podzielić Polskę w zachowaniach wyborczych w zależności od tego w jakim jej część była zaborze, granice dawnych zaborów są bardzo widoczne w czasie wyborów

FUNKCJE GRANIC

• są przede wszystkim barierą

• jest to bariera dla przepływu ludzi, towarów i informacji

• dzisiaj nie wszystkie granice muszą pełnić funkcje barier granice mogą tworzyć ramy do współpracy, mogą też integrować

FUNKCJA INTEGRACYJNA GRANIC

1. Poziom współpracy o charakterze rutynowymstraż graniczna, straż celna, organizacje sanitarne np.: wspólne kontrole celne, wspólne kontrole służb fitosanitarnych

2. Poziom rozwoju współpracy w strefach przygranicznych, może przekształcać się we współpracę transgraniczną współpraca euroregionów, współpraca w ranach regionalnych nie państwowych

Koncepcja euroregionów

Pojawiła się w Europie Zachodniej w latach 60 tych:

• rozwój współpracy między Francją a Niemcami

• 1963 r Układ Elizejski: de Gaulle i Adenauer postanowiono, że ten układ ustanowi nowy etap współpracy międzynarodowej (regularne spotkania 2 razy do roku)

3. Poziom współpracy tworzący ramy integracyjne dla poziomu 1 i 2

TRWAŁOŚĆ I ZMIENNOŚĆ GRANIC

• dlaczego jedne granice są trwałe a inne nie

• granice (polityczne) pokrywają się z granicami etnicznymi

• trwałości lub nie sprzyjają, niektóre czynniki polityczne

• silne i stałe granice Belgii. Belgia jako państwo buforowe między Niemcami a Francją

• Szwajcaria państwo buforowe między Niemcami, Francją, Włochami, granicę Szwajcarii tworzą też wysokie góry

• Europa śr-wsch ma granice mało trwałe, bo jest to teren ścierania się interesów Niemiec, Turcji, Rosji i Austrii

PROBLEM ETAPÓW WYTYCZNIA GRANIC

1. Umowa międzynarodowa. „Układ zgorzelecki” określał bardzo ogólny przebieg granic.

2. Delimitacja - wytyczanie granic na bardzo dokładnych mapach

3. Demarkacja - wytyczanie granic w terenie jest trudna gdy granica jest narzucona

4. Redemarkacja - administrowanie granicą państwową co jakiś czas trzeba przejść wzdłuż granicy i zobaczyć czy znaki stoją albo jak rzeka płynie

STOLICA PAŃSTWA

• wiele państw w początkach swego istnienia rozwijało się wokół głównych siedzib np. Polska Gniezno

• w stolicach rozpoczynała się państwowość

FUNKCJE STOLICY

• siedziba władz centralnych

• w państwach federacyjnych stolica pełni funkcję integracyjną/jednoczącą/zespalającą

• jest źródłem siły i autorytetu, siła państwa, obrona

KLASYFIKACJA STOLIC

Wyróżniamy trzy typy stolic:

1. Stolica stała tj. historyczna np.: Paryż, Rzym, Budapeszt

2. Stolice ustanowione powstały poprzez świadomy wybór, np. Warszawa (przeniesiono stolicę z Kwakowa do Warszawy po to by leżała bardziej centralnie), w 1964 roku przeniesiono stolicę Brazylii z wybrzeża do wnętrza kraju, stolice przenosi się po to by aktywizować inne regiony. Np. Kazachstan Astana, Australia Kalbera

3. Stolice podzielone: Holandia Haga i Amsterdam, Boliwia Sukrem i Lamas, RPA Johannesburg, Pretoria, Kapsztad

PROBLEM ORGANIZACJI PRZESTRZENI WEWNĄTRZ PAŃSTWOWEJ

• państwo jest „za duże” ma za dużo zadań do wykonania regionalizacja, wewnętrzna organizacja przestrzeni

• procesy dekoncentracji i decentralizacji władzy (procesy obecne we współczesnej Europie)

• Dekoncentracja delegacja władzy do struktur pionowo podporządkowanych regiony administracyjne. Jest to wynik dążeń administracji państwowej do zwiększenia efektywności w zarządzaniu sprawami publicznymi

• Decentralizacja przekazanie pewnych zadań organom, które są prawnie zależne od centrum czyli organom terytorialnym, tzw. proces regionalizacji politycznej w wyniku, którego powstają regiony polityczne.

- dzisiejsze województwa w Polsce to właśnie regiony polityczne

- istota reformy administracyjnej polegała nie tylko na zmianie ilości województw, dodano jeszcze jeden szczebel administracyjny

- województwa zmieniły swój charakter z funkcji administracyjnej na administracyjną i polityczną

• Regionalizacja:

- Oddolna: (Włochy) poszczególne regiony żądają autonomii i konsekwencji np. Hiszpania po śmierci generała Franco

- Odgórna: proces ten jest wynikiem decyzji władz centralnych, miała miejsce np. we Francji jak również w Polce, jest to proces odgórny

- tendencje regionalistyczne pojawiły się w Europie po II wojnie światowej przyczyną wojen w Europie jest istnienie państw „Europa regionów” bez państw i bez wojen

- regiony powstały, ale nie ma obecnie „Europy regionów” jest „Europa z regionami”

RELIGIE WE WSPÓŁCZESNYM ŚWIECIE

• przestrzenne rozmieszczenie religii wpływa na zjawiska polityczne

• niektórzy wyróżniają aż 30 głównych religii podział zbyt obszerny

PIĘĆ GŁÓWNYCH RELIGII ŚWIATA

1. Chrześcijanizm

2. Islam

3. Hinduizm

4. Buddyzm

5. Judaizm

• różnią się od siebie zasięgiem, czasem występowania itd.

• Jedne są monoteistyczne (Chrześcijanizm, Islam, Judaizm), inne politeistyczne (Hinduizm, Buddyzm)

1. Nie zmienił się znacznie w ciągu ostatnich 200 lat. Jest największą religią świata:

- od 28 do 33% ludności świata wyznaje chrześcijanizm, czyli średnio od XIX wieku do dziś 30% ludności to chrześcijanie

- występują bardzo duże rozpiętości jeśli chodzi o liczebność od 1,5 do prawie 2 miliardów wyznawców

Trzy główne odłamy Katolicyzm, Protestantyzm, Prawosławie

• 1054 - schizma wschodnia

• 1517 - podział chrześcijaństwa zachodniego na katolicyzm i protestantyzm

1. Katolicy to ponad 50% chrześcijan, w latach 70-80 tych XX wieku w Europie najwięcej chrześcijan nie jest już w Europie tylko w Ameryce Łacińskiej.

- Europa Romańska + Belgia, Irlandia, część Litwy, Białoruś, Ukraina, Polska, Słowacja, Węgry, Czechy, Pd. Niemcy.

- W Azji kraje katolickie to Filipiny, Timor Wschodni

- W Afryce kraje katolickie to kraje znajdujące się na południe od Sahary\

- W Australii i Oceanii kraje katolickie to dawne kolonie francuskie

- Najwięcej katolików na świecie jest w Brazylii, na 2 m. Meksyk, bardzo dużo jest ich też w Indonezji

2. Religie protestanckie: baptyści, kalwini, luteranie, anglikanie, zielonoświątkowcy

Kraje protestanckie to: USA, Kanada, Kraje skandynawskie, Holandia, Płn. Niemcy, Austria, Szwajcaria, Afryka na płd. od Sahary, Australia i Nowa Zelandia

3. Prawosławie:

• nie ma „głowy kościoła”

• związane jest z obszarem byłego ZSRR Rosja oraz tam gdzie jest ludność pochodzenia rosyjskiego

• Kraje prawosławne: Wschodnia Ukraina, Białoruś, Rumunia, Bułgaria, Serbia, Grecja

W Polsce „za komuny” była dość duża swoboda religijna, za to w Albanii był oficjalny ateizm

2. Islam

• wyznaje go od 1 do 1,2 miliarda ludzi.

• Kraje islamskie: Indonezja, Bangladesz, Pakistan

• Są 2 odłamy islamu: sunnizm (bardziej liczny ok. 90% wszystkich muzułmanów) i szyizm(ok. 10%)

• Kraje szyickie: Iran, Irak

3. Hinduizm

• występuje na bardzo dużym obszarze Półwysep Indyjski i jego okolice, Nepal, Srilanka

4. Buddyzm

• jego znaczenie spadło najbardziej w ciągu ostatnich 200 lat (tylko 5% ludności świata to wyznawcy buddyzmu)

• występuje w: Azji Południowo-wschodniej i Wschodniej, Korei Płd., Japonii, Chinach, Tybecie

5. Judaizm

• około 18 mln wyznawców

• religia bardzo stara, bardzo rozpowszechniona w świecie

• 2 duże skupiska USA, Izrael

• Występuje w około 100 państwach świata

KONFLIKTY MIĘDZY WIELKIMI RELIGIAMI

1. Konflikt Chrześcijańsko-Islamski

• Serbia i Czarnogóra z ludnością Albańską konflikt między chrześcijanami a muzułmanami

• Islam rozszerza się w Afryce na południe i w Azji na kraje byłego ZSRR

2. Konflikt Arabsko-Izraelski

• konflikt o charakterze etnicznym, religijnym i terytorialnym między ludnością żydowską a ludnością palestyńską na terytorium państwa Izrael (tereny historycznej Palestyny).

3. Konflikt w Indiach o Kaszmir

• konflikt między Indiami a Pakistanem o Kaszmir, to także konflikt na tle religijnym między wyznawcami hinduizmu i islamu

• w Indiach żyje około 100 mln muzułmanów, ale stanowią tylko 10% ich ludności

4. Konflikty wewnętrzne poszczególnych religii:

• Katolicyzm - Prawosławie (wizyta papieża w Rosji, cerkiew moskiewska)

• Wewnętrzny konflikt Islamu: sunnici - szyici wojna między szyickim Iranem a sunnickim Irakiem.

---