1.Teoria wychowania jako subdyscyplina pedagogiki. Przedmiot badań, struktura, metodologia, geneza i rozwój teorii wychowania.

Teoria wychowania to usystematyzowana wiedza o celach, metodach, formach, treściach, systemach i organizacji procesu wychowawczego, a także o jego prawidłowościach, uwarunkowaniach i skutkach.

Przedmiotem badań jest świadome i celowe oddziaływanie wychowawcze na dzieci i młodzież, zgodnie z przyjętą koncepcją natury człowieka.

Strukturę teorii wychowania tworzą teorie szczegółowe: TW moralnego, TW społecznego, TW estetycznego, TW obywatelskiego, TW zdrowotnego, TW ekologicznego, TW religijnego, TW technicznego, TW umysłowego, TW seksualnego. Struktura TW: wychowanie przez sztukę, rekreację, pracę. Wychowanie do: miłości, wolności, radości życia.

Metodologia: sondaż diagnostyczny, eksperyment, monografia, badania dokumentów, analiza wytworów dziecka, metoda biograficzna.

Powstanie i rozwój teorii wychowania przypada na XIX i XX wiek, to czas rozwoju nauk przyrodniczych i humanistycznych. Pedagogika oddzieliła się od filozofii

2. Zadania oraz znaczenie teorii wychowania w kontekście innych naukowych dyscyplin pedagogicznych.

Zadania TW:

Diagnozowanie procesów wychowania(ocena teoretycznych modeli, wartości, propozycje wychowawcze)

Prognozuje mechanizmy wychowania

Analizuje cele wychowania oraz samowychowania często w powiązaniu z celami nauczania (analizuje wartości międzyludzkie: witalne, humanistyczne, społeczne)

Opisuje i wyjaśnia dynamikę procesów dokonujących się w osobowości wychowanków.

Ustala zasady wychowania

Dostarcza kategorii pojęciowych, modeli i koncepcji całej pedagogice i jej subdyscyplinom

Projektuje metody wychowania(stosownie do kultury pedagogicznej, środowiska, świata dziecka, do jego dyspozycji wewnętrznych i kultury szeroko rozumianej)

Dokonuje wglądu w sytuacje wychowawcze i ustala warunki do ich pełnej aktualizacji.

3. CZY PEDAGOGOM POTRZEBNA JEST NAUKA TEORETYCZNA, CZYLI ZNACENIE TEORETYCZNEGO PRZYGOTOWANIA W SPRAWIE DZIAŁANIA

Moja odpowiedź brzmi tak ponieważ nauka teoretyczna taka jak teoria wychowania:

• diagnozuje procesy wychowania, koncepcje, nurty, propozycje wychowawcze itp.

• analizuje cele wychowania oraz cele samowychowania, ale wykonuje to w ramach dydaktyki, proponuje weryfikację, modernizację ( celów wychowania ) i je uzasadnia

• prognozuje mechanizmy wychowania

• szczegółowo rozpatruje systemy wartości ogólnoludzkich z których wywodzą się ideały i cele wychowawcze (wartości, zdrowie fizyczne i społeczne ), wartości humanistyczne, a także wartości i przymusy ( wolność i sprawiedliwość )

• ustala zasady wychowania (pewne warunki optymalnego wychowania) dlatego jest nauką nie tylko opisową, ale również normatywną

• wskazuje na potrzebę respektowania pewnych zachowań dziecka

• dostarcza kategorii pojęciowych oraz argumentów w kwestiach dotyczących postaw pedagogicznych

• próbuje ustalić związek wychowania z nauczaniem poprzez powiązanie rozpatrywania pojęć nauczanie wychowujące, wychowanie nauczające

• bada, opisuje i wyjaśnia dynamikę różnych procesów w osobowości człowieka, bada aktywność społeczności, rozwój poznawcze, emocjonalny, uczuciowy, moralny, estetyczny

• projektuje metody wychowania, dostosowuje je do określonego kręgu kultury i do uzdolnień ucznia

• dokonuje wglądu w sytuacje wychowawcze, przyjmując, że wychowanie jest szczególnym rodzajem spotkania, sytuacji międzyludzkiej

Krótsza wersja:)

TORIA- to zbiór wewnętrznie spójnych sadów, które wyjaśniają pewną grupę zjawisk lub jakąś dziedzinę rzeczywistości. Teoria ma zawsze charakter wiedzy ogólnej, niezindywidualizowanej oraz formułuje pojęcia i twierdzenia w stosunku do całokształtu działalności, a więc do praktyki ogólnej.

A zatem każdy praktyk powinien posiadać jakieś podstawy teoretyczne

4. Wyjaśnij sens słów J.Mirskiego: „pedagogika nie jest ani czystą teorią, ani czystą praktyką, ale systemem mieszanym”. Zależności między teorią, metodyką i praktyką pedagogiczną.

Teoria - zbiór wewnętrznych, spójnych sądów, które wyjaśniają pewną grupę zjawisk lub jakąś dziedzinę rzeczywistości. Teoria składa się z koncepcji i modeli teoretycznych mających charakter wiedzy ogólnej. Teoria formułuje pojęcia i twierdzenia w stosunku do całokształtu działalności. Teoria nie odznacza się instruktywnością(nie podaje rozwiązań)

Metodyka - zbiór dyrektyw określających sposoby prawidłowego wykonania czynności wychowawczych. Składa się z zaleceń, wskazówek i porad praktycznych. Jest to także względnie szczegółowa teoria danego układu czynnościowego. Wykorzystuje pojęcia: cele, metoda, formy, regulaminy, zadania, funkcje, zasady, sposoby realizacji. Odznacza się instruktywnością.

Praktyka - odnosi się do strefy zachowaniowej, bieżące życie ludzi, rzeczywistość wychowawcza. Praktyka to teoria stosowana. Weryfikator teorii i metodyki.

Każdy praktyk powinien posiadać jakieś podstawy teoretyczne.

5. Wartość i wartościowanie jako podstawowe pojęcia aksjologii. Dzieje kategorii „wartość”

Wartość:

- wszystko, co cenne dla jednostki lub społeczeństwa, co stanowi sieć ludzkich dążeń i łączy się z pozytywnymi przeżyciami.

- trwałe przekonania jednostki, niepoddające się łatwo przeobrażeniom.

Wartościowanie - ocenianie lub szacowanie. Polega na pozytywnym lub negatywnym ustosunkowaniu się do jakiegoś przedmiotu; wyrażamy aprobatę lub dezaprobatę.

Wartościujemy:

- osoby i istoty żywe

- przedmioty

- zachowania i czyny

- sytuacje i stosunki

- właściwości i cechy

- przeżycia i idee

- symbole i znaki

Dzieje pojęcia „wartość”:

- V w.p.n.e. - o wartościowaniu natury

- kariera słowa wartość - 2 połowa XVIII wieku Immanuel Kant, wartość postulatem aksjologicznym

- 2 połowa XIX wieku - nauki humanistyczne przyjmują termin „wartość”

- XIX wiek - fenomenologia zaczyna zajmować się wartością.

6.ONTOLOGIA HUMANISTYCZNA WARTOŚCI

Ontologia wartości- istnienie wartości

3 sposoby istnienia wartości:

Różne sposoby egzystowania wartości (inne):

7. KLASYFIKACJA WARTOŚCI, szczególnie te, na których zasadza się wychowanie człowieka

Wg Tatarkiewicza

• Prawda - wartości poznawcze, wychowanie intelektualne i umysłowe

• Dobro - moralne wartości, wychowanie społeczno - moralne

• Piękno - estetyczna - wychowanie estetyczne, przez sztukę

• Pożytek - utylitarna, wychowanie przez pracę

• Przyjemność - hedonistyczna, wychowanie do rekreacji

• Zdrowie - witalna - wychowanie zdrowotne

• Świętość - religijna - wychowanie religijne

Maria Tyszkiewicz - wartości odnoszą się do potrzeba

• Potrzeba życia - zdrowie, długowieczność, jakość życia

• Potrzeba aktywności - podmiotowość, autonomia, partycypacja społeczna

• Potrzeba rozwoju - ekspansja, poczucie własnej wartości, samodoskonalenie

Rokosz

• Finalne - stan końcowy ludzkich dążeń: mądrość, szczęście, zbawienie

• Instrumentalne - służą osiągnięciu wartości finalnych: serdeczność, uczynność,

Życzliwość

• Indywidualne - zdrowie, sukces osobisty, samowychowanie

• Społeczne - pokój, sprawiedliwość, tolerancja, demokracja, wolność

• Moralne - odpowiedzialność, godność, miłość

• Sprawnościowe - operatywność, sprawność działania, błyskotliwość, pomysłowość

Spranger

• Teoretyczne

• Ekonomiczne

• Estetyczne

• Społeczne religijne

• Polityczne

Max Sheler

• Religijne

• Duchowe

• Witalne - siły życiowe, zdrowie, kondycja psychofizyczna

• Hedonistyczne - korzyści, wygoda, komfort

8. Specyfika aksjologicznej struktury człowieka (Strużewski).

Aksjologiczna struktura człowieka:

Radykalnie - indywidualna - człowiek szlachetny, mądry na indywidualny sposób;

Obejmuje różnego rodzaju wartości, nie tylko moralne, ale i witalne, egzystencjalne, wartości tworzą podstruktury decydujące o jakości życia człowieka;

Hierarchiczna - uporządkowane wartości (fundamentalne i podrzędne);

Pozytywne i negatywne wartości;

Czynniki deterministyczne i indeterministyczne, z niektórymi przychodzimy na świat, np. instynkt samozachowawczy, sami musimy wypracować przyjaźń, altruizm, ofiarność;

Dynamiczna - tworzy się w ciągu całego życia człowieka, czyn przekroczenia barier i ograniczeń;

Dialektyczna - przemierzanie przestrzeni biegunowości, znajdowanie złotego środka;

Aktualny i potencjalny charakter - są wartości, które w danej chwili spełniamy i te, które postulujemy (postulaty to idee regulatywne);

Harmonia, dysharmonia elementów - zmierzamy w kierunku harmonii;

Teleologiczny - celowy charakter, spełnianie wartości w samym sobie;

9. Znaczenie aksjologii w wychowaniu - pedagogika jako nauka silniej zorientowana na wartości czy cele wychowania

Aksjologia - nauka o wartościach, zajmująca się badaniami ich natury oraz podstawami i kryteriami wartościowania.

Pedagogika jako nauka silniej zorientowana jest na wartości. Obecnie uwydatnia się potrzeba rozważenia istotnych wartości i znalezienia sposobu ich przełożenia w praktyce edukacyjnej, postuluje się konieczność “edukacji aksjologicznej” prowadzącej do świadomego wybierania wartości i określania ich hierarchii jako podstaw konstruowania własnej filozofii życiowej. Koncepcje aksjologiczne mają wpływ na refleksje o celach wychowania. Nadrzędną wartością w ujęciu współczesnej aksjologii jest człowiek, jego życie, rozwój, samorealizacja, tożsamość, wolność, podmiotowość. Wartości uruchamiają ludzką motywację, ukierunkowują ludzkie działania, są przedmiotem pragnień człowieka, stanowią czynnik regulujący jego postępowanie i nadają jego życiu większy sens. Hierarchia uznawanych wartości stanowi jedno z podstawowych uwarunkowań, wpływających na ludzkie zachowania, wpływają na ocenę innych ludzi, wyznaczają postawy wobec różnych obiektów. Wszelki ideał czy model wychowawczy musi wyrastać ze zrozumienia aksjologicznej specyfiki natury ludzkiej. Wiedza o wychowaniu musi się zatem opierać na wiedzy o wartościach i wiedzy o człowieku. Ponadto chodzi też o stworzenie sytuacji wychowawczych umożliwiających uczniom rozpoznawanie, akceptowanie i przeżywanie wartości.

W procesie wychowawczym wartości przejawiają się zarówno w treściach, metodach i celach.

10. Ideał wychowania - pojęcie, rodzaje, składniki współczesnego ideału wychowania.

Ideał wychowania - to zestaw harmonijnie zintegrowanych ze sobą celów dających opis dojrzałej osobowości człowieka, jaka ma powstać pod wpływem całokształtu oddziaływań wychowawczych.

Heliodor Muszyński - zestaw celów wychowania

Stanisław Nalaskowski - obraz psychiczny człowieka ukształtowany w oparciu o teorię i praktykę edukacyjną. To synteza celów i wartości wychowawczych.

Mieczysław Szczodrak - ideał osobowości do ukształtowania, której zmierza się poprzez wychowanie. Ideał ten jest przedstawiony na ogół w postaci ukształtowanej osobowości człowieka, stanowi uogólnienie najbardziej pozytywnych i istotnych cech abstrakcyjnej jednostki ludzkiej. Jest finalnym etapem dążeń wychowawczych. Najwyższy szczebel doskonałości osobowej człowieka.

Składniki ideału wychowania(według nas):

Człowiek: prawdomówny, życzliwy, odważny, odpowiedzialny, opiekuńczy, ambitny, lojalny, szanujący innych, ambitny, godny, pracowity, szczęśliwy, empatyczny, kreatywny, asertywny, szczery, sumienny, życzliwy, sprawiedliwy, kooperacyjny, naturalny, uduchowiony, wysportowany, obowiązkowy, punktualny, pomocny, uczynny, silny, wytrzymały, patriota, twórczy, towarzyski, honorowy, pogodny.

Składniki ideału wychowania można podzielić na:

- składniki naczelne i drugorzędne

- wrodzone i nabyte

- bezwzględne i relatywne

- instrumentalne i kierunkowe

- interpersonalne i intrapersonalne

- konkretne i abstrakcyjne

- dotyczące różnych sfer rozwoju człowieka

11. Mam.

12. Rodzaje ideałów wychowania i ich zmienność/stałość na przestrzeni wieków

Rodzaje ideałów wychowania:

- może być wyprowadzony od góry( z nauk filozoficznych - etyki, aksjologii) albo od dołu( z praktyki pedagogicznej)

- Bauman „Idee, ideały i ideologie” - ideał życia; każdy ma swój ideał życia, ideały życiowe dzielą się na dośrodkowe(egocentryczne) i odśrodkowe(socjocentryczne).

Dośrodkowy, odmiany: nihilizm, nabywczy, defensywny,

Odśrodkowy - czyste sumienie ideałem w człowieku.

Zmienność na przestrzeni wieków:

- średniowiecze: wiara, nadzieja, miłość

- nowożytność: wolność, równość, braterstwo

- XIX i XX wiek:

• Kultura irracjonalistyczna i woluntaryzm: ideał to człowiek jako istota myśląca, wpływ Kanta i Hegla

5 idei:

a) wewnętrzna wolność człowieka

b) doskonałość

c) życzliwość

d) słuszność postępowania jako rekompensata swoich win

e) podporządkowanie prawu

• Formalizm pedagogiczny

Ważne pojęcia: autorytet, przewaga, siła, posłuszeństwo

- XX wiek: pedagogika pragmatyczna Deweya: człowiek to istota działająca, cenienie ludzi czynu, uczenie się jest działaniem.

- Współczesność: Stanisław Nalaskowski: wolność, odpowiedzialność i godność

Czynniki wspólne: niezmienniki humanistyczne np. opiekuńczość, solidarność, miłość, życzliwość.

Składniki współczesnego ideału wychowania: odwaga, zdrowie, sumienność, sprawiedliwość, otwartość.

13. Istota celów wychowania - pojęcie, ich cechy, rodzaje celów wychowania(taksonomia)

Cele wychowania: to przymiot lub zespół przymiotów osobowości będących efektem wychowania. Cel wychowania jest wybrany do określonej dyspozycji psychicznej wychowanka do urzeczywistnienia której powinno się uczyć wychowania.

Teleologia - wyodrębniony dział refleksji teoretycznej dotyczącej wyprowadzania, określania i uzasadniania celów wychowania.

Klasyfikacja celów:

Górecka:

- cele kreatywne

- cele optymalizujące

- cele minimalizujące

- cele korekcyjne

-formalne

-nieformalne

Szczodrak:

- cele wych umysłowego

- cele wych zdrowotnego

- cele wych estetycznego

- cele wych społeczno - moralnego

Muszyński:

- cele naczelne: podstawowe, ogólne dyspozycje osobowości jednostki, określone postawy

- cele kierunkowe: bliżej sprecyzowane

- cele etapowe

- cele operacyjne: pożądane formy aktywności

Brzeziński

Cele w aspektach:

- rozwojowych

-społecznych

- kulturowych

- religijnych

14.Mam.

15.źródła celów wychowania

Sośnicki Kazimierz

Źródła celów wychowania:

1. NATURALISTYCZNE:

• cele wychowania z ogólnoludzkiej natury człowieka -jaka natura człowieka takie cele wychowania, np. Kartezjusz: wszyscy ludzie mają rozum, „myślę więc jestem”,

-kształcenie racjonalistyczne- intelekt, Kant: silna, wolna wola, szczęśliwość- cele wychowania,

-kształcenie wolontarystyczne- wychowanie w szczęściu i do szczęścia

• cele wychowania wypracowane z indywidualności człowieka- J.J.Rousseau, przedstawiciele Nowego Wychowania- ważne prawa dziecka, wolność od kar i skrępowań człowieka, pełnia indywidualności to pełność człowieczeństwa

• cele wychowania z losu człowieka- los to ogół faktów wpływających na powodzenie lub niepowodzenie życiowe; godzenie się człowieka z losem bez wyznaczania celów wychowania; zadanie wychowawcy- kroczyć z wychowankiem po drodze losu i niczego mu nie narzucać; fatalizm, egzystencjalizm; Sartra- człowiek absolutnie wolny, bez odrobiny szczęścia, celem wychowania jest wskazanie wychowankom czym jest los, wskazać jak los ukierunkować

2. SOCJOLOGICZNE:

• cele wychowania wyprowadzone z obecnego stanu społeczeństwa, cel: wprowadzenie w społeczeństwo ludzi dorosłych; wychowawca: samo społeczeństwo; cel wychowania- wprowadzanie dzieci i młodzieży w społeczeństwo dorosłych, pedagogika pragmatyczna (adaptacja do warunków życia społecznego), ja-społeczne

• cele wychowania wyprowadzone z idealnego obrazu życia społecznego (ideologicznego)- Platon, „Państwo”- wspólnota życia społecznego; Kirsztensztajner (wychowanie klasowe celem wykształcenia obywatela przydatnego dla państwa, konkretnego systemu społecznego); jednostka bierna, podporządkowana; w państwach faszystowskich; dyskryminacja ras ludzkich, brak indywidualności

16. Koncepcje teoretyczne odnoszące się do ustanawiania celów wychowania.

Koncepcje:

Rousseau: koncepcja naturalistyczna: pielęgnacja wrodzonych zadatków człowieka i jedynymi wychowawcami powinni być rodzice. Źródłem celów wychowania powinna być natura uprzywilejowana. Wysuwanie celów jest szkodliwe i ingeruje w działanie natury. Cele wybiera sobie sam wychowanek.

Znaniecki: koncepcja socjologiczna: punkt wyjścia = analiza procesów społecznych, cel - urabianie wychowanka zgodnie z uznawanymi wzorcami grupowymi. Przygotowanie jednostki do bieżących warunków społecznych. Wychowanie nie może mieć wyłącznie charakteru adaptacyjnego. Nie liczy się z indywidualnymi pragnieniami człowieka, jedynie całość, zbiorowość.

Hessen: koncepcja kulturalizmatyczna: istnieją ponadhistoryczne i ponadcywilizacyjne wartości kulturowe, które są właściwym powołaniem człowieka. Cel: zbliżanie się wychowanka do tych dóbr kultury, zaangażowanie w tym nauczanie przeżywania dzieł sztuki.

INNE UJĘCIA KONCEPCJI:

• Subiektywne - nie należy wyznaczać celu wychowania, bo to akt przemocy w stosunku do wychowanka, wychowanek musi się sam rozwijać, należy skupić się na swobodnym rozwoju dziecka, przyzwolenie na jego swobodne ujawnienie zainteresowań, własny wybór realizacji celów. IBICZ (ILICZ ?) przedstawicielem koncepcji społecznej bez szkoły, zamiast szkoły sieć edukacyjna, np. lekcja w naturze, muzeum, rodzice uczestniczą w edukowaniu dzieci. Antypedagogika - zwolennicy subiektywizmu.

• Obiektywne - tradycyjne, wychowywanie czynnością celową doprowadzającą wychowanka do z góry zmienionej postaci psych., znaczenie celu wychowania jest bardzo duże, aby wychowywać trzeba mieć cel wychowania, proces rozwoju to aksjologiczny wzrost jednostki.

17. Postawy wobec życia jako naczelne cele wychowania.

Naczelne cele wychowania to postawy:

- społeczne np. tolerancja

- interpersonalne np. empatia, altruizm, poszanowanie godności innych

- intropersonalne np. samoakceptacja, refleksyjność

- egzystencjalne np. autonomia życiowa, samodzielność

- kulturowe np. wrażliwość na sztukę

- intelektualne np. dociekliwość poznawcza, uczciwość podawania informacji

- postawy wobec natury np. ekologiczne

18. Zasady wychowania jako ogólne normy wychowania, wybrane klasyfikacje zasad wychowania.

Zasada - to najogólniejsze normy postępowania jakie obowiązują nauczycieli i uczniów w toku wychowania. (Okoń)

1924 - Autrata - zasady wychowania:

1. Wychowuj naturalnie

2. Wychowuj z miłością

3. Wychowuj do życia

4. Wychowuj szczerze

5. Wychowuj indywidualnie

6. Wychowuj patriotycznie

Kazimierz Dąbrowski - zasady wychowania:

1. Wychowuj dziecko tak, aby jemu było dobrze i z nim było dobrze innym

2. Wychowanie człowieka należy rozpocząć od małego dziecka. Empatia, życzliwość, chęć pomocy, współczucie dla skrzywdzonych, ponieważ są to cechy niezbędne w małżeństwie i rodzinie.

3. Postępuj tak, jak postępują Ci, których kochasz i szanujesz

4. Rozwijaj dziecko wszechstronnie, bierz pod uwagę zainteresowania i uzdolnienia pozytywne a nie będziesz musiał leczyć go ze schorzeń psychicznych.

Janusz Homplewicz - zasady wychowania:

1. Zasada dobra dziecka

2. Zasada przykładu

3. Zasada prawdy

4. Zasada projektu pedagogicznego

5. Zasada poszanowania osobowości wychowanka

6. Zasada więzi emocjonalnej

7. Zasada profesjonalizmu w wychowaniu

Jakubowski - zasady wychowania

1. Zasada wczesnej ingerencji

2. Zasada maksymalnej kompensacji braków rozwojowych

3. Zasada indywidualizacji

4. Zasada socjalizacji, uspołecznienia

5. Zasada respektowania problemów adolescencji

6. Zasada odpowiedzialności za los osoby lub grupy

……. - zasady wychowania:

1. Zasada jedności i harmonii

2. Zasada ewolucji i postępu

Lech - zasady wychowania

1. Zasada humanizacji

2. Zasada karności i porządku

Szewczuk - zasady wychowania:

1. Zasada

2. Zasada trwałości

3. Zasada motywacji

19. Teleologia wychowania jako wyodrębniony dział filozofii wychowania.

Teleologia - (gr. teleos, cel i logos, badanie) pogląd filozoficzny zakładający rozpatrywanie zjawisk w odniesieniu do ich celu, badanie celowości. Wyjaśnienie teleologiczne, wychodzące od całości, jest przeciwstawne wyjaśnieniu mechanistycznemu (wychodzącemu od części składowych ).

Przez teleologię wychowania rozumiemy tę dziedzinę dociekań, która dotyczy celów działalności wychowawczej. Nie można mówić o wychowaniu i jego procesach w oderwaniu od celów, którym ma ono służyć. Każda działalność ludzi tylko wówczas zasługuje na miano wychowawczej, kiedy towarzyszy jej świadomość celu, jaki ma być przez nią zrealizowany.

Tym co decyduje o swoistości dociekań w zakresie teleologii wychowania jest rodzaj ustalonych sądów. Cele wychowania formułowane są za pomocą sądów normatywnych, a więc takich, które wyrażają określone powinności. Wiemy, że tego rodzaju sądy nie mogą być bezpośrednio wyprowadzone z sądów orzekających (to, co stwierdzamy poznawczo), a więc nie dochodzimy do nich na drodze badania rzeczywistości.

Teleologia wychowania musi rozstrzygać także problem, do jakich zjawisk odnoszą się formułowane przez nią cele. Nie jest on na gruncie pedagogiki jednoznacznie rozstrzygnięty.

Zagadnienia teleologii wychowania są zatem istotnym elementem składowym filozofii wychowania. Nie jest jednak ścisłą nauką , ale obszarem refleksji, rozważań nad celem wychowania. Zajmuje się istota celów wychowania, określaniem źródeł celów, rodzajami celów, całą procedurą wyprowadzania celów czy werbalizowaniem (słownym określeniem).

20.Proces wychowania jako nadawanie i odbiór wpływów wychowawczych.

Proces wychowawczy ( A. Gurycka) - układanie zorganizowanych sytuacji wychowawczych mających na celu dostarczenie wychowankowi doświadczeń koniecznych do uzyskania względnie trwałej zmiany w jego osobowości.

Jest to proces nadawania i odbioru wpływów wychowawczych.

A. Gurycka wzajemne interakcje, jakie nawiązują się w procesie wychowania między wychowawcą a wychowankiem, ujmuje w cztery klasy zróżnicowane zarówno pod względem działalności wychowawcy, zachowania wychowanka, jak i pod względem procesów psychologicznych, decydujących o odbiorze wpływu wychowawczego przez wychowanka.
Są to:
1) podawanie wzorców, ewentualne bycie samemu wzorem lub modelem,
2) prowokacja lub presja sytuacyjna - organizowanie sytuacji o cechach powodujących zupełnie określone zachowania
3) trening - ćwiczenie pożądanego zachowania przez powtarzanie odpowiednich zadań(sytuacji) oraz przez stosowanie odpowiednich wzmocnień(pozytywnych, negatywnych lub informacji o wyniku)
4) nadawanie znaczenia
- przez odpowiednią manipulację informacjami
- przez odpowiednie wywoływanie emocji

Wychowanie jest zatem dynamicznym, złożonym układem wzajemnie od siebie zależnych procesów nadawania i odbioru wpływów.

Jest to taki proces komunikowania się, który pociąga za sobą coraz częstsze włączanie się wychowawcy w aktywność wychowanka, a więc w jego projekty. Wychowując dzieci trzeba liczyć się z tym, że tylko to, co zostanie przyjęte jako własne i zużytkowane na swój własny sposób, będzie odzwierciedlać wpływ wychowawcy.

21. Struktura procesu wychowawczego

STRUKTURA PROCESU WYCHOWANIA

Istnieją trzy podejścia do zdefiniowania proces wychowania, mianowicie:

1. Podejście subiektywistyczne - które jest reprezentowane przez Sośnickiego, mówi, że proces wychowania to zmiany psychiczne i fizyczne, które zachodzą w osobowości wychowanka. Te zmiany świadczą o skuteczności wychowania.

2. Podejście obiektywistyczne - przyjmują go socjologowie, a reprezentantem jest: Wroczyński mówi ono, że proces wychowania to ciąg działań wychowawców wobec wychowanków, które są ukierunkowane i zaplanowane a są to zmiany porządne w zachowaniach.

3. Trzecie podejście to podejście Romana Miler, który krytykuje oba poprzednie podejścia twierdząc, że są jednostronne. Wprowadza własne, które rozpatruje na dwóch płaszczyznach:

I polityków

II nauczycieli

Twierdził, iż politycy wpływają na nauczycieli, oświatę i odwrotnie (uchwalanie ustaw oświatowych, budżet, standardy wykształcenia nauczycieli, określają pewne warunki, które są brane pod uwagę przy selekcji nauczycieli).

22. Modelowanie jako zasadnicza metoda wychowawczego oddziaływania.

Modelowanie(podawanie wzorów) - to jeden z mechanizmów porównawczych, związane z naśladownictwem, imitacją.

Modelowanie - podawanie wzorców

Model = wzorzec

Wzorowanie - selektywne upodobanie się do wzorca, wybieramy to, co nam odpowiada.

Naśladownictwo - charakter bierny i totalny, łącznie z wadami; to próba bycia takim samym jak dana osoba, którą chcemy naśladować - zmieniamy siebie.

Wg Maxa Shelera naśladownictwo to duchowo - praktyczna autoidentyfikacja z daną osobą; myślenie, odczuwanie, pragnienia -> jedność

Antonina Gurycka wyróżnia 2 typy naśladownictwa:

• Małpowanie - pełne odtworzenie zachowań modela

• Modelowanie - odtwarzanie intencji, zachowań i motywów

Imitacja - odtwarzanie zachowań prostych

Identyfikacja - imitujący zachowanie przestał być sobą, a staje się kimś z kim się identyfikuje. Efekt finalny naśladownictwa.

Jakie właściwości modela:

- znajomość modela

- prestiż społeczny modela

- atrakcyjność psychiczno - fizyczna

- reprezentowanie większości

- silny związek emocjonalny imitatora z modelem

- poczucie bezpieczeństwa modela

- nagradzanie zachowań naśladowczych

- moralizatorstwo wąskie i szerokie

- tworzenie okoliczności z dobrymi uczuciami

- oddziaływanie nie tylko zachowaniem ale także słowem

Zagrożenia:

- niechęć do wzorca: wytworzenie się antywzoru

- nadmierne uzależnienie się od wzorca: za duża identyfikacja

23.Presja sytuacyjna - zastosowanie, znaczenie, zagrożenia wychowawcze.

Presja sytuacyjna (prowokacja) - to wychowawcza presja warunków zawarta w sytuacji wychowawczej.

Cel: połączenie samodzielności z naciskiem zewnętrznym.

Przedmiot: doskonalenie zaradności dziecka, przełamanie nieśmiałości, zastąpienie agresji formami afiliacyjnymi, albo wykonać zadanie albo wycofać się z sytuacji.

Prowokacja odbywa się na zasadzie tworzenia nowych ról w grupach społecznych.

Przykłady presji wychowawczej:

• Dziecko agresywne będzie się opiekować słabszym kolegą.

• Dzieci nieśmiałe występują na akademii - trening, oswajanie sytuacji

• Jeżeli dziecko się z czymś nie zgadza, to dajemy mu do przygotowania coś, z czym on się nie zgadza - wchodzenie w obce role, dyskusja, drama w przedstawieniu niegrzeczny będzie naprawiał świat.

Zagrożenia:

• Agresja

• Protest i opór; dziecko nie będzie, nie chce tego robić

24. Trening a tworzenie nawyków i przyzwyczajeń.

Trening-inaczej ćwiczenie to powtarzanie czynności, aż do wytworzenia nawyku, to wielokrotne wzmacnianie oczekiwanych reakcji w ramach określonej sytuacji wychowawczej.

Funkcją treningu jest dostarczenie wzorca czynności, którą należy wykonać, podniesienie aktywności.

Trening ułatwia wykonywanie danej czynności bo:

-spada napięcie emocjonalne związane z ta czynnością

-upraszczają się czynności do elementów koniecznych

-następuje automatyzacja czynności

-obniża się stopień kontroli świadomej

-zmniejsza się męczliwość pracy

Rodzaje treningów:

-poznawczy( pamięci, wyobraźni)

-umiejętności komunikacyjnych

-twórczości

-inicjatywy (dla dyrektorów, bezrobotnych)

-emocjonalny( osoboość, uczuciowość, wartości)

-instrumentalny (uczenie skutecznego działania)

Zagrożenia:

-przetrenowanie

-opór i odrzucenie

-inne zachowania destrukcyjne(walka)

25. Funkcja nadawania znaczenia w internalizacji norm moralnych i rół społecznych

Nadawanie znaczenia to przyznawanie pewnych wartości, wartościowanie obiektów ma doprowadzić do ukształtowania postaw. Nadając znaczenie sytuacji wyzwalamy emocje. To nadawanie i odbiór sensów wychowawczych.

Przykłady:

- jeśli np. 2 chłopców się nie lubi to nie karamy ich za to, nie mówimy o tym, że się nie lubią, tylko mówimy i przyjaźni, dlaczego dobrze jest się przyjaźnić

- jeśli dziecko jest szykowane przez kolegów, to należy ukaać znaczenie jednej konkretnej przyjaźni

Etapy uwewnetrzniania (internalizacji):

-informowanie o konieczności istnienia normy

-wywoływanie u danej osoby stanu emocjonalnego aprobaty normy

-uzyskanie stałej aprobaty normy

-identyfikacja normy( norma = zachowanie człowieka)

Mają doprowadzić do stanu , w którym kontrola zewnetrzna zostanie przekształcona w kontrolę wewnetrzną (autokontrolę)

Zagrożenia:

-dezaprobata dla normy, np. przeżyję bez przyjaciół

-odrzucenie pożądanych postaw np. przyjaciół

26. Objawy kryzysu współczesnej cywilizacji. Symptomatologia zakłóceń w równowadze kultury oraz sposoby przeciwdziałania im poprzez wychowanie.

;/

27. Istota ludzka w relacji Z INNYMI BYTAMI. Spojrzenie przedstawicieli róznych nauk na specyfikę człowieka

;/

28. Konstytutywne cechy osoby ludzkiej.

Cechy charakterystyczne dla bytu osobowego (czyli wyróżnienie od przyrody), tzw. CECHY KONSTYTUTYWNE):

1. Poznanie ludzkie:

- rozumowe (rozumność, myślenie słowo logiczne, czyli typowo ludzkie)

-poznanie zmysłowe

-poznanie symboliczne- wyrażanie siebie za pomocą znaków, słowa pomagają w myśleniu

-intelektualne przeżywanie sensu (życia, świata)- człowiek pożąda, tzw. autoświadomości

2. Zdolność do uczuć wyższych-> przede wszystkim do miłości, troska o dobro drugiego człowieka. Max Scheller powiedział: „miłość do jednej osoby uczy afirmacji życia”. Poprzez miłośc afirmujemy dobro drugiej osoby.

3. Wolność i wolna wola-> w stosunku do świata zewnętrznego możemy być wolni pośrednio przez autodeterminację, decyzja indywidualna jest zawsze nośnikiem osobowej indywidualności.To co w człowieku dobre dąży do uwolnienienia.

4. Podmiotowośc wobec prawa

5. Zupełność bytu osobowego-> osoba ludzka jako byt o najdoskonalszym sposobie bytowania, człowiek bytuje jako samoświadomy wewnętrznie

6. Mowa- system leksykalny, gramatyczny i semantyczny(pismo- jako system sygnalizacyjny)

7. Wychowanie moralne, umiejętność tworzenia cywilizacji.

8.Śmiech i uśmiech

9. Sumienie i przejawy sumienia-> poczucie winy i oczyszczenie się z niej, potrzeba refleksji

10. Empatia-> zdolnośc do współdziałania, refleksyjność

11. Termin praca i praca zarobkowa

Zadaniem priorytetowym jest wdrożenie powyższych cech dziecku.

29. Znaczenie budowania autorytetu nauczyciela w procesie wychowania.

Sens bycia autorytetem dla uczniów:

- uczniów sposób naturalny szukamy ludzi, na których możemy się oprzeć

-autorytet ułatwia asymilację wartości humanistycznych dzięki czemu ułatwiają wychowanie

-przyspieszają osiągniecie dojrzałości aksjologicznej (adaptacja społeczna środowiskowa)

-rozwijają poczucie godności człowieka

- osoba dorosła powinna być autorytetem
(godnośc jest kluczekm autorytetu, punktem wyjścia w wychowaniu, zadasa poprawnych relacji opiekuńczych)

-autorytety buduja zachowanie, są drogowskazami drogowskazami kierunku etycznego optimum, przewodnicy duchowi wspierający ideałami np. dobra

- Władysław Strużewski: wielkość musi się wiązać z dobrem

-autorytet musi szanować godność innych ludzi

-autorytet własnego rozumu, sumienia i innych ludzi

30. Pojęcie autorytetu

Autorytet wg. Okonia: składa się na niego taki zespół który stanowi warunek powodzenia nauczyciela w jego pracy,a zalezy on od:

-wiedzy i mądrości nauczyciela

-doświadczenia pedagogicznego

- umiejętności wyzwalania sił własnych wychowanków

-stosunku emocjonalnego nauczyciela wobec uczniów (sympatia, antypatia)

Według Władysława Szewczyka:

Autorytet to jedna z podstawowych cech przywódczych, która warunkuje efektywności

Przywództwa w grupie społecznej. Na autorytet członka grupy składaja się:

-znastwo na dziedzinie w której jest się autorytetem

-zaufanie innych członków grupy, którzy są przekonani, ze działamy w ich interesie

Według Henryka Skolimowskiego:

Autorytet jest władzą moralną, która nakazuje czynić ludziom to, czego w innej instytucji nie byłby w stanie zrobić

Wg. Stanisława Kuczowskiego

To stan danej osoby w relacjach z innymi osobami znamionujący się możliwością wpływy na przekonania, oceny, decyzje i zachowania partnerów interakcji

31. Wychowanie autorytatywne, autokratyczne i autorytarne- ocena wymienionych typów wychowania

Wychowanie autorytatywne-> uznawanie wartości autorytetu godne uznania, próba budowania autorytety przez wychowawców

Wychowanie autorytarne i autokratyczne-> opiera się na silnej władzy nad uczniami, przewaga kar nad nagrodami, poniżanie, wyśmiewanie (dominacja władzy, podporządkowanie wychowanka, wych. Zazwyczaj jednoznaczne restrykcyjne)

Ocena tych typów wychowania:

Osobowość autorytarna:

-manipulant

-konwencjonalista

-ubogie życie emocjonalne

-wrogość do ucznia

-przedmiotowość

Skutki:

-niechętny stosunek do wychowawcy

-wykonywanie zadania bez entuzjazmu

-stawianie oporu

32. Rodzaje autorytetów. Autorytety i pseudoautorytety w wychowaniu człowieka

Józef Bocheński:

- epistemiczny-> zawężony do sfery poznawczej, kompetencje danej osoby, specjaliści, znawcy

-deontyczny-> zbudowany na sile osobowości i walorach charakteru, to autorytet moralny (deontologia- etyka właściwa)

Erach Fromm:

- racjonalny-> autorytet którym się jest, opiera się o kompetencje, doświadczenia, mądrości, wielkoduszność, odwage

-irracjonalny-> autorytet który się posiada, ufundowany we władzyjednego nad innymi, eksploatacja osób podporządkowanych mu

Thomas Gordon:

-a. oparty na doświadczeniu (w jakiejs dziedzinie) wywodzi się umiejętności

-a. oparty na funkcji tzw. wyznaczony- wynika z pełnionej roli np. kapitan każący zapiać pasy.

-a. oparty na nieformalnych zobowiązaniach- wywodzi się z umów i kompromisów warunkiem jego przyznania jest zasada wzajemnej zgody

-a. oparty na przewadze i sile

Zbigniew Cackowski:

- własny- wynika z tego co sami wypracowaliśmy, praca nad sobą

-innych ludzi- np. nasze nazwisko, męża, żony

-instytucjonalny- związany z tytułem np. inżynier, prof.-> zawód, funkcja lub urząd, członkostwo w grupie społecznej

Autorytet ciepła i zimna emocjonalnego-> dystans np. przełożony, artyści(a. kulturowy)

-a. społeczny-> wolontariusze, politycy, sportowcy

33.Zasady, o których powinien pamiętać dobry pedagog wskazując wychowankom autorytety moralne.

Autorytet moralny- osoba o takim autorytecie staje się dla innych wzorem postępowania. Na tym polega jej niebywała wręcz siła wywierania wpływu na sposób myślenia i działania innych. Dlatego też wychowawcy i nauczyciele cieszący się autorytetem osobistym u młodzieży są niezastąpionym czynnikiem w ich prawidłowym rozwoju.

34. Poszanowanie godności człowieka w procesie edukacji

Pojęcie godności wg:

• Jedenaka - godność to nieredukowalna, niestopniowana właściwość przysługująca każdemu, bez wyjątku, z racji bycia człowiekiem. Jest to wartość człowieka jako takiego, czyli człowieczeństwo.

• J. Kozieleckiego - jest trwałym przekonaniem jednostki o jej wartości jako człowieka. Jest synonimem tego, co w człowieku najważniejsze i bezcenne.

• Flisińskiego - to poczucie własnej wartości, manifestowane w szacunku dla samego siebie, posiadaniu własnego zdania, odwadze, jego głoszenia i obrony. Jest to postępowanie zgodne z nakazami sumienia.

• W. Chudego - godność to wartość ontyczna, która określa podmiotowość człowieka od strony metafizycznej. Jest to wartość trwała, niezbywalna i zobowiązująca a przynależna z natury każdemu człowiekowi.

• J. Bukowskiego - być godnym to zachowywać się tak, by nie zdradzać, nie oszukiwać, nie uciekać, nie poddawać się lękowi; być wiernym, szanować drugiego człowieka. Godność to uzasadniona duma w połączeniu z cywilną odwagą.

• M. Ossowskiej - godność jest cechą konstytutywną, przynależną każdemu człowiekowi, jednak czasem człowiek ją zaprzepaszcza.

M. Ossowska mówi o godności inicjalnej, czyli takiej, z którą człowiek się rodzi. Rozumiemy przez nią:

• wyposażenie człowieka w duszę nieśmiertelną

• możliwość organizowania popędów poprzez rozum

• kształtowanie własnego istnienia zgodnie z uznawaną hierarchią wartości oraz zgodnie z wymiarem noetycznym (sensu życia)

Godność inicjalna przekształca się w trakcie naszego życia w godność finalną, którą rozwijamy i wypracowujemy poszczególnymi czynami.

Godność jest postawą człowieka i jest wbudowana w jego charakter. Według M. Ossowskiej osoba zachowująca się godnie:

• postępuje zgodnie z własnym systemem wartości i przekonań, jest wierna sobie; życie jest dla niej aktem samopotwierdzenia;

• broni własnej tożsamości i indywidualności;

• kontroluje emocje (lęk, strach, złość) co pozwala jej rozsądnie bronić swoich wartości w chwilach zagrożenia;

• jest mało podatna na manipulację - nie wymienia indywidualności na władzę, sławę. Ma silny kręgosłup moralny, jest osobą wewnątrz sterowną;

• wykazuje dystans wobec świata;

• jest dostojna, wzniosła

Godność jest kluczem do autorytetu.

35. Rozwój człowieczeństwa- fundamentalna zasada relacji wychowawczych

:/

36. Radość życia jako wartość i cel wychowania

http://www.eid.edu.pl/archiwum/1998,96/grudzien,144/radosc_zycia_-_kategoria_pedagogiczna,786.html

to chyba jakies jej wypociny :P

OBIEKTYWNE STANOWISKO-

wartości są autonomiczne, bytują niezależnie od historycznych uwarunkowań, bytują idealnie- wolność, miłość, miłosierdzie, Platon, Ingarden, Huserl, Sherel

SUBIEKTYWNE-

nie są obiektywnie ważne, w całości ukonstytuowane przez człowieka, gdzie nie ma człowieka, nie ma wartości- wytwór ocen wartościowania; wartościowania zależne od człowieka

OBIEKTYWNO- SUBIEKTYWNE

REALIZM AKSJOLOGICZNY- wartości istnieją ale nie tak jak rzeczy, tylko są bardziej realne, trwałe, Platon, idą w głąb

IDEALIZM AKSJOLOGICZNY- wartości należą do porządku idei, są niezależne od ludzi i przedmiotów,

Max Sherel

NOMINALIZM AKSJOLOGICZNY- pozytywizm, wartości nie istnieją, istnieją tylko nazwy i wypowiedzi wartościujące

---